Kloptdatwel?

Willem Engel

De Gish-gallop gesprekstechniek

by 20 Comments

Over chaotische gespreksvoering die de ander in verwarring brengt

In het programma Op 1 van dinsdag 16 februari gaf Willem Engel een praktijk-college in de Gish-gallop methode. Dat is een vorm van gespreksvoering waarbij een debater probeert een tegenstander te overweldigen met een buitensporig aantal argumenten, zonder rekening te houden met de nauwkeurigheid of kracht van die argumenten. De term is genoemd naar de creationist Duane Gish, die de techniek vaak gebruikte tegen voorstanders van evolutie.

De Gish-gallop gesprekstechniek 1

Gedurende de hele TV-uitzending zaaide Engel verbaal en non-verbaal verwarring. Zo merkte hij terloops op dat hij diezelfde dag een vraaggesprek had met een onderzoeker uit Taiwan die heeft bewezen dat het coronavirus uit een laboratorium komt. Het was op dat moment van het gesprek totaal irrelevante informatie. Maar het ging zó snel en zó terloops dat niemand van de gasten aan tafel daar een vraag over kon stellen. Non-verbaal reageerde hij o.a. voortdurend op gespreksdeelnemers die een andere mening hadden door te gaan lachen of contact te zoeken met zijn Viruswaarheid-compagnon Jeroen Pols.

Het gaat bij deze manier van debat voeren vooral om de snelheid waarmee je met argumenten komt. Je doet het met een dusdanige snelheid en je vertelt zoveel schijnbare details dat het de ander in verlegenheid brengt. Die persoon kan namelijk niet op al jouw argumenten in gaan en daardoor lijkt het alsof jij gelijk hebt. Bovendien is op zo’n moment helemaal niet controleerbaar of je je verhaal wel goed hebt onderbouwd.

Als de onderbouwing van de ‘feiten’ wordt gecontroleerd, dan blijkt meestal dat er nauwelijks een bron te vinden is. Je kunt het ook meer algemeen houden door te beweren dat ‘het meest recente wetenschappelijk onderzoek onomstotelijk heeft bewezen dat’… Toch komt dat minder sterk over als wanneer je kans ziet om te goochelen met namen, jaartallen en titels.

Het gaat bij de Gish-gallop discussie dus niet om de inhoud. Wie het snelste de meeste argumenten heeft binnen gebracht in een tempo dat de ander absoluut niet kan volgen wint (ogenschijnlijk) het debat. Bij het publiek komt het over dat die persoon de beste argumenten heeft, want hij heeft de meeste argumenten en de ander heeft niet voldoende tijd om die te weerspreken. Eigenlijk draait het allemaal om het zaaien van verwarring.

De Gish-gallop gesprekstechniek 2
Duane Gish (1921-2013)

De stappen van de Gish-gallop discussie

  1. Tijdens een Gish-gallop confronteert een debater een tegenstander met een snelle reeks van vele misleidende argumenten, halve waarheden en verkeerde voorstellingen. Dat gaat heel snel, waardoor het voor de tegenstander onmogelijk wordt om ze allemaal tijdens het gesprek te weerleggen.
  2. Als de ander zo’n ‘snelle’ bewering wil weerleggen heeft hij daar veel meer tijd voor nodig. In een snel TV-programma heb je die tijd niet, je bent in verbaal opzicht bijna kansloos.
  3. Daardoor heeft de ander dus dus ook onvoldoende tijd  om op elk punt in te gaan. Ook kan die persoon in verwarring raken door alle grillige informatie die naar voren is gebracht. Het publiek krijgt dan mogelijk de indruk dat de tegenstander niet goed geïnformeerd is, zijn feiten niet kent of ongelijk heeft.
Willem Engel in een interview voor Wees de Weerstand: ‘We gaan de overheid in de verdediging drukken. Als ze aan het verdedigen zijn kunnen ze niet meer aanvallen’. Hoe duidelijk wil je het hebben wat de werkelijke bedoeling van Gish-gallop Engel is?

Reactie op kritische vragen

Stel dat de tegenstander er in slaagt het debat te doorbreken en hij stelt een wedervraag, dan worden de genoemde argumenten herhaald zonder deze verder te onderbouwen. Of de persoon vraagt: ‘Is het dan mijn taak om jouw onderzoek te doen?’ (boodschap: je had je beter voor moeten bereiden). Als iemand zegt dat er iets niet klopt in de onderbouwing wordt de ander beschuldigt van ‘cherry picking’: de ander pikt er een klein deel van het betoog uit en weigert in te gaan op de belangrijke argumenten.

De snelle verandering van onderwerp stelt de spreker in staat om een ongewenst onderwerp of een ongemakkelijk feit te vermijden voordat het een blijvende indruk achterlaat. Door de aanval te richten op een heel ander onderwerp raakt de vragensteller in verwarring. (Ryan Mackay in The Great Internet Conspiracy)

 Sociale media

Een variant op de Gish-gallop gespreksvorm kan gezien worden op sociale media. Het is opvallend hoe lang de video’s met de verspreiding van informatie op internet zijn. Minstens een uur, maar vaak nog veel langer.

Dat is opvallend in een tijd dat alles alleen maar korter en sneller moet. Maar dat heeft een functie…  Vaak zijn het eigenlijk monologen: een verbaal duet voor twee personen die het helemaal met elkaar eens zijn en die elkaar alleen maar versterken.

Kenmerkend voor deze tactiek is ook dat er in de titel of bij aanvang al meteen wordt gezegd dat de ander manipuleert, liegt of de ‘tegenstander’ wordt op een andere manier verdacht gemaakt, bijvoorbeeld met beelden (een foto van Hugo de Jonge gemonteerd in een massabijeenkomst van de NDSAP). Die uitspraak of dat beeld blijven dan op zo’n manier hangen dat de kijker niet kritisch meer naar het programma kan kijken. Je zou kunnen denken dat dat eerlijk is, maar het is een vorm van bewuste en vooropgezette brainwash. De verwarring zit vooral in de dubbele boodschap: een zware verdachtmaking in een zo vriendelijk mogelijk opgestelde opname.

Je vindt deze manier van werken o.a. bij de video’s van Blue Tiger Studio’s en van de Nieuwe Wereld. De geïnterviewde spreekt voor eigen parochie en kan zich te buiten gaan aan oncontroleerbare redeneringen en het noemen van bronnen zonder dat de interviewer ook maar één kritische vraag zal stellen. Er kan gegoocheld worden met statistieken die de stelling van de spreker onderstrepen, zonder dat de kijker zo’n statistiek kan controleren. De achterliggende gedachte is dat een enorme muur aan tekst tevens als bewijs kan dienen.. Voor een publiek dat niet bekend is met deze techniek en een zeer beperkte kennis van de onderwerpen heeft gaat de boodschap er vervolgens ongecontroleerd als zoete koek in.

De punten die in de gallop naar voren worden gebracht, zijn vaak kort en niet-specifiek. Het kost veel moeite om alles volledig te weerleggen en het is voor de auteur veel gemakkelijker om er nog een vraag toe te voegen dan voor de respondent om een ​​passend antwoord te formuleren. Dat is dan ook de tactiek: zeg niet zoveel concreet dat je weersproken kunt worden en bedelf niettemin de tegenstander met een enorme voorraad aan veelsoortige ‘bewijzen’ die zó gevarieerd zijn dat het een hoop tijd kost om ze allemaal te bestrijden. Als iemand bewijst dat er iets niet klopt is de reactie: ‘maar u gaat hiermee voorbij aan de kern van mijn betoog’.

Beste influencers, doe niet meer mee met de firma viruswaanzin!

by 136 Comments

Ophef! Een zwik influencers gooit op hun Instagramaccounts de knuppel in het hoenderhok, ze doen niet meer mee. Met de coronamaatregelen wel te verstaan. Waar Famke Louise, een van de afhakers, in het voorjaar voor een flinke smak geld nog de coronamaatregelen mee hielp te communiceren richting haar schare van ruim een miljoen volgers, draait ze nu 180 graden en waait mee met de viruswaanzinnigen onder leiding van Willem Engel. Maar wat willen ze nu eigenlijk?

Beste influencers, doe niet meer mee met de firma viruswaanzin! 3
Het #ikdoenietmeermee bericht op het Instagramaccount van Thomas Berge

Ik heb de tekst van de boodschap van het Instagramaccount van Thomas Berge, een andere afhaker, geplukt en we lopen er even helemaal doorheen.

WE HOUDEN ONZE ‘BEK’ NIET MEER #IKDOENIETMEERMEE

POTVERDIKKIE, ALLEMAAL HOOFDLETTERS! Dan moet het jullie wel hoog zitten. Laten we het bericht dan maar extra nauwkeurig lezen.

Dit kan niet langer zo. Wij staan voor een goede volksgezondheid, maar de maatregelen rammelen aan alle kanten. Onze ouderen worden vergeten, onze economie staat op instorten, menselijk gedrag wordt strafbaar gesteld en hoe zit het met de toekomst van onze kinderen?

Nou, nou. “Menselijk gedrag wordt strafbaar gesteld.”? Jullie bedoelen waarschijnlijk dat we een aantal dingen tijdelijk niet meer mogen doen. Niet leuk, maar noodzakelijk dunkt de overheid. Over de toekomst van onze kinderen maken velen zich zorgen, het is dus zaak zo snel mogelijk van het virus af te komen. Het maar z’n gang laten gaan, lijkt niet zo’n goed idee, toch? Of denken jullie dat het allemaal wel mee zal vallen? O, jammer dat staat er niet in.

Wij willen duidelijkheid. Wij zijn niet gek. Wij hebben het afgelopen half jaar moeten toekijken hoe we steeds verder achteruit gaan. Daarom eisen wij eerlijkheid en transparantie.

“Eerlijkheid en transparantie”, dat klinkt mooi. Misschien ook een tip voor jullie zelf? Waarom niet meteen verteld dat deze actie voortkwam uit samenwerking met Viruswaarheid, een organisatie die zelf bepaald niet transparant is waar het bijvoorbeeld de financiën betreft. Of welke ‘wetenschappers’ hen nu eigenlijk steunen. We horen van hen voornamelijk de namen van mensen die de wetenschap al tijden terug verlaten hebben, zoals Pierre Capel.

Wat is het nut van niet-medische mondkapjes en de 1,5 meter?

Nou, dat lijkt me toch wel duidelijk, niet? Om het risico op besmetting te verlagen. En als je deze vraag nu nog zo stelt, dan moeten om een of andere reden de uitgebreide discussies over deze zaken jullie totaal ontgaan zijn. Kort gezegd: die niet-medische mondkapjes zijn waarschijnlijk beter dan niets als je ze goed gebruikt en verlagen het risico om anderen te besmetten als je zelf besmet bent zonder het door te hebben (als je het wel weet, hoor je namelijk sowieso binnen te blijven).

En die 1,5 meter? Tsja, dat afstand houden het risico op besmetting verlaagt, is tamelijk voor de hand liggend. Welke afstand je dan kiest is enigszins arbitrair. Een belangrijke vorm van besmetting, die via druppels, is echter nagenoeg uitgesloten als je verder dan een meter van elkaar blijft, dat is de grens die de WHO adviseert. Nederland zit nog wat aan de veiligere kant met anderhalve meter, en in Verenigd Koninkrijk hanteren ze zes feet.

Hoe betrouwbaar is de PCR test en waarom stemt de overheid tegen een onderzoek?

De PCR-test is al een aantal decennia ingeburgerd in de wetenschap. Er is uitgebreide kennis over de betrouwbaarheid en over de verantwoorde interpretatie van de resultaten van een test. In een motie vroegen Tweede Kamerleden Van Haga en Baudet om een onafhankelijk onderzoek naar de PCR test en die werd afgewezen, door hun collega’s. In de eerste plaats is het dus al niet zo dat de overheid tegen stemde, dat was de Kamer, maar het is sowieso een beetje raar om te vragen om zo’n onafhankelijk onderzoek als wetenschappers over de hele wereld al jaren met die testen werken en elkaar en de commerciële testbedrijven regelmatig controleren op kwaliteit.

Over de betrouwbaarheid gaan natuurlijk wel geruchten de ronde, die zou helemaal niet zo hoog zijn. Dat ligt ook niet zo eenvoudig, omdat er niet sprake is van dé PCR test. Je leest wel dat met een specificiteit van 98 procent er een groot probleem zou zijn met vals positieven, zeker als het virus nauwelijks rondgaat. In de praktijk blijkt de test veel slimmer gebruikt te worden dan menigeen denkt. Zo worden er vaak op meerdere stukjes RNA getest en wordt er goed gekeken naar het verloop van de test, dwz na hoeveel rondes de test positief wordt (hoe minder verdubbelingsrondes hoe meer RNA er in het afgenomen monster zat).

Als je kijkt naar landen waar ze het virus onder controle hebben weten te krijgen, zoals Nieuw Zeeland, en hun testresultaten bestudeert, kom je tot de conclusie dat de kans op een vals positief resultaat hooguit 0,1 procent is. Dat is echt zo laag, dat dat geen problemen geeft. Zie bijvoorbeeld het blog van Gert van Dijk voor een uitgebreidere bespreking.

Waarom worden kritische artsen de mond gesnoerd?

Huh? Voorbeelden? Er zijn een aantal artsen geweest die zijn aangesproken door hun werkgevers, maar in die gevallen ging het ook om uitspraken die wel heel ver gingen, zoals het vergelijken van de coronamaatregelen met acties van het nazi-regime. Bedoelen jullie dat dat soort uitspraken zomaar ongemoeid gelaten moeten worden?

Angst is de grootste onderdrukker van het immuunsysteem. Hoe kun je dan rechtvaardigen dat je mensen massaal bang maakt?

Langdurig verkeren in angst is vast niet heel gezond, maar je ogen sluiten voor het gevaar van een virus dat levenbedreigende complicaties kan geven in grote groepen van de samenleving, is dat ook niet echt. De rechtvaardiging moet dan ook schuilen in een zorgvuldige afweging tussen enerzijds dat gevaar en anderzijds de gevolgen, inclusief het veroorzaken van angst, van maatregelen om dat tegen te gaan.

Waar is de griep gebleven?

Beste influencers, doe niet meer mee met de firma viruswaanzin! 4
Sterfte door griep

Dat is toch snel gevonden? De vraag kom je wel vaker tegen vanuit de hoek van coronasceptici. De afgelopen paar jaar was er gemiddeld een oversterfte van ongeveer 6000 personen die aan griep wordt toegeschreven en afgelopen griepseizoen was dat maar 404. Heel vreemd, of valt het gewoon binnen de bandbreedte? Als je iets verder terugkijkt dan de afgelopen vijf seizoenen, zie je meteen een aantal jaren waarin de oversterfte vergelijkbaar laag was. Zo raar is het dus niet, maar sommigen wekken graag de suggestie dat heel wat van de coronadoden eigenlijk influenzadoden zijn en dat het RIVM daar niet eerlijk over is. Voor die verdenking is geen enkele reden.

Hoe dodelijk is dit virus?

De schattingen lopen nog best uiteen, van zo’n 0,2 tot iets meer dan een procent van de personen die geïnfecteerd raakt, overlijdt uiteindelijk aan (de gevolgen van) het virus. Als je kijkt naar die ondergrens van 0,2 procent, roept nog wel eens iemand dat dat dus heel vergelijkbaar is met die sterfte kans door de gewone griep. Zo iemand vergeet dan dat de sterfte door griep ook niet zo precies bekend is (dat wordt met die oversterfte ingeschat). Als je die kans op dezelfde manier in kaart zou brengen als nu met al dat coronatesten, zou je hoogstwaarschijnlijk zien dat veel meer mensen met griep worden geïnfecteerd (zonder er veel last van te hebben) dan bekend. Het lijkt nu redelijk zeker dat corona minstens 10 keer dodelijker is dan influenza.

Dit is slechts een fractie van onze vragen. De brandbrief die ondertekend is door 2555 zorgprofessionals ligt al in de Tweede Kamer. De petitie tegen de spoedwet is al 350.000 keer ondertekend.

Van die brandbrief zijn inmiddels verschillende versies verschenen. Of al die ondertekenaars alle versies onderschrijven is niet helemaal helder. In de versie die naar de Kamer gestuurd werd staan cijfers die al bij verzenden enorm achterhaald waren en bevat onder andere een verwijzing naar een artikel op de website van Rob Elens – die van de hcq-cocktail – waarin artsonderzoekers die prima onderzoek doen naar de effectiviteit van hcq zomaar als moordenaars worden afgeschilderd!
Het gaat in ieder geval ook maar om een betrekkelijk klein gedeelte van iedereen die in de gezondheidszorg werkt.

Wij zeggen ‘NEE’ tegen alle maatregelen totdat de overheid het beleid controleerbaar kan rechtvaardigen.

Is het niet een beetje vreemd om meteen ‘NEE’ te zeggen als je naar eigen gevoel niet voldoende antwoorden kunt vinden van de overheid voor de maatregelen? Misschien zou je de vragen eerst kunnen stellen en pas als je vindt dat ze dan niet afdoende beantwoord worden een afweging te maken? Zeker als een aantal vragen die jullie stellen echt heel eenvoudig beantwoord kon worden zoals ik hier laat zien, maar misschien onderschat ik hoe lastig dat is voor jullie.

Ben je het met ons eens? Deel dit filmpje en maak er één voor je eigen omgeving. Alleen samen krijgen we de overheid onder controle. #IKDOENIETMEERMEE. Power to the people!

Ben het niet met jullie eens, want jullie hebben je huiswerk duidelijk niet gedaan. Als excuus kunnen jullie misschien aanvoeren dat jullie voor de huiswerkbegeleiding per ongeluk bij een dubieuze firma hebben aangeklopt, die van de viruswaanzinnige Willem Engel.

NB Voor dit bericht is geen enkele financiële bijdrage ontvangen van overheid of farmaceutische industrie. Ik zeg het er maar bij, want Engel heeft jullie misschien ook wel proberen wijs te maken dat ik gekocht ben, een soort bloedhond voor de farmaceutische industrie, zoals hij onomwonden zat te vertellen aan de voortvluchtige ‘complotdenker des vaderlands’, Micha Kat, in een videogesprek dat Engel – heel transparant – snel weer heeft laten verwijderen.

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus

by 493 Comments

Het vervelende vooruitzicht dat we nog wel even vastzitten aan maatregelen als social distancing, motiveert sommigen tot het zoeken naar alternatieve hypotheses over de verspreiding van het coronavirus. In een interview op Café Weltschmerz bracht ene Willem Engel zo’n alternatief verhaal naar voren. Het interview werd in tien dagen meer dan 180.000 keer bekeken en Engel kreeg bijval van Maurice de Hond. Volgens Engel is de pandemie in Nederland eigenlijk al voorbij, kan sowieso maar 25 procent van de mensen besmet raken door het virus, en is de regel van 1,5 meter afstand nergens op gebaseerd en nergens voor nodig. Onzinnige uitspraken, gebaseerd op implausibele hypotheses en verkeerd interpreteren van onderzoek.

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 5

Zo’n twaalf jaar terug was Engel nog aan het promoveren in de biofarmacie, maar kort voor het afronden van dat traject besloot hij zich te storten op een carrière als dansleraar. Nu zijn zaak door de lockdownmaatregelen stil kwam te liggen, had hij opeens alle tijd om weer wetenschapper te gaan spelen, maar mist blijkbaar een kritische omgeving die hem behoedt voor het maken van tal van denkfouten.

Aerosolen

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 6
Maurice de Hond tilt Willem Engel in het zadel.

Engel heeft toen hij nog in de wetenschap actief was, onderzoek gedaan naar aerosolen. Net als Maurice de Hond denkt Engel dat die minuscule druppeltjes een veel grotere rol spelen in de verspreiding van het coronavirus dan de gevestigde wetenschappers in het RIVM, de WHO en al die andere kennisinstituten wereldwijd, die het erop houden dat vooral de grotere druppels, die vrijkomen bij niezen, hoesten en hard praten van belang zijn. Engel stelt zelfs dat alleen die aerosolen een rol spelen en dat daarom de 1,5 meter afstand die we moeten houden onzinnig is. Zelfs als je wel gelooft in de druppelverspreiding, moet je volgens hem vraagtekens zetten bij die 1,5 meter, want daar kon hij geen enkel wetenschappelijk artikel over vinden. Het zegt alleen iets over zijn gebrekkige kennis of zijn slechte speurwerk. Die 1,5 meter is een proefondervindelijk vastgestelde vuistregel, gebaseerd op onderzoek in de jaren 30 van de vorige eeuw door William Firth Wells. Het is onder andere samengevat in zijn boek Airborne Contagion and Air Hygiene. An Ecological Study of Droplet Infections (Harvard University Press, 1955). [zie update onderaan]

Wat voor bewijs heeft Engel eigenlijk dat alleen die aerosolen, die gevormd worden in de longen, een rol spelen? Hij brengt eigenlijk niet meer dan de hypothese en vertelt er wat rare verhalen bij over PCR-testen die zoals ze nu worden toegepast niet zouden deugen. Het gegeven dat die testen bij samples uit de neus heel vaak de infectie niet laten zien, is voor Engel een aanwijzing dat het virus zich van daaruit helemaal niet kan verspreiden. Het lijkt me klinkklare nonsens.

Terwijl in grotere druppels wel levensvatbare virusdeeltjes zijn vastgesteld, staat die vraag voor de veel kleinere aerosolen nog grotendeels open. Zoals Jaap van Dissel het in zijn presentatie voor de Tweede Kamercommissie op 4 juni uitlegde (rond minuut 40), moet je er ook rekening mee houden dat het bij die aerosolen gaat om druppeltjes die een 100 tot 1000 keer kleinere diameter hebben, wat betekent dat het volume al snel miljoenen keren kleiner is en dus veel en veel minder virusdeeltjes kan bevatten. Maar voor meer details over de mogelijke rol van aerosolen verwijs ik naar het uitstekende artikel dat Niki Korteweg vandaag schreef in NRC: ‘Hoesten, niezen, zingen… niemand kent het gevaar van kleine druppels‘.

Reproductiegetal

In de discussie speelt de term R0, het basis reproductiegetal, een grote rol. Het is een maat voor de snelheid waarmee een virus zich in een populatie verspreidt als er nog niemand immuun voor is. De R0 hangt af van een aantal gegeven zaken, zoals de aard van het virus, maar kan beïnvloed worden door bijvoorbeeld maatregelen als social distancing. Gedurende een verspreiding worden er ook steeds meer mensen immuun, dat remt dan natuurlijk ook de verspreiding, maar dan hebben we het over de effectieve R, of Rt.

Afgaand op het interview blijkt Engel dat onderscheid niet te begrijpen. Door de lockdownmaatregelen hebben we de R0 tijdelijk verlaagd, maar zo gauw we die loslaten, schiet R0 weer naar de standaardwaarde. Dat betekent niet dat er dan opeens weer heel veel mensen besmet worden, want die R0 zegt dus niets over hoeveel mensen nu besmet zijn en hoeveel er al immuun zijn. Voor mazelen is de R0 ongeveer 20, terwijl er doorgaans nauwelijks mazelenbesmettingen zijn. Door de R0 drastisch te verlagen, zorg je er wel voor dat de effectieve R onder de 1 komt, maar die kun je in principe ook bij hogere R0 onder controle houden met maatregelen als veelvuldig testen en zorgvuldig contactonderzoek.
In de latere podcast voor NPO2 liet Engel wel doorschemeren dat hij erop is gewezen dat hij het eigenlijk over Rt had moeten hebben en niet over R0, maar of hij het nu wel echt begrepen heeft, valt nog maar te bezien. Ik heb nog geen correcties gezien op zijn kanalen.

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 7
Deze slide van het RIVM helpt niet echt mee om het onderscheid tussen R0 en de effectieve R te duiden.

Een belangrijk argument van het RIVM voor de stelling dat de verspreiding vooral via grotere druppels gaat is, is dat dat bij andere virussen met een betrekkelijke lage R0 van 2 à 3, als influenza, ook het geval is. Als SARS-CoV-2 vooral via die hele kleine aerosolen zou verspreiden, dan zou het meer lijken op mazelen en waterpokken die een R0 in de buurt van de 20 hebben.

Maurice de Hond

Maurice de Hond stelt dat dit argument niet klopt. Hij denk dat het virus zich vooral verspreidt bij super spreading events waarbij veel mensen in slecht geventileerde ruimtes verblijven. Tijdens zo’n gebeurtenis kan één besmet persoon dan heel veel anderen besmetten, waarbij je dus een hoge R ziet. Als je dat dan middelt met de door hem als nauwelijks aanwezig veronderstelde verspreiding buiten, zou je alsnog op een R0 van 2 à 3 uit kunnen komen. Die hoge R bij een super spreading event duidt dan, volgens De Hond, juist op aerosole verspreiding als je de redenatie van het RIVM volgt. Tsja, hij vergeet dan wel even dat die R0 van 20 voor mazelen een gemiddelde is over alle soorten ruimtes en je zou ‘m moeten kennen specifiek voor de ruimtes waar De Hond het over heeft.

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 8Nog een argument van het RIVM dat er buiten wel degelijk besmetting plaatsvindt, is dat het virus zich ook snel verspreidt onder indianen in het Amazonegebied. De Hond vindt dat ook niet geldig, want die indianen zitten ook wel eens binnen. En vooral tijdens zware regenbuien heb je dan geen natuurlijke ventilatie, beweert hij dan. Ik denk niet dat De Hond een goed beeld heeft van de gemiddelde behuizing van de inheemse volkeren in het Amazonegebied en hoe het gesteld is met de tocht in die hutten tijdens dergelijke tropische buien …

Groepsimmuniteit

Volgens Engel kunnen alle maatregelen wel opgeheven worden, want we zouden in Nederland al zo’n beetje de benodigde groepsimmuniteit bereikt hebben. Dat lijkt ernstig in tegenspraak met de beste gegevens die we hebben over hoeveel mensen al in aanraking geweest zijn met het virus en er waarschijnlijk (voor enige tijd in ieder geval) immuun voor zijn geworden. Het Sanquinonderzoek onder bloeddonors gaf vorige week aan dat 5,5 procent antilichamen heeft. In het interview had Engel het noodgedwongen nog over het vorige onderzoek, met gegevens tot half april, waaruit bleek dat 3 procent waarschijnlijk een besmetting met corona had doorgemaakt. Met 3 procent zit je natuurlijk erg ver van de groepsimmuniteit die voor dit coronavirus door experts wordt geschat op rond de 60 procent (hangt direct samen met de geschatte R0 van 2,5).

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 9Engel wijst er echter op (rond minuut 45) dat uit het onderzoek ook zou blijken dat 14 procent van de donoren al antilichamen had, waarschijnlijk van besmettingen met andere coronavirussen, en dat die daardoor ook beschermd waren tegen SARS-CoV-2. Het is tamelijk onbegrijpelijk hoe Engel dit uit het wetenschappelijke artikel heeft opgemaakt. De 14 procent slaat namelijk op het aandeel van de donoren dat positief testte met de gebruikte antilichamentest, waarvan ook een donatie van voor de outbreak positief testte. Er waren bij de 7.361 donaties, 230 positeve testen. Van die 230 was er bij 218 een eerdere afname nog beschikbaar voor een test. En daarvan waren er dus 30 ook positief. De 14 procent is dus 30/218, maar niet 14 procent van de ruim 7.000 donaties!

Het enige wat niet helemaal duidelijk is, wat het betekent dat een klein deel van de positief geteste donoren al voor de outbreak positief testte. Ligt het aan de test en zijn sommige mensen sowieso altijd positief? Is de test niet specifiek genoeg, slaat hij ook uit bij antilichamen tegen andere virussen? (En wat betekent dat dan voor de eventuele immuniteit tegen SARS-CoV-2?) Of waren deze donors toch al besmet voor het officiële begin van de outbreak?
Als je louter kijkt naar wie er tussen de vorige (pre-outbreak) en huidige donatie een besmetting opliep, kom je voor zeg eind maart, uit op 2,7 procent. Neem je die wat onduidelijke positieven mee om aan de ruime kant te zitten, dan zit je op de drie procent die naar buiten is gebracht. Wat Engel ervan maakt slaat nergens op. En het gezeur van interviewer Ramon Bril dat de titel van het artikel een vorm van wetenschappelijke corruptie zou inhouden al helemaal niet. Die titel luidt ‘Herd immunity is not a realistic exit strategy during a COVID-19 outbreak’ waar Bril ‘Herd immunity is not an option’ van maakt, wat ook wel slordig is voor iemand die zo’n stevige beschuldiging uit.

Waarom zouden we eigenlijk met 14 procent immuniteit al bijna op groepsimmuniteit zitten? Dat komt omdat Engel denkt dat überhaupt maar 20 tot 25 procent van de populatie getroffen kan worden door het coronavirus en dat baseert hij weer op een verkeerde interpretatie van wat er aan boord van de Diamond Princess gebeurde.  Engel denkt dat het gegeven dat maar iets meer dan 700 van de 3700 opvarenden uiteindelijk besmet raakte met het coronavirus betekent dat de rest gewoon niet besmet kon worden. In Engels beeld was het schip in quarantaine een perfecte mengmachine waarin iedereen aan boord vanzelfsprekend in aanraking zou komen met het virus. Niets is minder waar. Ondanks een vertraagde start moesten de passagiers in hun cabines blijven en waren groepsbijeenkomsten aan boord uitgesloten. Ook werden positief geteste personen van boord gehaald. Een soort lockdownmaatregelen aan boord.
Ondanks de wat gebrekkige uitvoering traden er na enige tijd geen nieuwe gevallen meer op. Die casus leek mij juist een sterk argument tegen aerosole verspreiding (of in ieder geval het belang daarvan op het geheel) en in het eerder vermelde NRC-artikel wordt dat bevestigd door viroloog Ron Fouchier.

Engel noemt ook nog het onderzoek van prof Hendrik Streeck, uitgevoerd in Gangelt. In die gemeente was een super spreading event waarna er strikte social distancing-maatregelen werden opgelegd. Opvallend resultaat was dat in huishoudens met iemand die besmet was, niet heel veel secundaire besmettingen optraden, afhankelijk van de grootte van het huishouden liepen de percentages uiteen van 16 tot 44 procent. Maar dit zegt waarschijnlijk weinig over hoe groot de kans is dat iemand überhaupt besmet kan worden, en het toont eerder aan dat een besmet persoon gemiddeld maar beperkt besmettelijk is. Het virus is niet zo makkelijk overdraagbaar, zeker niet als je de basishygiëne in acht neemt.

Vaccins – ‘Ik ben zeker geen antivaxxer, maar …’

Het stuitendste stuk in het interview zit aan het eind. Nadat Engel eerst blijk geeft geen benul te hebben hoe het werkt met het reproductiegetal, de R0 waarover je virologen hoort spreken, komt hij met zijn conclusie dat vaccins voor luchtweginfecties sowieso geen goed idee zijn: “Alle vaccinprogramma’s voor luchtweginfecties kun je afschaffen.” zegt hij doodleuk. Was het een verspreking, bedoelde hij misschien alleen de griepvaccinatie? Ik vroeg ernaar op zijn Facebook pagina:

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 10

Je reinste antivaxklets, als je het mij vraagt. Op zijn minst heeft Engel er moeite mee om toe te geven dat hij erg is doorgeschoten in het interview.

En verder …

Het interview is ruim 80 minuten. Engel – en soms ook Bril – doen wel meer uitspraken die op zijn minst merkwaardig zijn. Ik zal geen poging doen om hier compleet te zijn, maar de volgende uitspraken vielen nog op.

  • Bril stelt dat het aantal zelfdodingen tijdens de lockdown maar liefst 10 tot 15 keer zo hoog ligt als normaal. Het tegengestelde is waar, het ligt zo’n 20 procent lager.
  • Als voorbeeld van een denkbeeld dat ooit eens door verkeerde wetenschap bekend is geworden en ondanks correctie heel hardnekkig blijft voortleven, noemt Engel het verhaal dat spinazie als een hele goede bron van ijzer wordt gezien, terwijl dat op een fout geplaatste komma in een publicatie zou berusten. Engel is er niet van op de hoogte dat dat verhaal juist een mythe is.
  • “Wetenschappers” in de 14e eeuw hadden het mis over hoe de Zwarte Dood zich verspreidde. Dat geeft Engel als reden waarom wetenschappers in onze tijd zo halstarrig aan het idee vasthouden dat het dit keer niet via de lucht gaat, want ze willen het niet nog een keer fout hebben. Dit argument gaat op zoveel fronten mis, dat ik dat volgens mij niet hoef uit te leggen.
  • Engel stelt dat de periode van die Zwarte Dood ook de enige keer in onze geschiedenis was waarin quarantaine is toegepast. Misschien doelt Engel hier specifiek op heel Nederland, want in de geschiedenis is quarantaine op verschillende plaatsen en tijden ingezet als middel om epidemieën in te dammen, ook op lokale schaal in Nederland.
  • Engel schermt met een contact in het Outbreak Managment Team die zijn analyse zou ondersteunen. In het gesprek komt naar voren dat het zou gaan om een mannelijke hoogleraar. Het lijkt me erg sterk, misschien dat de beste man alleen maar iets heeft gezegd over dat nog niet helemaal is uitgesloten dat aerosolen een rol spelen.
  • De piek in de besmettingen is volgens Engel juist veroorzaakt door de lockdown: daardoor moesten we meer op elkaar gaan zitten. Hij wijst op een golfje in de grafiek met besmettingen rond 16 maart, net toen de lockdown inging,  en stelt rustig dat we daar de kans op een lagere piek hebben laten liggen. Geen enkele overweging wat betreft onzekerheidsintervallen aan het begin toen zowel de aantallen nog laag waren, er nog maar weinig getest werd en de rapportage daarvan soms niet actueel was.

    De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 11
    Slide uit de presentatie van Engel
  • Engel en Bril kletsen ook nog over het gebruik van de medicijncocktail van orthomoleculaire huisarts Rob Elens, maar daar is al best veel over geschreven. Wat hier wel in opvalt is dat  Engel aan de ene kant fel tegen handhaven van de 1,5 m afstand is, omdat er geen bewijs voor zou zijn, maar ironisch genoeg aan de andere kant voorstander van het toelaten van ‘experimenten’ als dat van Elens, juist omdat je niet op bewijs kunt gaan zitten wachten…

Zelfinzicht

Engel bedoelt het zoals zovele amateurvirologen en bierviltjesrekenaars vast allemaal niet verkeerd:

(uit een filmpje van het kanaal van Engel)

Update 18 juni 2020

Op Follow the Money is een artikel gepubliceerd dat voor een groot deel gebaseerd is op dit stuk. Over het onderzoek van Wells nog het volgende: ik heb hier in de tekst zijn boek uit 1955 genoemd, omdat daar veelal naar verwezen wordt. Op basis van de besprekingen uit die tijd, ging ik er ook vanuit dat het experimentele onderzoek daarin is samengevat of dat het er in ieder geval naar verwijst. Omdat ik het boek zelf nog niet heb kunnen inzien, was het waarschijnlijk handiger om meteen naar het artikel uit 1934 te verwijzen waarin Wells beschrijft hoe lang druppels van verschillende grootte door de lucht kunnen gaan voordat ze grond raken of verdampen. (zie ook Wells curve in Wikipedia).