SKEPTER – jaargang 26 nummer 1

De cover van Skepter jaargang 26 nummer 1.

Skepter is een uitgave van de Stichting Skepsis.

Hieronder volgt een samenvatting van de artikelen uit de laatste Skepter. Wil je daarna meer lezen? Deze laatste Skepter kun je hier als proefnummer (4,-) bestellen. Maar een abonnement (12,-) is natuurlijk handiger.

Wil je Stichting Skepsis echt steunen, dan kun je donateur worden: voor slechts 30 euro per jaar krijg je én de Skepter én gratis toegang tot ons jaarlijks congres (t.w.v. 25,00!). Wie nú donateur wordt, krijgt als welkomstcadeau twee oude jaargangen van Skepter (2011 en 2012) plus een USB-kaart met alle 25 jaargangen in pdf-formaat.

ZOMBIES – Dirk Koppenaal
Vanaf 1932 werden er talloze bioscoopfilms met zombies geproduceerd. Aanvankelijk waren dat nog geen gevaarlijke monsters die mensenvlees aten. Ze leken meer op de oorspronkelijke zombies uit Haïti. Haïtianen geloofden dat voodoopriesters met hun magie doden tot leven konden wekken om ze als hersenloze slaven te gebruiken. De Canadese antropoloog en botanicus Wade Davis publiceerde in 1985 een populair boek waarin hij betoogde dat voodoopriesters een giftig poeder gebruiken om hun slachtoffers in een soort zombies te kunnen veranderen. Deze verklaring werd door velen overgenomen, maar klopt waarschijnlijk niet.

SIMILIAPRINCIPE – Rob Nanninga
Alle homeopathische geneesmiddelen maken gezonde mensen tijdelijk een beetje ziek, doordat ze specifieke symptomen opwekken. Maar wanneer je al last hebt van die ongewenste symptomen, dan helpt het middel je juist om ervan af te komen. Dat is het similiaprincipe, de grondgedachte achter de homeopathie. Homeopaten hebben heel veel proeven uitgevoerd om te onderzoeken welke symptomen een bepaald geneesmiddel bij gezonde proefpersonen opwekt. Dat levert meestal een lange lijst op. De laatste jaren hebben ze echter ontdekt dat placebo’s evenveel symptomen opwekken en niet kunnen worden onderscheiden van homeopathische middelen. Daardoor is hun theorie op losse schroeven komen te staan.

RUIMTETECHNOLOGIE IN WAGENINGEN – Pepijn van Erp
Wetenschappers van de universiteit van Wageningen onderzochten welke acupunctuurpunten je het beste kunt gebruiken om de gezondheid van koeien te bepalen. De metingen werden uitgevoerd met een dubieus apparaat, dat zou zijn ontwikkeld voor Russische kosmonauten. Ook de Nederlandse leverancier werkte aan de wetenschappelijke publicaties mee. Hij beschikte over een rapport van de professor die het apparaat had ontworpen en die naar verluidt leiding gaf aan het medisch onderzoek binnen het Russische ruimtevaartprogramma. Maar daar lijkt niets van te kloppen.

HET RONDE HUIS – Agnes Tieben
Al tientallen jaren circuleren er geruchten over het Ronde Huis in de bossen ten zuiden van Nunspeet, dat in 1967 werd afgebroken. Onlangs publiceerde een anonieme werkgroep een boek over het huis. Daarin wordt beweerd dat het in de eerste decennia van de vorige eeuw fungeerde als bordeel en als hoofdkwartier van een pangermaans occult genootschap. Wilde orgieën werden er gehouden, waarbij invloedrijke en hooggeplaatste personen betrokken waren, waaronder ook prins Hendrik. Bovendien vonden er duistere, occulte rituelen plaats. Er zouden zelfs meisjes zijn geofferd om het verloop van de Eerste Wereldoorlog te beïnvloeden.

MYTHOMANE ACUPUNCTURIST – Jan Willem Nienhuys
De acupunctuur werd in het Westen pas populair na 1972. De voedingsbodem voor deze belangstelling was echter al rond 1930 gelegd door de Franse fantast George Soulié de Morant. Soulié beweerde dat hij in China acupunctuur had geleerd en daar ook officieel als arts was erkend. In werkelijkheid verstrekte de stichter van de macrobiotiek hem in Parijs informatie over een nieuwe vorm van Japanse acupunctuur, terwijl de Chinese acupunctuur destijds meer leek op een primitieve chirurgische techniek voor aderlaten en het doorprikken van abcessen.

PSEUDOWETENSCHAP – Piet Borst
In de praktijk is het voor vakmensen zelden een probleem om pseudowetenschap te herkennen, ook al vertellen filosofen ons dat het onderscheid met echte wetenschap niet te maken valt. De meeste pseudowetenschap is totaal niet te rijmen met gevestigde kennis en staat niet open voor kritiek. Zo zagen vakmensen van meet af aan dat de astronomische en geologische theorieën van Velikovsky onzinnig waren. Maar omdat wetenschap ingewikkeld is en Velikovsky een charismatisch, erudiet en verbaal begaafd man was, slaagde hij erin een groot publiek enthousiast te maken voor zijn ideeën.

EEN UFO IN HET BOS – Pepijn van Erp
In Rendlesham Forest, een bos aan de Engelse oostkust, zou eind 1980 een piramidevormige UFO zijn geland, die door verscheidene militairen van een naburige luchtmachtbasis werd waargenomen. Een luitenant-kolonel stuurde hierover een memo naar het Britse Ministerie van Defensie. Een van de ooggetuigen was Larry Warren. Hij publiceerde een boek over zijn ervaringen, al was hij naar alle waarschijnlijkheid niet bij de gebeurtenis aanwezig. Ook een paar andere getuigen vertelden verhalen die moeilijk kunnen kloppen. Het lijkt aannemelijk dat er veel minder aan de hand was dan men later beweerde.

DEHYDRATIEBEDROG – Hans de Haan
Het is ongelooflijk hoe de industrie van flessen water en sportdrankjes in staat is geweest veel sporters te misleiden met pseudowetenschappelijke argumenten die suggereren dat dehydratie (uitdroging) een levensgevaarlijk risico is. Velen raakten ervan overtuigd dat je al voordat je een sportprestatie levert extra veel moet drinken, het liefst uit de kant en klare flesjes. In werkelijkheid hoef je pas wat te drinken als je dorst hebt, en dat mag gewoon kraanwater zijn.

ACUPUNCTUUR BIJ IVF – Jan Willem Nienhuys
In 2002 rapporteerden Duitse artsen dat acupunctuur de kans vergroot dat een IVF-behandeling (in vitro fertilisatie) slaagt. Enkele jaren later verscheen een meta-analyse die deze conclusie ondersteunde. Maar het effect was over het geheel genomen vrij klein en de geanalyseerde studies hadden diverse gebreken. Toen er later beter onderzoek werd uitgevoerd, bleef er van het veronderstelde effect niets meer over. Dit komt vaak voor bij buitengewone claims.

PALEODIEET – Dirk Koppenaal
Volgens aanhangers van het paleodieet evalueerde ons eetpatroon sneller dan ons lichaam. Om weer zo gezond als holbewoners te worden, moeten we terugkeren naar de oermaaltijd. Granen en zuivel zouden we moeten mijden, omdat die lang geleden nog niet op het menu stonden. Het is echter discutabel of mensen onvoldoende tijd hadden om zich genetisch aan te passen. Bovendien at de paleomens waarschijnlijk gevarieerder dan vaak wordt aangenomen.