De Belgische skeptische vereniging SKEPP brengt sinds een aantal jaren boekjes uit in samenwerking met uitgeverij ASP. Het nieuwste deel in deze serie behandelt een uiterst actueel thema: vaccineren. Marleen Finoulst en Wietse Wiels, beiden arts en bestuurlid van SKEPP, schreven het.
In de eerste hoofdstukken wordt de geschiedenis van het vaccineren uiteengezet en vanzelfsprekend de resultaten die ermee behaald zijn besproken. Dit loopt van de ontwikkeling van het pokkenvaccin van Jenner tot de geavanceerde mRNA-vaccins die nu ingezet worden tegen het coronavirus.
Aan de orde komen ook de verschillende technieken die gebruikt zijn om vaccins te maken en hoe die dan werken in het menselijk lichaam. Duidelijk wordt bijvoorbeeld ook uitgelegd waarom mRNA-vaccins niet je DNA kunnen veranderen.
De uitleg hoe vaccins gemaakt worden blijft wat aan de oppervlakte. Ik had bijvoorbeeld best graag gelezen hoe je een ziekteverwekker nu precies verzwakt, zodat die veilig genoeg in een ‘levend vaccin’ kan worden verwerkt (zoals bijvoorbeeld bij het mazelenvaccin gedaan wordt), maar je kunt natuurlijk niet alles kwijt in een beknopt werk (118 pagina’s) over een onderwerp met zoveel facetten.
Veiligheid
De auteurs sluiten de ogen niet voor de minder succesvolle ervaringen met vaccins die er ook zijn geweest in het verleden. De bespreking daarvan maakt ook duidelijk dat procedures daardoor zijn aangescherpt en vaccinontwikkeling en de monitoring van de veiligheid op een steeds hoger niveau is komen te staan.
Uitgebreid staan Finoulst en Wiels stil bij de begrijpelijke vraag of die procedures bij de ontwikkeling van de COVID-19 vaccins niet opeens zijn losgelaten. Op zich gebeurt dat adequaat, maar ik vraag me af of het met een schematische weergave niet duidelijker gemaakt had kunnen worden waar de tijdswinst nu precies vandaan komt. Sowieso verbaast het me een beetje dat er in het boek helemaal geen gebruik wordt gemaakt van tabellen en grafieken.
Bijwerkingen, vaccintwijfel en mythes
In volgende hoofdstukken gaat het over de zinnige en minder zinnige kritiek die op vaccins bestaat en hoe onzinnige verhalen via sociale media (‘de fabeltjesfuik’) vaccintwijfel aanwakkeren.
De meest voorkomende mythes rondom vaccinaties komen aan de orde, ook de meer bizarre als dat er microchips in vaccins zouden zitten en Bill Gates er de wereldbevolking mee wil decimeren. De nadruk ligt echter op vragen die heel begrijpelijk zijn, zoals hoe groot het risico ingeschat moet worden dat er op langere termijn nog bijwerkingen kunnen opduiken (spoiler: heel laag, tot nu toe nooit aangetoond bij vaccins), of de veiligheid van adjuvants (spoiler: dat zit wel snor).
Ook hydroxychloroquine en Vitamine D komen langs. Nog steeds door sommigen op dubieuze gronden gepromoot als behandeling voor COVID-19. Dit kan misschien overkomen als een vreemde eend in de bijt, maar deze middelen worden vaak aangeprezen als alternatief voor vaccinatie.
Omgaan met twijfelaars
De bedenkingen die sommigen hebben bij vaccinatie worden door Finoulst en Wiels serieus genomen en ze waarschuwen er tegen om twijfelaars als verdwaasden weg te zetten. Toch zien ze, zeker bij de fanatiekere vaccintwijfelaars, alle reden om inhoudelijk tegengas te geven. Ze besluiten het boek met de volgende oproep:
Toch kan het, zeker bij meer luidruchtige types, geen kwaad om streng te wijzen op de meetbare gevolgen van hun gedachtegoed: meer ziekte en meer dood. Net zoals men bijvoorbeeld een racistische opmerking niet laat passeren, is het belangrijk om bij elke onjuiste bewering expliciet vraagtekens te plaatsen. Dat kan prima op een niet-oordelende manier. Verwacht ook niet dat believers na één filmpje of artikel overtuigd zijn: zo zitten mensen niet in elkaar. Geef de persoon tijd, en kom later nog eens op de kwestie terug.
We kunnen deze taak niet alleen overlaten aan enkele experts. Zelfs niet aan gezondheidswerkers en de overheid. Als we ons allemaal samen inspannen, belandt vaccintwijfel binnenkort bij de pokken en polio. In de geschiedenisboeken.
Vaccineren: gewoon doen!
Vaccineren: doen of laten? is bij onze Zuiderburen uitgegeven, vandaar dat de Nederlandse lezer een paar zaken tegen zal komen die bij ons anders zijn. Zo hebben wij geen vaccinatieplicht tegen polio, hebben we het over het BMR-vaccin ipv het MBR-vaccin, en zo nog wat van die kleinigheden. Verder is het taalgebruik net iets anders, maar in dit boekje stoorde me dat niet. Ik heb zelfs een nieuw woord geleerd: ‘gelule’ waar wij capsule zouden schrijven (andere associaties bij het woord laat ik geheel voor uw eigen rekening).
De lezer wordt niet lastig gevallen met voetnoten en de literatuurlijst achterin is vrij beknopt. Dit is waarschijnlijk een weloverwogen keuze, maar kan ook de indruk wekken dat we alles wat de auteurs als de wetenschappelijke consensus presenteren maar op hun gezag moeten aannemen. Het maakt het verhaal wat kwetsbaar voor aanvallen vanuit de hoek van antivaxxers, maar die behoorden waarschijnlijk toch al niet echt tot de doelgroep. Hoewel de vraag in de subtitel, “Doen of laten?”, neutraal klinkt, is het boek natuurlijk wel een sterk pleidooi vóór vaccinatie.
Op de paar genoemde punten van kritiek na, vond ik het gewoon een zeer aardig boek. Het is behoorlijk compleet, zeer actueel wat betreft de COVID-19-vaccins, en de belangrijkste argumenten die mensen kunnen doen twijfelen over de zin en veiligheid van die vaccins komen goed aan bod.
Steun Kloptdatwel
Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).
NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.
Vaccineren, gewoon doen. Ook al behoor je niet tot de risicogroepen, dan nog dien je te vaccineren. En wel omdat er dan minder kans is dat je het virus alsnog doorgeeft.
Een goed boek voor de heer Baudet, die misschien zelf minder last van het virus zal hebben, maar het wel door kan geven aan de heer Hiddema, voor wie de gevolgen misschien ernstiger kunnen zijn.
Ik hoop dat ik het goed heb begrepen. Men kent in het Frans “gelules” voor beide soorten capsules, waar wij in het Nederlands een onderscheid maken tussen (harde) capsules (op elkaar passende cylindertjes met halfrond einde, met droge stoffen er in) en de zgn. softgels (gevuld met vloeistof). Die laatste hebben b.v. de vorm van een ellipsoide.
“Gelules” moet je natuurlijk wel in het Frans uitspreken en dan blijven associaties achterwege. 😀
Hoe bespreekt dit boek eigenlijk de door de European Medicines Agency (EMA) gevonden bijwerking die leidde tot het (afhankelijk van het land deels/volledig) stopzetten van het toepassen van het AstraZeneca vaccin en mogelijk binnenkort ook het J&J vaccin?
Dat komt niet aan de orde in het boek, de tekst was klaar voordat die vaccins waren goedgekeurd. Maar in algemene zin staat er wel in beschreven hoe bijwerkingen na goedkeuring geregistreerd worden.
Maar wat is dan nog de waarde van zo’n boek v.w.b. de weergave van de mate van veiligheid van de betrokken vaccins? De EMA (evenals vergelijkbare organisaties) heeft inmiddels besloten dat het AZ vaccin kennelijk statistisch niet veilig genoeg is voor bepaalde risicoprofielen. Kun je het mee eens of oneens zijn, maar ik ga er van uit dat ze dat heus niet “zo maar” hebben besloten. Het boek zelf is niet een of ander consequentieloos sprookjesboek of zo, het is bedoeld om mensen serieus voor te lichten en de mogelijkheid te bieden om een geïnformeerde keuze te maken. Wat moet je dan nu, enkele maanden later, als leek nog met zo’n boek als je dagelijks in de krant andere berichten kunt lezen v.w.b. de veiligheid?
(En ik sta gewoon op de wachtlijst voor vaccinatie, ben juist géén anti-vaxxer, vaccinaties hebben juist ontzettend veel mensen behoed voor ontzettend nare ziektes! Het gaat mij hier om de vraag hoe om te gaan met (gedrukte) uitgaves die in een snel veranderend landschap in feite zelf per ongeluk “correct met de kennis van toen” maar inmiddels “met de kennis van nu” achterhaalde informatie geven. Het gaat hier niet om een bijzaak van deze titel, juist de voor- en nadelen overwegen is het centrale punt achter het boek.)
@willemkoppenhol
Bijvoorbeeld dit positieve bericht van vandaag kan logischerwijs ook niet in het boek staan:
https://nos.nl/liveblog/2377448-versoepelingen-verwacht-maar-zorg-houdt-hart-vast-hoogste-aantal-ziekenhuisopnames-dit-jaar.html
De samenvatting van het boek geeft aan waar het in de kern voor bedoeld was en is:
https://www.bol.com/nl/p/vaccineren/9300000026196883/?Referrer=ADVNLPPcef38e008b1b33fc0065bba51d000000943&utm_source=943&utm_medium=Affiliates&utm_campaign=CPS&utm_content=txl
Laten we het zo zeggen, het boek is helaas niet up to date maar biedt wel een gedegen introductie in de zeer goed onderbouwde theorie dat vaccinaties in de regel prima werken en bovendien brood- en broodnodig zijn om levens te redden en de zorg te ontlasten. Misschien zou er een tweede deel moeten komen, een supplement, dat ons bijpraat over de huidige stand van zaken. Wie weet gebeurt dat ook. Maar schrijven op wetenschappelijk niveau is geen journalistiek en vereist meer tijd. Ik hoop dat u gauw gevaccineerd wordt zodat u uzelf, uw omgeving en de samenleving beter beschermt.
Ik vermoed dat het coronavirus opgevolgd zal worden door een ander virus. We leven in een geglobaliseerde wereld waarin virussen vrij spel hebben. We dienen dus veel te leren van de huidige pandemie zodat we een toekomstige pandemie beter kunnen bestrijden.
De wetenschap echter staat niet stil. We hebben geleerd hoe we sneller vaccins kunnen ontwikkelen en kunnen testen. En we zijn tot de ontdekking gekomen dat het vaccinatieprogramma, bijvoorbeeld in Nederland, her en der te stroperig verloopt. Echter, in de VS vaccineert men sneller. En misschien is dat mede de verdienste van Trump, waarvan ik overigens echt geen fan van ben. Maar dit slechts ter overweging.
Een dergelijk boek zal zelden up to date zijn. We zitten nog steeds midden in een pandemie en er wordt nog steeds gevaccineerd, terwijl er ook nog nieuwe vaccins op de markt komen. Er bestaat dus altijd de mogelijkheid dat er nog een zeldzame bijwerking aan het licht komt, bijvoorbeeld bij een nieuw vaccin.