• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar

Kloptdatwel?

  • Home
  • Onderwerpen
    • (Bij)Geloof
    • Columns
    • Complottheorieën
    • Factchecking
    • Gezondheid
    • Hoax
    • Humor
    • K-d-Weetjes
    • New Age
    • Paranormaal
    • Pseudowetenschap
    • Reclame Code Commissie
    • Skepticisme
    • Skeptics in the Pub
    • Skeptische TV
    • UFO
    • Wetenschap
    • Overig
  • Skeptisch Chatten
  • Werkstuk?
  • Contact
  • Over Kloptdatwel.nl
    • Activiteiten agenda
    • Colofon – (copyright info)
    • Gedragsregels van Kloptdatwel
    • Kloptdatwel in de media
    • Interessante Links
    • Over het Bol.com Partnerprogramma en andere affiliate programma’s.
    • Social media & Twitter
    • Nieuwsbrief
    • Privacybeleid
    • Skeptisch Chatten
      • Skeptisch Chatten (archief 1)
      • Skeptisch Chatten (archief 2)
      • Skeptisch Chatten (archief 3)
      • Skeptisch Chatten (archief 4)
You are here: Home / Columns / Gij zult niet afkorten

Gij zult niet afkorten

7 July 2017 by Cees Renckens 3 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

In de geneeskundige praktijk en literatuur wordt frequent gebruik gemaakt van afkortingen. Dat gebruik is niet onomstreden en recent verscheen in Medisch Contact weer eens een serieuze kritiek op het vele gebruik van afkortingen en werd er gepleit voor afschaffing ervan. In het archief van dit artsenblad zijn vrijwel jaarlijks brieven en artikelen te vinden, waarin bezwaar wordt aangetekend tegen het alsmaar toenemend aantal afkortingen, waarvoor met name in specialistenbrieven vaak geen uitleg van de afkorting te vinden is. Ten onrechte veronderstellen deze specialisten dat huisartsen en collega’s met een andere specialisatie deze afkortingen wel kennen.

Ingewikkeld wordt het ook als een en dezelfde afkorting meerdere betekenissen kan hebben, zoals regelmatig voorkomt. Curieus was het toen in 1990 de homeopathische artsen zich plotseling Homeopathische Specialisten Vereniging gingen noemen, zonder zich te realiseren dat elke normale arts weet dat deze afkorting reeds lang staat voor Herpes Simplex Virus (verwekker van de koortslip en de herpes genitalis), HSV. De Specialisten Registratie Commissie verbood deze pretentieuze naamgeving en de ‘HSV’ trok zijn drol in en werd VHAN.

Gij zult niet afkorten 1
Palazzo Pubblico, Siena

Niet alleen in de geneeskunde ook in geheel ander verband kunnen afkortingen voor verwarring zorgen. Zo werd ik – hoewel ik als katholiek opgevoede jongeman wellicht beter had moeten weten – tijdens mijn recente bezoek aan Siena (Italië) geïntrigeerd door de afkorting IHS, die op talrijke openbare gebouwen staat, vaak opgenomen in het beeld van de zon, zoals o.a. op de Palazzo Pubblico. Die IHS kwam ik ook tegen op de talrijke schilderijen met geschilderde scenes uit heiligenlevens zoals aanwezig in de rijke pinacotheek van Siena. De betekenis van de afkorting, die ik wel kende uit mijn roomse jeugd waarin hij ook dominant aanwezig was, was mij evenwel onbekend en de suppoosten van de pinacotheek konden mij ook niet echt verder helpen.
Gij zult niet afkorten 2Na thuiskomst leverde enig speurwerk de volgende resultaten op. Het IHS-monogram dateert al van de hoge middeleeuwen en zou afgeleid zijn van het Griekse (ΙΗΣΟΣ): Iota, Èta en Sigma. Omdat niet iedereen besefte dat het oorspronkelijk Griekse letters zijn en dat de letter H in het Grieks een È is, bleek het monogram raadselachtig geworden. Dit maakte de weg vrij voor het bedenken van andere verklaringen waarbij het monogram een afkorting werd voor een Latijnse zinsnede. De meest gangbare varianten hiervan zijn: Iesus hominum salvator (Jezus de redder der mensen) en In hoc signo (In dit teken (zult gij overwinnen)), als verwijzing naar de droom die de Romeinse keizer Constantijn de Grote gehad zou hebben en die leidde tot zijn bekering.

Het monogram wordt ook gebruikt als logo van de katholieke orde der jezuïeten, sinds de stichter van de orde, Ignatius van Loyola, het als zijn zegelmerk koos. Zij gaven er ook enkele nieuwe betekenissen aan: Iesum habemus socium (Wij hebben Jezus als metgezel) en Iesu humilitas societas (De nederige sociëteit van Jezus). Hiertegenover meldt Wikipedia ook staan enkele spottende interpretaties: Iesuitae habent satis (De jezuïeten hebben genoeg) en Iesuitae hominum seductores (De jezuïeten [zijn] verleiders van mensen).
Gij zult niet afkorten 3Ook de huidige paus nam het IHS-monogram op in zijn wapen, hetgeen samenhangt met zijn lidmaatschap van de jezuïetenorde. Wikipedia wijst nog op een laatste alternatieve betekenis waarmee het IHS-monogram niet verward mag worden: Institute for Housing and Urban Development Studies: het internationale instituut voor stedenbouwkunde en stedelijke ontwikkeling en stadsvernieuwing van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Dit instituut zal dus wel niet zijn opgericht door katholieken. Een door Wikipedia niet genoemde betekenis van de afkorting IHS werd ooit aangedragen door de tot het katholicisme bekeerde schrijver Gerard Reve. Hij wist het wel: de afkorting staat voor niets anders dan voor Individuele Huur Subsidie. Ik val Gerard Reve niet graag af, maar tegen zijn verklaring pleit natuurlijk wel dat het IHS-monogram wel te vinden is op kerkgevels, biechtstoelen, bidprentjes, kazuifels en altaren maar daarentegen op geen enkele stadhuisgevel in ons land te zien is.

Steun Kloptdatwel

Gij zult niet afkorten 4Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).

NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.

« Previous Entry
Dikmakende bubbels?
Next Entry »
De linke weekendbijlage (27-2017)

Filed Under: Columns

Reader Interactions

Comments

  1. Laurens Dragstra says

    7 July 2017 at 21:34

    In Italië staat het IHS-symbool op minstens één stadhuisgevel, want het Palazzo Pubblico is nog steeds het stadhuis van Siena.

    Het enige wat het artikel niet verklaart, is waarom dit symbool zo alomtegenwoordig is in deze prachtige Italiaanse stad. Dat heeft te maken met de Heilige Bernardinus van Siena (1380-1444). Bernardinus was een Franciscaans prediker en het symbool met de letters IHS tegen een achtergrond van een vlammende zon wordt aan hem toegeschreven. Het symbool siert de gevel van het Palazzo Pubblico al sinds 1425. Bernardinus was vermaard om zijn preken, die enorme mensenmassa’s aantrokken. Het museum bij de Duomo van Siena heeft twee werken van de schilder Sano di Pietro (1405-1481) waarop deze preken te zien zijn. Mannen en vrouwen zijn netjes gescheiden door een muurtje, en het IHS-symbool is niet te missen.

    Het zou mij niets verbazen als de man met het halve gezicht in bovenstaand artikel ook Bernardinus is. Er zijn talloze schilderijen van hem gemaakt. De fraaiste schilderingen vind ik zelf die in Rome, in de eerste kapel rechts in de Santa Maria in Aracoeli op het Capitool. Die zijn van de hand van Pinturicchio, een schilder die zijn voornaam met de Heilige deelde (Pinturicchio betekent “schildertje”; hij heette eigenlijk Bernardino di Betto). In de kapel is het IHS-symbool vreemd genoeg afwezig. Wel wordt uitdrukkelijk naar de Naam van Christus verwezen door middel van het boek dat de Heilige op een van de fresco’s vasthoudt (PATER, MANIFESTAVI NOMEN TUUM OMNIBUS). Dat vereren van de Naam van Christus was overigens niet geheel zonder risico. Bernardinus is diverse malen van ketterij beschuldigd, maar werd steeds vrijgesproken. Hij was ook fervent antisemiet. Aan zijn heiligverklaring in 1450 heeft het niet in de weg gestaan.

    Log in to Reply
  2. Jan Willem Nienhuys says

    9 July 2017 at 21:28

    Op

    https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sassetta,_san_bernardino_da_siena.JPG

    staat dezelfde afbeelding ten voeten uit. Het is hem.

    Log in to Reply
    • Laurens Dragstra says

      10 July 2017 at 11:45

      Dat verbaast me niets, de man was erg ‘schilderijgeniek’ met zijn kenmerkende strenge hoofd.

      Een tijdje terug heb ik nog zijn cel bezocht. En dan bedoel ik niet de cel waarin hij wegens zijn vermeende ketterij, zijn antisemitisme of zijn homohaat (de man was voor gruwelijke straffen voor sodomie) vastzat, maar zijn kloostercel. Die bevindt zich in het Convento di San Francesco te Fiesole, een Franciscanenklooster waarvan Bernardino vanaf 1418 de gardiaan (overste) was. Het klooster is prachtig gelegen op een heuvel die over Florence uitkijkt. Het uitzicht is adembenemend. De locatie speelt nog een rol in de boeken van de Nederlandse schrijfster en historica Hélène Nolthenius (1920-2000), al spelen deze romans zo’n 40 jaar voordat het klooster in 1399 werd gebouwd.

      Log in to Reply

Leave a Reply Cancel reply

You must be logged in to post a comment.

Primary Sidebar

Steun ons via:
Een aankoopbol.com Partner (meer info)
Of een donatie

Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

Skeptic RSS feed

  • Skepsis
  • Error
  • SBM
Fluoride-angst?
30 June 2025 - Ward van Beek
Fluoride-angst?

Raad eens’, vraagt Cor van Loveren: ‘Het is begin jaren zeventig. Hoeveel gaatjes denk je dat een kind van vijf gemiddeld had?’ Het antwoord: achttien. ‘In haast elke tand zat wel een gat.’ Gemiddeld genomen dan. Er waren ook tanden…Lees meer Fluoride-angst? › [...]

James Randi test wichelroedelopers in Australië
11 June 2025 - SkepsisSiteBeheerder
James Randi test wichelroedelopers in Australië

In 1980 bezocht James Randi Australië op uitnodiging van Dick Smith om daar een test uit te voeren met wichelroedelopers.Lees meer James Randi test wichelroedelopers in Australië › [...]

Polarisatie juist goed voor democratie?
5 June 2025 - Ward van Beek
Polarisatie juist goed voor democratie?

.Soms lijkt het wel alsof we elkaar de hele dag de tent uit vechten. Op social media, bij verjaardagsfeestjes en in talkshows zijn we het oneens over vaccins, over Gaza, over vrouwenrechten. Dat blijkt ook uit onderzoek van het Sociaal…Lees meer Polarisatie juist goed voor democratie? › [...]

RSS Error: A feed could not be found at `https://skepp.be/feed`; the status code is `404` and content-type is `text/html; charset=UTF-8`

Big Trouble in Little Pharma
2 July 2025 - Kathleen Seidel

The Excruciating Inspection of David Geier’s DAP Pharmaceuticals The post Big Trouble in Little Pharma first appeared on Science-Based Medicine. [...]

RFK Jr.’s reconstituted vaccine committee meets for the first time, and I can’t help but think of clowns…antivax clowns
30 June 2025 - David Gorski

Last week, HHS Secretary Robert F. Kennedy Jr.'s reconstituted Advisory Committee for Immunization Practices (ACIP) met for the first time. The proceedings reminded me, more than anything else, of an antivax clown car. The post RFK Jr.’s reconstituted vaccine committee meets for the first time, and I can’t help but think of clowns…antivax clowns first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Dr. Jay Bhattacharya Tried to Summon a Social Media Mob to Bully and Silence a Dissident Scientist, but the Mob Had Other Ideas
28 June 2025 - Jonathan Howard

The mob doesn't trust the medical establishment, and today Dr. Bhattacharya is the medical establishment. The post Dr. Jay Bhattacharya Tried to Summon a Social Media Mob to Bully and Silence a Dissident Scientist, but the Mob Had Other Ideas first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Recente reacties

  • O misterioso vídeo do disco voador em Mingachevir, no Azerbaijão - Portal Vigília on UFO’s – waar komen ze vandaan?[…] e produtiva, principalmente entre céticos. Um grupo de trabalho da iniciativa internacional “Skepsis”, começou
  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc JacobsNaar aanleiding van reacties op X van Bram Bakker aka @bramkoers_tweet heeft Jaime Borjas meerdere malen opnieuw gereageerd op problemen
  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc Jacobs@Hans1263, bedankt voor je bemoedigende woorden. Ik ben er behoorlijk zeker van dat mensen als Ronald Meester, Jona Walk en
  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het ‘retraction paper’ voor de Corman-Drosten PCR-testOndertussen is er een uitspraak van de zaak tegen huisarts Berber Pieksma, 1 van de vele co-auteurs van dit broddelwerk
  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (24-2025)Benieuwd naar het resultaat. Vaak is de klokkeluider de kwaaie pier.

Archief Kloptdatwel.nl

Copyright © 2025 · Metro Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in