Dirk Bezemer, Sijbrand de Jong en de noodzaak van replicatie in de wetenschap.

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

Bezemer is econoom en columnist van De Groene Amsterdammer, dat aardige en eerbiedwaardig anarcho-liberale weekblad. In de aflevering van 1 oktober deed hij een uitval naar de wetenschap in het algemeen en de medische wetenschap in het bijzonder, omdat hij in de krant had gelezen dat de depressiepil paroxetine niet zou werken en dat de Vereniging tegen de Kwakzalverij diezelfde week protesteerde tegen de fiscale gelijkstelling van reguliere en alternatieve geneeskunde.

De VtdK eiste wetenschappelijk bewijs. Wetenschap is, aldus zo ongeveer Bezemer, ook maar een mening en als we zo beginnen dan kunnen politicologie, economie en sociologie wel afgeschreven worden. Bezemer betoogde dat er in die harde bèta wetenschap ook veel mis gaat, gezien de dominantie van tijdschriften die tegendraadse ketterijen niet graag opnemen. Replicatie blijft te vaak uit of dergelijk onderzoek wordt niet gepubliceerd. Hij gebruikt net niet de term paradigma, maar ziet overal in de wetenschap dat vooronderstellingen steeds prevaleren. Er moeten verontrustende gesprekken gevoerd worden, desnoods buiten de reguliere gremia, en wij hebben eerder een Vereniging voor Pluriforme Wetenschap nodig dan een Vereniging tegen de Kwakzalverij. Aldus onze econoom.

Even overwoog ik een reactie te sturen, maar dat zou een herhaling zijn van het debat dat gevoerd werd in de jaren 80 van de vorige eeuw, toen kwakzalvers en alternatieve genezers zich uitwurmden onder de eis dat hun claims wetenschappelijk aangetoond moesten zijn door een beroep te doen op de wetenschapsfilosofie van Kuhn, die sprak over paradigma’s die elkaar niet de maat konden nemen. Ik kon dat niet meer opbrengen. In een replicatie van dat debat had ik even geen zin meer.
Het was niettemin toch een aangename verassing toen in het volgende nummer een uitstekende reactie werd opgenomen van Sijbrand de Jong, hoogleraar fysica te Nijmegen. Hij stelde dat er aan reproduceerbaarheid van onderzoeksresultaten veel te weinig aandacht wordt besteed en noteerde dat de vermeende onhaalbaarheid ervan in de sociale wetenschappen hun werk reduceert tot beschrijvingen, interessant maar minder nuttig. Hij pleitte voor een betere beschikbaarheid van de resultaten van replicatie-onderzoek door dat vaker te publiceren, desnoods in apart aan dit soort onderzoek gewijde tijdschriften. Hij noemde replicatie de kern van de wetenschap. En de Vereniging tegen de Kwakzalverij mag niet in een verdacht daglicht worden gezet omdat zij veel waarde hecht aan wetenschappelijk onderzoek en dat niet laat weg relativeren omdat er soms aan de werkzaamheid van een geregistreerd geneesmiddel wordt getwijfeld.