Bij het overlijden van Paul Crouch

In de loop van de jaren 80 kwam er op grote schaal kabelTV. Nederlanders kregen te maken met een assortiment van zenders in plaats van de gebruikelijke twee.  Amerikaanse televisiedominees waren erbij als bokken op een haverkist. Trinity Broadcasting Network (TBN) was al snel te bekijken op een grote hoeveelheid Europese kabelnetwerken. In veel Europese huishoudens werd TBN de eerste Amerikaanse zender waar men 24 uur per dag naar kon kijken. Het opgeheven vingertje van TV-dominee Paul Crouch en de suikerspincoiffure van z’n vrouw Janice Crouch werden in die huishoudens de image van Amerika. Paul Crouch is op 30 november 2013 op 79-jarige leeftijd overleden.

TV-dominee Paul Crouch met een opgeheven vinger en rechtsonder op de voorgrond het embleem van Trinity Broadcasting Network.

Paul Crouch kwam uit een godsdienstig milieu. Reeds als student raakte hij betrokken bij christelijke radioprogramma’s. Na enige tijd te hebben gewerkt als manager van enkele christelijke televisiezenders begon hij in 1973 het Trinity Broadcasting Network (TBN).

TBN was een in eerste instantie een gezamelijke onderneming van het echtpaar Crouch met het echtpaar Jim en Tammy Faye Bakker. Maar al in 1975 kwam het tot een breuk. De Bakkers richtten toen hun eigen Praise The Lord (PTL) netwerk op.

Jessica Hahn was naïef, onschuldig en maagd toen ze voor Praise The Lord kwam werken. Na het ophefmakend schandaal over seksueel verkeer met TV-dominee Jim Bakker liet ze haar borsten vergroten en ging ze in de Playboy Mansion wonen. Ze heeft tot drie maal toe naakt geposeerd voor Playboy.

Schenkingen aan een kerk zijn in de VS aftrekbaar voor de belasting. Kerken betalen vervolgens geen belasting over hun inkomen. Er zijn echter regels die moeten voorkomen dat een onderneming met winstoogmerk zich als kerk voordoet. Zo zijn er, bijvoorbeeld, grenzen aan de hoogte van de salarissen die bestuursleden zichzelf mogen betalen. Maar het christendom staat op een voetstuk in de VS en er moet wel heel erg veel mis zijn voordat justitie en belastingautoriteiten hun pijlen gaan richten op een kerk. Een van de heel zeldzame gevallen waarin het Openbaar Ministerie een vervolging wegens fraude wist af te dwingen betrof de PTL.

De PTL had het dan ook wel erg bont gemaakt. Het was een seksschandaal dat de inleiding vormde tot de volledige ontmanteling. De argeloze Jessica Hahn was 20 en vervuld van evangelische hartstocht toen ze voor Jim en Tammy Faye was komen werken. Het is nog altijd niet duidelijk of het nu verkrachting of verleiding was geweest, maar uiteindelijk heeft Jim Bakker haar na het seksueel samenzijn bijna 300.000 dollar uit de kerkkas betaald. “Als je de herder helpt, dan help je de kudde,” zo zou hij Jessica in z’n seksuele opwinding nog uitgelegd hebben.

Tammy Faye op een Gay Pride Festival in Washington, DC, in 2002. Links van haar staat de bekende drag queen Lady Bunny.

Jim Bakker werd wegens fraude veroordeeld tot 45 jaar gevangenisstraf, maar kwam na minder dan 5 jaar alweer op vrije voeten. Het is verbluffend dat Jim er inmiddels in is geslaagd om weer een nieuwe tele-evangelische onderneming op te bouwen. Jessica Hahn werd actrice en bracht het in 1992 tot Playboy Celebrity Centerfold. Terwijl Jim in de gevangenis zat, liet Tammy Faye zich in 1993 van hem scheiden. Ze trouwde kort daarop met Roe Messner, een aannemer die een aantal van de grootste kerkgebouwen in de VS had gebouwd. Echter, in 1996 werd ook deze echtgenoot wegens fraude tot een gevangenisstraf veroordeeld. In de laatste jaren voor haar dood in 2007 is Tammy Faye een soort homomoeder geworden en werd ze een vaste verschijning bij Gay Pride manifestaties.

Met het echtpaar Crouch en de TBN is het minder stormachtig verlopen dan met de Bakkers en de PTL. Door middel van zwijggeld en schikkingen buiten de rechtbank om werd veelal voorkomen dat het uit de hand liep met de schandalen.

In 1999 publiceerde Paul Crouch De Omega Code. De roman en de film verschenen tegelijkertijd. Het zou hier echter gaan om regelrecht plagiaat van de twee jaar eerder door Sylvia Fleener geschreven roman Het Omega Syndrome. Uiteindelijk kwamen de partijen tot een vergelijk en werd er een geldbedrag overgemaakt.

Prayer, Praise & Hairspray. TV-dominee Paul Crouch (links) samen met collega TV-dominee en gebedsgenezer Bennie Hinn (rechts).

Geruchten over Pauls homoseksualiteit deden al heel lang de ronde. Haarlak en glanzende, felgekleurde confectiepakken kunnen zulke geruchten in de hand werken. Maar in 2004 werd het allemaal wat concreter. Een voormalige TBN werknemer, Enoch Lonnie Ford, onthulde hoe Paul Crouch hem tot seks had overgehaald met een mengsel van versiertrucs en ontslagdreigementen. Vervolgens zou Ford $425.000 hebben ontvangen in ruil voor z’n stilte. Desalniettemin dreigde Enoch Lonnie Ford een paar jaar later memoires te publiceren waarin verslag van het seksueel samenzijn werd gedaan. Crouch en TBN werd aangeboden dit te voorkomen door voor tien miljoen dollar de rechten op de memoires te kopen. De advocaten kwamen er aan te pas en de uitkomst was dat publicatie van de memoires in strijd zou zijn met de overeenkomst bij de eerdere transactie van 425.000 dollar.  TBN beaamt dat die transactie heeft plaatsgevonden, maar voegt daaraan toe dat het met de beweringen van de voormalige werknemer om pure leugens gaat.

In de loop der jaren zijn kinderen, kleinkinderen en andere familieleden van het echtpaar Crouch veel van de centrale bestuursfuncties bij de TBN gaan bekleden. Brittany Koper is een kleindochter.  Na haar Master of Business Administration te hebben gehaald kwam ze in eerste instantie te werken op personeelzaken. Een paar jaar later werd ze financieel directeur. Kort na die functie te hebben aanvaard, bracht ze Paul Crouch ervan op de hoogte dat de financiële praktijken bij TBN in strijd met de wet waren en dat ze hier niet mee akkoord kon gaan. Dit was in 2011. Ze werd onmiddellijk ontslagen en het kwam tot rechtszaken en een ophefmakende scheuring binnen familie en kerk.  TBN beschuldigde Brittany van de verduistering van grote geldbedragen. Brittany’s vader koos haar partij en ging werken bij een concurrerende tele-evangelische organisatie. De familieheibel trok de aandacht van de pers en de Los Angeles Times en de New York Times kwamen met onthullende artikelen over de financiële handel en wandel bij TBN.

De Crouches hadden, verspreid over de VS, enige tientallen villa’s. Voor het comfortabel transport hadden ze de beschikking over limousines en over twee eigen straalvliegtuigen. Een fotoserie van de New York Times geeft een goede impressie van deze uitbarsting van belastingvrije overdaad.

Paul en Janice Crouch zijn beiden grootgebracht in de pinkstergemeente, maar, zoals veel TV-dominees, hebben ze hun organisatie nooit nauw verbonden aan een specifieke protestantse richting. Bij TBN, en in de wereld van het tele-evangelisme in het algemeen, wordt er vaak een gedachtegoed gepredikt dat lijnrecht ingaat tegen veel traditioneel christendom en dat in de laatste decennia bekend is geworden als “prosperity theology” of, in het Nederlands, “welvaartsevangelie.” Daar waar in het traditioneel christendom bescheidenheid en nederigheid als nastrevenswaardig worden gezien, daar houden de TV-dominees het publiek veelvuldig voor dat materiële welstand een manifestatie is van Gods zegen. Door middel van opzichtige dure auto’s, protserige huizen en dure sierraden zou men dan vervolgens z’n godvruchtigheid kunnen tonen. De TV-dominees verzekeren hun volgelingen dat een overgemaakt geldbedrag eigenlijk een investering is en dat wie voldoende “aan God” overmaakt z’n investering middels godswonderen vervolgens meer dan terugverdient.

Je zou zeggen dat het met deze tele-evangelische boodschap om een nogal doorzichtige manier van oplichten gaat. Maar het is verbijsterend hoeveel mensen erin trappen. In de wereld van het tele-evangelisme is TBN verreweg de grootste: 18000 zenders en kabelaanbieders en 80 satellieten helpen de boodschap te verspreiden. Jaarlijks wordt er door TBN een slordige 100 miljoen dollar aan donaties binnen gehaald. Er zijn tientallen kleinschaligere tele-evangelische clubs die op dezelfde lucratieve manier opereren. Een paar jaar geleden deed de Nederlandse televisiemaker en satiricus Rob Muntz zich voor als een Nederlandse TV-dominee en verscheen als gast in de shows van verschillende Amerikaanse TV-dominees.  Het resultaat (deel 1 en deel 2) is uiterst amusant.

Het is gebruik binnen skeptische organisaties om godsdienst zo veel mogelijk buiten de discussie te houden. Het kritisch en wetenschappelijk evalueren van homeopathie, paragnosie en perpetuum mobile’s is tenslotte iets waarin verschillende religieuze en niet-religieuze overtuigingen eensgezind moeten kunnen zijn. Maar organisaties als de TBN vallen in een geheel andere categorie dan de gevestigde kerkgenootschappen. De tele-evangelische imperiums lijken in niets op een katholieke parochie of een hervormde gemeente. Waar gebruikelijke kerken nog in een vorm van zielzorg voorzien, daar is het tele-evangelisme verworden tot een marathon inzamelingsactie. De nalatenschap van Paul Crouch is een treurige. Hij heeft een industrie helpen creëren die niet wezenlijk verschilt van homeopathie of andere vormen van kwakzalverij: de meest kwetsbaren in de samenleving worden meedogenloos uitgemolken door middel van valse beloftes. Tele-evangelisme is weinig meer dan een methode om op zo groot mogelijke schaal geld over te hevelen van minder-bedeelde lichtgelovigen naar schreeuwerige, egomane multi-miljonairs.