• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar

Kloptdatwel?

  • Home
  • Onderwerpen
    • (Bij)Geloof
    • Columns
    • Complottheorieën
    • Factchecking
    • Gezondheid
    • Hoax
    • Humor
    • K-d-Weetjes
    • New Age
    • Paranormaal
    • Pseudowetenschap
    • Reclame Code Commissie
    • Skepticisme
    • Skeptics in the Pub
    • Skeptische TV
    • UFO
    • Wetenschap
    • Overig
  • Skeptisch Chatten
  • Werkstuk?
  • Contact
  • Over Kloptdatwel.nl
    • Activiteiten agenda
    • Colofon – (copyright info)
    • Gedragsregels van Kloptdatwel
    • Kloptdatwel in de media
    • Interessante Links
    • Over het Bol.com Partnerprogramma en andere affiliate programma’s.
    • Social media & Twitter
    • Nieuwsbrief
    • Privacybeleid
    • Skeptisch Chatten
      • Skeptisch Chatten (archief 1)
      • Skeptisch Chatten (archief 2)
      • Skeptisch Chatten (archief 3)
      • Skeptisch Chatten (archief 4)
You are here: Home / Columns / Over Nederlandse Nobelprijswinnaars

Over Nederlandse Nobelprijswinnaars

7 October 2016 by Cees Renckens 6 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

De Groningse hoogleraar organische scheikunde Feringa heeft dit jaar, tezamen met een Brit en een Fransman, de Nobelprijs voor de scheikunde gekregen. Hij kreeg de prijs wegens zijn baanbrekende vindingen op het gebied van de moleculaire nanomachines. Dat zijn moleculen die onder invloed van ultraviolet licht gaan ronddraaien en daardoor kunnen fungeren als nano-voertuigen, 80.000 maal zo klein als een haar. Ons land is niet rijkelijk gezegend met Nobelprijswinnaars, al staat er natuurlijk wel een in de adviescommissie van Skepsis: de theoretisch natuurkundige ‘t Hooft, die er in 1999 een ontving.

Hoe anders was dat in de eerste jaren van de twintigste eeuw: tussen 1901 en 1913 werden er maar liefst vijf Nobelprijzen uitgereikt aan Nederlandse schei- en natuurkundigen: Van ‘t Hoff, Lorentz, Zeeman, Van der Waals en Kamerlingh Onnes. De historicus Bastiaan Willink schreef over die bloeiperiode van de vaderlandse natuurwetenschap een boek getiteld De Tweede Gouden Eeuw. Nederlandse Nobelprijswinnaars in de natuurwetenschappen 1870-1940.
Willink ging ook op zoek naar een verklaring van dit fenomeen en kwam uit op de oprichting van de HBS in 1863 door Thorbecke, waarmee een groot cohort talentrijke studenten afkomstig uit de opkomende burgerlijke klasse een grondige natuurwetenschappelijke scholing kreeg. Ook in de medische wetenschap presteerden landgenoten zeer goed, want Einthoven ontdekte in 1901 het elektrocardiogram en Eijkman identificeerde in diezelfde periode vitamine B 1. Beiden zouden ook een Nobelprijs krijgen, wat later dan de eerder genoemde heren.

Je zou verwachten dat al die vooruitgang in de wetenschap en in de geneeskunde ertoe zou leiden dat het gezag van haar beoefenaren zou toenemen. Toch beschreef een historicus van onverdachte huize als Jan Romein, dat er juist in hetzelfde tijdsgewricht simultaan een opbloei was van de kwakzalverij. In zijn Op het breukvlak van twee eeuwen stelde Romein, dat het in die periode ‘wemelt van natuurgenezers, gezondbidders, ziektebanners, masseurs en masseuses, vegetariërs, homeopaten, kneippkuurders, naaktlopers, magnetiseurs, kleurvereerders, kruidkundigen, christian scientists en hele of halve occulten naast “gewone” kwakzalvers.’ Zelfs rekening houdend met de ‘overgevoeligheid’ van de medici – die duizelig van hun op basis van biologie en chemie bereikte successen volgens Romein af en toe ‘op hol sloegen’ en daardoor geen geduld meer konden opbrengen voor afwijkende geneeswijzen – kon de bloei van de kwakzalverij met cijfers worden gestaafd. Critici van Romein zouden veel later wel vraagtekens plaatsen bij diens sweeping statement over de vermeende populariteit van de ‘kleine medische geloven’ in die periode.

Dat Romein het wel degelijk bij het rechte eind had bleek ons recent weer eens toen wij in het archief van de Vereniging tegen de Kwakzalverij de collectie kwakzalversbrochures en reclames eens onder de loep namen. Van de honderden brochures uit die collectie maakten die uit de periode 1875-1925 verreweg het grootste aantal uit. Besloten werd de kostbare en tamelijk unieke verzameling over te dragen aan de Bijzondere Collectie van de Amsterdamse universiteit, die daarmee zeer verguld was. Dit geschiedde begin september 2016.
Men zegde ons toe er zeer zuinig op te zijn en e.e.a. te gaan inventariseren en digitaliseren. Het zal nog wel even duren voor de verzameling op die manier te bekijken is, maar er werd ter gelegenheid van dit heuglijke feit een aardig en rijk geïllustreerd boekje Beter is er niet gepubliceerd dat gemakkelijk verkrijgbaar is. Daarmee kunnen geïnteresseerden al een aardig inzicht in die collectie krijgen.

Steun Kloptdatwel

Over Nederlandse Nobelprijswinnaars 3Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).

NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.

« Previous Entry
Xlens heeft een leesbril nodig
Next Entry »
Gouden Bord voor Ryke Geerd Hamer

Filed Under: Columns Tagged With: nobelprijs

Reader Interactions

Comments

  1. RV says

    7 October 2016 at 23:33

    Lijkt mij een goudmijntje te zijn, al die brochures. Zijn er al studies gedaan naar de kwakzalverij in het tijdvak tussen 1875 en 1925 in Nederland? En wat heeft het Meertens Instituut allemaal verzameld? Welke bevolkingsgroepen waren vooral gevoelig voor kwakzalverij? Waren de Gereformeerden met hun Kuyper en Voorhoeve (auteur van”Homeopathie in de praktijk”) zo’n groep? En hoe vaak en hoe komt de kwakzalverij voor in de romans uit die tijd? En er zijn meer zinnige vragen. In plaats van theologie als studie aan te bieden zou de VU, ook een universiteit te Amsterdam, beter een studie plus onderzoeksprojecten in de geschiedenis van de kwakzalverij en andere onzin kunnen aanbieden.

    Log in to Reply
  2. Wilma S. says

    8 October 2016 at 11:32

    Cees Renckens:

    Je zou verwachten dat al die vooruitgang in de wetenschap en in de geneeskunde ertoe zou leiden dat het gezag van haar beoefenaren zou toenemen. Toch beschreef een historicus van onverdachte huize als Jan Romein, dat er juist in hetzelfde tijdsgewricht simultaan een opbloei was van de kwakzalverij. In zijn Op het breukvlak van twee eeuwen stelde Romein, dat het in die periode ‘wemelt van natuurgenezers, gezondbidders, ziektebanners, masseurs en masseuses, vegetariërs, homeopaten, kneippkuurders, naaktlopers, magnetiseurs, kleurvereerders, kruidkundigen, christian scientists en hele of halve occulten naast “gewone” kwakzalvers.’ (**)

    Het lijkt er niet op dat we in de huidige tijd een en ander op een veel hoger plan hebben kunnen trekken. Met name op internet wemelt het van zelfbenoemde deskundigen met o.a. geraffineerde brochures in 2.0. die genezing van alle kwalen garanderen. Wetenschap en reguliere geneeskunde zijn ook maar een mening in een wereld waar in toenemende mate de leugen regeert.

    Kees Kraaijeveld schreef er vandaag een lezenswaardig artikel over:
    http://www.volkskrant.nl/politiek/-we-zijn-de-waarheid-uit-het-oog-verloren~a4391497/?utm_source=twitter&utm_medium=social&utm_campaign=shared%20content&utm_content=paid&hash=a184b05a250ca8b110b3c093b8a64307ed8a8bb5

    ‘We zijn de waarheid uit het oog verloren’

    Weg met relativisme en cynisme

    ARTIKELVrijheid, gelijkheid en democratie hebben we hoog in het vaandel staan. Het slachtoffer is de waarheid, stelt Kees Kraaijeveld, en dat is een kostbare vergissing.

    Kees Kraaijeveld filosoof psycholoog en directeur van De Argumentenfabriek 8 oktober 2016, 02:00

    Een vriendin, net moeder geworden, vertelt me dat ze vreselijk twijfelt of ze haar kind moet laten inenten. ‘Natuurlijk’, zeg ik. Want dat is het beste voor je eigen kind én voor de volksgezondheid. ‘Maar hij kan er autistisch van worden’, zegt ze. ‘Dat is een hardnekkig fabeltje’, probeer ik geruststellend. ‘Kijk vooral even op de site van het RIVM.’ ‘Het RIVM, really? Die hebben toch connecties met de grote farmaceuten? Die willen gewoon vaccins verkopen!’ Zo verkiest een hoogopgeleide jonge vrouw de angstige praatjes uit haar facebookbubble boven het advies van de experts.

    Ook de media hebben de waarheid niet altijd even hoog in het vaandel staan. Neem het interview in NRC Handelsblad met de diëtisten Tessa Moorman en Merel von Carlsberg. De dames hebben, het zal u niet zijn ontgaan, zonder enig kritisch tegengeluid hun Green Happiness-dieet mogen aanprijzen in het interview. Gewoon hun adviezen volgen (geen zuivel, geen gluten, geen eieren) en u bent weer gezond, want: ‘Als je je lichaam maar de middelen geeft die het nodig heeft, dan heelt het zichzelf.’

    Klopt het wel wat hier staat? Is het wel waar wat deze persoon zegt? In het interview met Moorman en Von Carlsberg deed het er blijkbaar niet toe. Dat het ‘kul’ was, erkende interviewster Rinskje Koelewijn achteraf op Twitter. Maar wel ‘kul die 200.000 mensen eten’.

    Journalisten nemen hun rol als hoeder van de waarheid niet serieus genoeg. Een week later, in dezelfde krant, laat professor Peter Jan Margry dezelfde denkfout optekenen in het stuk van Kim Bos over alternatieve geneeswijzen. Margry mag zonder enige tegenwerping concluderen dat kwakzalverij als reflexzonetherapie en homeopathie toch ‘nuttig’ moet zijn omdat alleen al in Nederland een miljoen mensen er gebruik van maken, ruim 80 procent hoogopgeleid bovendien. ‘Zijn dat allemaal naïeve idioten?’, vraagt Margry zich af. Of een behandeling bewezen wérkt of niet, dat doet er niet toe. Het gaat erom hoe het voelt voor de mensen. Een miljoen naïeve idioten kunnen toch geen ongelijk hebben? Ik denk dan: welke idioot interviewt nou zo’n idioot?

    eindquotes:

    Als we de zoektocht naar de waarheid blijven relativeren, als we blijven ontkennen dat er zoiets bestaat als een meer en een minder waar en als we experts koppig als onze gelijke blijven zien, dan zullen paranoia en wantrouwen nog meer de overhand krijgen. En met het verlies van onze ‘high trust’-samenleving verdwijnen ook alle politieke, sociale, culturele, juridische én economische voordelen die daarbij horen.

    Dit mogen we niet laten gebeuren. Alleen met de waarheid hoog in het vaandel kunnen we samenleven in een maatschappij waarin we elkaar kunnen vertrouwen: in truth we trust.

    Log in to Reply
    • Renate1 says

      8 October 2016 at 12:04

      Inderdaad, dat was een heel interessant stuk. Tegenwoordig lijkt alles tot een mening getransformeerd te zijn.

      Log in to Reply
  3. Jan Willem Nienhuys says

    8 October 2016 at 17:02

    Twee gedachten.

    1. Dat de kwakzalverij toeneemt als de wetenschap toeneemt is niet vreemd. De wetenschap heeft een groot gezag. Waar er gezag is, zijn er uitdagers, die natuurlijk proberen zich dat gezag eigen te maken. Net doen alsof ze ook ‘van de wetenschap’ zijn, in dit geval.

    In de politiek zie je net zoiets. Dan zijn het bijv. splinterpartijen. Op een wat lager niveau resulteert ‘gezag’ in de complottheorie:en. Clubjes die zich niet neerleggen bij wat de ‘gevestigde orde’ en de ‘mainstream media’ zoal vertellen. Bij religies – die zich ook een bepaald gezag toe-eigenen – zie je sekten en afsplitsingen ontstaan. Religies hebben het extra moeilijk, want tegen die concurrenten valt weinig te doen, behalve nog maar eens zeggen dat zij zelf de enige waarheid bezitten – zonder daar bewijzen voor te leveren.

    2. Het is interessant om zoveel materiaal te hebben van kwakzalvers van 100 jaar geleden. Maar zouden er niet net zoveel zijn geweest in andere landen? Die bedenkers van rare behandelwijzen waren zelfs vaak buitenlanders. Hahnemann, Pinkham, Abrams, … De charlatannerie was overal, en misschien nog wel meer in andere landen.

    toegift: in geen land was de antikwakzalverij zo sterk als in Nederland. TV dokters zoals Deepak Chopra, hebben wij hier niet. Wij moeten het doen met Houtsmuller en Moerman, dat is toch eigenlijk maar kruimelwerk.

    Log in to Reply
    • RV says

      8 October 2016 at 18:52

      Prachtig artikel van Renckens over Voskuil, wat mij betrof een kandidaat voor de Nobelprijs voor Literatuur: http://www.jdfvh.dds.nl/rencken2.html En zo zijn er meer aardige artikeltjes van Renckens over de bestudering van de kwakzalverij. Mijn inziens behoort de VU een paar theologen te ontslaan en een reguliere, niet-bijzondere Renckens-leerstoel in het leven te roepen.

      Hoe zou je als historicus-sociaalwetenschapper de mate van populariteit van de kwakzalverij in een bepaald verleden kunnen meten? Het aantal brochures is misschien een indicatie maar hoeft het niet te zijn.

      RV

      Log in to Reply
  4. Jan Willem Nienhuys says

    8 October 2016 at 17:12

    PS. Te laat voor de re-edit: Deepak Chopra is weliswaar een zeer prominente vertegenwoordiger van vreemde geneeskunde, maar ik bedoelde eigenlijk Mehmet Oz, die ook een heleboel onzin vertelt op tv. Chopra heeft geen eigen tv-show voor zover ik weet.

    Log in to Reply

Leave a Reply Cancel reply

You must be logged in to post a comment.

Primary Sidebar

Steun ons via:
Een aankoopbol.com Partner (meer info)
Of een donatie

Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

Skeptic RSS feed

  • Skepsis
  • Error
  • SBM
James Randi test wichelroedelopers in Australië
11 June 2025 - SkepsisSiteBeheerder
James Randi test wichelroedelopers in Australië

In 1980 bezocht James Randi Australië op uitnodiging van Dick Smith om daar een test uit te voeren met wichelroedelopers.Lees meer James Randi test wichelroedelopers in Australië › [...]

Polarisatie juist goed voor democratie?
5 June 2025 - Ward van Beek
Polarisatie juist goed voor democratie?

.Soms lijkt het wel alsof we elkaar de hele dag de tent uit vechten. Op social media, bij verjaardagsfeestjes en in talkshows zijn we het oneens over vaccins, over Gaza, over vrouwenrechten. Dat blijkt ook uit onderzoek van het Sociaal…Lees meer Polarisatie juist goed voor democratie? › [...]

Ype & Ionica zijn Skeptisch
5 June 2025 - Ward van Beek
Ype & Ionica zijn Skeptisch

Zier hier de hele strip!  [...]

RSS Error: A feed could not be found at `https://skepp.be/feed`; the status code is `404` and content-type is `text/html; charset=UTF-8`

Go Ahead, Make the Case that Science, Free Speech, and the NIH are Thriving Under Dr. Jay Bhattacharya
20 June 2025 - Jonathan Howard

Many smart people reassured us that Dr. Jay Bhattacharya was both qualified to run the NIH and motivated to make it a better place. They should make the case they were right. The post Go Ahead, Make the Case that Science, Free Speech, and the NIH are Thriving Under Dr. Jay Bhattacharya first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Biohacking Backfires: When Self-Tracking Can Harm
19 June 2025 - Scott Gavura

Is your fitness tracker helping or hurting your health? The post Biohacking Backfires: When Self-Tracking Can Harm first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Real Time Computer Communication
18 June 2025 - Steven Novella

For those with advanced ALS (amyotrophic lateral sclerosis) or certain brainstem strokes, they can be what is referred to as “locked in”. They are mostly paralyzed. A tip of the basilar artery brainstem stroke, for example, can leave one only able to move their eyes. Many with ALS, long before they get to this point, lose the ability to speak because of […] The post Real Time Computer Communication first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Recente reacties

  • Renate1 on De linke weekendbijlage (24-2025)Moet ik in plaats van filosofie dan maar het gedachtegoed, of de werkwijze zeggen? De heer Musk is gewoon van
  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (24-2025)@Renate1 Filosofie? Bij een drugsverslaafde?
  • Renate1 on De linke weekendbijlage (24-2025)Dat is onderdeel van de filosofie van de heer Musk. Dingen leren door te kijken naar wat er mis gaat.
  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (24-2025)Enfin, zolang de Musk-raketten blijven ontploffen, zijn er nog lichtpuntjes. Lekker mee doorgaan! Schadenfreude is toch wel leuk.
  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (24-2025)@Renate1 Als het ooit zo walgelijk en primitief zou moeten, zou ik geen hap door de keel kunnen krijgen. Dan

Archief Kloptdatwel.nl

Copyright © 2025 · Metro Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in