Het dagblad Trouw heeft in samenwerking met Kieskompas een opiniepeiling uitgezet om te kijken hoe het staat met het geloof in diverse complottheorieën. Afgelopen donderdag berichtte de krant op grond van dat onderzoek dat “een kleine één procent van de Nederlanders, 0,9 procent om precies te zijn, denkt dat de aarde niet rond is maar plat”. Die 0,9 procent komt neer op een slordige 150.000 Nederlanders en dat klinkt toch wel een beetje veel.
Ik vroeg bij Kieskompas na wat precies de vraagstelling was geweest. En wat ik al enigszins vermoedde, klopt: er is niet neutraal gevraagd naar wat iemand de beste ruimtelijke beschrijving vindt van de wereld waarop wij leven. Er werd de deelnemers namelijk gevraagd om op een vijfpuntsschaal aan te geven hoe waarschijnlijk ze de volgende uitspraak vonden:
NASA en andere organisaties doen er alles aan om te verhullen dat de aarde geen bol is maar een platte schijf.
Deze vraag gaat volgens mij meer over het geloof in een samenzwering dan over iemands ruimtelijke voorstelling van de wereld. Op zich is dat vanuit de doelstelling van Trouw wel te begrijpen, omdat het ze om het geloof in complotten gaat. Wel vind ik dan nog de vraag een beetje onduidelijk gesteld, iets als “NASA en andere organisaties doen er alles aan om te verhullen dat de aarde in werkelijkheid een platte schijf is en niet een bol, zoals ze vertellen.” lijkt me beter.
Als je gewoon wilt weten wat iemand denkt over de vorm van de aarde, moet je hem er volgens mij niet meteen mee gaan belasten dat zijn gedachte daarover misschien wel automatisch inhoudt dat allerlei organisaties ons hierover voor de gek proberen te houden. Ik zou dan eerder zo’n meerkeuzevraag voorleggen:
Wat beschrijft volgens u het beste de vorm van de wereld waarop wij leven als we lokale hoogteverschillen als bergen en zeeën buiten beschouwing laten?
a) een bol
b) een enigszins afgeplatte bol
c) een platte schijf
d) een mogelijk onregelmatige vorm die wel een platte bovenkant heeft waarop wij leven
e) iets heel anders
Degene die ‘a’ of ‘b’ antwoorden zou je dan tot de globisten rekenen, degenen met ‘c’ of ‘d’ tot de platte-aardegelovigen. Ik vermoed dat je dan toch een stuk lager uitkomt dan 150.000 Nederlanders die in een platte aarde geloven.
Het is goed voorstelbaar dat mensen verschillend antwoorden op beide vragen. Iemand die denkt dat de aarde plat is, hoeft NASA cs. niet per se te verdenken van kwade opzet. En een complotgevoelige persoon kan NASA er best van verdenken van alles te verhullen en daar zijn waarschijnlijkheid van de stelling door laten bepalen, terwijl hij tegelijkertijd vasthoudt aan een globe als beste model voor de aarde. Als complotdenkers ergens goed in zijn is het immers wel in het vasthouden aan gedachten die logisch gezien onderling tegenstrijdig zijn.
In een eerder artikel van Trouw uit deze serie (er volgen nog meer delen) staat genoemd dat 1,6 procent gelooft dat ‘de echte machthebbers op deze aarde hagedis-achtige wezens van een andere planeet zijn’. Dat is een nog veel raarder idee. Je zou ook kunnen denken dat er nogal wat panelleden deze enquête niet zo serieus hebben ingevuld, maar daarop hebben ze wel allerlei checks losgelaten. De kans op ludiek ingevulde vragenlijsten zou daardoor heel klein zijn.
Dezelfde onderzoekers zetten een soortgelijke vragenlijst ook in 2013 uit, maar daarin zat helaas nog geen vraag over de platte aarde. Een vraag over ufo’s kunnen we wel vergelijken. De stelling: ‘overal ter wereld landen met regelmaat ufo’s. De overheden doen er alles aan om dit tegen te spreken.’ vond in 2013 11,9 procent waarschijnlijk of heel waarschijnlijk, maar in 2019 nog maar 6,9 procent. Een opvallende afname, waarvoor ik niet zo snel een verklaring zou weten te geven.
In de Verenigde Staten werd in 2018 het geloof in de platte aarde gepeild door YouGov. Het resultaat daarvan zorgde voor wat commotie, omdat sommige media het interessant vonden om het deelresultaat van de jongste groep ondervraagden volkomen ten onrechte te vertalen als “een derde van de millenials denkt dat de aarde plat is”. Maar de vraagstelling is ook daar wat vreemd, het goede antwoord staat er namelijk niet bij; ook een platte aarde is in de meeste modellen immers rond.
Toevoeging 9 oktober 2019
Glenn Branch van de National Center for Science Education wees me op drie interessante blogs die hij schreef voor Scientific American samen met prof. Craig. A. Foster:
Om even wat te preciseren. Wat zou Trouw bedoelen met een kleine 1 procent van “de Nederlanders”?
Je mag toch aannemen dat men niet peuters, kleuters en kleine kinderen deze vraag heeft voorgelegd..
Hoewel er dan natuurlijk nog meer dan genoeg complotdenkers in Nederland rondlopen, lijkt me een getal van 150.000 aan de hoge kant.
Zou iedereen wel hebben begrepen wat NASA is en wat het enigszins ouderwetse woord “verhullen” betekent?
Het lijkt me inderdaad ook wel een wat groot aantal. Ik snap ook niet goed hoe men kan menen dat iets dat al eeuwenlang als bewezen wordt geacht, een complot is van de gevestigde orde.
En de secularisatie dan?
Als we 1% horen schrikken we niet.
Als we 1 op 100 horen, schrikken we niet.
Maar als dat 130.000 mensen blijken te zijn van 15 jaar en ouder, dan schrikken we opeens wel?
Doet me denken aan 6% moslims, mwah valt wel mee dus. Wat?!? 1 miljoen?!?
Dus die 130.000 lijkt mij heel goed mogelijk.
Die rare vraagstelling door een, lijkt mij, professioneel onderzoeksbureau, zou wat mij betreft veel meer onderwerp van ridicule en onderzoeksjournalistiek (fact-check NRC/Volkskrant?) moeten zijn.
Was deze vraag soms tegelijk gesteld met de vragen over aliens in area 51? Een onderzoek van Kieskompas, ook voor Trouw.
Was alles onderdeel van een groter onderzoek over complotdenken of een complotterende overheid?
Als deze platte aarde vraag zo raar gesteld is, hoe waren de vragen over area 51 dan gesteld?
Wie heeft de conclusie van deze vraag gemaakt, Kieskompas, de Trouw redactie, of de marketing afdeling?
Linksom of rechtsom, laat Kieskompas als stemwijzer bij de volgende verkiezingen maar links liggen want als je zulk broddelwerk levert óf de commercie je onderzoek laat bepalen, dan vertrouw ik hun stemwijzer ook niet meer.
Het zijn er in absolute zin beslist veel.
Maar “15 jaar en ouder” heb ik nergens gelezen.
Misschien zie ik iets over het hoofd?
Je ziet je eigen opmerking over het hoofd: “Je mag toch aannemen dat men niet peuters, kleuters en kleine kinderen deze vraag heeft voorgelegd..”
Dus heb ik even ingeschat n.a.v. Wikipedia dat 0-15 ongeveer 15% van de bevolking is en dan kom je met 0.9% x (17 miljoen – 15%) op 130.000 uit.
En van de fanatiekelingen onder die 130.000 zijn er minder dan 125 bij de conferentie komen opdagen inclusief buitenlanders.
Duidelijk. Ik veronderstelde dat genoemde 15 jaar en ouder ergens in een publicatie zou staan.
Ik schrik overigens niet van dergelijke aantallen, want ik reken het aantal religieus- en complotgelovigen alsmede de gelovigen in alternatieve “geneeswijzen” tot 1 groep met variaties.
Het aantal mensen die in een platte aarde geloven interesseert mij niet zoveel. Dat er in een ontwikkeld land als Nederland met een ultramodern onderwijssysteem überhaupt nog mensen zijn die in een platte aarde geloven is onbegrijpelijk. Er zijn nu eenmaal mensen die tegen beter weten in in alles en nog wat willen geloven, van kabouters en elfjes tot aan een onzichtbare schepper van het heelal aan toe.
Iets in mij zegt dat dergelijke mensen lijden aan psychoses en waanbeelden, aan wetenschappelijke kennis ontbreekt het hun in ieder geval.
Ik zie het platte aarde geloof toch meer als een overtuiging. Men maakt zich er niet zo makkelijk vanaf met “dat staat nu eenmaal in ons boek”. Men heeft best wel argumenten waarom een schip wel of niet achter de horizon verdwijnt en wat je uit een vliegtuigraampje ziet, hoe de zwaartekracht werkt en zo voorts.
En als je de (bewerkte) foto’s van de NASA afwijst, ben je grotendeels terug op de stand van zaken tijdens het Bedford level experiment.
https://www.astroblogs.nl/2017/01/29/hoe-het-bedford-level-experiment-in-1870-liet-zien-dat-de-aarde-rond-is/
Wat je ze mijns inziens wél kunt verwijten is dat ze rondingen die ze met eigen ogen zouden kunnen zien niet gaan bekijken. Recentelijk deden ze dat kanaal experiment over en werden teleurgesteld. Gezien de recente conferentie heeft ook dat niet geholpen.
Het platte-aardegeloof is niet zo zeer een wetenschappelijke hypothese die men wil bestuderen en testen, als wel een dogmatisch geloof en bovendien een geloof dat gericht is tegen de huidige wetenschap, die men afdoet als een groot complot dat reeds bij de oude Grieken begonnen is. Bij dat complotgeloof behoort ook een zekere paranoia. Je zou met Jacob kunnen zeggen: het platte-aardegeloof is een soort gekte. Maar ik denk ook weer niet dat die gelovigen honderd procent knettergek zijn. Al met al functioneren de meesten van hen tamelijk normaal in de samenleving en produceren ze zinnen die op zich min of meer deugen, al zijn het onware zinnen. Maar ik sta open voor een betere psychische analyse van de platte-aardegelovigen en besef dat ook die groep divers is. Maar ze delen wel het antiwetenschapssyndroom en een soort rebellie tegen de samenleving.
[ Maar ze delen wel het antiwetenschapssyndroom ]
Nee, het complot zie ik wel als een soort geloof, want echt bewijzen voor dat complot hebben ze volgens mij niet.
Maar ze proberen wel degelijk wetenschappelijke verklaringen te vinden voor verschijnselen. Ze deden zelfs het kanaal experiment over.
Hoogleraar mediacultuur Aupers zegt in een artikel in de Volkskrant het volgende:
Veel flat earthers ontwaken, zoals zij het zelf noemen, na het zien van een filmpje op YouTube. Veel van die mensen hadden klappen gekregen in het leven, en wilden een verband zien tussen al die nare dingen die ze hadden meegemaakt.
‘Zo ontstaat vaak een ontvankelijkheid voor complottheorieën. En daaraan ontlenen zij ook troost: aanhangers van complottheorieën voelen zich bijzonder. Als minderheid met een missie proberen zij een groot geheim te ontsluieren. Dat is niet per se leuk en evenmin utopisch, maar wel heroïsch. Het verhaal over jouw onbegrepen strijd tegen een overmacht leest als een roman.’
Die omschrijving doet me erg sterk aan religie denken.
En ondertussen: You live here…
https://files.skoften.net/images/304431/_800x832_crop_center-center_82_line/skft-7d1d11403fa0d8ca2d301d898eb7ea35.jpg
Glenn Branch van de National Center for Science Education wees me op drie interessante blogs die hij schreef voor Scientific American samen met prof. Craig. A. Foster:
Do People Really Think Earth Might Be Flat?
Yes, Flat-Earthers Really Do Exist
Flat-Earthery, British Style
Zeg, ruwweg één procent van de bevolking in de VS, het UK en Nederland gelooft in de theorie van de platte aarde. Voor Nederland zo’n 150.000 mensen, waarschijnlijk vooral manlijk. Wat mij betreft vind ik dat aantal niet opzienbarend gezien de nogal vele uitingen van het platte-aardegeloof die ik zie op internet. En laten we wel zijn, er zijn nog meer creationisten in Nederland. Ik schat zo’n 7 procent van de bevolking. Natte-vingerwerk. Wie heeft wel een betrouwbaar cijfer?