Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Ik heb zelf geen koffer meer in Berlijn, maar beschik wel over een contactpersoon en goede vriend – hoogleraar algemene taalwetenschap – die er periodiek verblijft en dan werkzaam is op het Max Planck Instituut. Zo kwam het ervan dat ik van hem een krantenpagina kreeg toegestuurd van Der Tagesspiegel van 11 mei jongstleden. In het paginagrote artikel getiteld ‘Wer’s glaubt’ was hem niet zo zeer de inhoud van het verhaal, waarover straks meer, opgevallen maar het gebruik van een kennelijk ongebruikelijke term, gebezigd door een verontwaardigde politica, de voormalige Familienministerin Kristina Schröder (CDU). Deze door mijn vriend gearceerde term luidde: Mumpitz. Ik kende de term niet, maar Google Translate gelukkig wel: het betekent onzin. Voor mijn vriend was de term kennelijk niet erg bekend en dat kon wel kloppen, want in de Duitse synoniemenlijst in Word komt het woord niet voor. Wel smakelijke synoniemen als Dummheit, Irrigkeit, Kauderwelsch, Blösse, Kase, höherer Blodsinn, Mist en dummes Zeug.
Schröder kwam tot het bezigen van deze term in haar felle aanval op waarnemend SPD-leider en minister-president van deelstaat Mecklenburg-Vorpommern Manuela Schwesig, omdat deze zich had laten benoemen tot beschermvrouwe van het eind mei te Stralsund plaatsvindende congres ‘Homöopathie und das Meer. Vom Ursprung des Lebens’. Homöopathie was immers onzin, Mumpitz so to say.
In haar begroetingsartikel tot de congressisten stelde Schwesig o.m. onderzoek toe te juichen naar de inzet van homeopathie bij zuigelingen en jonge kinderen. Na de losgebrande kritiek stelde ze dat ze zich niet in een richtingenstrijd wilde mengen, maar dat wetenschap de enige manier was om de controverse op te lossen. De voorzitter van de Deutsche Zentralverein homöopathischer Ȁrtzte dankte Frau Schwesig voor haar steun aan de integratieve geneeskunde in Duitsland.
Het artikel geeft nog een aantal interessante feiten. Uit een enquete in 2018 bleek dat 60% van de Duitse bevolking vindt dat homeopathie vergoed moet worden. Het aantal homeopathische artsen zou sinds 1993 verdrievoudigd zijn, van 2500 naar 7000, hetgeen betekent dat 4,5 procent van de vrij gevestigde artsen homeopathie toepast. Van de burgers heeft 53 procent ervaring met homeopathie, vrouwen meer dan mannen. Ook een hoger opleidingsniveau correleert met het gebruik van homeopathie.
De homeopathie is in Duitsland een economisch succesverhaal met een omzet van 670 miljoen euro. Veel zorgverzekeraars betalen deze medicatie. In andere Europese landen is men aanzienlijk minder enthousiast over de leer van Hahnemann: in Engeland vergoedt de NHS sinds 2017 geen homeopathie meer. In Scandinavië werd in 2014 onderzocht hoeveel burgers ervan gebruik gemaakt hadden in het afgelopen jaar en dat percentage bedroeg ongeveer één procent. In Duitsland was dat cijfer 11,8 procent. In Spanje en Frankrijk zijn er bewegingen die de vergoeding van homeopathie serieus bedreigen. Zwitserland is een uitzondering, want na een volksraadpleging moeten de zorgverzekeraars de homeopathie bij de Eidgenossen volledig vergoeden.
In Duitsland mogen de verzekeraars sinds 2012 zelf beslissen of zij homeopathie willen vergoeden en ongeveer twee derde doet dat. De kosten ervan liggen ergens op het niveau van een paar promille. Dit alles overziende, mogen wij ons land toch bepaald niet klagen en hebben de Nederlandse homeopaten weinig om trots op te zijn. Ze zijn op weg naar de uitgang. Of ben ik nu te optimistisch?
Het artikel in Der Tagespiegel staat met andere titel ook online: SPD-Vize Schwesig unter Beschuss
Renckens vraagt zich af:
“Of ben ik nu te optimistisch?”
Dat is wel zeker, want de behoefte aan magisch genezen wordt nu via internet en de daar verkrijgbare Rare Apparaten vervuld.
Of een vergelijkbarer omzet wordt gegenereerd weet ik niet.
Misschien iets voor het CBS om ook de internethandel mee te nemen in hun bemeten van alternatief (zelf)behandelen.
Roeland
[ Of ben ik nu te optimistisch? ]
Ik houd altijd in mijn achterhoofd dat veel ontwikkelingen of trends een slingerbeweging zijn.
Waarschijnlijk swingt de pendel ook weer een keer terug…
Verder is homeopathie deels een geloof en religie zal ook wel nooit verdwijnen.
Religie loopt op zijn eind en vrijwel wekelijks moeten kerken sluiten omdat men de eindjes niet meer aan elkaar kan knopen. Enerzijds m.i. een toe te juichen ontwikkeling. Daarentegen krijg ik sterk de indruk dat men dan wel zijn officiële religie vaak vervangt door een of ander nóg vager geloof, een soort ietsisme. Minimaal moet je dan 2 Boeddha’s in je vensterbank plaatsen.
In die zin ben ik het eens met uw veronderstelling van een slingerbeweging in “het geloof homeopathie” samen met de uiting van Heeck die hierboven betoogt dat magisch genezen op zoek is naar iets anders en dat dan mogelijk vindt in rare apparaten.
Of religie nu werkelijk op zijn eind loopt, waag ik te betwijfelen. Helaas worden de overblijvende gelovigen alleen maar fanatieker. Het zijn vaak de strengere stromingen, die aan aanhang winnen. Zie ook de bouw van megakerken.
En dan hebben we het alleen nog maar over Nederland. In andere landen heeft religie nog meer invloed. Kijk naar Indonesië, waar fundamentalistische moslims aan invloed winnen, of naar India, waar het hindoenationalisme hoogtij viert.
Sorry, ik vergat te vermelden dat ik alleen de Nederlandse situatie bedoelde. Daarbij baseer ik me op de officiële cijfers.
En verder zie je dat duidelijk als je een willekeurige kerk binnenloopt tijdens een dienst: nog slechts een handjevol bezoekers. Afgezien van die megakerken, maar wat stelt dat voor ten opzichte van de hele bevolking?
Mensen kiezen wel vaak in plaats van hun officiële geloof een of ander soort ietsisme en dat zou je desgewenst ook een soort geloof kunnen noemen.
Het was slechts mijn bedoeling te laten zien dat religie en kwakzalverij vrijwel hetzelfde zijn of minstens een serie elementen delen. Daarbij viel me op dat je bij religie een verschuiving ziet, maar kennelijk ook bij kwakzalverij (zie de reactie van Heeck). Je zou dat een slingerbeweging kunnen noemen.
Het probleem is dat die leeglopende kerken op zich niet veel betekenen. Het zijn veelal de gelovigen die toch al een zeer verwaterde versie van het geloof aanhingen en dan is het nog de vraag of ze werkelijk niet meer geloven, of alleen niet meer naar de kerk gaan, behalve misschien op religieuze hoogtijdagen. Bovendien stappen ze misschien ook vaak over op andere zweverigheid. In dat opzicht is er misschien een vergelijking met kwakzalverij te maken. Mensen stappen gemakkelijk over van de ene flauwekul, naar de andere flauwekul, bijvoorbeeld van homeopathie naar de kruidenonzin van Vogel, of TCM.
Verontrustender vind ik de groep fanatieke gelovigen, die in mijn ogen niet echt lijkt te krimpen. Zie de komst van megakerken en de populariteit van de EO jongerendagen. Dat zijn namelijk de mensen die daadwerkelijk bepaalde verworvenheden willen terugdraaien.
Ik denk dat we het eens zijn v.w.b. de overeenkomst in verandering van keuze t.a.v. velerlei vormen van zweverigheid bij religieus gelovigen resp. kwakzalfgelovigen, Renate.
De Nederlandse fanatiek gelovigen – om me maar even te beperken tot onze eigen omgeving – zijn een ander probleem, ook zorgwekkend in zekere zin. Toch denk ik dat dit verschijnsel gezien het relatieve aantal aanhangers vooralsnog nog wel te overzien is. De EO-aanhangers en de megakerkgangers zie ik niet zo gauw bomaanslagen plegen. Voorlopig blijft het bij b.v. de medisch-ethische kwesties die ze nog kunnen tegenhouden, waar sceptici (of skeptici) zich tegen kunnen verweren.
Bomaanslagen zullen christenen niet zo snel plegen, maar ze kunnen wel meer politieke invloed verwerven en op die manier dingen terugdraaien.
Toevallig las ik net een stukje over migrantenkerken, die over het algemeen een stuk conservatiever zijn en of ik daar nu op zit te wachten?
Ik zit vooral op het vinkentouw v.w.b. de medisch-ethische kwesties. Bijvoorbeeld ten aanzien van de betogers die bij abortusklinieken hun verderfelijke mening opdringen. Maar ook de politiek moet je scherp in de gaten houden. Ook daar weten sommige christenen het zo verdomd goed hoe een ander moet leven.
Misschien zou je bij die migrantenkerken speciaal moeten kijken naar MMS-wantoestanden e.d.?