Bijgeloof is booming business in Indonesië. Inbrekers geloven dat ze onzichtbaar zijn als ze hun kleren uittrekken, spookhuizen domineren prime-time en traditionele genezers verkopen kruiden en poedertjes voor elke kwaal. De jonge organisatie IndoSkeptics gooit rede en wetenschap in de strijd om oplichters te ontmaskeren. En soms gaat dat ten koste van een paar geschaafde knieën.
Confrontaties met kwakzalvers, mediums en andere bedrijvers van pseudowetenschappelijke kunsten zijn het belangrijkste wapen van IndoSkeptics. De oprichter is Jason Garcia, een Sumatraanse illusionist. “Mensen voor de gek houden is hoe ik mijn brood verdien. Het verschil is dat ik niet claim dat ik bovennatuurlijke gaven bezit. Vaak gebruiken mensen die deze claim wel doen dezelfde trucs die ik ook gebruik als ik op het podium sta. Daar prik ik dus zo doorheen.”
![Naakte inbreker aan het werk [foto: Kabar7, met dank aan Jason Garcia]](https://kloptdatwel.wpenginepowered.com/wp-content/uploads/indoskeptics1-naakte-inbreker-300x225.jpg)
Jason Garcia maakt zich al jaren kwaad over oplichters die de Indonesische hang naar bijgeloof misbruikten om mensen geld uit hun zakken te kloppen. “En dan heb ik het nog niet eens over louche ‘genezers’, die wondermiddelen beloven en zieken weghouden van legitieme medische zorg.” Momenteel recruteert hij gelijkgestemden uit heel Indonesië voor zijn myth busting team. Uiteindelijk wil IndoSkeptics leden hebben in elke grote stad, die snel kunnen reageren op nieuwe pseudowetenschappelijke hypes door beoefenaars uit te dagen tot een experiment en artikelen te schrijven voor lokale media. Ook heeft de sceptische organisatie een geldbedrag uitgeloofd, direct uit te keren aan iedereen die in een wetenschappelijke setting kan aantonen over bovennatuurlijke krachten te beschikken, naar het voorbeeld van de James Randi Challenge. Garcia: “We hebben al drie deelnemers gehad, maar het geld staat nog altijd op mijn rekening.”
“We willen dat wij een van de eerste zoekresultaten op Google zijn als mensen op zoek gaan naar informatie over pseudowetenschappelijke trends,” zegt IndoSkeptics-lid en onderwijsexpert Harry Wardana. “Dat is belangrijk, want het Indonesische onderwijsstelsel is belabberd.” Op internationale onderwijsranglijsten – zoals van de Britse uitgever Pearson – bungelt Indonesië steevast onderaan. Wardana: “Onze huidige minister van onderwijs heeft natuur- en scheikunde zelfs uit het standaardvakkenpakket op middelbare scholen gehaald en ondergebracht bij de sociale wetenschappen, als keuzevakken.”
Naast gebrekkig onderwijs zijn tradities en financiële overwegingen grote aanjagers van de hang naar bijgeloof. Volgens dokter Bowo Widiasmoko van het Bethesda ziekenhuis in Yogyakarta is een consult bij een traditionele kruidengenezer al snel vijf keer zo goedkoop als een doktersbezoek. “Daarbij komt dat het vertrouwen in die genezers wordt doorgegeven van generatie op generatie. Er is ook een religieus element: traditionele genezers en mediums verbinden zich vaak met de islam. Dat maakt het lastig om openlijk kritiek op ze te uiten, aangezien dat kan worden opgevat als een aanval op het geloof.” Patiënten komen terecht in een vicieuze cirkel: de symptomen waar ze last van hebben kunnen tijdelijk worden behandeld met alternatieve geneesmiddelen, maar de onderliggende oorzaken van die symptomen blijven onbehandeld. Zodra de klachten terugkomen, herinneren patiënten zich de middelen die eerder verlichting boden, en keren ze terug naar de traditionele genezer. Dr. Widiasmoko: “Als ze uiteindelijk toch bij de reguliere gezondheidszorg terechtkomen, is het in de ergste gevallen al te laat.”
Daar zaten ze dan op hun fietsjes, met blinddoeken voor: tien Jakartaanse kinderen tussen de 8 en 10 jaar oud. Klaar om te bewijzen dat buitenzintuiglijke waarneming bestaat. Ze waren stuk voor stuk deelnemers aan Unlock the Mental Block, een trainingsmethode die claimde kinderen slimmer te kunnen maken én ze speciale gaven te kunnen geven – voor een niet zo bescheiden bedrag. Maar in dit geval was het blind fietsen geen deel van een reclamecampagne voor deze methode, maar een experiment dat werd georganiseerd door IndoSkeptics. De druk was hoog, want de trotse ouders langs de kant wisten zeker dat hun kinderen die vervelende sceptici een lesje zouden leren.
Scepticus Arif Yulia staat aan het hoofd van de afdeling van IndoSkeptics in de hoofdstad Jakarta. Yulia vertelt over het Unlock the Mental Block experiment terwijl hij langs een lange rij kleine winkeltjes loopt, elk tot de nok volgestouwd met antiek. Hij is op zoek naar magische voorwerpen. Dolken, om precies te zijn. Het is snoeiheet, maar de jonge Indonesiër heeft er geen problemen mee twee dingen tegelijk te doen: praten en oude troep beoordelen. Hij grinnikt. “Het eerste waar wij voor zorgden, waren hele goede blinddoeken. Van die blinddoeken die je niet omhoog kunt schuiven door te doen alsof je aan je neus krabt, of door je wenkbrauwen op te trekken. Want kinderen worden hele creatieve valsspelers als ze onder druk staan.”
![Talismans moeten huis en haard beschermen tegen kwade invloeden [foto: Matthijs le Loux]](https://kloptdatwel.wpenginepowered.com/wp-content/uploads/indoskeptics2-300x168.jpg)
Niet iedereen is onder de indruk van de werkwijze van IndoSkeptics. Duivelsuitdrijver en gebedsgenezer Mohamed Basir runt een praktijk aan huis in Yogyakarta. Hij heeft geen goed woord over voor sceptici. Ze zijn ‘ongelovigen’, die nog wel zullen merken dat ze fout zitten. “Uiteindelijk wordt iedereen berecht. Mensen die in twijfel trekken dat ik en mijn collega’s goed werk doen, zullen daarop worden afgerekend door de Allerhoogste.” Zou hij deelnemen aan een experiment om aan te tonen dat zijn krachten echt zijn? Basir is merkbaar verontwaardigd. “Wetenschap en geloof staan los van elkaar. Ik hoef helemaal niets te bewijzen aan wetenschappers! Niets!”
!["Met deze dolk kun je vliegen en al je vijanden vermoorden." [foto: Matthijs le Loux]](https://kloptdatwel.wpenginepowered.com/wp-content/uploads/indoskeptics3-magische-dolk-300x168.jpg)
Deze productie is gemaakt in het kader van het journalistieke trainingsprogramma van Lokaalmondiaal: Beyond Your World. Een iets kortere versie verscheen eerder op de website De Aziatische Tijger.
Steun Kloptdatwel
Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).
NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.
Ik moest meteen denken aan De Stille Kracht en Wieteke “Tante Lien” van Dort.
Deze dame (met een koninklijk lintje) promoot diverse kwakzalvers, waaronder Jomanda, op haar website onder het kopje “diversen”.
http://www.donotlink.com/aqpi
Als een Nederlandse al zo een tik van Indonesië heeft meegekregen, hoe groot zal het alto-geloof dan wel niet zijn onder de Nederlanders met Indonesische voorouders?
Wieteke is heel erg, echt heel erg.
Sandra Reemer is ook heel erg…
http://www.donotlink.com/b0zc
Ik wilde niet over haar beginnen, want ik zag haar vol aanbidding opkijken naar Robbert, maar nu jij over haar begint…. ja, zij is ook heel erg, en ook zo gevoelig, echt enorm gevoelig, zo heeft Robbert ze het liefst. 😉
Misschien kan mevrouw Van Dort zich alleen beperken tot de dingen waar ze verstand van heeft. Ik ga ook geen gezondheidsadviezen op m’n website zetten.
“met deze dolk kun je vliegen en vijanden vermoorden”
Het lijdt geen twijfel dat je er vliegen mee kunt vermoorden, maar een vliegenmepper is beter! En goedkoper! 🙂
Wij hadden vroeger een kat die ook heel goed was met vliegen.
Onze laatste kat kon er niks van, die kon niet eens fatsoenlijk vallen.
Vliegen vermoorden met een dolk is geen doen, wie verzint zoiets?!
Is dit sarcasme?
Onder een foto in het artikel staat: “Met deze dolk kun je vliegen en al je vijanden vermoorden”. Getuige de opmerking van JWN viel het hem ook op. Het deed me denken aan dat Engelse boekje over interpunctie: “Eats, shoots and leaves”: http://en.wikipedia.org/wiki/Eats,_Shoots_%26_Leaves Nou ja, wel erg off topic, excuus daarvoor.
Overigens, ook in Nederland wordt rekening gehouden met bovennatuurlijke boswezens: https://www.joop.nl/groen/detail/artikel/7190_staatsbosbeheer_houdt_rekening_met_landschapsengelen/
It has four legs and flies…
A dead horse.
Dat van die naakte inbrekers, dat kan toch niet waar zijn?
Iedereen heeft toch wel eens iemand naakt gezien? Waarom was die niet onzichtbaar?
Hoe kun je dan de Playboy vol krijgen?
En als je toch onzichtbaar bent, waarom niet overdag gaan inbreken?
Missen we niet een element in dit verhaal?
Geen idee, misschien een middeltje dat hij op z’n lijf moet smeren, of in moet nemen? Gaat die inbreker trouwens naakt van huis, of trekt hij z’n kleren pas uit als hij op de plaats waar hij in gaat breken is? Laat hij z’n kleren dan bij de deur liggen, of neemt hij ze mee? Zou de inbreker zichzelf dan wel in de spiegel kunnen zien?
Ik weet niet welke rituelen voorafgaan aan deze naakte rooftochten, maar vermoedelijk komen daar inderdaad middeltjes of schietgebedjes bij kijken. Een ander aansprekend voorbeeld is dat van noedelsoepverkopers die gedragen ondergoed in hun soep doen, gepaard met bezweringen, omdat ze ervan overtuigd zijn dat dit hun soep net dat beetje extra geeft.
Help me onthouden dat ik nooit noedelsoep koop.
De nieuwe kleren van de inbreker? Met dit onzichtbare pak word je onzichtbaar, mits je geen andere kleren draagt?
Volgens mij kun je zien dat de inbreker zijn horloge nog om heeft 🙂
Dus als je ooit je tv-scherm door je kamer ziet zweven met een horloge er naast, dan is hij het!
Vroeger had je wel eens stripfiguren of zo die door muren heen konden lopen. Dan vroeg ik me altijd af waarom ze niet door de vloer zakten.
Misschien omdat ze daar boven konden blijven zweven? De vraag is natuurlijk ook hoe figuren die door muren kunnen lopen, wel grip kunnen hebben op voorwerpen in hun handen.
Als je even doordenkt is het allemaal zo onlogisch als wat, maar gelovigen denken nu eenmaal niet veel.
De mystiek is diep geworteld in de cultuur en daarom denk ik dat deze missie niet echt gaat lukken.
Het Guna Guna, zwarte magie die toegepast wordt om iemand die je kwaad heeft gedaan te bestraffen. Volgens de verhalen zijn de gevolgen ernstig, tot de dood aan toe.
Er is ook witte magie als genezing en inderdaad wordt er geld mee verdiend.
Zo’n 42 jaar geleden , kwam ik dit te weten door mijn werk en 10 jaar geleden in Indonesie sprak ik er over met oa kunstenaars en merkte dat er liever niet over gesproken werd, ontwijkend dus.
Dat verraste mij bij deze niet zwaar gelovige mensen.
Deze link geldt niet alleen voor de Molukken, t is maar een voorbeeld.
http://retro.nrc.nl/W2/Lab/Profiel/Molukken/gunaguna.html
Willen ze er niet met jou over praten omdat westerlingen ze belachelijk maken?
Zielig als je je leven door dit soort magie tot een angstig avontuur laat maken. Zielig als albino’s in Afrika door een gebrek aan kennis vermoord worden. Zielig als Neushoorns in Afrika door een gebrek aan kennis voor hun hoorn gedood worden.
Maar vast niet 100% zal er in geloven en ook hier hebben veel mensen zich aan het geloof van de omnipotente allesziende god ontworstelt.
Het is iedere keer een gebrek aan kennis.
Alhoewel? “Plans to build a new road in Iceland ran into trouble recently when campaigners warned that it would disturb elves living in its path. Construction work had to be stopped while a solution was found.”
http://www.bbc.com/news/magazine-27907358
Het leven is natuurlijk toch al een angstig avontuur, misschien dat het geloof in magie het een en ander juist dragelijker maakt. Het is uiteindelijk misschien gemakkelijker om te leven met het idee dat de ellende waar je mee te maken hebt, veroorzaakt is door menselijk handelen, dan dat het allemaal toeval is.
Dat denken zie je hier ook wel. Bij vliegtuigrampen moet een schuldige kunnen worden aangewezen en kijk maar eens naar de reactie van sommige mensen op ziektes als kanker. Men gaat zich afvragen of men ongezond geleefd hebt en gaat allerlei fabeltjes geloven.
Ik vind juist toeval makkelijker te accepteren.
Ik ook, maar er zijn genoeg mensen voor wie dat anders lijkt te zijn, zoals sommige mensen die kanker of een andere levensbedreigende ziekte hebben.
Elven hebben helemaal geen last van bulldozers en zo, ze zijn niet alleen onzichtbaar maar ook onstoffelijk. Ik kan het weten want ik heb ze in mijn achtertuin, achter de buxushaag en ze storen zich werkelijk aan niets.
Nou, daar zeg je wat, waarom wachten tot het donker is als je toch onzichtbaar bent!
Misschien omdat die zwevende spullen wat verdacht ogen?
Zwevende spullen met twee sandalen eronder, want op blote voeten over straat is ook niet zo lekker.
Je kunt natuurlijk teenslippers van doorzichtig plastic nemen, die vallen niet zo op.
Wat zou toch in essentie het verschil zijn tussen geloof en het bijgeloof waartegen volgens het artikel door Indonesische sceptici wordt gestreden?