Eergisteren verscheen in De Telegraaf een artikel over een revolutionaire techniek om mensen met dyslexie te helpen. Het ging om een bril met een kleurenfilter ervoor die je direct helpt met beter lezen. Het enige probleem… de bril wordt nog niet erkend door de gevestigde medische orde in Nederland, schande, schande. Dit zijn natuurlijk bij uitstek berichten waar je van kunt vragen of ze wel kloppen. Dus als scepticus gaan we op zoek naar bewijs.
Als eerste ga ik langs op de website van Xlens, en het verhaal daar is indrukwekkend. In het buitenland wordt de bril al aanbevolen, er wordt in Nederland samengewerkt met gerenommeerde opticiens, en er staan een aantal publicaties vermeld op de website. Dit geeft goede hoop.
Echter niet alle publicaties bevestigen dat het systeem zeker werkt:
It is important at this stage to appreciate that the objective of success may be at some stage a reflection on the ways that the subject attempted to improve their educational performance, and it is therefore impossible to identify that the therapy was the sole means to the improvement.
En dit is een van de fouten die makkelijk opsteken bij dit soort onderzoek. Het is namelijk lastig om uit te sluiten dat er andere oorzaken van verbetering zijn. Hierbij valt te denken aan extra aandacht vanwege de nieuwe dure bril. Een bril wordt misschien pas gebruikt nadat andere therapieën al gebruikt zijn, en dus is er wellicht een cumulatief effect. Kinderen worden ouder en leren beter met hun dyslexie om te gaan. Of misschien is er een mogelijkheid tot natuurlijk verbetering. Een vergelijk valt te trekken met dieethulpmiddelen: super slank in 5 maanden. Doe elke dag onze speciale schoenen aan, en volg een gezond eetpatroon. Zo’n methode werkt wellicht perfect, maar ligt dat dan aan de schoenen of het gezonde eetpatroon? Mensen met een statistische achtergrond zullen ongetwijfeld nog meer gaten kunnen vinden in het aantal deelnemers aan het experiment en van de controlegroep. Daarnaast ontbreken er bij de meeste onderzoeken resultaten over de kinderen bij wie het niet werkt.
Als je je afvraagt of dit relevant kunt zijn: dat hangt ervan af hoe je de resultaten interpreteert. Als het bij één persoon voor 100% werkt, en bij een ander totaal niet, is er een gemiddelde verbetering van 50%. Echter kan dit ertoe leiden dat je de conclusie trekt dat elk kind 50% verbetert. Daarnaast is het mogelijk om 9 positieve verhalen te vertellen, terwijl er wellicht 50 kinderen zijn bij wie het niet werkte.
De onderzoeken zijn dus niet direct overtuigend, maar geven wel aan dat het onderwerp serieus wordt benaderd. Zo is er een duidelijk achterliggende oorzaak geïdentificeerd en zou het een probleem zijn met de magnocellular cells die de kleuren op ongelijke snelheid communiceren aan de hersenen (voor zover ik dit als leek kan begrijpen). Ook zijn er positieve resultaten bereikt door teksten op andere manieren aan te bieden, bijv. met een ander lettertype en andere achtergrond kleur.
Zijn er dan nog redenen om te denken dat het hier wellicht om een methode gaat die nog onbewezen is of zelfs niet werkt? De website geeft nog wat aanwijzingen. Dyslexiespecialisten doen voorlopig nog niets met deze therapie. De kleur die benodigd is voor verbetering is voor elke patiënt anders, en dit systeem kan vele klachten oplossen. Een lijst op www.irlen.com geeft 60 verschillende symptomen. Dit zijn kenmerken die we ook vaak terug vinden bij andere alternatieve therapieën, waarvan de werking wordt betwijfeld.
Onder het kopje vacatures vinden we twee mogelijke manieren van samenwerken. Onderzoeker en Xlens-praktijk eigenaar. Waar je echter verwacht dat hier gevraagd zal worden om oogspecialisten, of nog liever orthoptisten (specialisten op het gebied van oogproblemen, en samenwerking tussen ogen en hersenen) is er alleen vraag naar psychologen en dyslexie specialisten.
De voorlopige conclusie is dus dat dit een veelbelovende therapie zou kunnen zijn, maar dat we op dit moment nog moeten twijfelen aan de werking.
Om dit te controleren neem ik contact op met een orthoptist:
In Engeland is er een professor mee bezig om er onderzoek naar te doen, maar de resultaten zijn absoluut niet betrouwbaar. Op dit moment lijkt het meer placebo-effect te hebben en van korte duur te zijn en zijn de wetenschappers nog steeds van mening dat dyslexie in de hersenen zit en niet kan worden opgelost door een bril met gekleurde glazen (ze zijn trouwens ook heel duur). Die professor gelooft er zelf wel in, maar heeft aan ons ook ruiterlijk toegegeven dat zijn aantallen proefpersonen veel te klein zijn en dat het vreemd is dat op gegeven moment het effect afneemt. Op die website hebben ze van hem ook een artikel staan. Dat zou placebo-effecten uitsluiten, maar dat is helemaal niet zo. Het kost wat veel om te proberen. Die professor heeft ook goedkopere opties gegeven om eerst te proberen en hoe je met kleurgebruik en lettertypegebruik in documenten al veel kunt ondervangen. Maar als mensen er baat bij hebben dan vind ik dat prima, maar je kunt nog niet spreken van evidence based.
Dan blijft natuurlijk de vraag over: Als er nog zoveel getwijfeld wordt en er met een uurtje onderzoek zoveel twijfels naar boven gehaald kunnen worden, waarom doet De Telegraaf dat dan niet? Van een krant mogen we toch verwachten dat zij op een eerlijke wijze het nieuws weergeven, en onderzoek doen naar het nieuws dat ze brengen. Graag wil ik me aansluiten bij Ben Goldacre in zijn boek: “Bad Science” waarin hij juist ingaat op de verantwoordelijkheid van de media in het voorkomen van misinterpretaties van medische behandelingen. De journalisten die de verslaggeving doen, zijn vaak niet gekwalificeerd om over het onderwerp te praten.
Na mijn eigen onderzoek blijft de enige conclusie over dat het hier om een nog niet bewezen techniek gaat, die wellicht veelbelovend is, maar die voor een onbewezen behandeling veel geld kost (ondanks de niet goed geld terug garantie). De benadering van de Nederlandse website vertoont veel overeenkomsten met andere alternatieve therapieën: wonderen beloven en afgeven op de gevestigde medische orde. Probeer het dus rustig uit, in het ergste geval hou je er een modieuze bril aan over, met een gaaf kleurtje.
In 2005 verscheen al een artikel over brillen die tegen dyslexie zouden werken in de Skepter, het blad van Stichting Skepsis. Lees het hier.
Steun Kloptdatwel
Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).
NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.
Komt de Telegraaf nu met oud nieuws? Op de website van Skepsis stond in 2005 al het volgende artikel: http://www.skepsis.nl/dyslexie.html
Kijk voor brillen met een alternatief tintje trouwens ook hier eens even naar: http://www.neurovisueelcentrum.be/
Dat doet ook denken aan de website http://www.irlen.com, die ook in het bovenstaande artikel genoemd wordt.
Er is kennelijk niets veranderd sinds Skepter er in 2005 een omslagartikel over had!
Een gekleurde kijk: Peperdure brillen tegen dyslexie, door Leen van der Linden
Wie googelt op xlens ziet dit artikel pal onder de home-pagina van Xlens zelf staan. Normaal wordt dit artikel ongeveer 10 maal per dag bekeken (in de schoolvakanties wat minder), maar ongeveer één procent van de Telegraaf-lezers (namelijk bijna 900) heeft eergisteren en gisteren dit artikel gegoogeld.
Of men kwam er terecht via het Viva-forum: http://forum.viva.nl/forum/list_message/9107061
In elk geval heeft de auteur van het artikel op de pagina ‘Gezond en Wel’ (de pagina waar men ook regelmatig een homeopaat aan het woord laat en heel af en toe een ‘token skeptic’) het Skepter-artikel genegeerd. Van hoor en wederhoor moeten ze bij De Telegraaf niet zoveel hebben.
Xlens adverteerde op 30 april 2011 paginagroot in De Telegraaf, en misschien daarna nog een paar keer, maar tot veel reacties leidde dit niet (25 hits in plaats van de gebruikelijke 5-10). Het helpt kennelijk veel meer als je als producent een redactioneel artikel in de krant krijgt dan als je alleen maar een advertentie zet. De ‘aanleiding’ is kennelijk die pilotstudie met 13 volwassen studenten. De meest in het oog lopende onderzoeksfout is dat men geen controlegroep heeft gebruikt.
Bij sommige onderzoeken is een controlegroep lastig samen te stellen, omdat de ‘nepbehandeling’ niet of niet eenvoudig zo te maken is dat het onderscheid niet opvalt. Zelfs met gewone pillen is dat al lastig. Maar ‘gewone’ gekleurde brillenglazen van een paar euro is toch wel het minste dat je zou kunnen doen. Er kunnen allerhande vertekeningen in de beoordelingen van onderzoekers en onderzochte personen zitten, dat is bekend. Daarom gebruikt men sinds jaar en dag controlegroepen. Een onderzoeker die een zo gemakkelijk samen te stellen controlegroep nalaat samen te stellen is zo ontzettend dom, die hoeven we verder niet serieus te nemen. En een journalist die voor een gezondheidspagina van een grote krant schrijft die dat niet weet, tja wat moet je daar nou van zeggen zonder beledigend te worden?
Link naar artikel in Skepter toegevoegd.
Zie ook de reactie van Balans
http://www.balansdigitaal.nl/data/nieuws/2011/juni/dyslexie-in-de-telegraaf/
Overigens staat in De Telegraaf helemaal niets over die ‘pilot study’, dus misschien heeft de journalist zelfs niet eens gekeken naar het onderzoek. Het artikel is inhoudelijk eigenlijk niets meer dan een interview met de verkoper van Xlens. Na de intro bestaat elke alinea grotendeels uit citaten van de verkoper.
Een journalist die verder kijkt dan een interviewtje of een persbericht… Het moet toch niet gekker worden.
De Telegraaf is nu eenmaal … de Telegraaf…
Dat is bedrukt papier voor lezers die van kritiekloos “hap, slik” houden.
Zeker, maar juist daarom zou men niet kritiekloos achter alles aan moeten lopen. Bij de Telegraaf weet men ook wel dat veel mensen alles wat men schrijft zondermeer voor waar aanneemt en dan mag je verwachten dat men niet met ongefundeerde juichverhalen komt, waardoor mensen zich achteraf bedrogen voelen.
Bij de Telegraaf weten ze heel goed dat een krant een dag later wordt gebruikt voor het verpakken van vis… Overigens is dat een veel beter doel dan het lezen die vuiligheid. Alle lezers zijn kennelijk ook vergeten dat deze “krant” in de tweede wereldoorlog nogal … besmet was. Voor mij voldoende redenen dit blad voorgoed te mijden als de pest. Ik gun de onsmakelijke hapklare brokken liever aan anderen.
Om even terug te keren tot het onderwerp: ik ben niet deskundig op het gebied van dyslexie, maar het meest logisch lijkt het me toch wel dat het probleem “tussen de oren” zit en dat een of andere gekleurde bril daar weinig bij zal helpen.
Was het maar waar en dat er ook een bril bestond om sceptisch te leren denken…
Natuurlijk weet men bij iedere krant dat deze een dag later gebruikt wordt voor het verpakken van de vis, maar dat neemt niet weg dat de dingen die de mensen lezen toch wel blijven hangen. Bovendien blijven ze op de website staan. Het valt me dan overigens wel mee dat er redelijk wat kritische reacties op het artikel onder staan.
De uitspraak van iemand dat het helemaal niet om wetenschappelijke bewijzen gaat, vond ik ergens toch wel tekenend voor de houding van sommige mensen.
Het gaat om een freelancer. Soms zie je dit soort kritiekloze berichten die van stagiaires afkomstig zijn. Ik vraag me hoe de financiële relaties zijn tussen DT, Xlens en de schrijster.
En dan adviseert men op de website van Xlens ook nog om eventueel een beroep te doen op bijzondere bijstand. Ik mag toch hopen dat geen enkele sociale dienst hier intrapt. Ik vrees echter dat sommige sociale diensten dit wel zullen doen.
Dat artikel uit de skepter gaat nog veel dieper in op de oorzaken van dyslexie en waarom de bril wellicht niet werkt.
In het licht van die uiteenzetting wordt het dus nog kwalijker dat de telegraaf het brengt als een bewezen werkende techniek. Dat de mensen hier de telegraaf een slechte krant vinden zegt natuurlijk niets over al die mensen die het nieuws uit de telegraaf wel serieus nemen, en zo wellicht misleid worden.
Daarnaast vind ik nergens een verantwoording van de kosten van 600 euro voor een set lenzen. Een kleurenfiltertje is voor een paar cent gekocht, net zoals een goedkope zonnebril, of fopbrillen met gekleurde lenzen. Wat maakt die brillen van 600 euro zo speciaal, en waarom werken andere kleurenfilters dan niet?
Er is wel een niet goed geld terug garantie. Maar wanneer is het niet goed? Aan welke criteria moet worden voldaan, wie doet de meting? Volgens de eigen website, moet er onmiddellijk verbetering zijn. Waarom dan een termijn van 3 maanden stellen voor de niet goed geld terug garantie. Krijg je ook de kosten van het het montuur, het onderzoek en eventuele vervolg behandelingen vergoed? Hoe maken deze mensen nog enige winst? de bril is persoonlijk afgestemd qua kleur, dus zomaar aan iemand anders verkopen gaat niet. Mocht het dus niet werken, wie gaat dan die 600 euro terugbetalen?
Ik schreef hierboven al in iets andere bewoordingen dat Telegraaf-lezers kennelijk kritiekloos hap-slik alles accepteren wat gedrukt staat… Op dergelijke mensen mikken kwakzalvers klaarblijkelijk.
In dit kader is het goed op te merken dat er wel
aanzienlijke evidentie is voor de werkzaamheid van gekleurde lenzen en overlays
bij leesproblemen tgv visual stress c.q. het Meares-Irlen Syndrome (MIS). Let
wel, dit is een reeks aandoeningen in het optisch-perceptuele traject dat
volledig los staat van problemen tgv dyslexie. Prof. Arnold Wilkins (http://www.essex.ac.uk/psychology/department/people/wilkins.html)
doet hier al vele jaren onderzoek naar en heeft een indrukwekkende
publicatielijst opgebouwd in keurige peer-reviewed vaktijdschriften. Zijn
lenzen/overlays kosten een paar tientjes.
Ben zelf werkzaam als opticien in opleiding. Ik krijg vaak mensen over de vloer met vragen over deze brillen.
Het is moeilijk om aan deze mensen uit te leggen dat het onzin is en geldklopperij. Punt is dat veel mensen wanhopig op zoek zijn naar een oplossing voor een probleem. 2e punt is dat ze op zoek zijn op de verkeerde plekken.
Blijf me verbazen over de oneindige domheid van mensen.
By all means stuur ze door naar deze pagina 😉
2011/6/19 Disqus