• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar

Kloptdatwel?

  • Home
  • Onderwerpen
    • (Bij)Geloof
    • Columns
    • Complottheorieën
    • Factchecking
    • Gezondheid
    • Hoax
    • Humor
    • K-d-Weetjes
    • New Age
    • Paranormaal
    • Pseudowetenschap
    • Reclame Code Commissie
    • Skepticisme
    • Skeptics in the Pub
    • Skeptische TV
    • UFO
    • Wetenschap
    • Overig
  • Skeptisch Chatten
  • Werkstuk?
  • Contact
  • Over Kloptdatwel.nl
    • Activiteiten agenda
    • Colofon – (copyright info)
    • Gedragsregels van Kloptdatwel
    • Kloptdatwel in de media
    • Interessante Links
    • Over het Bol.com Partnerprogramma en andere affiliate programma’s.
    • Social media & Twitter
    • Nieuwsbrief
    • Privacybeleid
    • Skeptisch Chatten
      • Skeptisch Chatten (archief 1)
      • Skeptisch Chatten (archief 2)
      • Skeptisch Chatten (archief 3)
      • Skeptisch Chatten (archief 4)
You are here: Home / Pseudowetenschap / De zaak Stolk – het verhaal van een sprookjesprofessor

De zaak Stolk – het verhaal van een sprookjesprofessor

19 September 2011 by Gert Jan van 't Land 3 Comments

Academische fraude wordt in alle openheid behandeld. Dat toont de zaak Diederik Stapel / Roos Vonk. Dat is goed, want zo weet je dat je niet kunt vertrouwen op de onderzoeksresultaten van Stapel en Vonk. Dat ging 50 jaar geleden heel anders. Dat laat de zaak van prof. dr. dr. Anthonie Stolk zien. Stolk was net als Stapel begaafd en publiceerde enorm veel artikelen in toonaangevende tijdschriften. Ook zijn onderzoeksgegevens bleken (ten minste voor een deel) verzonnen. Met stille trom verliet hij in 1962 de VU. Zijn artikelen werden niet teruggetrokken. Hij bleef zijn hoogleraarstitel voeren en vond bij de pers een willig oor voor zijn verhalen over kostbare schatten die hij in Zuid-Amerika zou hebben gevonden. Tot op hoge leeftijd bleef hij publiceren. 

De zaak Stolk - het verhaal van een sprookjesprofessor 1
Toponderzoeker Diederik Stapel bekende onlangs dat hij onderzoeksgegevens heeft verzonnen

Onlangs schreef Kloptdatwel dat de Universiteit van Tilburg bekend heeft gemaakt dat toponderzoeker Diederik Stapel onderzoeksgegevens heeft verzonnen. Inmiddels ligt ook zijn samenwerkingspartner prof. Roos Vonk onder vuur. De Volkskrant beschuldigt haar ervan dat ze ‘academische basisvaardigheden mist’ omdat ze de verzonnen onderzoeksgegevens van Stapel kritiekloos voor waar aannam. Deze zaak wordt in alle openheid besproken en dat is goed. Want daardoor weet iedereen dat we niet klakkeloos kunnen vertrouwen op de onderzoeksresultaten van Stapel en Vonk.

Pas in 1993 werd duidelijk dat VU-hoogleraar Anthonie Stolk in de jaren 1950 en ’60 jarenlang onderzoeksgegevens had verzonnen. Dat kwam aan het licht in een boek van onderzoeksjournalist Frank van Kolfschooten, Valse Vooruitgang. De VU stuurde Stolk begin jaren ’60 met vervroegd pensioen. De universiteit maakte echter nooit bekend dat het onderzoek van Stolk niet deugt. Het gevolg was dat Stolk ook na zijn pensionering de hoogleraarstitel bleef voeren en tot in de jaren 1990 een prominente rol kon spelen in de Nederlandse media met columns en populair-wetenschappelijke boeken en stukken.

Frank van Kolfschooten beschrijft de zaak Stolk met veel smaak in zijn boek Valse Vooruitgang en in nr. 9 (2010) van het Nederlandse misdaadtijdschrift ‘Koud Bloed’. Hieronder een korte samenvatting.

Een boek van Stolk - als bioloog had hij ook verstand van het trekgedrag van dieren
Een boek van Stolk – als bioloog had hij ook verstand van het trekgedrag van dieren

Stolk beschikte over talenten. Hij was in 1950 twee keer gepromoveerd (biologie en medicijnen) en trad daarna in dienst als hoogleraar bij de VU in Amsterdam. Hij legde een enorme productiviteit aan de dag met jaarlijks circa 30 artikelen die ook nog eens verschenen in toonaangevende tijdschriften zoals The Lancet, Nature en de Proceedings of the Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. In 1957 werd zijn productiviteit nog groter toen hij onder het pseudoniem dr. Carol Brubaker ‘waargebeurde’ avonturenverhalen begon te publiceren over expedities naar donker Afrika. Stolk ontpopte zich als een echte ‘homo universalis’ – hij voorzag zijn ‘dr. Brubaker’-boeken van zelfgemaakte foto’s en hij zei in een interview dat hij een poëzieprijs had gewonnen. Sommige collega’s van Stolk dachten dat de foto’s in dierentuinen waren genomen. Ook vonden ze dat een plattegrond van een Afrikaans dorp verdacht veel leek op microscopisch beeld van een cel.

In 1962 liep Stolk tegen de lamp. De Organisatie ter Verbetering van de Binnenvisserij (OVB) ontdekte dat een onderzoek van Stolk naar bacteriestammen bij 14.000 vissen onderlinge tegenstrijdigheden bevatte. Het OVB vermoedde dat de gegevens waren verzonnen. Ook bleek het onderzoek van Stolk voor het farmabedrijf Ulcerpax niet te kloppen. Stolk zou 1.828 ratten hebben onderzocht. Het faculteitsbestuur vond slechts de onderzoeksgegevens van 180 ratten. Hetzelfde gebeurde bij een onderzoek voor een ander farmabedrijf, Brocades. Stolk bleek voor dit bedrijf niet 23.000 vissen te hebben onderzocht maar slechts 600. Hoewel Stolk bezwoer dat hij de onderzoeksgegevens van de andere 22.400 vissen thuis had liggen, werden ze nooit gevonden. Stolk werd met verlof gestuurd. Uiteindelijk besloot de VU na verschillende medische adviezen dat Stolk vanwege vroegtijdige dementie met pensioen moest. De betrokkenen bij de VU kregen volgens Van Kolfschooten een spreekverbod opgelegd. De geruisloze aftocht van Stolk leidde er toe dat veel publicaties van Stolk niet ter discussie werden gesteld. De Proceedings van de KNAW trok (op een enkele uitzondering na) het werk van Stolk niet terug. Uit de Science Citation Index bleek dat het werk van Stolk na diens pensioen nog regelmatig werd aangehaald. Volgens collega’s is er weinig zekerheid dat de artikelen juist zijn. Zijn ex-collega aan de VU, prof. dr. F.C. Stam vertelde in 1993 aan Van Kolfschooten:

‘Ik kan mij niet voorstellen dat die [publicaties] kwalitatief betrouwbaar zijn. Ik zou wel eens willen weten waar hij de tijd vandaan had moeten halen om al die onderzoeken te doen. Hij had nauwelijks staf en leefde in een isolement’.

Een boek van Stolk: 'mijn ervaringen met de Zuidamerikaanse Jivaro- en Cayapa-indianen', antiquarisch verkrijgbaar
Een boek van Stolk: ‘mijn ervaringen met de Zuidamerikaanse Jivaro- en Cayapa-indianen’

Na zijn ‘pensionering’ bleef Stolk actief in de media. Hij was columnist bij De Telegraaf tot in de jaren 1990 en hij was ook vaste medewerker bij de radio. In 1964 kwam hij in het nieuws met de ‘ontdekking’ in Zuid-Amerika van een schat van ruwe smaragden, beelden en andere kostbare voorwerpen. Stolk vertelt met een fijn gevoel voor jongensboekromantiek en understatement:

‘Ik was naar het zuidelijke Amazonegebied gegaan voor een foto- en filmexpeditie naar zeldzame planten en dieren. Onderweg vond ik de resten van deze [16e eeuwse] Chibcha-indianen en toen ben ik verder gaan zoeken. Ik ben geen archeolooog, maar als je er zo met je neus op wordt gedrukt…. Je zou het inderdaad een schat kunnen noemen als je het materialistisch zou bekijken, maar daar heb ik geen behoefte aan. Ik voel er niet voor om de kunstvoorwerpen die ik gevonden heb te verkopen. Die bewaar ik thuis, veilig in de kluis. Daar heb ik nu eenmaal plezier in’.

Het hoeft geen betoog dat de schat nooit is aangetroffen, niet in Zuid-Amerika en ook niet in de kluis bij Stolk thuis. Wel bleef Stolk tot op hoge leeftijd vertellen en publiceren over zijn ontdekkingsreizen. Omdat hij nooit in het openbaar was ontmaskerd vond hij bij de pers een willig oor. Hij overleed in 1996 op 79-jarige leeftijd in Noordwijk.

Meer lezen? Frank van Kolfschooten, Valse Vooruitgang, uitgeverij Pandora (antiquarisch verkrijgbaar) en Koud Bloed nr. 9, 2010 (te bestellen via internet bij uitgeverij Nieuw Amsterdam).

Illustratie voorzijde: wikimedia commons, md. Shafiqul Islam (Kobi). Met dank aan een van onze lezers (Utrechtse).

 

 

Steun Kloptdatwel

De zaak Stolk - het verhaal van een sprookjesprofessor 2Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).

NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.

« Previous Entry
Presidentskandidaat neemt ‘verstandelijke handicap door vaccinatie’ serieus
Next Entry »
Zwevend Zeist

Filed Under: Pseudowetenschap Tagged With: anthonie stolk, diederik stapel, roos vonk, verkeerde berichtgeving, wetenschappelijke fraude

Reader Interactions

Comments

  1. Hans says

    19 September 2011 at 12:16

    In de jaren 60 was men inderdaad niet zo open als nu. Maar na de Planta- affaire, het Softenon- drama en iets later de kwestie Iglo (en zo zijn er meer te noemen) zag men langzamerhand in dat je veel beter snel openheid kunt geven in terugroepacties en dat het publiek de zaak dan snel vergeten is, in plaats van dat het lang blijft nasmeulen. Kijk maar in de krant: iedere week zijn er wel terugroepacties. Na 2 dagen is de storm over. Helaas zijn veel directies nog steeds erg terughoudend m.b.t. terugroepen van hun product. Die hebben het nog steeds niet geleerd.

    Log in to Reply
    • Utrechtse says

      20 September 2011 at 12:45

      O, ja Iglo, “Euthe-nasi” grapten we. 

      *http://retro.nrc.nl/W2/Lab/Voedingsschandalen/heineken2.html

      Zou de VU alsnog het dossier Stolk willen openen? 

      Log in to Reply
  2. Guest says

    19 September 2011 at 20:32

    Dat die Stolk zo populair bleef, wonderbaarlijk. Ik moet ineens denken aan een liedje uit de Stratenmaker Op Zee show: Je bent een liegbeest, een jokkebrok, van achteren en van voren, maar ga d’r asjeblieft mee dóór want-et is zo grappig om te horen: http://www.youtube.com/watch?v=Rr3iVS3sP2s

    Log in to Reply

Leave a Reply Cancel reply

You must be logged in to post a comment.

Primary Sidebar

Steun ons via:
Een aankoopbol.com Partner (meer info)
Of een donatie

Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

Skeptic RSS feed

  • Skepsis
  • Error
  • SBM
Global Skeptics in The Pub-marathon
18 August 2025 - Ward van Beek
Global Skeptics in The Pub-marathon

 Verspreid over de wereld zijn er talloze organisaties die zich inzetten voor het bevorderen van kritisch denken. En op vrijdag 22 augustus 2025 kunnen zij elkaar online ontmoeten!Die dag duiken skeptici vanuit de gehele wereld gezamenlijk (voor de tweede keer)…Lees meer Global Skeptics in The Pub-marathon › [...]

Videos European Skeptics Congres 2024
18 August 2025 - Ward van Beek
Videos European Skeptics Congres 2024

 In 2024 organiseerde afis, de Franse zusterorganisatie van Skepsis, het 20ste European Skeptics Congress, in Lyon. Een aantal van de bijdragen zijn ook online te bekijken: [...]

Fluoride-angst?
30 June 2025 - Ward van Beek
Fluoride-angst?

Raad eens’, vraagt Cor van Loveren: ‘Het is begin jaren zeventig. Hoeveel gaatjes denk je dat een kind van vijf gemiddeld had?’ Het antwoord: achttien. ‘In haast elke tand zat wel een gat.’ Gemiddeld genomen dan. Er waren ook tanden…Lees meer Fluoride-angst? › [...]

RSS Error: A feed could not be found at `https://skepp.be/feed`; the status code is `404` and content-type is `text/html; charset=UTF-8`

Science Based Satire: I Owe Several Doctors an Apology. I Was Wrong About RFK Jr. They Were Right.
5 September 2025 - Jonathan Howard

While my errors will be permanently memorialized here at SBM, so too will the words of doctors who forevermore will be known for having gifted us Robert F Kennedy Jr. The post Science Based Satire: I Owe Several Doctors an Apology. I Was Wrong About RFK Jr. They Were Right. first appeared on Science-Based Medicine. [...]

The Problem with Predatory Journals
3 September 2025 - Steven Novella

The World Wide Web has proven to be a transformative communication technology (we are using it right now). At the same time there have been some rather negative unforeseen consequences. Significantly lowering the threshold for establishing a communications outlet has democratized content creation and allows users unprecedented access to information from around the world. But it has also lowered the threshold for […] The post The Problem with Predatory Journals first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Robert F. Kennedy, Jr. is definitely coming for your vaccines
1 September 2025 - David Gorski

The chaos at the CDC in the wake of last week's firing of its Director and the resignations of four senior officials is fallout from the latest skirmish in RFK Jr.'s war against vaccines. Make no mistake, RFK Jr. is working hard to take away your vaccines if he can. Here's a progress report. The post Robert F. Kennedy, Jr. is definitely coming for your vaccines first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Recente reacties

  • Hans1263 on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc Jacobs@Renate1 en @Klaas van Dijk Of ze nu een schim is van zichzelf 6 jaar geleden, of schimmig - het
  • Renate1 on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc Jacobs@ Hans, Eerder een schimmige arts.
  • Hans1263 on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc Jacobs@Klaas van Dijk Een schim als arts zou ik niet willen.
  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc Jacobs@hans1263, t.z.t. komt er zeker een rechtzaak tegen de zelfbenoemde dominee Pieter Kuit. Daar zullen vast journalisten op afkomen. We
  • Hans1263 on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc Jacobs@Klaas van Dijk Kuit chicaneert alleen maar in zijn rechtszaak, in een hopelijk misplaatste poging tot uitstel of afstel; daar

Archief Kloptdatwel.nl

Copyright © 2025 · Metro Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in