Regels bij reuzen onderzoek

Bij het onderzoeken van buitengewone beweringen maak je, veelal onderbewust, gebruik van kennistheoretische regels om tot een zo goed mogelijke afweging te komen over de bewering. In dit stuk probeer ik deze kennistheoretische regels weer te geven bij een aangevraagd onderzoek naar de buitengewone bewering dat reuzen bestaan. Zo hoop ik inzichtelijker te maken hoe je zo’n onderzoek kan uitvoeren. Ook voor onderzoek en overdenking van de kennistheoretische regels zelf kan het handig zijn om het proces weer te geven. De meeste van de kennistheoretische  regels komen uit het boek How to think about weird things van Lewis Vaughn en Theodore Stick. 

Het aangevraagde onderzoek ging over het volgende TikTok- filmpje. Het onderwerp is dus het bestaan van reuzen, hier opgevat als grote mensen. In wat volgt zal ik het begin van het onderzoek weergeven, zoals waarom deze bewering buitengewoon is, en de kennistheoretische regels die ik hanteer dus expliciet benoemen. Vervolgens zal ik het gegeven bewijs afwegen en een afweging maken tussen verschillende verklaringen voor het gegeven bewijs. Een korte reflectie komt voor de uiteindelijke conclusie.

De bewering dat reuzen bestaan is buitengewoon, omdat wij in onze dagelijkse leven reuzen niet tegenkomen, ook niet in natuurhistorische musea. De consensus is dat reuzen worden gezien als figuren uit sprookjes, mythen en legendes. Hierdoor conflicteert de bewering dat reuzen bestaan met onze achtergrondkennis, ervaringskennis en met de meningen van deskundigen, zoals biologen en paleontologen. Dit brengt ons tot de volgende regels: dat je goede redenen hebt om aan een bewering te twijfelen als die conflicteert met onze achtergrondkennis, ervaringen waar we geen reden voor hebben om aan te twijfelen (onze dagelijkse ervaringen) en met de mening van deskundigen. Een vervolgregel is dat als je een goede reden hebt om aan een bewering te twijfelen, je je geloof in die bewering moet laten afhangen van het gegeven bewijs. 

Voor je bewijzen van een buitengewone bewering beoordeelt is het handig om bij jezelf na te gaan wat voor bewijzen bij de buitengewoonheid van de bewering past. Een bekende regel van onderzoekers van buitengewone beweringen die hierover gaat is de volgende: hoe buitengewoner de bewering hoe buitengewoner het bewijs hoort te zijn. Als ik zeg dat ik een hond hebt, wat een vrij normale bewering is, volstaat een foto als bewijs voor die bewering. Beweer ik echter dat mijn hond een ruimtewezen is, dan zal een foto waarop de hond antennes heeft toch minder overtuigen. DNA-analyse, anatomie-onderzoek etc. zijn dan wel nodig. 

Hetzelfde geldt voor de buitengewone bewering dat reuzen bestaan. Bewijzen als foto’s, teksten en ooggetuigenissen zijn dan niet voldoende. Een andere reden is dat als je consistent wilt blijven, je anders ook allemaal andere buitengewone beweringen zou moeten accepteren met vergelijkbaar bewijs, zoals het bestaan van het monster van Loch Ness, Bigfoot, elfjes etc. Wat we nodig hebben om de bewering dat reuzen bestaan te onderbouwen, is beter bewijs, bijvoorbeeld fossielen uit de oudheid erkend door deskundigen, en/of een levend exemplaar eventueel onderzocht door biologen. 

In het TikTok-filmpje worden dit soort bewijzen niet gegeven. Wel komen oude krantenartikelen, verschillende filmpjes van een ooggetuigenverslag, vage beelden en suggestieve foto’s langs. De introductie van een complottheorie lijkt vooral bedoeld als excuus voor de afwezigheid van beter bewijs. Echter, net zoals vele andere complottheorieën, zou dit een hypercompetentie vereisen van de overheid, zowel in de uitvoering als de geheimhouding hiervan. Vele duizenden mensen zouden in het complot moeten zitten en het geheim bewaren. Dat maakt de complottheorie ter ondersteuning van de bewering over reuzen zelf al buitengewoon en behoeft meer bewijs dan de gegeven filmpjes.

Het gegeven bewijs is dus onvoldoende om de bewering over het bestaan van reuzen aan te nemen. Maar voor de volledigheid zal ik nog ingaan op andere verklaringen voor het gegeven bewijs. Dit komt doordat er een regel is die stelt dat buitengewone beweringen alleen aangenomen kunnen worden als gewone verklaringen niet voldoen. In het volgende stuk zal ik de meer gangbare verklaringen voor het gegeven bewijs geven en daarna aangeven waarom die boven de buitengewone verklaring geprefereerd worden. 

Kranten kunnen verslag doen van zaken die later als bedrog worden ontmaskerd, zie bijvoorbeeld. Wikipedia en andere artikelen over de geschiedenis van verslaggeving van kranten over reuzen. De specifieke bewering over het Smithsonian museum dat bewijs van reuzen zou verbergen, lijkt zijn oorsprong te hebben in een artikel uit een satirisch blad. De foto’s kunnen digitaal bewerkt zijn en niet de werkelijkheid weergeven. Neem bijvoorbeeld de laatste foto in het filmpje, die verdacht veel lijkt op de digitale kunst van de kunstenaar Jean-Michel Bihorel.

Dat reuzen in de bijbel worden genoemd, is ook niet helemaal duidelijk en kan te wijten zijn aan een foutieve vertaling. Afbeeldingen van reuzen, zoals de hiërogliefen, kunnen ook symbolisch bedoeld zijn in plaats van dat de mensen werkelijk zo groot waren. Een “groot” heerser hoeft niet daadwerkelijk groot van postuur te zijn, maar groot in zijn daden. 

Dat er verslagen zijn van reuzen in onafhankelijke culturen kan liggen aan bekendheid met medische aandoeningen als gigantisme en/of kennis van fossiele botten die verkeerd werden geïnterpreteerd en/of verhalen zijn die overdreven werden ter vermaak. 

De beelden van de ooggetuige Andrew Dawson kunnen verklaard worden door een radiostation en een sky tram. Zijn dood hoeft niet aan een complot te liggen, maar kan te maken hebben met persoonlijke redenen. Zijn voormalige vriendin heeft het in ieder geval niet zo op complotten.  

Ockhams scheermes geeft ons de richtlijn dat de bewering met de minste aannames of entiteiten de geprefereerde verklaring is voor het bewijs. Als we de alternatieve verklaringen voor het bewijs voor reuzen aannemen, hoeven we niet te geloven in  reuzen en grote geheime complotten. Wat we wel moeten geloven, is dat er kunstenaars, satirische dagbladen, verkeerde interpretaties, bedrog, symbolische weergaves en fantasieverhalen bestaan- eigenlijk alles wat we in ons dagelijks leven tegenkomen. Dit komt ook beter overheen met onze achtergrondkennis over hoe de wereld in elkaar steekt, en de verklaring die beter overeenkomt met onze achtergrondkennis is, bij gelijke omstandigheden, de verklaring waar je het best je geloof kunt stellen. Zoals we al eerder hadden aangegeven verwachten we toch wel wat beter bewijs voor het bewijs van reuzen. Om deze redenen zijn de alternatieve verklaringen voor het gegeven bewijs te prefereren boven de verklaring dat reuzen zouden  bestaan. 

 Als we even reflecteren op dit proces en de kennistheoretische regels, kun je je natuurlijk afvragen of dit allemaal wel tot goede kennis leidt. Een paar opmerkingen hierover: ik denk dat de meeste regels wel intuïtief aannemelijk zijn, waardoor we al een reden hebben om ze op het eerste gezicht aan te nemen. Een ander belangrijk punt is natuurlijk dat al deze kennistheoretische regels geproblematiseerd kunnen worden. We kunnen de regels dus het best gebruiken als hulpmiddelen, maar ze zijn geen vervanging voor eigen denkwerk. Je kan ze niet toepassen als algoritme om tot een conclusie te komen. Als je dit dus gebruikt als hulpmiddel, zie ik er weinig problemen mee, en het bewust zijn van dit soort kennistheoretische regels geeft ook ruimte om ervan af te wijken mocht dat nodig zijn.

Zoals vaak bij onderzoek naar buitengewone beweringen kunnen we geen 100% zekerheid geven over het bewijs dat gepresenteerd wordt in het TikTok-filmpje. Dit maakt dat er ruimte blijft voor nieuw bewijs dat mogelijk onze conclusie kan veranderen. Toch kunnen we met behulp van de kennistheoretische regels en hun uitwerking in redelijkerwijs concluderen dat het gegeven bewijs onvoldoende is om geloof te hechten aan de bewering dat reuzen bestaan. Waarschijnlijker is dat er andere zaken een rol spelen, zoals het willen vermaken door een sterk verhaal te vertellen, al dan niet voor werk als TikTok-influencer, digitale kunst, verkeerde interpretaties van teksten en foto’s door onbekendheid met onderzoek.

Literatuur: 

Schick, T., Vaughn, L. (2013). How to think about weird things (7de editie). McGraw-Hill.