Ik zie mezelf graag als skepticus. Ik probeer kritisch na te denken en niet alles wat mensen zeggen zomaar aan te nemen. En over het algemeen denk ik dat dat best goed gaat.
Maar als ik Wikipedia’s list of common misconceptions eens doorlees, vergaat me toch een beetje het lachen. Er zijn zoveel dingen ‘die iedereen weet’, waarheden als koeien en algemeen aanvaardbare feiten die ik doorgaans voor waar aanneem en dat niet zijn. Zo hadden volgens de lijst Vikings geen hoorns op hun helmen, droeg George Washington geen houten kunstgebit, hoef je niet 24 uur te wachten voor je iemand als vermist kunt opgeven in de VS, kunnen haaien wel degelijk kanker krijgen, heeft eendengekwaak wél een echo en groeit haar niet door als iemand overleden is.
De lijst gaat nog wel even door. En natuurlijk wist ik van een deel van de dingen wel dat ze niet klopten, maar er waren er genoeg die me verrasten. Daar sta je dan met je kritische blik en blijkt opeens dat je een stuk meer aanneemt dan je zelf denkt. En toch is het echt zo: want als Wikipedia het zegt…
Je kan niet overal verstand van hebben… Gelukkig kan je tegenwoordig snel je mobieltje erbij pakken om iets te checken.
Detail: “Zo hadden volgens de lijst Vikings geen hoorns op hun helmen”
De lijst zegt letterlijk: “There is no evidence that Vikings wore horns on their helmets.” M.a.w. het is mogelijk dat zij wel hoorns op hun helmen hadden.
In Engeland hebben ze een programma over dit soort onderwerpen. Het heet QI (Quite Interesting):
http://www.youtube.com/watch?v=FvhGSEjSw8I
Ik acht het net zo betrouwbaar als Wikipedia (betrouwbaar genoeg voor borrelpraat), dus dan kan het ook wel hier.
Bij mij opent de link slechts een minuscuul venstertje, en dan moet je nog op op een icoontje drukken om te expanderen. Misschien werkt dit beter:
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_common_misconceptions
Er zijn meer van dat soort lijsten. Hans van Maanen schreef Encyclopedie van misvattingen (diverse drukken, laatste editie hier: http://www.misvattingen.nl/ ) met naar schatting 500 van dit soort misvattingen. De Wikipedia-lijst is meer Amerikaans georiënteerd. Verder is er een boek van Krämer en Trenkler getiteld Lexicon van hardnekkige misverstanden: 500 kapitale blunders, vooroordelen ern denkfouten, van avondrood tot zeppelin (1996). Dat is vertaald uit het Duits met wat Nederlandse aanvullingen.
Hoe meer kennis hoe meer misvattingen. In mijn kast staat: Medische misvattingen : Nieuwe inzichten in de geneeskundige praktijk. Met titels als Groen snot wijst op een bacteriële infectie. Leuk om af en toe een stukje in te lezen.
Ik kreeg de indruk (maar ik heb nog niet alles kunnen lezen) dat het best nuttig zou zijn de lijst uit te breiden met een aantal vormen van kwakzalverij (flauwekulargumenten ter “verklaring” van homeopathie bijvoorbeeld, zoals het geheugen van water) en met een hele serie “Kloptdatwel-onderwerpen” (bijvoorbeeld verkeerd begrip van de betekenis van UFO). Dan krijg je overigens al gauw een hele encyclopedie. Nu is het inderdaad een nogal Amerikaans getint geheel.
JJE van Everdingen was ook medeauteur van Het hart zit links: en ander medische misvattingen, dat als het ware bestaat uit de medisch-biologische delen Hans van Maanens Encyclopedie. Maar Medische misvattingen http://www.bol.com/nl/p/nederlandse-boeken/medische-misvattingen-druk-3/1001004001659253/index.html lijkt eigenlijk meer voor en door artsen geschreven te zijn.
Een lijst van courante kwakzalverijen staat op http://www.kwakzalverij.nl/c/33/Vragen
(aldaar letter aanklikken voor details) en meer specifiek kankerkwakzalverij via http://www.kwakzalverij.nl/863/Begrippenlijst_k
http://www.snopes.com is wat dit onderwerp betreft een heel interessante site.
Hoewel het weer een amerikaanse site en dus amerikaans georiënteerd bevat het een heel erg brede verzameling urban legends.
De artikels zijn niet klakkeloos uit een andere bron overgenomen en ze hebben een bronvermelding.
Het mooiste is dat ze ooit met opzet een reeks verzonnen artikelen op de site hebben gezet om mensen aan te zetten niet zomaar te geloven wat op hun site staat. 🙂
Hier nog een paar: http://www.cracked.com/article_15916_your-mom-lied-5-common-body-myths-debunked.html