We zijn er allemaal weleens geweest: het moment in de discussie waar je je klem gezet voelt en toch vrij zeker bent dat je gelijk hebt. Vooral in discussies met mensen over het meer tussen hemel en aarde is me dat al meerdere malen overkomen. Ergens deugt er iets niet, maar wat?
Volgende keer kom ik beter beslagen ten ijs met Bob’s humbug detection kit. In simpele termen legt Bob de basics uit van skepticisme, de wetenschappelijke methode, Occam’s razor en diverse drogredenen. Voor de liefhebbers is er ook nog Bob’s psychic humbug detection kit en voor de echte diehards is er de Hunting Humbug 101 podcast cursus met maar liefst 36 afleveringen. Knappe zweefneef die me nu nog tegen de vlakte kletst.
Robert Lewis, de auteur van de humbug detection kit
De auteur van de website, Bob Lewis, laat op zijn blog weten dat hij goochelaar en schrijver is. Hij beschrijft zijn missie als volgt:
‘Humbug is all around us. It comes from the media, politicians, businessmen, frauds and quacks, and people just like you and me. Anyone with an agenda or a desire to make a quick buck may be tempted to use humbug to further their own goals. Others may be honestly mistaken or self deluded. […] To some extent, you can rely on people like myself, Penn & Teller, James Randi, Richard Dawkins, and many others […]. However, there’s just too much of it. There’s no way you’re ever going to be able to completely rely on any such source or sources to give you all the information on all the humbug that’s out there […] . So it’s important that you’re able to detect humbug for yourself’.
In Bob we trust. Enjoy!
Je kan nooit genoeg van deze gereedschappen hebben. Door Massimo Pigliucci ben ik laatst op deze site: http://www.fallacyfiles.org/taxonomy.html gekomen, dat ook verrekte handig en inzichtelijk is opgezet.
Dat is een mooi diagram van drogredenen, maar ik mis er twee (onderling verwante), die in argumentaties met ‘gelovigen’ vaak te berde worden gebracht.
A. Argumentum ad ignorantiam. Dit is een redenering van het type ‘er is geen bewijs voor A / ik weet niet of A waar is, dus A is onwaar’ of hetzelfde met ‘niet-A’ in plaats van A.
B. Een bijzondere vorm hiervan: ‘wat zou je zeggen als in de toekomst zou blijken dat A’, in iets mildere vorm ‘het zou toch kunnen dat A’ (wat neer komt op ‘er is geen bewijs voor niet-A’)
Deze vorm van argumentatie probeert de opponent ertoe over te halen de doorgaans zeer onwaarschijnlijke bewering A voor waar aan te nemen, of een niet-bestaand bewijs ervan te weerleggen.
In de logica is er verschil tussen ‘als A, dan B’ en ‘A, dus B’. In argumentaties zal het stellen van ‘als A, dan B’ er bijna automatisch toe leiden dat A als feit gedacht wordt, en bovendien voor oorzaak voor feit B gehouden wordt.
De argumentum ad ignorantiam is hier opgenomen als “appeal to ignorance” geclassificeerd als een informele drogreden: http://www.fallacyfiles.org/ignorant.html
De onder B genoemde suggestieve variant is niet opgenomen, ook niet in de (merendeels niet werkende voetnoten.) Het is wel een zeer goede om eens als suggestie te doen aan de auteur, want het lijkt me een die open is voor misbruik door cynische beoefenaars van de retorica (ik denk aan W.L. Craig bijvoorbeeld) en in vormen kan worden gegoten die niet altijd even gemakkelijk herkenbaar zijn.
Variant B kwam ik onlangs ergens tegen, dat ging ongeveer als volgt: “vroeger” werd ook van bepaalde dingen niet geloofd werd dat ze waar waren, terwijl die dan later toch vaak waar bleken te zijn, dus het zou natuurlijk zomaar kunnen dat over pak ‘m beet een jaar of 10 baksoda tóch blijkt te werken tegen kanker.
Ja, die redenering hoor ik vaak als volgt:
(ik meen dat dit het Galileo-argument wordt genoemd):
“Vroeger zeiden er ook een páár mensen dat de aarde rond was en die werden voor gek versleten en vervolgd. En die bleken toch gelijk te hebben. Nou?”
-Ja, dus? Voortschrijdend inzicht, wetenschap zet wel eens stappen vooruit, soms ten koste van een geloof.
“Ja maar, ze bleken dus wel gelijk te hebben! Dus wíe zegt dat homeopathie niet werkt? Wie zegt dat we er over tien jaar niet achterkomen dat het wél werkt? De aarde bleek toch ook rond??”
-Ja, klopt, voortschrijdend inzicht. De wetenschap zet wel eens stappen vooruit. Soms ten koste van een geloof.
Dus wetenschappers toonden aan dat de aarde rond is.
En soms tonen ze onomstotelijk vast dat iets níet werkt.
Toon dus maar aan dat homeopathie werkt.
Hier wordt een voorbeeld gebruikt, waarbij wél iets kon worden aangetoond -de aarde is rond!-, om hun claim -homeopathie kan wel werken!- kracht bij te zetten, waarna ze de bewijslast voor hun claim ‘even’ vergeten lijken te zijn.