Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
In discussies met homeopaten pleeg ik altijd op te merken dat kennis der scheikunde op havo-niveau volstaat om te snappen dat een sub-Avogadro verdunde oplossing geen werkzame moleculen meer bevat en dus geen geneeskundig effect meer kan hebben. Homeopaten zijn al ruim 200 jaar bezig te zoeken naar een verklarende theorie, die niet strijdig is met onze kennis van natuur- en scheikunde.
De frauderende Franse fysioloog Benveniste beweerde in 1988 te hebben aangetoond dat water een geheugen heeft en dat de weg verdunde moleculen een afdruk zouden kunnen achterlaten in het homeopathische watertje. Fatsoenlijk bewijs voor die theorie is nooit geleverd en Benveniste bleek met zijn proeven te hebben vals gespeeld. Zijn publikatie erover in Nature werd door de redactie teruggenomen. Ik geef u drie voorbeelden van succesvolle ontmaskering van alternatief-geneeskundige kwakzalverij door scholieren.
De toen nog 9-jarige Amerikaanse Emily Rosa, dochter van een verpleegkundige, zag in 1996 een tv-programma over therapeutic touch, waarin werd beweerd dat het mogelijk is bij mensen hun energievelden te voelen en daarmee ook verstoringen daarvan te kunnen repareren en aldus ziekten te genezen. Zij geloofde het niet en bedacht een simpel experiment, waarin de bewering van de TT’ers kon worden onderzocht. Ze liet ervaren TT’ers voor een ondoorzichtig scherm plaatsnemen met twee openingen waardoor de armen gestoken konden worden. Ze vroeg hen dan te voelen waar nabij zich de arm van Rosa, die zich aan de andere kant van het scherm plaatste, met bijbehorend energieveld bevond: bij de linker- of de rechterarm van de therapeut. Zij scoorden in minder dan 50% correct en hadden dus net zo goed een dobbelsteen kunnen opgooien.
In 1998 publiceerde Rosa haar experiment samen met haar moeder en Stephen Barrett in het toonaangevende medisch tijdschrift JAMA. Het Amsterdamse wetenschapsmuseum NEMO heeft over dit onderzoek een plaquette gemaakt, die daar aan de muur hangt, omdat men het een schoolvoorbeeld vindt van hoe je wetenschap bedrijft.
Tweede voorbeeld. In 2007 publiceerden twee gymnasiumleerlingen van het Stedelijk Gymnasium te Nijmegen samen met hun biologieleraar een onderzoek naar de bewering dat er met urine-onderzoek vastgesteld zou kunnen worden of iemand zijn vermoeidheidsklachten zou kunnen toeschrijven aan de ‘stofwisselingsziekte HPU’. Het ziektebeeld HPU was eind jaren 90 beschreven door de kwakzalvende biochemicus dr. J. Kamsteeg, die de test vooral uitventte in kringen van natuurgeneeskundig artsen. De aandoening zou optreden bij 1% van de jongens en bij 10% van de meisjes.
De bevindingen onder de 75 deelnemende gymnasiasten werden gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde en ze waren vernietigend voor de HPU-theorie. Er werd geen correlatie gevonden tussen een positieve urine-test en het bestaan van vermoeidheidsklachten. Ruim dertig procent van de deelnemers had een positieve test en bij jongens vaker dan bij meisjes! De ziekte HPU bestaat helemaal niet.
Recent deed zich een derde geval voor van uitstekend werk door een scholier en deze maal ging het om de homeopathie, die vaak waarschuwt voor de gevaren van vaccinaties en meer speciaal over die homeopaten, die beweren dat je van vaccinaties autisme kan krijgen, een fabel ooit in de wereld geholpen door de frauderende Britse kinderarts Wakefield, inmiddels uit het ambt gezet. Diens absurde theorie werd door wijlen de Nederlandse homeopathisch arts Tinus Smits uitgewerkt tot CEASE. Deze afkorting staat voor Complete Elimination of Autistic Spectrum Expression. Stapsgewijs zouden de oorzakelijke factoren van autisme kunnen worden uitgeschakeld, vooral met homeopathica.
De 16-jarige Amsterdamse havo-scholier Elijah Delsink heeft zelf klassiek autisme en ontstak in grote verontwaardiging toen hij zich verdiepte in de dwaalleer der homeopathie, in de onzinnige CEASE therapie en in de (on)mogelijkheden van zgn. homeopathische Profylaxe (HP) als alternatief voor het Rijksvaccinatieprogramma.
Zijn als profielwerkstuk opgezette tekst liep uit op een gedegen en gedetailleerde studie, waarmee Elijah zelfs bewondering en bijval oogstte van de staatssecretaris Blokhuis, die zijn ambtenaren aan het werk zette om de door de scholier geconstateerde misstanden en kwakzalverijen aan te pakken. Onder anderen op de websites van De Monitor, VtdK, Reclame Code Commissie en VWS verschenen berichten over het zeer verdienstelijke werk van de scholier. De scriptie is nog niet openbaar hangende het onderzoek dat de NZA thans in opdracht van de staatssecretaris verricht.
Een aanzienlijk deel van de beweringen en onthullingen van Elijah zijn natuurlijk al veel eerder gedaan door instellingen als Skepsis, Reclame Code Commissie en Vereniging tegen de Kwakzalverij. En de opwinding van de staatssecretaris nu kan niets anders betekenen dan dat hij zich niet op de hoogte heeft gehouden van deze praktijken door het bezoeken van onze websites en het lezen van de gedegen informatie die daarover op die sites te vinden is. Jammer misschien voor de auteurs die in die stukken zoveel research en energie hebben gestoken, maar dat kan Elijah niet worden verweten. Als zijn scriptie ertoe kan leiden dat de bezem door die halfslachtige erkenning en tolerantie van overheidswege van de homeopathische dwaalleer wordt gehaald, wie zal daar dan nog over zeuren?
 de was doen){kind=link}