In juni vorig jaar ging Rupert Sheldrake op het festival HowTheLightsGetsIn in debat met natuurkundige Tara Shears (van CERN) en de filosoof Massimo Pigliucci over de status van theorieën waarvoor geen experimenteel bewijs is. Op zijn eigen YouTube-kanaal plaatste Sheldrake een gedeelte van het debat waarin hij vooral met Pigliucci in gesprek is. Sheldrake lijkt zich er druk over te maken dat zijn onderzoeken naar telepathie door skeptici als pseudowetenschap worden afgedaan, terwijl zoiets als de vele-werelden-interpretatie van de kwantummechanica wel serieus genomen wordt.
In dit fragment heeft Sheldrake het over een debat dat hij in 2005 had op het European Skeptics Congress (in Brussel) met niemand minder dan Jan Willem Nienhuys. De argumentatie van Nienhuys waarom telepathie niet kan, schreef hij ook op in Skepter en dat artikel staat sinds gisteren online: Waarom telepathie niet bestaat Skepter 19.1 (2006).
Samenvattend, de natuurwetenschap is tegen telepathie, de psychologie verklaart het geloof in telepathie, terwijl het wetenschappelijk onderzoek naar telepathie geen vooruitgang laat zien, en de onderzoekers zich blind staren op statistiek.
Helemaal niet zo verschillend als wat Pigliucci betoogt, dus. En die legt in het fragment ook wel helder uit waarom je het ontbreken van bewijs voor telepathie echt wel anders moet zien als het ontbreken van bewijs voor iets als die vele-werelden-interpretatie.
Sheldrake laat zich niet echt van zijn beste kans zien wanneer hij beweert dat skeptici (en hier specifiek Nienhuys) zijn ideeën als onzin afdoen zonder zijn artikelen te hebben gelezen. Dat klopt gewoon niet, kijk maar naar een aantal uitgebreide besprekingen op de website van Skepsis. Nienhuys had notabene eerder uitgebreid met Sheldrake gecorrespondeerd over diens ideeën aangaande kristalgroei. Het is niet de eerste keer dat Sheldrake skeptici beticht van unfaire praktijken, zo zouden de Guerilla Skeptics on Wikipedia zijn Wikipedia pagina hebben gekaapt, maar dat is ook aantoonbaar flauwekul.
De kritiek uit skeptische hoek blijkt echt een dingetje voor Sheldrake. Samen met wat andere lieden met dubieuze ideeën (bijvoorbeeld Deepak Chopra) werkt hij mee aan de website ‘Skeptical about skeptics‘, een ware goudmijn voor wie van drogredeneringen houdt 😉
NB Eigenlijk moet u natuurlijk het hele debat bekijken (staat ook online, 48 min), want in deze verknipte versie van Sheldrake lijkt het alsof Tara Shears helemaal niets van belang in te brengen had en het tegendeel is waar.
Steun Kloptdatwel
Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).
NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.
IK geloof ook niks van de ‘vele werelden’-interpretatie van de kwantummmechanica.
Laat me even uitleggen waarom het gaat. Het wiskundig apparaat van de KM beschrijft met een golfmodel wat het statistische gedrag is van grote hoeveelheden identiek geprepareerde deeltjes. Die golven werken (als wiskundig apparaat) alleen maar tot het ogenblik dat zo’n deeltje een interactie heeft met de ‘buitenwereld’. Je ziet dan het deeltje opeens op één plaats en niet op een andere plaats waar het volgens het golfmodel ook had kunnen zijn.
De KM, als mathematische beschrijving en samenvatting van waarnemingen, kan niet beschrijven hoe de keuze gemaakt wordt tussen al die mogelijkheden.
In een bepaald soort proeven wordt bijvoorbeeld waargenomen dat een deeltje ‘spin up’ heeft met betrekking tot een bepaald magneetveld. In een bepaalde opvatting van de KM ‘bestaan’ alle mogelijke gevolgen van interactie van een enkel deeltje net de rest van de wereld ook echt. ‘Wij’ krijgen maar een van die mogelijkheden te zien. Die opvatting laat zich er niet over uit hoe die keuze tot stand komt. Of misschien is er helemaal geen keuze: er zijn gewoon twee keuzen (spin up en spin down) die aanleiding geven tot twee werelden en in elk van beide werelden is er een experimentator die zich vagelijk afvraagt waarom hij of zij alleen maar een mogelijkheid ziet.
Dit is bedacht naar ik meen door ene Everett. Het kan wel zijn dat je op die manier het rekenwerk wat kunt stroomlijnen, maar het blijft een interpretatie.
Nu zijn er 10 tot de macht 90 deeltjes in het universum, en laten we zeggen dat elk deeltje 10 tot de macht 20 maal per seconde een of andere interactie heeft met een ander deeltje. Dat zijn dan 10 tot de macht 180 interacties die allemaal een bepaalde kans hebben om zus of zo uit te vallen. Omdat dit 10 tot macht 20 maal per seconde gebeurt (je moet niet alleen denken aan een elektron dat in een lab langs een magneet vliegt, maar ook aan alle interacties tussen quarks en gluonen in een proton of neutron, is elke wereld na 1 seconde al gesplitst in 10 tot de macht (180 maal 10 tot de macht 20) werelden.
Ik wil voorstellen dat dit toch wel een spectaculaire schending is van het beginsel “entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem’ = zijnden niet onnodig vermednigvuldigen. Dit wordt aan Ockham toegeschreven, hoewel die eigenlijk iets anders zei, bijvoorbeeld: Pluralitas non est ponenda sine necessitate (geen meervoud veronderstellen zonder noodzaak).
Sheldrake had beter de stringtheorie kunnen nemen, waar hetzelfde probleem speelt: de algemene theorie laat ongeveer 10 tot de macht 500 mogelijkheden toe, en er is geen enkele manier om na te gaan of de werkelijkheid met 1 daarvan overeenstemt.
Ik heb nooit geloofd in die parallelle werelden vooral om de reden die JWN zo gedetailleerd weet te beschrijven: ontelbaar vele varianten, waar laat je al die werelden? 😉
Daarnaast voelt het als een excuus: in een andere wereld ben ik wél succesvol en knap (voor de Red Dwarf liefhebbers: Ace Rimmer).
De werkelijkheid is wellicht oneindig. Dus “ruimte” genoeg. En als ik een dubbelganger zou hebben in een andere wereld, dan is die dubbelganger op zijn hoogst een soort tweelingbroer die ik sinds mijn geboorte uit het oog ben verloren en waarmee ik niets heb. Maar dit alles wil nog niet zeggen dat de theorie van de parallelle werelden waar is. Zij moet streng, zeer streng worden onderzocht.
Ooit verwierp de atheïst Fred Hoyle de theorie van de Big Bang van de theïst Lemaître, die overigens zijn theorie als zuivere wetenschap zag en niet wilde dat de Paus ermee aan de haal ging. Misschien is de theorie van de parallelle werelden thans ook nog te revolutionair. Ik weet het niet. Ik ben geen fysicus die op de hoogte is van alle ins, outs, haken en ogen van de parallellietheorie.
@ RV
Hear Hear, dank je, RV!
Kolderieke en klein-menselijke “argumenten”, hopelijk dus niet serieus bedoeld, waar je al deze werelden zou moeten laten en dat ze als excuus gebruikt worden.
Have you ever looked up in the sky? I know I have. Dan zie je meteen dat “het” niet voor een kleintje vervaard is. Ruimte genoeg.
Hell, zelfs in een knikker alleen bevindt zich alweer een complete kosmos.
Beter accepteren dat de werkelijkheid en de mogelijkheden zo groot (in menselijke waarneming, “bizar groot”) zijn, dat je alles niet meer eens hoeft proberen te snappen. Je kunt je altijd richten op een mini deeltje natuurlijk, maar hoe dieper je graaft, hoe verder de horizon wijkt.
De “Many Worlds Interpretation” doet de intuïtie misschien enigszins geweld aan. Maar waar het met deze interpretatie om gaat is om grondbeginselen te formuleren die de Kopenhagen Interpretatie impliceren en die de natuurkundige intuïtie minder geweld aandoen dan de Kopenhagen Interpretatie. De Kopenhagen Interpretatie is het verhaal dat het elektron eerst in een vage gecombineerde toestand zit met z’n spin half-up en half-down en dan bij een “waarneming” een soort van “besluit” neemt om 100% up of down te gaan. Dat symmetriebrekende “besluit” is problematisch. De centrale rol voor die “waarneming” is ook nogal problematisch. Wat is er zo speciaal aan onze ziel & zintuigen? Kan een luis, bacterie, virus of computer ook “waarnemen”? De Kopenhagen Interpretatie is een wangedrocht. Het eigenlijke probleem is dat het wetenschapsfilosofische misbaksel uit Kopenhagen leidt tot een bijna perfecte beschrijving van de moleculaire en atomaire wereld.
Het is wanbegrip of misleiding van de kant van Sheldrake om werk aan de Many Worlds Interpretation of Snaartheorie te vergelijken zijn theorie over telepathie. Met de Many Worlds Interpretation en met Snaartheorie gaat het om het formuleren van nieuwe, meer fundamentele theorieën die de gangbare theorieën moeten gaan impliceren. Met het werk van Sheldrake over telepathie gaat het om wilde hypothesen op grond van slecht uitgevoerde experimenten.
Het probleem met die MWI is dat deze principieel onbewijsbaar is, er is geen experiment mogelijk dat het bestaan ervan kan bevestigen of ontkennen. Dan blijft alleen het argument over of het past bij je natuurkundige intuïtie, en dat is gewoon een kwestie van smaak. Waarom is de Kopenhagen interpretatie een “wangedrocht” en MWI niet? Persoonlijk vind ik de laatste een veel groter wangedrocht. Het lijkt me dan ook zinloos om te discussiëren over de vraag of de MWI correct is of niet, dit staat buiten de wetenschap. Het is nu juist het probleem met de QM (ja, ik gebruik nog de oude spelling, zo heb ik het geleerd) dat deze tegen élke intuïtie ingaat (zoals Feynman aardig illustreerde met zijn bekende uitspraak). Zulke interpretaties zijn niets anders dan een soort krukken voor onze intuïtie omdat sommigen het maar moeilijk hebben met het wandelen door dit vreemde landschap en niet kunnen aanvaarden dat het zo vreemd is.
Ik begrijp dan ook niet dat er altijd zoveel drukte wordt gemaakt om die MWI, het lijkt me net zo zinloos als een discussie over de vraag hoeveel engelen er op de punt van een naald kunnen dansen.
De oorspronkelijke Kopenhagen interpretatie zei overigens ook niets anders dan: hier is een quantumtoestand, een superpositie, en als we een meting verrichten (daar is ook geen bewustzijn voor nodig, het resultaat kan automatisch worden geregistreerd) krijgen we deze uitkomst, en wat daartussen gebeurt weten we niet. Discussies over de psychologie van deeltjes die moeten kiezen, zijn zinloos.
Overigens vraag ik me af of het probleem van de Kopenhagen interpretatie niet opgelost wordt door het verschijnsel decoherentie. Een quantumtoestand die een superpositie van twee toestanden is, zal door interactie met de omgeving in zéér korte tijd zijn coherentie verliezen, waarbij die omgeving helemaal geen bewustzijn hoeft te zijn, maar bijv. elk macroscopisch object (meter, camera, maar ook straling, rondvliegende moleculen, etc.).
Ik vind dat Pigliucci Sheldrake heel netjes van repliek dient en keurige, begrijpelijke antwoorden geeft waar weinig tegen in valt te brengen. Alleen bij het ‘hard problem of consciousness’ gaat ‘ie wel erg kort door de bocht door te zeggen dat dat probleem er alleen voor filosofen is. Alsof het ‘probleem’ van het bewustzijn is opgelost door de (neuro)wetenschap.
Het bewustzijnsprobleem bestaat. Het lijkt mij vooral een conceptueel probleem. En dus met name een probleem voor filosofen, de analytici van concepten. Dat bewustzijn mede opgebouwd is uit een soort bovennatuurlijke stof, lijkt mij quatsch.
Dat bewustzijn ergens uit moet zijn opgebouwd is inderdaad een concept. Het enige wat we met volledige zekerheid weten is dat bewustzijn is, al het andere is conceptueel.
Misschien is er vooral een ‘hard problem of matter’.
Het bewustzijn heeft iets te maken met het functioneren van de hersenen. Maar kijk eerst eeven naar iest eenvoudigers. Zien. Als wij iets ‘zien’ is dat een heel erg gecompliceerd proces. Het licht valt door een pupil (waarvan de grootte automatisch geregeld wordt) die zit in een oog (waarvan de stand op een ingewikkelde manier geregeld wordt). De stralen worden gebundeld door het hoornvlies, en de lens (waarvan de kromming semiautomatisch geregeld wordt) op de lichtgevoelige cellen. De output daarvan wordt voorbewerkt door een net van zenuwen op het netvlies, en komt dan via de oogzenuw in de hersenen, die dan een ‘wereldbeeld’ opbouwen, onder andere met gegevens over de stand van de ogen en het hoofd en heel veel kennis over hoe dingen eruit horen te zien.
Dat alles is heel ingewikkeld (lang geleden dachten mensen dat wij zien d.m.v. stralen die uit onze ogen komen) en dit is allemaal theoretische kennis, want van die hele machinerie zijn we ons niet bewust. Zo is het ook met onze hersenen, denk ik: de processen waarvan we ons bewust zijn, vormen slechts een minieme fractie van alles wat er in ons hoofd gaande is. Een beetje als het verschil tussen wat je smartphone schijnt te doen en wat er werkelijk in de processors daar binnenin (en in de telefooncentrale) gebeurt.
Ik snap niet wat nu het probleem van bewustzijn nu eigenlijk is. Ja, natuurlijk is dit een zeer complexe materie, en weten we ook nog maar heel weinig van het verband tussen vurende neuronen en de uiteindelijke gedachten die daar het gevolg van zijn, en alles wat daar nog verder bij komt kijken. Maar ik zie geen *essentieel* probleem, dat lijkt me inderdaad alleen iets voor filosofen en theologen.
PS. in het begin van de ‘full version’ komt de stringtheorie wel ter sprake. Daar kun je ook Sheldrake horen beweren wat hij al heel lang beweert: misschien de natuurwetten eigenlijk maar gewoonten. “Wet” is een menselijk concept verbonden met wetgevers. Iemand moet hem toch in de afgelopen 30 jaar hebben verteld dat natuurwetten zo heten omdat uitvoerige waarneming heeft geleerd dat ze onveranderlijk zijn. Maar hij heeft er zich niets van aangetrokken.
Overigens, het artikel http://skepsis.nl/staren/ gaat ook over de proeven van Sheldrake. Ik heb toen ook met hem gecorrespondeerd en
hij heeft me toen artikelen opgestuurd geloof ik. Mijn kritiek blijft dat zijn proeven die door het grote publiek (bijv. door leraren lagere school die iets doen met hun pupillen) worden gedaan in diverse opzichten zwak zijn: (1) de loting deugt niet (2) er is geen controle over de deugdelijkheid van blindering (3) het is niet na te gaan in hoeverre deze freelance vrijwilligers aan resultaatselectie hebben gedaan.
Bij een echte proef zit de wetenschapper die hem uitvoert er bovenop en die heeft vaak heel veel werk om allerlei onvolkomenheden op te lossen.
Indertijd in Brussel vertelde S. een heel verhaal over zijn telefoontelepathie, maar details over het verloop van de proeven ho maar.