Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Het zal velen zijn ontgaan, maar de nieuwe minister van VWS was geroerd door de woorden van GroenLinks–Kamerlid Corinne Ellemeet, die er op wees dat de kraamperiode heus niet voor alle vrouwen gepaard gaat met trots en blijdschap. Maar liefst een op de acht kraamvrouwen zou aan een postnatale depressie (PND) lijden. In een door haar ingediend amendement op de VWS-begroting voor 2018 stelde zij dat er jaarlijks 20.000 vrouwen een depressie krijgen tijdens of na hun bevalling. GroenLinks vindt dat het taboe rondom PND doorbroken moet worden en dat er veel meer aandacht voor moet zijn tijdens en na een zwangerschap.
In haar amendement bepleitte Ellemeet meer geld voor de preventie en behandeling van postnatale depressies. Dat geld, uit te geven binnen het kader van het Meerjarenprogramma Depressiepreventie, zou allereerst moeten worden besteed aan meer aandacht voor PND binnen alle relevante opleidingen (kraamhulp, verloskundige, medewerker bij het consultatiebureau en huisarts). Daarnaast zou er een screening plaats moeten vinden bij de verloskundige, omdat een postnatale depressie zich vaak al openbaart tijdens de zwangerschap. Verder zou elk consultatiebureau laagdrempelige begeleiding aan moeders moeten bieden. Ook vraagt GroenLinks de minister een landelijke campagne te starten om de PND uit de taboesfeer te halen.
In hun antwoord stelden de VWS-bewindslieden dat Ellemeet een serieus probleem signaleert en dat zij bereid zijn, door schuiven binnen de VWS-begroting, € 800.000 te reserveren voor het tegengaan van postnatale depressies middels een ‘Aanpak postnatale depressie’. Dit houdt in: de inzet van een landelijke publiekscampagne (150.000 euro), de invoering van uitgebreid gesprek tussen verloskundige en net bevallen vrouw aan de hand van de Edinburgh Postnatal Depression Scale (650.000 euro) en het vergroten van de aandacht voor postnatale depressie in opleidingen van verloskundigen, kraamverzorgers en jeugdartsen. Aan dat laatste zijn geen kosten verbonden.
Hoewel gynaecologen in al deze plannen nergens genoemd worden, rezen mij toch de haren te berge bij kennisneming van deze reanimatiepoging van een, naar ik meende, in de jaren 90 al overwonnen probleem. In mijn loopbaan werd ik namelijk begin jaren 80 geconfronteerd met een epidemie van PND’s en deze ebde weer weg rond 1990, toen er bij zwangeren en kraamvrouwen al weer een andere merkwaardige epidemie de kop op stak: die van de bekkeninstabiliteit. Ik publiceerde over deze epidemieën o.a. in mijn proefschrift en kwam daarin tot de conclusie dat het hier ging om modeziekten: het gaat dan om ernstige klachten zonder objectieve bevindingen, die een besmettelijk karakter hebben, begrensd zijn in tijd en geografisch (zo kende België bijvoorbeeld geen bekkeninstabiliteit) waarvoor geen goede verklaring mogelijk is en met altijd wel een enkele sympathiserende medicus, die een patiëntenvereniging initieert en/of adviseert.
Veel van deze ziekten (denk ook aan ME, whiplash, chronische Lyme, RSI, overgevoeligheid voor Essure-veertjes etc.) zijn onderwerp van Kamervragen, van wetenschappelijk onderzoek en verdwijnen vroeg of laat als er geen oorzaak kan worden gevonden. Immers: Ohne Befund keine Krankheit. Tot die tijd wordt de verspreiding van zo’n epidemie bevorderd door de aankondiging van wetenschappelijk onderzoek en is de beschreven symptomatologie zo algemeen dat niet weinigen de ziekte krijgen na erover te hebben gelezen in de damesbladen of ermee kennismaakten via anderszins publiek uitgevente ziektegeschiedenissen. Daarom ben ik nu doodsbang dat weer zeer veel vrouwen een ernstig syndroom krijgen aangepraat, terwijl ze meestal slechts aan voorbijgaand ongerief, vermoeidheid en psycholabiliteit lijden. Slechts een minderheid en zeker niet de 13%, die Ellemeet noemt, is echt depressief en behoeft hulp.
Vroedvrouwen, die € 650.000 krijgen om met pas bevallen vrouwen een depressiescore vragenlijst te gaan zitten invullen, zullen ongewild zeker een deel van deze kraamvrouwen op verkeerde cognities brengen over hun klachten en hun vermoeidheid: geen wenkend perspectief. Ze horen namelijk plotsklaps dat zij in een risicogroep zitten! En dan die landelijke publiekscampagne: is men op VWS al weer vergeten hoe snel staatssecretaris Hoogervorst in 2001 de publieksactie Stop de RSI afblies, toen bleek dat deze ‘bewustwording’ tot een scherpe toename van het aantal RSI-lijders leidde? De campagne bleek een sterk medicaliserend karakter te hebben, aldus concludeerde toen de Gezondheidsraad. Iets dergelijks voorzie ik zeker voor de thans voorliggende plannen tot reanimatie van een reeds begin jaren 90 afgeserveerde (lees van G.F. Koerselman zijn belangrijke artikel “postnatale”depressie in het Ned Tijdschrift voor Geneeskunde, 1983: 516-517) en eind jaren 90 praktisch verdwenen diagnose. Om Louis van Gaal te parafraseren: ben ik nou zo oud of zijn zij nu zo jong?
Feit is dat ik de akelige effecten van de PND-epidemie zelf van nabij heb kunnen observeren, want ik was al werkzaam als gynaecoloog in die tijd, terwijl het Kamerlid Ellemeet toen 6 jaar oud was. Daar staat echter tegenover dat de verantwoordelijke staatssecretaris Paul Blokhuis (CU) in 1983 al twintig lentes telde. Maar voor de lotgevallen van kraamvrouwen zal hij toen nog niet veel belangstelling hebben gekoesterd.
Ik zou graag grondige en recente onderbouwing voor deze, mijns inziens vrouwonvriendelijke, boute stelling zien. Uit de bocht, anybody?
Als je Renckens volledig gequote zou hebben, had je daarmee je eigen vraag makkelijk kunnen beantwoorden:
Er is niets mis met het artikel van Renckes. Totaal geen vrouwonvriendelijkheid. Integendeel. Hij wil pas bevallen vrouwen niet opzadelen met een ziekte die niet echt bestaat.
Natuurlijk kunnen pas bevallen vrouwen zich gedeprimeerd voelen. Maar dat kun je je ook voelen als je een lekke band hebt. Mochten de klachten aanhouden, dan kun je naar je huisarts gaan die je eventueel door kan verwijzen. Een geheel nieuwe aanpak van “PND” is niet nodig en wijst op onnozel hapsnapdenken.
En niet alles dat zich kan voortplanten, moet zich voortplanten. Sommige vrouwen zijn te labiel voor het moederschap. Ik zou dus op preventie inzetten. Niet via dure campagnes maar door middel van openbaar debat. De heilige kinderwens zou meer ontheiligd moeten worden. Dat scheelt bovendien veel global warming om maar een modeterm te gebruiken. Het probleem van de wereldwijde opwarming is immers de overbevolking. Een bevolkingskrimp zou al veel oplossen.
Ach, Groen Links. Een partijtje van jonge gretige consumenten die alles willen maar er nooit bij stil staan dat je niet alles kunt krijgen. Verbied Groen Links en “PND” neemt drastisch af.
Lees goed de zin die ik citeer. Niemand hier komt met goede en actuele onderbouwing van die wel degelijk vrouwonvriendelijke zin. Het komt op mij meer en meer over dat Cees Renckens aan het maaien is op velden die al lang niet meer van hem zijn. En die velden zijn kaal, heel kaal. Waren ze dat vroeger ook al, vraag ik me af?
Vrouwen lezen een “damesblad” (ouderwets concept trouwens), opeens denken ze dat ze PD zijn? Waren ze toen net bevallen misschien? Of was het net voor de bevalling dat ze dat lazen? Of maanden erna dan misschien? Welk tijdschrift precies, welke publiek gevente case?
Actueel en concreet graag!
C.O.
[ Actueel en concreet graag!]
Doe je best. Als je me gisteren gehuurd had, was ik vandaag jouw dienstmeisje.
Ik zie niet wat er vrouwonvriendelijk aan die zin is. En voor de onderbouwing zou ik het proefschrift aanraden (blz 195, bespaart je zoeken).
In hoeverre het cijfermatig te onderbouwen is dat mensen het idee krijgen hun klachten aan zo’n specifieke modeziekte toe te wijzen, weet ik niet. Het is volgens mij wel de ervaring van (huis)artsen dat patiënten vaak na aanleiding van iets in de media contact opnemen, bijvoorbeeld met de vraag of die modeziekte ook hun klachten kan verklaren.
Zuigen, dat is wat je doet, C.O. het valt wel op dat je vaak negatief reageert op de collumms van Cees Renkens. Hij heeft niets verkeerds geschreven. Het is wel duidelijk dat als in bepaalde media een modeziekte wordt besproken dat gevolgen heeft. Ga daar zelf maar eens over nadenken , ipv hier de nitwit uit te hangen.
Eén bladzijde onderbouwing?
Ik vroeg om actuele en concrete onderbouwing. Welk tijdschrift, welke gevente cases. Proefschrift dateert van oud (12 oktober 2004).
Pepijn, ik stel dezelfde eisen aan Renckens als hij of jij aan kwakzalvers doen.
Renckens schrijft specifiek over PND, wat dus in de jaren 80 opkwam als modeziekte en in het volgende decade nagenoeg verdween. Als je de moeite had genomen het proefschrift te lezen (dat wat deze kwestie betreft dus gewoon actueel genoeg is, want PND is momenteel geen modeziekte) met mijn suggestie voor de bladzijde van waar je moet starten, had je gezien om welke concrete artikelen en bladen het toen ging. Ik vind het niet de moeite om dat hier te citeren, want het is nogal een onbelangrijk punt in Renckens column. Tegenwoordig zijn blogs en facebookberichten van andere lijders aan modeziekte waarschijnlijk belangrijker dan artikelen in damesbladen voor de verspreiding ervan. In de jaren 80 bestond Internet nog niet voor het grote publiek.
Kun je nog vager en speculatiever zijn? Beetje homeopathisch verdund misschien?
Hallo Pepijn,
Aha, dus hij noemt wel “dames”bladen en gevallen die aantoonbaar en bewijsbaar vrouwen op de “modeziekte” PD gebracht hebben? Dan waarom noem je er niet tenminste een van elk? Ik heb dat proefschrift niet, dus nu even doorbijten, wie A zegt, ook B graag. Ik vind dit wel degelijk een belangrijke zin in zijn stuk. En die virtuele varianten, blogs et cetera, noemt Cees niet. Ik ga af op wat hij noemt. Invloed lijkt me bijna onmogelijk aan te tonen.
Ik blijf de zin dubieus vinden en wel degelijk vrouwonvriendelijk; alsof zwangere of net-zwanger af vrouwen even een blad lezen en dan opeens PD ervaren. Damesbladen bestaan volgens mij zelfs niet eens meer. Tegenwoordig is alles gender neutraal, “they” in plaats van “he” of “she”.
Ook een beetje typisch dat jij het steeds moet opnemen voor Cees Renckens. Jan Willem had zijn eigen huis wel verdedigd. Als uitzondering. Hij wel.
Tjeetje, Pepijn, gevonden nu (exkus, ik dacht dat je het moest kopen, maar het blijkt online te staan, door Cees genoemd). Noem je dit onderbouwing? 😅 (dan begrijp ik waarom je er zelf liever niet mee kwam).
Ik zie het probleem niet. Lijkt erop alsof jij denkt dat Renckens beweert dat vrouwen die dat lazen opeens PND kregen, maar het gaat er natuurlijk om dat door dat soort artikelen en media-aandacht dat PND bekendheid kreeg en vrouwen bepaalde klachten die ze hadden gingen interpreteren als ‘misschien heb ik ook wel PND’. En er zijn/waren ook wel niet zulke geweldige huisartsen die denken dat het slim is om daarin mee te gaan en maar alvast een etiketje op klachten te plakken die van alles en nog wat onschuldigs zouden zijn en normaal gesproken vanzelf over zouden gaan, maar door dat etiketje opeens een ‘ziekte’ zijn geworden. Het gaat om dat etiketje dat niet zomaar uit de lucht komt vallen, dat wordt aangeleverd door media die niet kritisch genoeg is.
Ik wel. Ik had verwacht een enorm onderbouwd stuk hierover in de thesis van Cees Renckens aan te treffen, maar het tegendeel is waar. Een paginaatje. Ik zou zeggen: van hetzelfde column niveau als hier.
Het lijkt erop dat jij niet ervaart dat de formulering van Cees Renckens nogal tendentieus en ten nadele van vrouwen overkomt (“Vrouwen kregen de ziekte na het lezen van de damesbladen”). Ik neem aan dat dit geen kwade opzet aan jouw kant is, maar dat je daadwerkelijk zaken anders leest dan ik, maar ik probeer je dus wel duidelijk te maken dat er mijns inziens iets aan de hand is met de manier waarop Cees over vrouwen schrijft (en wellicht dus ook: (niet genoeg) onderbouwt).
Een bevolkingskrimp zou misschien veel oplossen, maar ook weer voor andere problemen gaan zorgen. Diverse landen doen nu al moeite om het geboortecijfer op te krikken in verband met de vergrijzing.
Probleem is dat je op een gegeven moment veel ouderen hebt, die op allerlei manieren zorg nodig hebben. Voorts moeten minder mensen de AOW en het pensioen voor deze mensen opbrengen. Er wordt nu al veel ingezet op mantelzorg, maar wie moeten die mantelzorg gaan leveren als er minder kinderen geboren worden? De mensen moeten ook nog werken, om het geld te verdienen dat ook voor professionele zorg nodig is.
Of PND afneemt als je Groen Links verbied, lijkt me maar de vraag.
Iedereen wil altijd van alles. Je kunt dit net zo goed van de VVD zeggen. Er moet meer geproduceerd worden, er moet meer handel worden gedreven, er moet meer worden gevlogen, bij voorkeur via Schiphol, ook als dit vervuiling en geluidsoverlast oplevert.
We krijgen binnenkort mantelzorgrobotten. En de VVD wil minder dan Groen Links. Wel economische groei maar geen extra zorg en dergelijke. En nogmaals, we leven met teveel mensen op deze te kleine planeet. Zeker in Nederland. En politici die schreeuwen om bevolkingsaanwas, schreeuwen maar wat. Maar dit is geen politiek forum. En overigens ben ik eigenlijk links maar dan zonder linksonderbuikige sentimenten. 🙂
Hieronder een link naar het artikel van G.F. Koerselman “postnatale”depressie in het Ned Tijdschrift voor Geneeskunde, 1983: 516-517.
Taaie tekst. Maar de “bladvulling” helemaal aan het eind van het artikel is verrassend.
https://www.ntvg.nl/sites/default/files/migrated/1983105160001a.pdf
Vragenlijstengeneeskunde…
Een echte depressie in het kraambed is onmiskenbaar en zal heus niet over het hoofd gezien worden door verloskundige, kraamzorg of familie.
Laten we elkaar alsjeblieft geen kwalen aanpraten, je schiet er niks mee op om zorgen, angsten en pijn te medicaliseren. Het staat een adequate oplossing doorgaans alleen maar in de weg.