Vaak komen we zaken op internet tegen die niet groot genoeg zijn om een heel stuk over te schrijven of soms hebben we daar de tijd niet voor. Daarom willen wij in deze nieuwe rubriek een verzameling interessante of gewoon vermakelijke berichtjes van de afgelopen week met de lezers van Kloptdatwel delen. Leesvoer voor in het weekend!
- Nature: Peer-reviewed homeopathy study sparks uproar in Italy – Redelijk veel aandacht in allerlei media om dit zoveelste flutonderzoek naar homeopathie.
- Deutsche Welle: Reporter – Hocus Pocus? Testing Miracles – korte rapportage over de skeptische prijs van GWUP
- Skeptical Inquirer: A Telepathy Investigation
- Nieuwscheckers: HOAX: Haai op parkeerplaats in Schotland
- Artnome: Myth Busting Banksy – dat de batterijen het twaalf jaar uitgehouden zouden moeten hebben tot het moment suprême, deed mij erg twijfelen aan de toedracht, maar zelfs als je daar overheen stapt, lijkt het wel duidelijk dat het veilinghuis wel enigszins voorbereid moet zijn geweest op een verrassing.
Voor wie van zondag op maandag de slaap niet kan vatten: van 02.00 tot 04.00 uur ben ik te gast bij het programma Nachtkijkers op Radio 1 om o.a. over de zaak-Santilli te praten.
Tips zijn welkom! Mail gerust de redactie.
Steun Kloptdatwel
Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).
NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.
Het homeopathie-artikel demonstreert eigenlijk alleen dat 1 soort hoogverdund spul 1 effect heeft. Of 2 effecten. Er zijn immers proeven gedaan met cellen in een reageerbuis en met rattenpootjes.
In de gewone geneeskunde is het gebruikelijk dat een claim ‘middel X werkt tegen kwaal Y” wordt onderbouwd door middel X (of iets anders) te geven aan Y-patiënten. En dan vergelijken. Het zegt niets over de werking van middel M tegen kwaal N.
Dat morfine tegen pijn helpt was al heel lang bekend. Niemand trekt daar conclusies uit over de werkzaamheid van andere ‘reguliere’ middelen.
Niet zo de homeopaten.
De oorspronkelijke homeopathische theorie is een verbazingwekkende hoeveelheid aannamen over de werking van middelen. Anderen hebben daar nog veel meer totaal verschillende systemen van gemaakt. In de oorspronkelijke perceptie was hoogverdund keukenzout het aangewezen middel bij een patiënt die naast allerlei andere klachten (laten we zeggen zware hoest of pijn op de borst) meldde te hebben gedroomd over dieven. In een latere versie ging men uit van verdunnen zonder meer: verdund bloed van een dier dat aan antrax was gestorven tegen antrax en verdund voetenzweet tegen zweetvoeten. Of verdunde oscillokokken (een niet bestaande bacterie die doorging voor de verwekker van alle ziekten omdat de ontdekker die bij alle ziekten waarnam) tegen alle ziekten. Of verdunde elektriciteit in meerdere kleuren. Je kunt het bijna niet gek genoeg bedenken. Filip Van Beurden meldt in zijn recente SKEPP-boekje het voorbeeld Berlijnse Muur bij hoofdpijn boven het rechteroog tijdens de menstruatie.
De homeopaten zijn er als de kippen bij om een ‘bewijs’ voor homeopathie te claimen als er ergens 1 onderzoek is dat een werking (geeft niet wat) is aangetoond van iets hoogverdunds.
In dit geval gaat het om Rhus Tox. Het artikel zegt: Rhus Tox (RT) is recommended in alternative medicines as an anti-inflammatory and analgesic remedy.
Maar op een homeoapthische website vinden we:
Gewrichtsklachten: artritis, reuma; Stijfheid bij beginnende beweging; Rugklachten;
Huidproblemen [eczeem, blaarvorming]; Gordelroos; Luieruitslag; Depressie, prikkelbaarheid; Spanning; Klachten door over inspanning of door kou en vocht
Roodvonk, mazelen, bof
Dat is toch heel wat anders dan pijn ten gevolge van contact met iets heets, of biochemische veranderingen met betrekking tot vrije radicalen.
Het is elke keer weer raak: een of ander onderzoek dat beweert een effect van hoge verdunningen te hebben aangetoond, gevolgd door juichkreten van homeopaten dat hun kunstemmakerij nu bewezen is. Het meest frappante recente voorbeeld was een onderzoek naar kristalfouten ten gevolge van röntgenstraling in zwaarwaterijs onder invloed van hoogverdund lithiumchloride door ene Louis Rey. in 2003.
Als ik zie hoeveel vragen en (vooral) problemen in het gelinkte artikel worden aangevoerd, denk ik dat je niet heel erg veel “paranormale begaafdheid” resp. ” intuïtie” nodig hebt om te voorspellen dat het hier ook weer een zeer morsdode mus betreft. Iets anders valt er vanzelfsprekend ook niet te verwachten. Homeopathie is zo langzamerhand wel een heel uitgekauwd waardeloos oud theorietje. Als je alleen al de naam Benveniste tegenkomt, weet ieder weldenkende mens toch genoeg?
Vandaag in de papieren versie van het NRCH het winnende essay van de volgende prijsvraag:
https://www.khmw.nl/prijsvraag-khmw-nrc-2018-2/
De schrijver van het winnend essay is René van Woudenberg, filosoof en hoogleraar verbonden aan de VU te Amsterdam.
Het essay zelf is te vinden op:
https://www.nrc.nl/nieuws/2018/10/12/god-bestaat-er-is-bewijs-a2417770
Samengevat, Van Woudenberg beweert dat de door de wetenschappen waargenomen orde in de werkelijkheid verwijst naar een goddelijke ordenaar en dat dus de wetenschappen eigenlijk een soort godsbewijs leveren.
Maar ik weet niet goed wat Van Woudenberg onder orde verstaat. Staat het begrip “orde” bij hem tegenover het begrip “chaos”? Maar wat verstaat Van Woudenberg dan onder “chaos”?
Ik zou zeggen, de werkelijkheid vertoont structuur oftewel samenhang. Eenvoudig gezegd, alles vertoont één of andere samenhang. Maar is dat een godswonder? Ik denk van niet. Een werkelijkheid die geen samenhang heeft, is geen werkelijkheid. Ietsjes sterker gezegd, het idee van volkomen onsamenhangendheid is nogal contradictoir. Er is geen God nodig om de samenhangen te verklaren. De samenhang is een empirisch en ook een logisch gegeven.
Wie iets dieper in de materie van de samenhang, het ontologisch structuralisme, wil duiken, verwijs ik naar het boek van James Ladyman en Don Ross: Every Thing Must Go
https://global.oup.com/academic/product/every-thing-must-go-9780199276196?cc=nl&lang=en&
Van Woudenberg loopt met een boog om het ontologisch structuralisme heen terwijl hij wel degelijk op de hoogte is van deze naturalistische metafysica. Daarom denk ik dat zijn prijs winnend essay eigenlijk niet die prijs had mogen winnen, al moet ik zeggen dat Van Woudenberg goed schrijft.
Het argument van Woudenberg is gewoon het horloge van Paley in een nieuw jasje.
Zie https://homepages.wmich.edu/~mcgrew/PaleyWatch.pdf
De passage daarvoor kiinkt als een soort verwijt aan de natuurkunde: jullie hebben die elektronen ook nooit gezien en toch geloof je daar aan zonder dat je een bewijs hebt dat even solide is als de bewijzen in de wiskunde.
Maar er is voor al die ‘onzichtbare’ dingen waar de wetenschap zich mee bezighoudt wel degelijk bewijs. En mocht er van die wetenschappelijke dingen iets niet kloppen, dan zijn de wetenschappers niet te beroerd om de nieuwe verbeterde kennis te omhelzen.
De gevestigde religies zeggen heel wat meer over God dan dat die oerbron van orde zou zijn. Om te beginnen dat het een persoon is, en voorts dat die persoon grote belangstelling heeft voor elke mens afzonderlijk. Voor geen der asserties van de gevestigde religies is er ook maar een spat controleerbaar bewijs. Bovendien zijn die beweringen innerlijk tegenstrijdig. Daar was Epicurus zo’n 2250 jaargeleden ook al achter.
Aan Jan-Willem
Volgens mij gaat het orde-argument een stapje verder dan het horloge-argument. Een horloge is een specifiek iets, de orde is een algemeen iets. Maar wellicht bedoelde Paley het algemener dan ik het nu weergeef. Hoe het zij, er zijn geen empirische (aposteriori/specifieke) argumenten pro God en ook geen metafysische (apriori/algemene) argumenten. Goed, zegt men dan, afwezigheid van bewijs is nog geen bewijs van afwezigheid. OK maar hoe consistent is de godsdefinitie, bestaat er wel zoiets als een zuivere onstoffelijke geest en waarom zou God niet de Duivel zelve zijn? Afijn, men kent het debat, althans in zijn globaliteit.
Het gaat mij erom dat er geen deugdelijke godsargumenten zijn en dat Van Woudenberg dat had moeten inzien. In God geloven doe je met je hart, niet met je hoofd.
Ik voel me enigszins bedrogen door de jury.
Als je het artikel van Van Woudenberg vluchtig leest, klinkt alles redelijk plausibel. Echter bij kritisch lezen hoor ik vaak iets hevig rammelen. Ik zou zeggen: definieer als schrijver eerst eens wat “wetenschap” resp. “weten” volgens jou inhoudt, en ook “geloven”. Vooral “geloven” is een woord dat hij meermalen ernstig verhaspelt. Ik zie in het stuk de betekenis van deze woorden af en toe een geheel andere lading krijgen. De veronderstelde orde… Is die er inderdaad? Zou hij ooit thermdynamica hebben bestudeerd? Het komt me voor van niet. Ik vind dit artikel het karakter hebben van “grote stappen, snel thuis”. Geesteswetenschap (als je dit wetenschap mag noemen…) mengen met exacte wetenschap is riskant, zeker als een geesteswetenschapper zich vagelijk gaat uitlaten over electronen. En gestéld dat er sprake zou zijn van een door een hogere macht gestuurde orde (ik zie voor die veronderstelling geen enkele aanwijzing) dan nog zegt dat niets over allerlei regelgeving die deze hogere macht in oude boeken zou hebben afgekondigd. Het is er net mee als met de homeopaten: 1 flinterdun en dubieus artikeltje over 1 onderzoekje van matige kwaliteit, en de hele homeopathische “leer” is opeens wáár?
Geloven in de betekenis die bij religie hoort is goed te definiëren: iets serieus aannemen dat enerzijds onzinnig lijkt en waar anderzijds geen enkel ondersteuning voor is, op oncontroleerbare mededelingen van derden na.
Zelf voor de meest raadselachtige dingen (donkere massa en donkere energie) is behoorlijk bewijs dat die bestaan, al weten we er verder niks van.
Dit type geloof komt ook buiten religie voor, voorbeeld is complottheorieën. En homeopathie.
Mee eens. Echter meen ik te constateren dat in het artikel woorden niet steeds in dezelfde betekenis worden gebruikt. Dat vind ik niet kunnen, in welke wetenschap dan ook. Maar mogelijk heeft meneer van Woudenberg daarvoor te weinig ervaring in exacte wetenschappen. Ik vind het erg merkwaardig overkomen dat hij veronderstelt dat aan het bestaan van electronen nog kan worden getwijfeld, maar even later wél denkt dat er ooit bewijs gevonden kan worden voor het bestaan van een opperwezen. En juist daarvoor ontbreekt iedere realistische grond, noch voor dat bestaan, noch voor het toekomstige bewijs. Als mensen willen geloven, moeten ze dat vooral blijven doen als dat hun op een of andere manier verzoent met het leven. Zonder geloof kan dat echter ook prima. Maar geloven is inderdaad nog steeds iets anders dan meten en weten. Ik kijk liever op het wijzertje van mijn benzinetank dan dat ik er blind op vertrouw dat ik niet zo lang geleden nog heb getankt.
reactie op RV:
Paley werkte zijn horlogeargument heel ver uit. Hij zei bijvoorbeeld dat het helemaal niet uitmaakte dat het horloge af en toe niet goed werkte. En gaf een extra hypothetisch voorbeeld: het horloge produceert kopieën van zichzelf. Dat zou het horloge alleen maar nog veel wonderbaarlijker maken. Hij legt de link met de levende wereld niet expliciet,
maar het is duidelijk wat hij bedoelt: de levende wereld zit zo fantastisch in elkaar dat het wel gemaakt moet zijn door iemand die wist wat hij deed en waarom.
Woudenberg zegt nu dat het universum als geheel ordelijk in elkaar zit, dat wetenschappers achter de wetmatigheden kunnen komen.
Je hoeft het universum er trouwens niet bij te halen: in de wiskunde zitten ook heel mooie dingen.
Het is in laatste instantie allemaal een esthetisch argument: dit zo mooi, ik snap niet dat dat kan. Dus een onzichtbaar doelbewust denkend wezen moet het gemaakt hebben. Maar aan het voorbeeld van de wiskunde zie je dat die conclusie niet klopt.
En waarom zou die schepper-god enig verband hebben met de god van de grote religies? Het is alsof je een horloge op de hei vindt, en dan meteen denkt dat die horlogemaker dan ook wel het geasfalteerde fietspad over de hei heeft aangelegd. Of de vliegdennen heeft aangeplant. Of het pannenkoekenhuis een eindje verderop heeft gebouwd.
Aan JW
Ik weet eigenlijk niet wat Van Woudenberg bedoelt met zijn concept “orde”. Mede daarom vind ik het geen geslaagd essay.
Conceptuele analyse is één van de pijlers van de moderne analytische filosofie, een filosofie waartegen ook Van Woudenberg aanschurkt. Ik heb als hypothetische analytische interpretatie van Van Woudenbergs concept “orde” het zeer primaire concept “samenhang” naar voren gebracht. En ik heb betoogd dat een onsamenhangende, incoherente, werkelijkheid nonsense is en dat aldus samenhang een primair gegeven is en dus er gewoon is en niet veroorzaakt is. De werkelijkheid bestaat uit puzzelstukjes die in elkaar passen. Dat is de kern van het structuralistische naturalisme.
Maar misschien bedoelt Van Woudenberg met zijn concept “orde” niet de samenhang in het algemeen maar die en die specifieke orde, die en die specifieke samenhang. En dan kan jij wel eens gelijk hebben met je opmerking over de esthetiek. Waarom leven wij in die en die samenhang waarin de aarde zo mooi om de zon draait en waarin wij zo fraai kunnen filosoferen en zo prachtig kunnen schrijven? Achter zulke schoonheid moet wel een God zitten. Aldus misschien Van Woudenberg.
Nogmaals, ik weet niet goed wat Van Woudenberg met “orde” bedoelt. En googelen levert niets op. Maar misschien ligt dat wel aan mij. Voorlopig echter zie ik in Van Woudenbergs concept “orde” een ongedekte cheque.
Er is een Nederlandse godsgelovige filosoof die het heeft over “de logische orde” en serieus denkt dat een onlogische, contradictoire orde (of chaos?) best wel zou kunnen bestaan. Maar ik betwijfel of Van Woudenberg op het spoor zit van die filosoof. Maar wie weet, vindt Van Woudenberg dat cirkels cirkels zijn en geen vierkanten, een soort godswonder.
Het voorbeeld van wiskunde in het artikel en in deze discussie begrijp ik eigenlijk niet goed.
Misschien zie ik het fout, maar in mijn idee is wiskunde een door mensen bedacht stelsel van in de loop van de tijd steeds verder uitgebouwde ideeën en begrippen die op een stricte en streng logische manier met elkaar samenhangen. Door mensen bedacht. Je kunt er handig allerlei practische en elegante dingen mee doen maar… door mensen op basis van enkele axioma’s bedacht. Geen goddelijk wezen te bekennen, lijkt me. Ik ben benieuwd naar uw visie.
Ik onderschrijf jouw visie. Ik zie ook geen God in de logica en in wiskundige variabelen en operatoren. Maar misschien vinden sommige gelovigen het een soort godswonder dat je met de menselijke wiskunde de realiteit kunt beschrijven. Maar met gewone taal kunnen we ook veel beschrijven en of taal nou zo goddelijk is, betwijfel ik.
Hoe het ook zij, het is en blijft vreemd dat een verondersteld opperwezen zo verschrikkelijk slecht communiceert. Zoals Multatuli al bedacht (en in mijn eigen woorden): als hij wil dat wij hem dienen, laat hij dan alsjeblieft eens duidelijk maken wat hij precies wil. Maar nee, het is oorverdovend stil. Zou meneer van Woudenberg zich dat niet afvragen?
Aan Hans
Misschien wil God als hij bestaat, helemaal niets en dus ook niet communiceren. En misschien houdt hij daarom wel meer van ongelovigen dan van gelovigen. Behalve van jou en mij dan op dit moment. 🙂
Aan Hans
Van Woudenberg verwondert zich over de algemene orde van de werkelijkheid in haar totaliteit en over de specifieke orde waarin wij leven. Verwondering is een schone zaak.
Maar de verwondering gaat met Van Woudenberg op de loop. Hij ziet in de algemene en de specifieke orde een teken Gods, een godswonder dus.
Maar wetenschap houdt zich verre van godswonderen. Wetenschap is wondervrij.
Van Woudenberg kijkt door een gekleurde, religieuze bril naar de werkelijkheid.
@RV
Ik ben zo vrij me af te vragen of de orde zoals de heer van Woudenberg die meent te zien, wel bestaat. Zou vW het begrip entropie kennen?
Aan Hans
Professor Van Woudenberg kent alle belangrijke begrippen. Maar of hij echt weet wat entropie behelst, staat echter te bezien. Vaak doen filosofen of ze een natuurkundig begrip echt begrijpen, maar meestal is dat een geval van doen alsof.
Tja, thermodynamica is een lastig vakgebied en het heeft bijzonder weinig met filosofie te maken.
https://joop.bnnvara.nl/opinies/het-heeft-geen-zin-om-te-zoeken-naar-wetenschappelijk-bewijs-voor-het-bestaan-van-god
Hans,
Ooit zal die veronderstelde opperwezen op aarde komen om orde op zaken te stellen, althans volgens zijn volgelingen. Nu hij al duizenden jaren te laat is om in deze chaoswereld op te treden heb ik er weinig vertrouwen meer in. Sterker nog: helemaal niets !
Te weinig en te laat, dus. Ik heb er misschien nog minder vertrouwen, nl. absoluut nul, een nul dus zonder komma gevolgd door 0000000 (maar misschien bedoelde u hetzelfde met “helemaal niets”…)
Ik verkneukel me intussen wel over het schisma in de Russisch orthodoxe kerk. Met de pariarch nog steeds in Constantinopel, een stad die al een poosje Istanbul heet… Het gaat zoals gebruikelijk natuurlijk ordinair over poen, goederen, gebouwen en landerijen. Laat dat onbestaande opperwezen eerst maar eens die kwestie voor zijn volgelingen in goede banen leiden. Hoe meer schisma, hoe beter. Dan heeft men minder tijd over om zich ongevraagd met ongelovigen te bemoeien. Tenminste als men geen inquisitie en andere terreur verzint. Zolang verdraag ik het idiote randschrift op de 2-euromunt nog wel even en ook de oubollige aanhef van wetten in de gratie gods. Het luidruchtige gerellebel met kerkklokken op zondag niet te vergeten. Pardon, ik ben helemaal abuis, dat noemt men zondagsrust. Nutteloze warrige ietsistische krantenartikelen kunnen we ook missen als kiespijn.
Je bedoelt het kerkelijk conflict tussen orthodox Moskou en orthodox Istanbul over de orthodoxe Oekraïne? Kerken moeten over het geloof gaan, niet over politiek.
Maar laat mij eens gemeen zijn. Is “onbestaand” hetzelfde als “onbestaanbaar”? Ach ja, we zitten hier toch een beetje te leuteren over geloof. 🙂
Zijn er dan serieus te nemen aanwijzingen voor dat bestaan?
Nee, er zijn geen aanwijzingen. En als gelovigen eerlijk zijn, dan erkennen ze dat er geen aanwijzingen zijn maar dat ze geloven vanwege emotionele motieven.
Eenhoorns zouden ook best kunnen bestaan, maar ook die berusten op dezelfde soort fantasie als religie. Niets mis met fantasie, maar breng het niet als zijnde serieus bedoeld.
Aan Hans
Ja, eenhoorns zouden kunnen bestaan. Maar toevallig bestaan ze niet. Net als Bigfoot.
Eenhoorns zijn als ze bestaan, tamelijk gewone dingen. Maar de monotheïstische God wordt door theologische filosofen niet gezien als een min of meer gewoon ding maar juist als iets heel ongewoons. God is het totaal andere, zei een beroemde theoloog uit de vorige eeuw.
De grote vraag is nu: kunnen er wel zeer, zeer ongewone dingen bestaan? Mag je de gehele bekende en onbekende werkelijkheid wel opsplitsen in een radicaal dualisme van normale dingen en uiterst abnormale dingen? Zelf denk ik van niet.
In elk geval wordt God door de theofilosofen niet gedefinieerd als een soort eenhoorn die paranormale hokuspokus doet. Maar wel als een soort almachtig wereldprincipe waaraan alles is onderworpen. Maar mijns inziens zijn er geen zelfstandige concrete wereldprincipes. Op hun best zijn zulke principes handige abstracta. Maar meestal zijn het volstrekt overbodige en vaak averechts werkende principes.
Ik vind het allemaal mooi en prachtig en zo, maar als er een god of goden zou/zouden bestaan, waarom zou/zouden hij of zij het dan zo ingewikkeld in elkaar hebben gezet in plaats van duidelijk te maken hij hij of zij het wil/wil hebben? Dat heet tegenwoordig “transparant” geloof ik. Nu zitten we zonder enige realistische aanwijzing of hij/zij er is /zijn en moeten of mogen we door filosofen gecompliceerd laten bedenken hoe het heelal al dan niet is geregeld. Daar hebben “gewone” mensen toch geen snars aan? Of zouden die “gewone” mensen het allemaal voor zoete koek moeten aannemen wat in hogere regionen voor hen is bedisseld? Hé, dat doet me aan een bekende uitspraak denken…
Ronald,
Jij kent me ondertussen ook van andere fora neem ik aan. Voor mij kan een god niet bestaan, maar onbestaanbaar is daarmee niet uitgesloten. Ik ben overigens een bestaand atheïst…..dat dan wel weer !
Voor jou kan een god niet bestaan maar toch kan een god wel bestaan …. Ik proef hier enigszins een paradox. Bovendien, wat bedoel je met “een god”? Goed, we zitten hier niet op een hogere-filosofieforum. En gewoon eenvoudig sceptisch zijn jegens gelovige beweringen is al mooi genoeg, 🙂
Ronald,
Jij kent me ondertussen ook van andere fora neem ik aan. Voor mij kan een god niet bestaan, maar onbestaanbaar is daarmee niet uitgesloten. Ik ben overigens een bestaand atheïst…..dat dan wel weer ! 😂
@ Hans
“Het voorbeeld van wiskunde in het artikel en in deze discussie begrijp ik eigenlijk niet goed.”
Ik heb sterk de indruk dat vW weinig van natuurwetenschappen weet. De wetenschappers die daar veel van weten en dus veel beter op de hoogte zijn van de veronderstelde orde daar, zijn er minder van overtuigd.
Dus “het is wetenschappelijk vastgesteld dat de wereld een hechte orde vertoont” is grootspraak van vW. Wat zou hij kunnen bedoelen? Dat de diverse vergelijkingen van de natuurkunde allemaal zo goed kloppen? Dat die – mits netjes opgeschreven – zo simpel zijn?
Eerst wat over de wiskunde. Hij denkt dat wiskundige bewijzen absoluut zijn. Nou zijn die wel een stuk zekerder dan die van de natuurkunde, maar die zekerheid komt uit ervaring. Dat zal ik uitleggen.
De paradox van de leugenaar (“Deze bewering is onwaar”) is in de wiskunde al sinds ongeveer het begin van de eeuw met groot succes gebruikt. Toen Cantor de verzamelingentheorie had geformuleerd, kon hij met een versie van deze paradox laten zien dat er wezenlijk meer reële getallen zijn dan natuurlijke getallen.
Een tijdje later, toen Gottlob Frege dacht dat hij een mooi logisch systeem bedacht had om de hele wiskunde in te vangen, constateerde Bertrand Russell met dezelfde truc dat het systeem tot een tegenspraak leidde.
Ten slotte was er Gödel die aantoonde dat áĺs de wiskunde consistent is, dit feit niet bewijsbaar is. Consistent is hier een min of meer technisch begrip dat betekent “een tegenspraak is niet bewijsbaar”. Dus er is geen wiskundig bewijs dat fatsoenlijk in elkaar zit en dat eindigt met “conclusie 0=1”
Gödel liet eerst zien dat je beweringen en bewijzen (rijen van beweringen) allemaal kunt vertalen in getallen, en dat de bewering “dit bewijs zit goed in elkaar” ook kunt omzetten in de bewering dat zo’n “bewijsgetal” bepaalde rekenkundige eigenschappen heeft.
Hij construeerde ook een soort leugenaarsparadox, nl. A = “deze bewering heeft geen bewijs”. Gesteld dat de wiskunde consistent is, dan is er geen bewijs voor A. Met andere woorden er is geen rij wiskundige beweringen met op de laatste regel “dus A” dat bij controle een deugdelijk bewijs blijkt.
Waarom is er zo’n bewijs niet? Wel, als er zo’n bewijs zou zijn, dan zou A zichzelf tegenspreken. En we hadden *aangenomen* dat de wiskunde consistent was. Een tegenspraak is dus per aanname onmogelijk.
Dus ALS de wiskunde consistent is DAN is A onbewijsbaar en daarom wel waar.
Dat lijkt vreemd, maar de aanname “wiskunde is consistent” is weliswaar technisch
een deugelijke bewering (er is geen getal dat gedecodeerd een deugelijk bewijs voor 0=1 oplevert) en je kunt die bewering aannemen (= doen alsof-ie waar is), maar die
aanname is onbewezen.
Daaruit volgt dat de consistentie van de wiskunde onbewijsbaar is. Als je daar immers een bewijs voor had, dan hoefden we het zojuist niet aan te nemen. Dan was dat consistentiebewijs gewoon een tussenstap, en dan hadden we een tegenspraak vervaardigd zonder een extra onbewezen aanname toe te voegen.
Dus in laatste instantie is de bewering “de wiskunde is consistent” een ervaringsfeit. Het kan bij wijze elk ogenblik gebeuren dat iemand een fatale vaagheid in het gebouw van de wiskunde ontdekt waarmee via een listig gekozen omweg (een soort leugenaarsparadox bijvoorbeeld) toch weer 0=1 valt af te leiden. Dan wordt dat waarschijnlijk weer gerepareerd, maar absoluut zeker dat de wiskunde consistent is,
dat kan niet.
Gödel gebuikte zijn truc van reductie tot getallen omdat hij uitging van een heel simpele wiskunde maar wel een waar alle getallen in zitten.
Ik neem aan dat vW dit allemaal niet weet. Miscchien heeft hij ooit Gödel, Escher Bach gelezen zonder de pointe (nl. het bovenstaande) te begrijpen.
Nou zijn de getallen – zou je zeggen – geen experimenteel gegeven. Je begint bij 1 en onze intuïtie zegt dat je alsmaar kunt doortellen (na elke getal is er precies één volgend nieuw getal), zonder ooit weer terug bij 1 te komen.
Met dit simpele gegeven volgt de hele getaltheorie en die zit echt vol wonderlijke dingen. In neem niet de irationaliteit van wortel twee, maar iets simpels zoals het feit dat elk positief geheel getal boven de 1 een ontbinding in priemfactoren heeft die uniek is op volgorde na. (Dat is in essentie wat de Gödel-omzettingstruc mogelijk maakt)
Als we de redeneerwijze van vW volgen dan zou de orde in de getallenleer een verklaring behoeven en God de meest aannemelijke verklaring zijn. Dat is absurd.
Je kunt speculeren wat precies maakt dat we het begrip van tellen (en logica) bezitten.
Mogelijk is dat onze ervaring dat de omgeving stabiel is. Als je een bepaald aantal onderscheiden objecten hebt, dan heb je een tijdje later hetzelfde aantal. Maar nu we eenmaal kunnen tellen is het onzin te denken dat de unieke ontbinding in priemfactoren of de stelling van Fermat scheppingen van een soort onzichtbare mens zijn.
(Als je vindt dat unieke ontbinding vanzelf spreekt, moet je reflecteren op de getallen van de vorm a + b maal wortel 5. In dat systeem kun je 2, wortel5 + 1 en wortel5 – 1 niet verder ontbinden, maar niettemin geldt 2 * 2 = (wortel5 +1) * (wortel5 – 1). )
Dank voor de uitvoerige toelichting Jan Willem Nienhuys!
Ik ga er eens rustig over nadenken en het nog minstens 2 x nalezen voor ik de essentie van uw toelichting door heb. Ik hoop maar dat vW dat ook doet!
Voorzover ik het nu kan overzien, zijn we het wel eens.
De ingezonden stukken die gisteren in NRC stonden, nemen de redenatie van vW gelukkig evenmin serieus. Anders zou ik me zijn gaan afvragen of ik mijn abonnement wel wil continueren.
Niet te gauw een krant opzeggen als die eens wat raars publiceert. Het weergeven van onzin hoort ook bij goede journalistiek. 🙂
Als de krant ruimte geeft voor een tegengeluid, handhaaf ik mijn abonnement. En dat deed NRC.
Ik vond dat prijswinnende opstel van Van Woudenberg ook vrij treurig. Het was in wezen een opsomming van dezelfde cliche’s waar ook Jehova’s Getuigen mee naar je deur komen. Geen van die “argumenten” werd verder besproken en op z’n merites beoordeeld. Er was ook geen enkel nieuw inzicht of perspectief in het essay. “Orde kan niet spontaan uit chaos ontstaan dus is er een schepper,” “de liefde van ouders voor hun kind heeft geen wetenschappelijke verklaring,” “God is geestelijk en niet materieel,” “veel wetenschappers hebben een geloofsovertuiging,” etc. etc. Ik heb afgelopen weekend een essay geschreven, “Geen Plaats voor God,” in antwoord op Van Woudenberg’s prijswinnende verhandeling en het naar de NRC gestuurd. Maar ik ben me ervan bewust dat de kans om de komende zaterdageditie te halen heel erg klein is. Vooralsnog heb ik niks van ze gehoord.
Ik kijk uit naar uw verhaal. Mocht het niet in NRC worden gepubliceerd, dan doet u het hoop ik elders, bijvoorbeeld in Skepter?
De hoofdredacteur van De Vrijdenker (het blad van De Vrije Gedachte) heeft ook meteen een essay geschreven met het idee om het aan de krant te sturen.
– De paradox van de leugenaar (“Deze bewering is onwaar”) is in de wiskunde al sinds ongeveer het begin van de eeuw met groot succes gebruikt. –
Je bedoelt vanzelfsprekend: sinds het begin van de vorige eeuw. 🙂
Gödel zelf was zeer gelovig. En hij verzon een modaal logisch godsargument , dat pas na zijn overlijden bekend werd. De Nederlandse filosoof Emanuel Rutten, net als Van Woudenberg werkzaam op de VU, borduurde op dat “godsbewijs” voort en construeerde zijn modaal epistemologisch godsargument. Beide argumenten kloppen als constructie. Maar de crux zijn uiteraard de premissen en die zijn zeer betwijfelbaar.
Het merkwaardige van Gödel was dat hij dan wel een axiomasysteem had bedacht waarin (kort door de bocht) de redelijkheid van de wereld een belangrijk argument leek, maar dat hij behoorlijk wereldvreemd was. Hij stierf op zijn 71ste aan ondervoeding, omdat hij niks durfde eten uit angst voor vergiftiging (toen zijn vrouwe in het ziekenhuis lag en niet voor hem kon zorgen).
Die man leed aan grote levensangst en doodsangst. Vandaar zijn geloof, denk ik, in een persoonlijke God en persoonlijk hiernamaals. Veel godsgeloof is een paardemiddelachtig antidotum tegen existentiële angsten. Bij Cantor was, meen ik, ook een steekje los, plat gezegd. Maakt wiskunde iemand gek of trekt wiskunde “gekken” aan? Een lompe vraag. 🙂
Leven en sterven van alleen lucht en licht en natuurlijk liehiefde:
https://www.nu.nl/binnenland/5521331/leden-utrechtse-woongroep-niet-vervolgd-overlijden-huisgenoot.html
Ergens is dit toch wel bezopen.
Vreemd genoeg kon een vergelijkbare figuur z’n kletskoek verkondigen in een aflevering van het programma ‘Je zal het maar zijn’.
https://programma.bnnvara.nl/jezalhetmaarzijn/media/386988
Ik vraag me soms toch wel eens af of er misschien nog grenzen zouden mogen zijn bij wat je op TV moet kunnen tonen.
Citaat uit jouw link:
– Floris heeft sinds twee jaar geen eten meer nodig om te overleven, hij kan tegenwoordig leven van prana ofwel de energie die in de lucht zit.-
Floris leeft nog steeds na die twee jaar. Dus meneer Floris flest de boel. Hij drinkt wellicht liters energiedrank en knabbelt koekjes weg.
https://www.nu.nl/nucheckt/4779207/nucheckt-kunnen-mensen-leven-van-licht-en-lucht-alleen.html
Et cetera.
En ik begrijp niet waarom dit soort mensen op TV een podium krijgen om hun flauwekul te verkondigen. Ik betwijfel namelijk sterk dat men deze figuur kritisch ondervraagt heeft en aan het licht heeft gebracht dat hij stiekem wel degelijk voedingsstoffen tot zich neemt.