• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar

Kloptdatwel?

  • Home
  • Onderwerpen
    • (Bij)Geloof
    • Columns
    • Complottheorieën
    • Factchecking
    • Gezondheid
    • Hoax
    • Humor
    • K-d-Weetjes
    • New Age
    • Paranormaal
    • Pseudowetenschap
    • Reclame Code Commissie
    • Skepticisme
    • Skeptics in the Pub
    • Skeptische TV
    • UFO
    • Wetenschap
    • Overig
  • Skeptisch Chatten
  • Werkstuk?
  • Contact
  • Over Kloptdatwel.nl
    • Activiteiten agenda
    • Colofon – (copyright info)
    • Gedragsregels van Kloptdatwel
    • Kloptdatwel in de media
    • Interessante Links
    • Over het Bol.com Partnerprogramma en andere affiliate programma’s.
    • Social media & Twitter
    • Nieuwsbrief
    • Privacybeleid
    • Skeptisch Chatten
      • Skeptisch Chatten (archief 1)
      • Skeptisch Chatten (archief 2)
      • Skeptisch Chatten (archief 3)
      • Skeptisch Chatten (archief 4)

Columns

Over een verloren zoon en zijn opvolger

26 October 2020 by Cees Renckens 4 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

In het Lucasevangelie wordt verhaald van de grote vreugde van een vader bij de terugkeer van een zijner zonen, die zijn erfdeel op liederlijke wijze had verpatst en daarna vol berouw terugkeert naar zijn ouderlijk huis. Een broer zag met lede ogen hoe zijn vader een feestmaal aanrichtte om de terugkeer van de verloren zoon te vieren, een liefdesblijk dat hem nog nooit was overkomen. Om opheldering gevraagd bij zijn vader deelde deze hem mee dat er meer vreugde is om één zondaar die op zijn schreden is teruggekeerd dan over honderd rechtschapen personen, die altijd een vroom leven hebben geleid.
Aan deze parabel moest ik denken toen de nationaal bekende neuro-acupuncturist Jan Keppel Hesselink, jarenlang een onzer favoriete tegenstrevers, ons dit voorjaar meldde dat hij tot de conclusie was gekomen dat de Chinese naaldvakken flauwekul waren en dat hij zich volledig van de acupunctuur wilde distantiëren. Ook over de grote meerderheid van de door hem beoordeelde ‘complementaire geneeswijzen’, was hij inmiddels negatief geworden. Na jarenlang op de website van zijn stichting IOCOB zogenaamd objectieve rapportcijfers te hebben gepubliceerd over allerlei vormen van kwakzalverij, was hij bereid die flauwekul van zijn website te verwijderen.

Insiders kennen Keppel Hesselink maar al te goed, onder meer omdat hij vaak besproken werd op onze website en in het Nederlands Tijdschrift tegen de Kwakzalverij. Hij vervulde functies binnen de artsen-acupuncturistenclub NAAV, tot hij daar ruzie kreeg, en was adviseur en mogelijk zelfs bedenker van de destijds geruchtmakende NCRV-tv serie ‘Uitbehandeld!?’. Die afschuwelijke serie leidde tot de Meester Kackadorisprijs voor de NCRV in 2008. Keppel Hesselink was ook een graag geziene gast bij ZonMw waar hij in 2006 mocht meeschrijven aan een rapport over wetenschappelijk onderzoek van ‘Complementaire Behandelwijzen’. In 2008 publiceerde hij bij uitgeverij Ankh Hermes het boek Met het oog op de naald, ondertitel ‘acupunctuur en de fundamenten van de geneeskunde’. In het NTtdK van augustus jl. beschreef hij zijn Werdegang en nam hij afstand van de alternatieve geneeskunde. Hij legt zich inmiddels toe op pijnbestrijding in zijn Instituut voor Neuropathische Pijn te Bosch en Duin.

Met het wegvallen van de niet onintelligente acupunctuurpropagandist Keppel Hesselink was er binnen de acupunctuurwereld dringend behoefte aan een andere naald-artiest, die nu de beroepsgroep naar buiten zou kunnen verdedigen, zonder een al te domme indruk te maken. Het was even zoeken, maar NAAV en RTL tv vonden een dergelijk persoon in ene dokter Jan Baak, die op 23 mei 2009 commentaar gaf op de erkenning van de TCM door de WHO. Ik zelf kwam daar ook aan het woord en had nooit eerder van Baak gehoord. Inmiddels kan er een redelijk helder beeld van deze curieuze man worden gegeven (zie ook NTtdK, aug. 2020: 23-24).

Over een verloren zoon en zijn opvolger 1
dr. Jan Baak (presentatie uit 2012 | YouTube)

Baak (1946) studeerde geneeskunde aan de VU en specialiseerde zich in de pathologische anatomie, tegenwoordig ‘pathologie’ geheten. Hij promoveerde reeds tijdens zijn opleiding. De website van Artsenpraktijk Dr. Jan Baak geeft vervolgens een onoverzichtelijk beeld van zijn loopbaan en huidig praktiseren. Hij zou gewerkt hebben in München, Voorschoten, Tananger (Noorwegen), Shanghai, Stavanger, Siena en eerder aan de VU te Amsterdam. Het staat wel vast dat Baak op 14 november 1986 zijn inaugurele rede aan de VU uitsprak, getiteld ‘Kwantitatieve Pathologie Meten en (ge)weten’. Daarvoor was hij aan een ziekenhuis in Delft verbonden. Of zijn hoogleraarschap een succes was is ons niet bekend, want al spoedig is er een jarenlange lacune in de cv.

Tegenwoordig praktiseert hij TCM in Akersloot, maar is bereid tot consulten aan huis, ook bij spoedeisende klachten. Wij richtten ons tot het bestuur van zijn beroepsvereniging de NVVP, die ons liet weten ‘binnen de vereniging een actief beleid op kwaliteit te voeren en men doet kwaliteitsvisitaties bij alle Nederlandse pathologieafdelingen. De activiteiten die pathologen echter buiten deze afdelingen uitvoeren/ ontplooien kunnen wij, in sommige gevallen helaas, niet beoordelen. Wij kunnen uw vragen dan ook niet beantwoorden’.
Volgens de Kamer van Koophandel voert Baak sinds 1 januari 2016 een acupunctuurpraktijk en van pathologie of andere vormen van reguliere geneeskunde is op zijn website niets te vinden. Wel beweert hij een groot scala van ziekten te kunnen behandelen: kanker, infertiliteit, huidaandoeningen, migraine enz. Zijn privéleven is misschien niet erg relevant, maar vermeld mag worden dat hij elf kinderen heeft en dat hij belijdend lid is van de Noorse Broederschap, een christelijke sekte. Via een Wob-verzoek werd bekend dat hij zich in 2019 met een beroep op zijn werk als patholoog in Noorwegen als medisch specialist in Nederland had kunnen herregistreren. De emeritus schroomt natuurlijk ook niet om zich als medisch specialist, em. professor pathologie en (huis)arts te presenteren. Op zijn recent sterk uitgebreide website ritselt het van de wondergenezingen en valse claims. Zijn BIG-herregistratie geeft hem evenwel het recht zich als arts te presenteren en zo kan hij vijf jaar ongestoord kwakzalven, waartegen met de huidige regelgeving niets is in te brengen. Kamervragen hierover zouden waarachtig geen luxe zijn.

Nu iets anders: er is een tijd van komen en een tijd van gaan. Ik heb met veel genoegen vanaf mijn pensioendatum in 2011 bijna honderd columns geschreven voor Kloptdatwel. Met een frequentie van eens per maand had ik jarenlang stof genoeg en ik voelde mij bij de vrienden van Skepsis zeer op mijn gemak. Mij is nooit iets in de weg gelegd en de opmaak door Pepijn van Erp was altijd onberispelijk. Een enkele maal behoedde hij mij ook voor foutjes. De lezers van mijn columns zullen al bemerkt hebben dat de frequentie ervan vorig jaar al afnam, gevolg van de tijd die ik in het samenstellen van een nieuw boek moest steken. Op 3 oktober ben ik afgetreden als bestuurslid van de VtdK en dat zal er onherroepelijk toe leiden dat ik minder materiaal zal hebben om nog door te gaan op de oude voet en derhalve heeft u zojuist mijn laatste bijdrage gelezen. Ik dank allen die mijn bijdragen hebben willen lezen en wens Skepsis en Kloptdatwel het allerbeste toe.

Filed Under: Columns

Motie Tweede Kamer over nieuw onderzoek naar seksueel ritueel misbruik. Voor de bühne?

16 October 2020 by Pepijn van Erp 29 Comments

Het is het radioprogramma Argos aardig gelukt om het onderwerp seksueel (of satanisch) ritueel misbruik weer op de agenda te krijgen. Niet alleen in de Tweede Kamer, maar ook lokale politici in o.a. Amsterdam en Rotterdam vragen om nieuw onderzoek.  Op de keper beschouwd is dat raar, Argos heeft eigenlijk nauwelijks iets nieuws naar voren gebracht, zoals ik eerder op Kloptdatwel heb uitgelegd.

Motie Tweede Kamer over nieuw onderzoek naar seksueel ritueel misbruik. Voor de bühne? 2
Een motie waarin gevraagd wordt om een nieuw onderzoek naar seksueel ritueel misbruik werd unaniem aangenomen,

Er wordt door de Argos in de uitzendingen gesuggereerd dat de verhalen van ritueel misbruik a priori niet serieus genomen worden door de deskundigen van de Landelijke Expertisegroep Bijzondere Zedenzaken (LEBZ) en dat daarom de politie ook geen echt werk maakt van het uitzoeken van aangiftes. Maar kijk naar de antwoorden op eerder gestelde kamervragen. Er zijn gewoon nauwelijks aangiftes gedaan met rituele aspecten (3 in de laatste 7 jaar), dus hoe kan LEBZ dan onderzoek (al dan niet terecht) met adviezen op ruime schaal frustreren?

,Het gaat dus al eerder ‘mis’ met serieus onderzoek naar dit soort verhalen: de personen die claimen slachtoffer te zijn van ritueel misbruik doen haast nooit aangifte. Het lijkt er sterk op dat dat deels toe te schrijven is aan het advies dat ze krijgen van hun therapeuten. Die wekken de indruk dat aangifte geen zin heeft, omdat LEBZ toch wel negatief zal adviseren over verder onderzoek. Ligt het echter niet veel meer voor de hand dat slachtoffers van ritueel misbruik en hun behandelaars bang zijn dat hun verhaal een serieus onderzoek gericht op feiten  – politieonderzoek na aangifte met daarna een advies van LEBZ – niet kan doorstaan en daarom geen aangifte doen?

Er is een vergelijking te trekken met hoe politici omgaan met angst voor (5G-)straling. Ja, er zijn mensen die claimen gevoelig te zijn voor straling en daarvan gezondheidsklachten krijgen, terwijl er geen plausibel biologisch werkingsmechanisme bekend is dat die klachten kan relateren aan de elektromagnetische velden van zendmasten en telefoons. Bij provocatietesten is echter gebleken dat deze mensen geen verschil kunnen voelen tussen het aan of uit staan van een stralingsbron. Terwijl ze vaak claimen dat ze het meteen merken of er ergens een mobiele telefoon of router aanwezig is.
Deze elektrogevoeligen zijn ook vaak huiverig om aan zo’n provocatietest deel te nemen. Waarom? Misschien omdat ze verwachten dat een belangrijk deel van hun claims onderuit zal gaan en ze bang zijn dat daarna hun klachten ook niet meer serieus worden genomen (of in ieder geval niet op een manier die ze zien zitten).

Voor politici is dit lastig. De wetenschappelijk kennis stelt dat er geen reden is gezondheidsklachten te verwachten mits je beneden bepaalde normen blijft (maar een kleine groep mensen blijft roepen dat ook niet bewezen is dat er géén schade kan optreden). Met een mijns inziens misplaatst beroep op het voorzorgsprincipe wordt er in de praktijk daarom toch veel gesteggeld in gemeenteraden en rechtbanken over uitrol van bijvoorbeeld een 5G-netwerk.

Iets als dat voorzorgsprincipe zie je ook terug in de argumentatie rondom nieuw onderzoek naar ritueel misbruik. In zijn brief begon minster Grapperhaus de beantwoording van de Kamervragen zo’n beetje met de zin: “Er valt niet uit te sluiten dat ritueel misbruik in Nederland voorkomt.” Enerzijds klopt het als een bus, want hoe zou je het immers volledig uit kunnen sluiten? De overheid kan niet ieders gangen continu in de gaten houden, en dat is maar goed ook. Maar anderzijds wordt dat zinnetje ook makkelijk geïnterpreteerd als ‘zie je wel, ze hebben helemaal geen zicht op het probleem!’
In dezelfde brief staat echter ook duidelijk: “Uit de – veelal uitvoerige – opsporingsonderzoeken die in de afgelopen decennia zijn uitgevoerd naar aangiften of meldingen van ritueel misbruik, is echter tot op heden geen ondersteuning gevonden voor ritueel misbruik.”

Dus wat is dan de reden om nu te pleiten voor nieuw onderzoek? Echt nieuwe aanwijzingen voor het bestaan van ritueel misbruik heeft Argos niet boven water gehaald. De verhalen die ze brachten zijn volstrekt vergelijkbaar met de verhalen die in de jaren ’90 zijn onderzocht en waar nooit iets concreets uitkwam. Terwijl er bij veel verhalen wel is vastgesteld dat ze niet klopten, die waren tot stand gekomen in een merkwaardig samenspel tussen cliënt en therapeut, soms op basis van hervonden herinneringen.

Motie Tweede Kamer over nieuw onderzoek naar seksueel ritueel misbruik. Voor de bühne? 3
In een Q&A gaat Argos in op vragen die gesteld zijn door luisteraars over hun uitzending.

Het verbaast me eigenlijk dat nog geen ander medium zich tot nu toe kritisch heeft uitgelaten over deze opleving van ideeën over (elite)netwerken die bezig zouden houden met seksueel ritueel misbruik. Wel kregen slachtoffers de gelegenheid hun gruwelijke verhalen te vertellen in o.a. Telegraaf en Nederlands Dagblad.
Her en der is ook opgemerkt dat de uitzendingen van Argos intussen door QAnon-aanhangers zijn omarmd. Bij de recente demonstraties tegen kindermisbruik waarbij je QAnon-leuzen op protestborden kon aantreffen, zie je ook regelmatig verwijzingen naar Argos. De redactie van Argos is zich hiervan bewust en maakt zich er zorgen over. Dat is mooi, maar eigenlijk zijn die complotflodders van QAnon veelal niet zo veel fantasievoller dan de verhalen van de mensen die claimen slachtoffer te zijn geweest van ritueel misbruik en vertellen aan het Argosonderzoek te hebben meegewerkt.

Het lijkt erop dat de politici die pleiten voor een nieuw onderzoek, eigenlijk stellen dat de politie dit soort verhalen met een lagere standaard van bewijs moet gaan benaderen dan het geval is sinds het vorige grote onderzoek uit de jaren ’90. Lijkt me geen goede zaak.


gebaseerd op een draadje op Twitter

Filed Under: Columns Tagged With: Argos, qanon, ritueel misbruik, srm

Een overpeinzing bij de dood van een gebedsgenezer

31 August 2020 by Cees Renckens 6 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

Op 20 augustus werd in de altijd interessante Volkskrant-serie necrologieën van Peter de Waard bekend gemaakt dat de legendarische Eindhovense gebedsgenezer en ‘schreeuwjezus’ Nol Kox op 15 juli op 68-jarige leeftijd was overleden. Deze man genoot buiten Eindhoven weinig bekendheid, maar zijn naam was mij zeer bekend, omdat hij in de lezingen die ik vroeger wel gaf over modeziekten steevast ter sprake kwam als de man, die een vrouw die rolstoelafhankelijk was ten gevolge van de destijds populaire bekkeninstabiliteit door middel van handoplegging weer kon laten lopen. Deze wondergenezing haalde De Telegraaf en werd door de verslaggever Willebrord Frequin in samenspraak met de huisarts van de vrouw als onverklaarbaar beschouwd.

Een overpeinzing bij de dood van een gebedsgenezer 4
Eindhovens Dagblad 24 oktober 1996

De gebeurtenis vond plaats in 1996 en droeg in aanzienlijke mate bij aan Kox’ bekendheid in Eindhoven. Hij heeft bijna vier decennia lang als straatprediker door de Eindhovense binnenstad gezworven. Op dat wonderlijke van die genezing is natuurlijk alles af te dingen, want bij aandoeningen waarbij er geen objectieve afwijkingen te vinden zijn, kunnen dergelijke genezingen natuurlijk makkelijk optreden.
Zo was er in die periode ook sprake van een plotselinge spontane genezing van ME bij de schrijfster Renate Dorrestein, die ruim tien jaar aan dat vermoeidheidssyndroom had geleden. Dit type kwalen wordt in de psychiatrie conversie genoemd en de daarbij optredende symptomen imiteren veelal neurologische ziektebeelden, waarvan ze op het eerste gezicht moeilijk te onderscheiden zijn.
Al van oudsher boeken reguliere artsen weinig succes bij het behandelen daarvan, terwijl kwakzalvers soms wel met spectaculaire resultaten kunnen komen. Een fraai voorbeeld ervan is ook te vinden in de roman De vijfde winter van de magnetiseur van Per Olov Enquist, waarin de magnetiseur de dochter van een huisarts geneest van hysterische blindheid. Deze arts haatte magnetiseurs, maar kon niet anders dan gelukkig zijn met de genezing van zijn dochter.

Een van de bekendste paranormale genezers in ons land was wijlen Gerard Croiset, die zowel helderziende was als paranormaal therapeut c.q. magnetiseur. De emeritus hoogleraar neurologie Rien Vermeulen deed na zijn pensionering onderzoek naar een aantal ziektegeschiedenissen van patiënten van Croiset, die sterk verbeterd waren. (M. Vermeulen. Adviezen en behandeling van de paragnost Croiset. Ned Tijdschr v Geneeskd: 2018; 162: D2777) Waren ook dat gevallen van conversie? Tot Vermeulens verrassing bleek dat bepaald niet het geval. Onder de goed gedocumenteerde casussen die hij doornam was er een zevental waarbij er een harde medische diagnose was gesteld en die desondanks na de hulp van Croiset waren opgeknapt.
Vermeulen constateerde dat er bij gevallen van poliomyelitis, epilepsie, lumbale hernia en spasticiteit een serieus resultaat werd bereikt. Hij droeg daarvoor de volgende verklaringen aan: vier patiënten waren door de initiële behandelaar onvoldoende gestimuleerd hun resterende spierkracht te verbeteren met oefeningen, bij twee patiënten was de behandelaar niet goed ingegaan op hun angst, welke Croiset wel kon onderdrukken en bij een patiënt had de behandelaar te star vastgehouden aan de ingestelde anti-epileptische therapie. Na reductie van de dosering ging het de patiënt veel beter.

Vermeulen stelde vast dat Croiset niet alleen patiënten met een conversiestoornis behandelde, maar ook bij echte ziekten soms nuttig werk deed. Opknappen na behandeling door een paragnost is dus nog geen bewijs dat er sprake is geweest van conversie of ingebeelde ziekte. Ook inroepen van een zogenaamd placebo-effect als verklaring is niet altijd noodzakelijk.

Filed Under: Columns

Over verwijtbaar succes bij een bevalling en de behandeling van COVID-19

16 June 2020 by Cees Renckens Leave a Comment

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

De passage van het kind door het baringskanaal is een aanslag op de bekkenbodem, zijnde het gespierde gebied tussen de vulva en de anus. Zeker bij de geboorte van het eerste kind scheurt dit gebied regelmatig in, welk letsel door gynaecologen wordt betiteld als 1ste graads ruptuur, 2de graads of 3de graads. De 3de graads ruptuur ontstaat bij enkele procenten van de bevalling bij eerstbarenden. Het betekent dat de scheur zich zo ver heeft uitgestrekt, dat ook de kringspier van de anus is doorgescheurd. Het herstel daarvan vergt een lastige operatie, die veelal onder narcose en direct na de geboorte moet plaatsvinden. Niet zelden leidt deze complicatie tot een blijvende verzwakking van de anale kringspier met bijvoorbeeld incontinentie voor ontlasting tot gevolg.
Is er bij de eerste bevalling een 3de graads ruptuur (ook wel ‘totaalruptuur’ geheten) opgetreden, dan moet er bij de volgende bevalling altijd een flinke inknipping (‘episiotomie’) worden gegeven. Dat verkleint de kans dat de verlittekende kringspier opnieuw beschadigd raakt. Tweemaal een verscheurde sfincter vergroot de kans op latere incontinentie of verzakkingen in zeer aanzienlijke mate.

Deze lange inleiding dient om een herinnering op te halen uit de tijd dat ik nog af en toe de supervisie had op de verloskamers. Daar gebeurde het dat een jonge arts-assistent mij op trotse toon kwam meedelen, dat hij bij een vrouw, die eerder een totaal ruptuur had opgelopen, geen knip had gezet en dat desniettemin de anale sfincter intact was gebleven. Hij verwachtte een waarderend commentaar van zijn baas, maar ik veegde hem daarentegen de mantel uit. Nog eenmaal zulk eigengereid optreden in strijd met op veel wetenschap gebaseerde richtlijnen en ontslag zou volgen. Beteuterd droop hij af. Waarom die herinnering recent bij mij opkwam, leest u in het vervolg van dit artikel.

Op 19 mei werd een Limburgse dorpsdokter annex orthomoleculair huisarts landelijk nieuws. Hij had na de behandeling van een tiental positief geteste corona-patiënten met een combinatie van vier middelen alleen maar genezingen gezien. Eerder ging de helft van zijn 23 corona-patiënten dood. Hij vond dit zo veelbelovend dat hij contact zocht met Omroep Limburg, waarna de landelijke kranten er lucht van kregen en Rob Elens twee dagen later in de talkshow Op1 zat, waar hij het onbekommerd opnam tegen viroloog Osterhaus.

Hij had zijn therapie ontleend aan de omstreden hippie-achtige Franse viroloog Raoult. Deze gaf zijn patiënten een combinatie van hydroxychloroquine, azitromycine, vitamine D en zink. De leider van Forum voor Democratie Baudet steunde Elens, nodigde hem uit in zijn FVD-journaal en drong er bij minister De Jonge op aan om het middel vrij te geven en ervan grote hoeveelheden in te slaan. De IGJ was er deze keer snel bij en verbood Elens deze behandeling nog toe te passen en ook zijn apotheker kreeg een afleveringsverbod van de genoemde middelen.

In de vroege fase van de uitbraak werd ook in ziekenhuizen op de IC’s hydroxychloroquine gegeven, totdat men erachter kwam dat het spul meer kwaad dan goed deed. Wereldwijd liepen en lopen er nog goed opgezette onderzoeken naar de werkzaamheid van het middel. Er bestaat onder infectiologen inmiddels wel consensus dat hydroxychloroquine niet werkzaam zal blijken te zijn.
Maar, zo sprak een hunner, je moet er niet aan denken, dat er toch nog een verrassing uit de bus zou komen en dat het middel wel degelijk nuttig zou blijken te zijn. De hoon van complotdenkers, orthomoleculairen, Baudet-achtigen en kwakzalvers zou dan natuurlijk enorm zijn. Hij zag daar erg tegen op. Ik meende hem te kunnen geruststellen, want zelfs als gebleken mocht zijn dat hydroxychloroquine werkzaam is tegen corona, dan blijft nog overeind dat de uitspraken van Elens in die fase op volkomen onreglementaire, onwetenschappelijke en onethische gronden waren gedaan. Het ABC van farmacologie en geneesmiddelenonderzoek is hem volkomen ontgaan. Dat valt hem aan te wrijven en te verwijten.
Gesteld dus dat hij achteraf toch nog zou triomferen, dan zou niet betekenen dat de man zijn therapie op goede gronden was gaan toepassen. Zoals mijn arts-assistent een fraai resultaat boekte, dat nooit op deze wijze tot stand had mogen komen, zo zou Elens ook dan nog altijd als orthomoleculaire kwakzalver kunnen worden beschouwd, ook al had hij schijnbaar gelijk gekregen. Wel valt te vrezen dat dat aan een lekenpubliek moeilijk is uit te leggen.

Filed Under: Columns

Over het o zo controversiële placebo-effect

8 May 2020 by Cees Renckens 2 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

 

Heel vaak heb ik gediscussieerd met beoefenaren of gelovige gebruikers van alternatieve geneeswijzen en vroeg of laat komen dan steevast de zegeningen van het placebo-effect aan de orde. De tevreden gebruikster (het zijn meest vrouwen) die onvoldoende overtuigende argumenten ten gunste van de geneeswijze kan inbrengen, komt dan menigmaal met de bevrijdende kreet ‘maar wat maakt het uit als het een placebo-effect is? Ik ben ermee geholpen’. Ik wordt dan altijd erg moe en tracht hen wijs te maken dat de behandelende kwakzalvers eigenlijk altijd ervan overtuigd zijn dat hun geneeswijze echt werkzaam is en in wetenschappelijk onderzoek beter scoort dan een placebo, precies zoals in de reguliere geneeskunde als eis wordt gesteld. Zij zijn beledigd als hun favoriete geneeswijze wordt gereduceerd tot placebo-effect.

Over het placebo-effect zijn inmiddels bibliotheken vol geschreven en de mening dat dit een reëel effect is wordt breed gedragen. Toch zijn er gereputeerde onderzoekers, die helemaal niet zo overtuigd zijn van het bestaan van dit effect, want er zijn maar weinig goede onderzoeken gedaan met een opzet waarin een patiëntengroep op drie wijzen wordt vervolgd: een derde krijgt een werkzaam middel, een derde krijgt een placebo en de resterende derde krijgt in het geheel geen behandeling. Een overzicht van de resultaten van dergelijk onderzoek is ontnuchterend door de placebo-gelovigen: de verschillen tussen beide laatste groepen zijn marginaal. De Deense auteurs gaven als titel van hun artikel: ’Is the placebo powerless?’

Een andersoortige bedenking die tegen het gebruik van placebo’s wordt aangevoerd, is dat het een vorm van bedrog is, die op gespannen voet staat met de medische ethiek en die niet past in een volwassen relatie tussen arts en patiënt, die immers wordt gekenmerkt door shared decision making. De gemiddelde patiënt wordt natuurlijk kwaad als hij erachter komt te zijn afgescheept met een onwerkzaam middel en zo zou ik zelf ook reageren.
Een artikel in de Volkskrant van 22 april (45 neppillen voor slechts € 19,95) bericht over een aanpak die wellicht aan dit bedrog om bestwil een einde kan maken. Want wat is het geval? In een Duits onderzoek onder 127 personen met depressieve klachten ten gevolge van chronische rugpijn werd een redelijk groot effect op de stemming gezien van het slikken van zogenaamde open placebo’s: een inert middel, waarvan de patiënt ook weet dat er geen werkzame stof in aanwezig is.

De theoretische basis van dit type verrassende research wordt sinds jaar en dag geleverd door de onderzoeksgroep van Ted Kaptchuk (1947), sinds geruime tijd verbonden aan Harvard University en de NCCIH (voorheen NCCAM). Deze bepaald niet onomstreden sympathisant van alternatieve geneeswijzen was in zijn studententijd actief in de SDS, een radicale studentenbeweging en vertrok later naar Macau waar hij zich twee jaar in de acupunctuur verdiepte, welke naaldkunst hij vervolgens jarenlang ging praktiseren. Hij is geen medicus en slaagde erin diverse instanties en tijdschrift-redactie wijs te maken dat hij een gekwalificeerd academicus was, maar op de keper beschouwd is hij nergens verder gekomen dan een Bachelors diploma. Deze titelfraude werd fraai en minutieus aan het licht gebracht door Kimball Atwood, een Amerikaans anesthesist, die schrijft op de website van Science Based Medicine.

Kaptchuck zat als adviseur van de NCCAM dicht bij het vuur en bekwaamde zich grondig in de klinische epidemiologie, waarna hij de ene onderzoek beurs na de andere binnensleepte, hetgeen uiteindelijk leidde tot onderzoek waarin hij aantoonde dat ook ‘open placebo’s’ een zinvol effect kunnen hebben. De verschillen tussen reguliere en alternatieve geneeskunde worden door hem gebagatelliseerd met argumenten van wetenschapsfilosofische aard. Meer dan 200 artikelen van zijn hand verschenen inmiddels in zowel slechte als toonaangevende medische tijdschriften, tot het NEJM aan toe. Ook in ons eigen Medisch Contact wordt af en toe gerefereerd aan Kaptchucks ontdekkingen.

Al dit onheil is gevolg van de zeer laagdrempelig toegekende NCIH-onderzoek beurzen, zolang het maar over alternatieve geneeskunde gaat. Onderzoekers van het kaliber Kaptchuck weten van malligheid niet meer wat ze voor onderzoek kunnen bedenken om hun deel uit die die geldstroom (meer dan 130 miljoen dollar per jaar) binnen te halen. Een feestcommissie op zoek naar een feest, zou onze minister-president zeggen. Het onderzoek naar de open placebo’s is daarvan een curieus voorbeeld.

De Volkskrant citeerde de psychiater in opleiding Roel Mocking, die deze benadering ‘superinteressant en heel innovatief’ noemde. En – nog erger – de aan het Amsterdam UMC verbonden psychiater Christiaan Vinkers gaat deze methode gebruiken bij patiënten met ‘milde depressies’, dezelfde categorie, waarvoor het st-Janskruid wel wordt voorgeschreven.
Vinkers is kritisch, want hij noemde het bewijs dat open placebo’s bij ernstige depressies zouden werken ‘erg dun’. Dat lijkt mij te zwak uitgedrukt: er moet al gerede twijfel bestaan of placebo’s überhaupt wel werken, maar dat er na het weglaten van de leugenachtige aanprijzingen die bij de normale placebo-benadering horen, nog enig effect overblijft dat is toch wel uitgesloten. Als er al een serieus te nemen placebo-effect bestaat, dan neemt de grootte ervan natuurlijk af als op deze wijze de verwachting van een nuttig effect wordt afgezwakt.

De heer Kaptchuck kan ons nog meer vertellen: hij is erin geslaagd een idee dat elke redelijk denkende medicus als absurd zal voorkomen te promoveren tot ‘controversieel’. Want vrijwel alle research over dit onderwerp komt uit Kaptchucks groep en hoe betrouwbaar zullen de gerapporteerde resultaten zijn bij zulke hardcore aanhangers van deze ‘innovatieve geneeskunde’? Vooringenomenheid ten gunste van de eigen hypothese kan de waardering van gerapporteerde effecten gemakkelijk beïnvloeden, zeker als het – zoals ook hier – gaat om subjectieve uitkomsten.
Meer onderzoek is nodig, zo wordt er hier en daar beweerd. Welnu, ik dacht het niet. Beste Vinkers, stop s.v.p. onmiddellijk met die kwakzalverij in uw Amsterdam UMC! Uw depressieve patiënten hebben het waarachter al moeilijk genoeg.

Filed Under: Columns

  • Page 1
  • Page 2
  • Page 3
  • Interim pages omitted …
  • Page 18
  • Go to Next Page »

Primary Sidebar

Steun ons via:
Een aankoopbol.com Partner (meer info)
Of een donatie

Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

Skeptic RSS feed

  • Skepsis
  • Error
  • SBM
James Randi test wichelroedelopers in Australië
11 June 2025 - SkepsisSiteBeheerder
James Randi test wichelroedelopers in Australië

In 1980 bezocht James Randi Australië op uitnodiging van Dick Smith om daar een test uit te voeren met wichelroedelopers.Lees meer James Randi test wichelroedelopers in Australië › [...]

Polarisatie juist goed voor democratie?
5 June 2025 - Ward van Beek
Polarisatie juist goed voor democratie?

.Soms lijkt het wel alsof we elkaar de hele dag de tent uit vechten. Op social media, bij verjaardagsfeestjes en in talkshows zijn we het oneens over vaccins, over Gaza, over vrouwenrechten. Dat blijkt ook uit onderzoek van het Sociaal…Lees meer Polarisatie juist goed voor democratie? › [...]

Ype & Ionica zijn Skeptisch
5 June 2025 - Ward van Beek
Ype & Ionica zijn Skeptisch

Zier hier de hele strip!  [...]

RSS Error: A feed could not be found at `https://skepp.be/feed`; the status code is `404` and content-type is `text/html; charset=UTF-8`

The Long Med Con: The Self-Styled Expertise and Expansive Invoices of Mark & David Geier
12 June 2025 - Kathleen Seidel

All it takes is a coming-of-age consultancy and you, too, can morph from an average teenage Joe or Josephine to an instant "vaccine expert" The post The Long Med Con: The Self-Styled Expertise and Expansive Invoices of Mark & David Geier first appeared on Science-Based Medicine. [...]

RFK Jr. Sacks Entire CDC Vaccine Committee
11 June 2025 - Steven Novella

I’m sure you are as sick of reading about RFK Jr. as we are of writing about him, but this is the world we live in. We cannot let outrage fatigue cause us to take our eye off the ball. If nothing else, SBM needs to chronicle every anti-science move that this administration makes. As most people, and certainly most readers here, […] The post RFK Jr. Sacks Entire CDC Vaccine Committee first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Dr. Vinay Prasad is Repeatedly Undermining RCTs. Why?
10 June 2025 - Jonathan Howard

It's quite the journey from "RCT or STFU" to "we will always have a place for controlled clinical studies." The post Dr. Vinay Prasad is Repeatedly Undermining RCTs. Why? first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Recente reacties

  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc JacobsDeze nieuwe preprint is gepubliceerd op 1 mei 2025 https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2025.04.30.25326722v1.full-text?s=09 Iedereen kan
  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc JacobsGister hebben Ronald Meester, Jona Walk en Bram Bakker een nieuwe blog over dit onderwerp online gezet https://insightoutblog.substack.com/p
  • Hans1263 on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc Jacobs@Klaas van Dijk Ik ben bang dat de antwoorden op die vragen te vinden zijn in het bestaan van godsdienst,
  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc JacobsKennelijk vond de afdeling PR van de VU het een goed idee dat hun zeer ervaren hoogleraar Ronald Meester een
  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc JacobsDe website van Cygnify B.V. https://www.cygnify.ai , het bedrijf van Bram Bakker, lijkt al erg lang niet meer bijgewerkt te

Archief Kloptdatwel.nl

Copyright © 2025 · Metro Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in