Ewout Meijer

Publicitair gezien was het ongetwijfeld een goede zomer voor SoSecure. Dit beveiligingsbedrijf legt zich toe op predictive profiling, en kreeg uitgebreid de kans om haar handelswaar aan te prijzen. Het Parool besteedde er aandacht aan, net als Het NRC Handelsblad, Het AD, De Limburger, en RTL nieuws. En de heren mochten in het kader van hun reclamecampagne ook nog aanschuiven bij Omroep Gelderland en Eva Jinek.

Voor de duidelijkheid: de bedoeling van predictive profiling is dat je als beveiliger pro-actief optreedt. Door te letten op afwijkend gedrag zou je criminele en terroristische activiteiten al in de voorbereidingsfase kunnen onderkennen, en dus kunnen voorkomen. Maar is dat wel zo? Kun je aan de hand van gedrag wel voorspellen wat iemand van plan is? Die vraag werd door geen van de journalisten – noch door de eindredacties – gesteld.

De verschillende interviews geven in ieder geval reden tot twijfel. Als eerste Het Parool. Neal Conijn – werkzaam voor Sosecure – krijgt uitgebreid de kans zijn enthousiasme voor de methode uit de doeken te doen. Conijn werkte als profiler onder andere in musea, en lijkt op het eerste gezicht nog redelijk bescheiden ‘Op een gewone werkdag spreek je zo honderd mensen aan, waarvan er 98 volstrekt onschuldig zijn. …. Het kan ook wel eens voorkomen dat je het verkeerd inschat’. Er in 98% van de gevallen naast zitten, en dan zeggen dat het ook wel eens voor kan komen dat je ernaast zit? Klinkt niet zo heel overtuigend.
Maar die 2% waarin het wel goed zou gaan zijn net zo interessant. Wat waren dat dan voor mensen? En hoe weet Neal eigenlijk dat zie iets van plan waren? Zouden er zonder Neal iedere dag twee kunstwerken worden gestolen? Waren er voordat Neal actief werd inderdaad twee incidenten per dag in het Museum? Het zal wel een figuurlijke 2% zijn. De twee voorbeelden die Conijn noemt zijn in ieder geval allermist indrukwekkend. Als eerste ‘werd eens een man aangehouden die heel onschuldig op bezoek was, maar wel op een internationale opsporingslijst stond’. Geen idee wat dit met voorspellen te maken heeft. En over het tweede voorbeeld (‘In een museum waar hij werkte, werd een stalker van een medewerker in de kraag gegrepen’) durf ik die discussie ook wel over aan.

Ook Maurice Hop, commercieel directeur van SoSecure, komt in Het Parool aan het woord. Hij mag verhalen over de toenemende dreiging. MH17 en de aanslagen in België en Frankrijk bijvoorbeeld. Wat de MH17 nu precies met de beveiliging van musea en winkelcentra te maken heeft, blijft in het midden. Het is een beproefd recept. Angst aanwakkeren, om vervolgens een betaalbare oplossing uit eigen assortiment aan te reiken. Een groot uitgelichte quote (‘Als een artikel over ons in de media verschijnt, krijg ik meteen een hoop aanmeldingen voor de opleiding. Het lijkt mensen zo spannend.’) is verassend eerlijk over de werkelijke bedoelingen.

Via RTL nieuws mocht Leen van der Plas – directeur van SoSecure – een bekend riedeltje nog eens afdraaien: de methode komt uit Israël, en daar heeft men er heel veel ervaring mee. En bij Omroep Gelderland benadrukken van der Plas en Conijn andermaal dat de methode uit Israël komt, en daar ontwikkeld is als tegenhanger van etnisch profileren. Het komt-uit-Israël-en-is-geen-etnisch-profileren-verhaal is een mooi verkooppraatje, maar ook niet meer dan dat. Ik prikte daar eerder al doorheen.

Bij RTL nieuws is van der Plas de bescheidenheid zelve, en meldt dat het ‘soms ook mis gaat’. 98% en ‘soms’ overlappen bij SoSecure blijkbaar sterk. Beveiligingsexpert Glenn Schoen mag ook een duit in het zakje doen. Ook Schoen, die op de loonlijst van G4S, het grootste beveiligingsbedrijf ter wereld staat, maakt het nogal bont. Op Schiphol kunnen gespecialiseerde beveiligers aan de manier van bewegen mensen herkennen die mogelijk een aanslag gaan plegen, aldus Schoen. Hoe hij dat weet? Heeft hij toegang tot al die dossiers waarin de mislukte aanslagen op Schiphol beschreven staan?

Het AD/de Limburger dan. Commercieel directeur Hop mag wederom vertellen hoe hard profilers in deze tijd van dreiging nodig zijn. En aan het woord komt ook profiler Paul Navis – overigens niet zijn echte naam. Navis wijdt uit over hoe je in 10 seconden alles, van zakkenrollers en schuinsmarcheerders tot pedofielen en terroristen, ontmaskert. Zijn mooiste voorbeeld: “Ik zag een keer een man opvallend dicht langs de rij wachtenden voor de ingang schuiven. Ik vermoedde dat hij elk moment zijn hand in een tas zou steken, dus ik volgde hem op de voet. Hij bleek niet uit op portemonnees, maar iets heel anders. Zeven vrouwen keken achter elkaar verschrikt op of slaakten een gil. De man bleek hen te betasten. Hij stak zijn hand tussen de billen en greep onder oksels langs naar borsten.” Een profiler die als voorbeeld een incident noemt, dat hij niet wist te voorkomen? Ik zou hem niet inhuren.

Eén passage vond Het AD blijkbaar toch te gortig, en werd geschrapt. De Limburger had er echter geen problemen mee. Volgens Navis is één van de risico’s in musea tegenwoordig: “pedofielen die tussen de mensenmassa onopvallend de geur van een kind willen ruiken.”  Aan kinderen snuivende pedofielen? De fantasie van Navis lijkt in de prikkelarme omgeving van het museum aardig op hol geslagen te zijn.

Jinek dan, tot slot. Neal Conijn is aan het woord, en vertelt dat iedereen afwijkend gedrag eigenlijk wel kan herkennen. Maar dat de crux vooral zit in het aanknopen van het gesprek dat daarop volgt. In het Parool zegt hij hierover dan weer dat je dit eigenlijk alleen maar in de praktijk kan leren. Maar wat leert Neal de cursisten van SoSecure – die hier 2500 euro voor neertellen – dan eigenlijk?

Zakkenrollers, pedofielen, terroristen. De profilers zien het allemaal van heinde en verre aankomen. Maar als je goed leest zitten de interviews vol overspannen claims, tegenspraak, vergezochte voorbeelden, en ongeloofwaardige cijfers. Allemaal opgelepeld door handige jongens uit de veiligheidsindustrie. En geen journalist die ze een strobreed in de weg legde. Voor de geïnterviewden maar goed ook. Want vraag ze liever niet naar fatsoenlijke cijfers over de resultaten. Of hoeveel ze eigenlijk verdienen met het verkopen van gebakken lucht.