Kloptdatwel?

xlens

Xlens heeft een leesbril nodig

by 39 Comments

De firma Xlens verkoopt gekleurde brillen als hulpmiddel tegen dyslexie. Artikelen op de website van Skepsis laten zien dat er nauwelijks bewijs is voor de werkzaamheid van hun product. Dat is Xlens een doorn in het oog. Het bedrijf probeert op slinkse wijze tegengas te geven. Wie nu in Google zoekt op “Skepsis” kan de volgende Google Ads tegenkomen:

xlens-google-ad1

en

xlens-google-ad2

Als je de link van de advertentietekst volgt naar het artikel op de website van Xlens, kom je de volgende openingszinnen tegen:

Teksten met een wetenschappelijk karakter misleiden de oppervlakkige lezer. Nader onderzoek toont aan dat Skepsis (auteur dhr. Van Erp) haar lezers bewust op verkeerde been zet.

De tekst is een kritiek op het artikel Een gekleurde kijk – Peperdure brillen tegen dyslexie dat op de website van Skepsis staat en in 2005 verscheen in Skepter. Het is echter niet geschreven door ‘dhr. Van Erp’ (ik dus), maar door Leen van der Linden wat er toch vrij duidelijk boven staat.

roze-bril-600x327Misschien zijn ze bij Xlens een beetje in de war geraakt. In 2014 hadden ze zich beklaagd bij de redactie van Skepter over dat stuk van Van der Linden. Toen heb ik (Pepijn van Erp, dus) hun klacht onderzocht en het zogenaamde nieuwe wetenschappelijk bewijs voor de werkzaamheid van de gekleurde bril bekeken. Dat bleek wederom uiterst dun. Het stuk dat ik daarover schreef staat ook op de website van Skepsis: De woorden door een gekleurde bril.

Als belangrijkste argument voor de vermeende werking van hun brillen stuurde Xlens toen het n=1 onderzoekje van neuropsycholoog dr. Edwin Verstraeten. Xlens wilde duidelijk niet dat ik zelf contact zou opnemen met Verstraeten ( “Verder wilt hij zich niet mengen in een nieuwe discussie betreffende Skepsis versus Xlens.”). Dat deed ik natuurlijk toch en kreeg van hem te horen dat hij het voorbarig vond dat Xlens deze ene casus als bewijs voor effectiviteit van de bril brengt.
Xlens had ook nog de conclusies van onderzoekjes van studenten van de Universiteit Utrecht in hun voordeel verdraaid. Daar was de universiteit niet zo over te spreken en zij dwong Xlens hun reclameteksten aan te passen.

Meer sterke claims van Xlens
Meer sterke claims van Xlens

Maar Skepsis is niet de enige partij die het moet ontgelden. Ook de Vereniging tegen de Kwakzalverij komt aan de beurt: hun artikel over de klachten die ze indienden bij de Reclame Code Commissie (ze kregen gelijk) zou misleidend zijn. En ook hier heeft Xlens doelgerichte Google Ads ingezet: wie op “kwakzalverij” googelt kan nu advertenties van Xlens met de tekst “Xlens is geen Kwakzalverij – Xlens helpt wel degelijk” aantreffen.
Misschien dat de VtdK nog eens goed naar de claims van Xlens moet kijken, ze beweren nu ook doodleuk dat de bril helpt bij ADHD en ADD (zie hiernaast).

Xlens gaat dus alleen maar tekeer tegen het Skepter-artikel uit 2005 en waagt niet in te gaan op mijn recente artikel waarin hun nieuwe bewijs wordt besproken. In een stuk over de tik op de vingers die ze kregen van de Reclame Code Commissie schrijft Xlens dat ze “inmiddels met een gerenommeerde Universiteit en dyslexie specialisten de eerste stappen aan het maken [zijn] voor een degelijk wetenschappelijk onderzoek.” Wat dat werkelijk voorstelt, moeten we maar afwachten. Intussen doet het bedrijf alsof een klanttevredenheidsonderzoek de discussie over het wetenschappelijk bewijs door Skepsis al heeft weerlegd.

Tevreden klanten?

‘Gerenommeerd’ vindt Xlens een fijn woord, zo noemen ze ook de website waarop ze hun klanttevredenheidspeiling draaien. “In een tijd waarin negatieve reacties gemakkelijk en zonder omwegen gedeeld worden, zijn we hier bijzonder trots op”, schrijft Xlens. Die peiling gooit echter tevredenheid over de behandeling als klant en de vermeende werkzaamheid op een hoop. Dat is ook wel duidelijk als je wat reviews doorleest. Iemand die schrijft “De Xlens bril heeft totaal geen toegevoegde waarde. Achteraf gezien dus weggegooid geld.” geeft toch nog een 4 als cijfer. En een ander schrijft: “Onze zoon van net 7 heeft de Xlens sinds april. Zijn lezen is zeer vooruit gegaan. Omdat hij zo jong is vind ik het lastig te zeggen of het door de bril komt of doordat hij het lezen door heeft. Maar we gaan het niet uitproberen. Hij houdt zijn bril gewoon op” en geeft een 8. Zo’n onderzoek zegt sowieso erg weinig als je niet kunt zien of de verwerkte reviews representief zijn voor de tevreden én ontevreden klanten.

Xlens schrijft boven een advertentie in het Algemeen Dagblad: “Uitkomsten onafhankelijk tevredenheidsonderzoek spreken critici tegen”, maar dat klanttevredenheidsonderzoek kunnen we volgens mij vooralsnog veel beter samenvatten als: “Klanten die zich (nog) niet bekocht voelen, zijn heel positief over Xlens”.

Reclame Code Commissie: Xlens

by Leave a Comment

Dure gekleurde brillen tegen dyslexie.

Er zijn in de databank 3 uitspraken van de RCC over Xlens.

1. CVB 18 januari 2017 (dossiernummer 2016/00638 – CVB)

Reclame Code Commissie: Xlens 1Samenvatting reclame-uiting: advertentie in De Nieuwsbode en diverse uitlatingen op de website www.xlens.com. Samengevat komen de uitlatingen erop neer dat de kleurenfilters in de brillen van Xlens ogen en hersenen beter op elkaar afstemmen, waardoor leesproblemen, c.q. dyslexie worden opgelost. Ook beweringen als “ruim 60% van mensen met dyslexie is geholpen met Xlens”, “aangetoond door diverse onafhankelijke instanties” en “de huidige aangepaste advertenties zijn voorgelegd en goedgekeurd door de RCC”.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak RCC: nu klager de diverse onderzoeken waarnaar door adverteerder op de website wordt verwezen, gemotiveerd heeft bestreden, had het op de weg van adverteerder gelegen om aan de hand van onderzoeken haar claims nader te onderbouwen. De eigen resultaten van adverteerder, waaruit de RCC bovendien begrijpt dat de behandeling niet in alle gevallen effectief is, rechtvaardigen niet de genoemde, zonder voorbehoud weergegeven, mededelingen in de uitingen over de beweerdelijk succesvolle resultaten van het product. Deze resultaten zijn niet controleerbaar. Juist bij een product dat is bedoeld om ingrijpende problemen en klachten te verhelpen, kan niet met een dergelijke oncontroleerbare onderbouwing worden volstaan. De uitingen zijn misleidend en daardoor oneerlijk in de zin van artikel 7 NRC. De adverteerder heeft bovendien ten onrechte vermeld dat de RCC de advertenties zoals die verschijnen in kranten heeft goedgekeurd.

Samenvatting uitspraak CvB: de adverteerder doet vergaande en stellige claims. Gelet op de gemotiveerde betwisting van deze claims ligt het op de weg van Xlens de werking van het product voldoende aannemelijk te maken. Xlens heeft onderzoeksbureau Tevreden.nl opdracht gegeven klanten naar hun ervaringen met een Xlens bril te vragen. Dit onderzoek betreft in feite de verwerking van subjectieve meningen van personen die bij Xlens een bril hebben gekocht op basis van de totale klantpopulatie. De uitkomsten van het onderzoek zijn gebaseerd op de meningen van een klein deel van het klantenbestand, namelijk de klanten die bereid waren aan het onderzoek mee te werken. Voor zover deze klanten een positief resultaat melden, is niet controleerbaar of dit is toe te schrijven aan de kleurenfilters. Daarbij dient rekening te worden gehouden met de mogelijkheid van een placebo-effect. De gebruikservaringen die inhouden dat dyslexie-klachten zijn verminderd of verdwenen, wegen op grond van het voorgaande niet op tegen de – onvoldoende door Xlens weersproken – stelling van geïntimeerde dat binnen de wetenschap onomstreden is dat kleurenfilters niet in staat zijn dyslexie te corrigeren. Xlens mag op grond van het voorgaande in reclame-uitingen geen mededelingen doen die stellen of suggereren dat haar kleurenfilters dyslexie en andere leesproblemen effectief kunnen corrigeren waardoor deze problemen verminderen of verdwijnen.

*****

2. RCC 19 mei 2016 (dossiernummer: 2016/00311/A)

xlens-skepsisSamenvatting reclame-uiting: klacht tegen paginagrote advertentie in de Volkskrant (zie uitspraak 2. hieronder) en uitingen op www.xlens.com/wetenschappelijk-aangetoond. Daar stond de tekst: “Xlens is de best wetenschappelijk onderbouwde methode als het aankomt op het verbeteren van leesproblemen in relatie tot dyslexie. Van geen enkele andere methode zijn zoveel wetenschapsresultaten aanwezig. Uitgangspunt is dat Xlens kleurenfilters dyslexie niet kunnen genezen, maar wel significante verbeteringen realiseren in het lezen en automatiseren. De werking van de Xlens kleurenfilters is uitgebreid onderzocht door diverse onafhankelijke instanties en wetenschappers. Deze onderzoeken tonen aan dat de leesvaardigheid door het gebruik van de Xlens bril fors toeneemt en dat het gebruik van kleurenfilters een positieve invloed heeft op de hersenactiviteit tijdens het lezen.”

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: het had op de weg van adverteerder gelegen om aan de hand van onderzoeken haar claims nader te onderbouwen, bijvoorbeeld met resultaten van een onafhankelijk onderzoek, met name nu zij in de uiting stelt dat de resultaten “wetenschappelijk aangetoond” zijn en “de best wetenschappelijk onderbouwde methode” is “als het aankomt op het verbeteren van leesproblemen in relatie tot dyslexie”. De eigen resultaten van adverteerder, waaruit de RCC bovendien begrijpt dat de behandeling niet in alle gevallen effectief is, rechtvaardigen niet de hiervoor genoemde mededelingen in de uitingen over de beweerdelijk succesvolle resultaten van het product. Deze resultaten zijn niet controleerbaar. Juist bij een product dat is bedoeld om ingrijpende problemen en klachten te verhelpen, kan niet met een dergelijke oncontroleerbare onderbouwing worden volstaan. Misleidend en daardoor oneerlijk. Dat adverteerder stelt dat zij in de uiting niet spreekt over: “wetenschappelijk bewezen” maar over “wetenschappelijk aangetoond” doet daaraan niet af nu daaraan door de gemiddelde consument dezelfde betekenis zal worden toegekend.

Extra informatie: zie over Xlens een keur aan artikelen, hier, hier, hier en hier.

*****

3. RCC 19 mei 2016 (dossiernummer: 2016/00311)

xlens-skepsisSamenvatting reclame-uiting: paginagrote advertentie in de Volkskrant met de kop “Xlens: hét hulpmiddel bij dyslexie of leesproblemen.” Andere teksten o.a.: “Ogen en hersenen worden door kleurenfilters beter of elkaar afgestemd.” Volgens de adverteerder “Wetenschappelijk aangetoond” en “Bij positief Xlens advies: 99% zekerheid dat de problemen verdwijnen”. De kleurenbril zou ook tegen hoofdpijn werken.

Oordeel: klacht gegrond.

Samenvatting uitspraak: In de uiting wordt zonder voorbehoud gesteld dat de Xlens “hét hulpmiddel” is bij dyslexie of leesproblemen, leer- en leesprestaties direct verbeteren, letters en woorden niet meer ‘dansen’, concentratie en begrijpend lezen daardoor verbeteren, eventuele leeshoofdpijn verdwijnt, zonder training of medicatie, Xlens oogonderzoek direct aantoont of de bril resultaat zal opleveren en bij positief advies 99% zekerheid geeft dat de problemen verdwijnen en het de enige methode is die succes garandeert. De eigen resultaten van adverteerder rechtvaardigen niet de mededelingen in de uiting over de beweerdelijk succesvolle resultaten van het product. Deze resultaten zijn niet controleerbaar. Het had op de weg van adverteerder gelegen om aan de hand van onderzoeken haar claims nader te onderbouwen, bijvoorbeeld met resultaten van een onafhankelijk onderzoek, met name nu zij in de uiting stelt dat de resultaten “wetenschappelijk aangetoond” zijn. Misleidend en daardoor oneerlijk. Dat adverteerder stelt dat zij in de uiting niet spreekt over: “wetenschappelijk bewezen” maar over “wetenschappelijk aangetoond” doet daaraan niet af nu daaraan door de gemiddelde consument dezelfde betekenis zal worden toegekend.

Extra informatie: zie over Xlens een keur aan artikelen, hier, hier, hier en hier.

*****

Een bril met een alternatief tintje

by 17 Comments

Een bril met een alternatief tintje 2
Een voorbeeld van een ChromaGen/Xlens bril.

Eergisteren verscheen in De Telegraaf een artikel over een revolutionaire techniek om mensen met dyslexie te helpen. Het ging om een bril met een kleurenfilter ervoor die je direct helpt met beter lezen. Het enige probleem… de bril wordt nog niet erkend door de gevestigde medische orde in Nederland, schande, schande. Dit zijn natuurlijk bij uitstek berichten waar je van kunt vragen of ze wel kloppen. Dus als scepticus gaan we op zoek naar bewijs.

Als eerste ga ik langs op de website van Xlens, en het verhaal daar is indrukwekkend. In het buitenland wordt de bril al aanbevolen, er wordt in Nederland samengewerkt met gerenommeerde opticiens, en er staan een aantal publicaties vermeld op de website. Dit geeft goede hoop.

Echter niet alle publicaties bevestigen dat het systeem zeker werkt:

It is important at this stage to appreciate that the objective of success may be at some stage a reflection on the ways that the subject attempted to improve their educational performance, and it is therefore impossible to identify that the therapy was the sole means to the improvement.

En dit is een van de fouten die makkelijk opsteken bij dit soort onderzoek. Het is namelijk lastig om uit te sluiten dat er andere oorzaken van verbetering zijn. Hierbij valt te denken aan extra aandacht vanwege de nieuwe dure bril. Een bril wordt misschien pas gebruikt nadat andere therapieën al gebruikt zijn, en dus is er wellicht een cumulatief effect. Kinderen worden ouder en leren beter met hun dyslexie om te gaan. Of misschien is er een mogelijkheid tot natuurlijk verbetering. Een vergelijk valt te trekken met dieethulpmiddelen: super slank in 5 maanden. Doe elke dag onze speciale schoenen aan, en volg een gezond eetpatroon. Zo’n methode werkt wellicht perfect, maar ligt dat dan aan de schoenen of het gezonde eetpatroon? Mensen met een statistische achtergrond zullen ongetwijfeld nog meer gaten kunnen vinden in het aantal deelnemers aan het experiment en van de controlegroep. Daarnaast ontbreken er bij de meeste onderzoeken resultaten over de kinderen bij wie het niet werkt.

Als je je afvraagt of dit relevant kunt zijn: dat hangt ervan af hoe je de resultaten interpreteert. Als het bij één persoon voor 100% werkt, en bij een ander totaal niet, is er een gemiddelde verbetering van 50%. Echter kan dit ertoe leiden dat je de conclusie trekt dat elk kind 50% verbetert. Daarnaast is het mogelijk om 9 positieve verhalen te vertellen, terwijl er wellicht 50 kinderen zijn bij wie het niet werkte.

De onderzoeken zijn dus niet direct overtuigend, maar geven wel aan dat het onderwerp serieus wordt benaderd. Zo is er een duidelijk achterliggende oorzaak geïdentificeerd en zou het een probleem zijn met de magnocellular cells die de kleuren op ongelijke snelheid communiceren aan de hersenen (voor zover ik dit als leek kan begrijpen). Ook zijn er positieve resultaten bereikt door teksten op andere manieren aan te bieden, bijv. met een ander lettertype en andere achtergrond kleur.

Zijn er dan nog redenen om te denken dat het hier wellicht om een methode gaat die nog onbewezen is of zelfs niet werkt? De website geeft nog wat aanwijzingen. Dyslexiespecialisten doen voorlopig nog niets met deze therapie. De kleur die benodigd is voor verbetering is voor elke patiënt anders, en dit systeem kan vele klachten oplossen. Een lijst op www.irlen.com geeft 60 verschillende symptomen. Dit zijn kenmerken die we ook vaak terug vinden bij andere alternatieve therapieën, waarvan de werking wordt betwijfeld.
Onder het kopje vacatures vinden we twee mogelijke manieren van samenwerken. Onderzoeker en Xlens-praktijk eigenaar. Waar je echter verwacht dat hier gevraagd zal worden om oogspecialisten, of nog liever orthoptisten (specialisten op het gebied van oogproblemen, en samenwerking tussen ogen en hersenen) is er alleen vraag naar psychologen en dyslexie specialisten.

De voorlopige conclusie is dus dat dit een veelbelovende therapie zou kunnen zijn, maar dat we op dit moment nog moeten twijfelen aan de werking.

Om dit te controleren neem ik contact op met een orthoptist:

In Engeland is er een professor mee bezig om er onderzoek naar te doen, maar de resultaten zijn absoluut niet betrouwbaar. Op dit moment lijkt het meer placebo-effect te hebben en van korte duur te zijn en zijn de wetenschappers nog steeds van mening dat dyslexie in de hersenen zit en niet kan worden opgelost door een bril met gekleurde glazen (ze zijn trouwens ook heel duur). Die professor gelooft er zelf wel in, maar heeft aan ons ook ruiterlijk toegegeven dat zijn aantallen proefpersonen veel te klein zijn en dat het vreemd is dat op gegeven moment het effect afneemt. Op die website hebben ze van hem ook een artikel staan. Dat zou placebo-effecten uitsluiten, maar dat is helemaal niet zo. Het kost wat veel om te proberen. Die professor heeft ook goedkopere opties gegeven om eerst te proberen en hoe je met kleurgebruik en lettertypegebruik in documenten al veel kunt ondervangen. Maar als mensen er baat bij hebben dan vind ik dat prima, maar je kunt nog niet spreken van evidence based.

Dan blijft natuurlijk de vraag over: Als er nog zoveel getwijfeld wordt en er met een uurtje onderzoek zoveel twijfels naar boven gehaald kunnen worden, waarom doet De Telegraaf dat dan niet? Van een krant mogen we toch verwachten dat zij op een eerlijke wijze het nieuws weergeven, en onderzoek doen naar het nieuws dat ze brengen. Graag wil ik me aansluiten bij Ben Goldacre in zijn boek: “Bad Science” waarin hij juist ingaat op de verantwoordelijkheid van de media in het voorkomen van misinterpretaties van medische behandelingen. De journalisten die de verslaggeving doen, zijn vaak niet gekwalificeerd om over het onderwerp te praten.

Na mijn eigen onderzoek blijft de enige conclusie over dat het hier om een nog niet bewezen techniek gaat, die wellicht veelbelovend is, maar die voor een onbewezen behandeling veel geld kost (ondanks de niet goed geld terug garantie).  De benadering van de Nederlandse website vertoont veel overeenkomsten met andere alternatieve therapieën: wonderen beloven en afgeven op de gevestigde medische orde. Probeer het dus rustig uit, in het ergste geval hou je er een modieuze bril aan over, met een gaaf kleurtje.

In 2005 verscheen al een artikel over brillen die tegen dyslexie zouden werken in de Skepter, het blad van Stichting Skepsis. Lees het hier.