De recente onthullingen van de naar de VS uitgeweken Russische antidoping expert Grigori Rodtsjenko brachten bij mij een krachtig sentiment du déjà vu te weeg. Het nachtelijke gesjoemel met de urinemonsters via een geheime opening in de muur tussen het antidoping lab en het naastgelegen gebouw van de geheime dienst in Sotsji vertoont sterke overeenkomsten met de malversaties die in 1988 te Parijs plaatsvonden in een tot dan toe onbesproken instituut voor immunologie van de universiteit van Parijs.
Daar uitgevoerd onderzoek door o.a. Davenas en Benveniste werd gepubliceerd in Nature en de kern ervan was dat in een reageerbuis biologische effecten op bepaalde witte bloedcellen konden worden opgewekt met sub Avogadro verdunde anti IgE antilichaam oplossingen. Homeopaten juichten deze bevindingen toe- eindelijk een plausibel werkingsmechanisme voor homeopathie! – maar de redactie van Nature had direct al haar twijfel uitgesproken en geëist dat de Fransen hun experiment zouden herhalen onder toeziend oog van drie beroemde skeptici. Aldus geschiedde en toen elke mogelijkheid tot fraude (de skeptici zagen vreemde dingen in het logboek en het vermoeden bestond dat er ‘s nachts in dat logboek was geknoeid) was weggenomen, toen bleken de resultaten niet reproduceerbaar. Het ‘geheugen van water’ bleek toch tegen te vallen.
Benveniste, Davenas en hun instituut (INSERM) raakten aan lager wal, verloren hun financiering en gingen later nog mallere dingen beweren. Overigens heeft water toch wel een geheugen, zo liet de Nijmeegse fysicus Sijbrand de Jong mij laatst weten. Hij stelde: ‘O.a. Huib Bakker (Amolf)/Mischa Bonn, (MPI fuer Polymerforschung) hebben daar onderzoek naar gedaan. Dat is ook gereproduceerd. Overigens betekent dat voor eventuele homeopathische werkzaamheid helemaal niets. De effecten zijn te klein en de tijdschalen zodanig (picoseconden !) dat het vullen van een potje al veel te lang duurt.’
De Russische atleten die tijdens de Olympische Winterspelen te Sotsji zoveel medailles haalden zouden een drietal anabole steroïden hebben gebruikt: metenolone, trenbole en oxandrolone. De Leidse farmacoloog Adam Cohen, die veel over doping publiceert, heeft zich voor zo ver mij bekend nog niet uitgelaten over de werkzaamheid van deze middelen. Hij is skeptisch over de werkzaamheid van veel gebruikte dopingmiddelen zoals EPO en voedingssupplementen. Veel topsporters geven waarschijnlijk kapitalen uit aan EPO en andere nutteloze middelen als vitamines, eiwitdrankjes, creatine en mineralen. Van serieuze gerandomiseerde trials met deze middelen is nooit sprake geweest. Medisch-ethische bezwaren hebben daarbij uiteraard een beslissende rol gespeeld.
In 2012 publiceerden Cohen c.s. een verrassend artikel over EPO in het British Journal of Clinical Pharmacology, waaruit bleek dat het spul niet aantoonbaar prestatie-verhogend is. Insiders als de Leuvense inspanningsfysioloog Peter Hespel zijn ook van mening dat anabole steroïden nauwelijks werken als ze geïsoleerd worden gebruikt (zie ook eos wetenschap).
In combinatie met training is het effect overigens wel onomstreden. De spiermassa neemt dan zeer snel toe. Een fraai artikel waarin dat ten overvloede nog eens werd bevestigd verscheen enkele jaren geleden in het NTvG. Daarin staat een hele serie wereldrecords uit de atletiek vermeld die, we spreken 2008, sinds 1988, het jaar van de invoering van de strengere dopingcontroles, nooit meer verbeterd waren. Oost-Duitsland grossierde hierin en dat land lijkt nu in het hedendaagse Rusland een waardige opvolger te hebben gevonden. Benveniste heeft dit alles niet meer mee mogen maken: hij overleed in 2004.