Geloof en bijgeloof in het Rusland van Poetin

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

De tsaren waren dol op natuurgeneeskunde en geloofden in god. Aan de maatschappelijke dominantie van die twee foutieve voorkeuren kwam een eind met de revolutie van 1917. Op scholen werd sindsdien het ‘wetenschappelijk atheïsme’ van Marx, Engels en Lenin onderwezen, godsdienst werd het opium van het volk en alternatieve geneeswijzen raakten in de gratis gezondheidszorg van de Sovjet-Unie steeds meer buiten beeld.
Na de val van het ijzeren gordijn veranderde die situatie en kreeg godsdienst weer alle ruimte. Ook alternatieve geneeswijzen bloeiden op en zijn in het huidige Rusland nog altijd zeer populair. Homeopathie werd tot voor kort zelfs onderwezen aan Russische medisch studenten. Maar aan deze zaken schijnt nu een einde te komen, want een subcomité van de Russische Academie voor Wetenschappen adviseerde begin maart om homeopathie en natuurgeneeswijzen te verbieden.

Apothekers zullen binnenkort het spul ook niet meer mogen afleveren. Weinig weldenkende mensen zullen kritiek hebben op deze plannen en het is grappig te lezen dat er op de homeopathische middelen geen indicatie meer vermeld zal mogen worden. Dat geldt immers in ons land ook. Moeilijker wordt het om te oordelen over de ook deze maand bekend geworden haatcampagne tegen het irrationalisme van de Jehova’s getuigen, die nu worden vervolgd als leden van een staatsgevaarlijke sekte.

Intuïtief stuit zowel de actie tegen de kwakzalverij als die tegen de Jehova’s ons, burgers in een vrije samenleving, tegen de borst omdat het gaat om van boven af opgelegde beknotting van de keuze- en gedachtevrijheid van de burger. Respect daarvoor moet worden afgewogen tegen de schadelijkheid van alternatieve geneeskunde en sektarisme, waarbij ik wel wil aantekenen dat een verbod op valse claims, zoals die van homeopaten, natuurlijk altijd goed is.
Jehova’s getuigen hebben weinig op met wereldlijk gezag en tegen het zingen van het volkslied koesteren zij ernstige bezwaren. Ze stelen weinig en vieren hun verjaardagen niet. Het lijkt mij een symptoom van onzekerheid bij de politieke leiders van Rusland dat zij zo heftig reageren op die weinige Jehova’s getuigen in hun land. Wat kan hier toch achter zitten? Op wetenschappelijk atheïsme is e.e.a. zeker niet gebaseerd, want huichelaars als Poetin en Medvedev zijn dikke maatjes met de patriarch Kirill, de kerkvorst met zijn peperdure horloges, dure auto’s en landgoederen, veinzen regelmatig grote vroomheid en zij voerden op alle Russische scholen het vak Bijbelkennis weer in.

Verrassend hoe snel – na 75 jaar fanatiek atheïsme – het Russische volk zich weer overgeeft aan het godsgeloof. Sinds de val van de tsaar is de Kerk niet meer zo machtig geweest. Lees hierover in het mooie boek Het brilletje van Tsjechov van Michel Krielaars (Uitg. Contact; 2014. vanaf pag. 343). De Kerk en de politiek leiders van Verenigd Rusland spannen samen tegen het volk zoals dat in het begin van de vorige eeuw bij ons in Brabant ging: de pastoor en de industrieel zorgen ervoor dat het volk respectievelijk dom en arm bleef en dat tot beider voordeel. Volgens officiële cijfers is thans weer 85 procent van de bevolking lid van de Russisch-orthodoxe kerk. Het percentage Jehova’s getuigen zal onder de 1 liggen en om hen als extremistisch en staatsgevaarlijk te behandelen, dat slaat natuurlijk nergens op. Het lijkt mij een goed idee als de ChristenUnie over deze kwestie vragen stelt aan onze demissionaire minister van Buitenlandse zaken. Dan kan die op zijn beurt wellicht de Russische ambassadeur ontbieden.