Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
In het ZonMw Advies ‘Implementatie evidence-based complementaire zorg’ (pdf, nov. 2015) valt te lezen dat het Groningse Lentis Centrum voor Integrale Psychiatrie (CIP) van Rogier Hoenders kan gelden als het enige in Nederland dat is georganiseerd volgens de 4 pijlers van de integrative medicine (zijnde de mind-body aanpak, manuele geneeskunde, supplementen/kruiden en paranormale ‘energetische’ interventies).
Het CIP zou daarom kunnen fungeren als een ’stevig verankerd voorbeeld van integrative medicine’. Even later op dezelfde pagina wordt het CIP vervolgens weer wat afgeschminkt tot een van de weinige kennis- en expertisecentra op het gebied van integrative medicine, maar dan niet van de somatische geneeskunde in den brede, doch slechts op het gebied van de mindfulness. Die nieuwe op het eeuwenoude Boeddhisme geïnspireerde behandelwijze wordt ook beoefend en onderzocht in het Radboud Universitair Medisch Centrum voor Mindfulness.
Nee, op het gebied van integrative medicine is, aldus het Advies, eigenlijk het Louis Bolk Instituut, waar antroposofen de scepter zwaaien onder leiding van een katholieke directeur, het enige onafhankelijke instituut waar men zich heeft gespecialiseerd in ‘complementaire zorg’ en integrative medicine. In de literatuurlijst van dit ZonMw-Advies prijken trots de namen van toonaangevende genezers als Huber, Baars, Busch, Vlieger en Hoenders. Kritische auteurs over alternatieve geneeswijzen ontbreken volledig. Met de ‘insteek’ van de schrijvers van dit Advies zit het dus helemaal goed.
Maar nu de praktijk. Die lof van ZonMw is leuk, maar hoe brengt een instituut als het CIP haar boodschap naar buiten? En durven de pioniers uit Groningen misschien nog een stapje verder te gaan dan wat mindfulness en een met de mond beleden liefde voor ayurvedische en Chinese geneeskunde? Wordt het daar geen tijd om ook aan spiritualiteit zijn verdiende plek te gunnen in de zorg voor de zieke mens? ZonMw is er niet tegen, integendeel.
Volgens al weer een ZonMw-signalement ‘Zingeving in zorg: De mens centraal‘ (mrt. 2016) doen onderwerpen als zingeving, betekenisgeving en spiritualiteit steeds meer hun intrede in de zorg. ‘Steeds vaker krijgen zorgverleners te maken met zingevingsvraag-stukken. Aspecten die hiermee te maken hebben, zijn te operationaliseren en lenen zich voor wetenschappelijk onderzoek. Met dit signalement wil ZonMw het debat over zingevingsvraagstukken een extra impuls geven en kennisontwikkeling stimuleren’.
In het 154 pagina’s tellende Signalement komt o.a. Bert Garssen aan het woord, die als bioloog al levenslang verbonden is aan het welbekende Helen Dowling Instituut (HDI). Het boetseren en praten tegen kanker is er inmiddels verlaten, men doet nu onderzoek naar zingeving en spiritualiteit in de zorg. ‘In ons onderzoek spreken we liever van spiritualiteit dan van zingeving,’ vertelt Garssen. ‘Zingeving is wel een belangrijk onderdeel van spiritualiteit, maar het gaat ook over je verbonden voelen met de natuur, met andere mensen, of met een hogere macht. Religiositeit kan er onder vallen, en vertrouwen, hoop, transcendente ervaringen. Dat zijn ongeveer de elementen.’
In de praktijk van de gezondheidszorg is opnemen van dit domein natuurlijk niet zo eenvoudig: het maakt nogal wat uit of de patiënt protestant, katholiek, moslim of atheïst is. Daar zal toch elke keer een bijpassende hulpverlener bij gezocht moeten worden. En er zijn nog andere problemen: waar haalt een druk bezet arts in godsnaam de tijd vandaan om zich met zijn patiënt te gaan vermeien in hoger sferen? Om maar te zwijgen over de dreiging van tuchtrechtelijke correctie: wie op de website van Medisch Contact de term gebedsgenezing intoetst stuit op casuïstiek, waarin de flinterdunne grens tussen hoop geven, gebedsgenezing, healing, zingeving en fatsoenlijke geneeskunde wordt besproken.
Al deze ‘wetten en praktische bezwaren’ leiden er toe dat er in de medische praktijk natuurlijk nauwelijks sprake kan zijn van deze zo door ZonMw toegejuichte spiritualiteit. Maar met een mediterende patiënt hoef je niet te praten en daarom zullen zeker een aantal hulpverleners, die er toch wat in zien, zich op 3 mei 2016 vervoegen in de Keizersgrachtkerk in Amsterdam waar, onder auspiciën van het CIP, een spreekbeurt wordt gegeven door Lama Michel Rinpoche over ‘Deeper aspects of meditation: beyond mindfulness’, an evening talk for scientists, (healthcare) professionals and those interested in Buddhist philosophy. U betaalt slechts € 10,- en als u ook de middagspeech van de Lama erbij neemt, dan betaalt u daarvoor i.p.v. 10 euro slechts 5 euro.
Mocht u zich afvragen waaraan deze lama zijn status en expertise ontleent, dan geeft de website van het CIP u het antwoord:
Born in 1981 in São Paulo, Brasil, at the age of five Lama Michel met Tibetan Lama Healer Gangchen Rinpoche and started a strong connection with Buddhism. Later, after a series of pilgrimage travels in India, Nepal and Indonesia, he was recognized, by high Lama’s such as Zopa Rinpoche and Ghelek Rinpoche, as a ‘Tulku’, the reincarnation of a Tibetan Buddhist Master. At the age of twelve he decided to become a monk and went to study at the Buddhist Monastic University of Sera Mey in the south of India. After twelve years of studying Buddhist Philosophy he now shares his knowledge and experience in different parts of the world especially at the center part of the Lama Gangchen World Peace Foundation, such as San Paolo, Brasil and Albagnano, Italy.
Een ‘Tulku’ en als zodanig erkend door Zopa Rinpoche en zijn broer! Op vijfjarige leeftijd bekeerd tot het boeddhisme. Ik weet niet of ze jaloers zijn, maar zelfs Bert Garssen (HDI), Rogier Hoenders (CIP) en Henk Smid (ZonMw) kunnen in de verste verte niet bogen op zo’n cv.
Het komt dus niet meer goed met ZonMw. Ze zijn dieper gezonken dan ooit.
Ik vrees dat als een hulpverlener bij mij het woord spiritualiteit in de mond neemt, ik stop met luisteren en bij voorkeur wegloop.
Ik kreeg al de kriebels bij de ontspanningsoefeningen bij de psychomotorische therapie (zeg nooit gymnastiek, want dan wordt de therapeut beledigd).
Er zijn weinig woorden die zo absoluut nietszeggend zijn als “spiritualiteit”. Als je het woord hoort of leest, kun je meteen ophouden met luisteren of lezen en het geschrift walgend weggooien. Dat spaart veel tijd, moeite en geld.
Neemt niet weg dat (goed uitgevoerde) ontspanningsoefeningen zeer waardevol kunnen zijn in het dagelijkse leven. Deze hoeven niets te maken te hebben met zweverig gedoe en/of het woord spiritualiteit in de mond nemen.
Ik kreeg er alleen de kriebels van en werd er niet ontspannen van. “Voel de adem tot in je tenen.” “Daar zitten m’n longen niet, dus daar kan ik ook m’n adem niet voelen.”
Maar misschien ben ik te rationeel, zoals me ooit is verweten.
Volgens mij kun je niet te rationeel zijn.
Ik denk dat iemand wel té rationeel kan zijn en dat dan ten koste gaat van o.a. het empathische vermogen.
Ben je nu wel of niet “Wilmazone” (als ik vragen mag)?
Ik zie rationaliteit en empatisch vermogen niet met elkaar in tegenspraak.
Normaal gesproken hoeft dat ook niet zo te zijn, maar het ging nu over té rationeel.
De vraag is, wat dan te rationeel is.
Vraag dat bijvoorbeeld eens aan de naasten van een hoogbegaafde autist.
Die ken ik niet, hoewel iemand bij een re-integratiebedrijf waar ik contact mee had, meende dat ik dat was.
Vraagt u zich liever eens af of wij ons belastinggeld en zorgpremies wel moeten verspillen aan kwakzalverige prietpraat die vermomd als “zorg” zich bezighoudt met overwegingen als “Zingeving is wel een belangrijk onderdeel van spiritualiteit, maar het gaat ook over je verbonden voelen met de natuur, met andere mensen, of met een hogere macht. Religiositeit kan er onder vallen, en vertrouwen, hoop, transcendente ervaringen”. Laat dat soort geklets maar over aan dominees en pastoors.
Neemt voor mij -ik spreek uit persoonlijke ervaring- nog steeds niet weg dat (goed uitgevoerde) ontspanningsoefeningen zeer waardevol kunnen zijn in het dagelijkse leven. Deze hoeven niets te maken te hebben met zweverig gedoe en/of het woord spiritualiteit in de mond nemen.
U begon over ontspanningsoefeningen. Die hebben weinig van doen, lijkt me, met zingeving, zich verbonden voelen met de natuur (Irene…), een hogere macht en zo meer. Als men bij ZonMw zich in dit soort zweverij stort, is iedere cent verspild die aan deze organisatie wordt besteed.
Is dat zo?
Ik had moeten schrijven dat u ontspanningsoefeningen zo waardevol vond. Zweverij is daarbij nooit ver te zoeken.
Is dat zo?
“Neemt niet weg dat (goed uitgevoerde) ontspanningsoefeningen zeer waardevol kunnen zijn in het dagelijkse leven.”
Daar hoort nog onlosmakelijk bij: “Deze hoeven niets te maken te hebben met zweverig gedoe en/of het woord spiritualiteit in de mond nemen.”
Daarmee bedoel ik uiteraard te zeggen dat er uitzonderingen bestaan en niet alle ontspanningsoefeningen over een kam geschoren mogen worden. Vooral niet onder het mom van: ‘wat de boer niet kent, dat vreet hij niet’.
Ontspanningsoefeningen hebben bij mij nog nooit gewerkt. Het lukt gewoon niet om op commando te ontspannen.
Tjeetje, is zelfs het woord ontspanningsoefeningen nu al verbonden aan “zweverij”.
Kleiner en kleiner.
En mevrouw Oomen, vindt u de zweverij van ZonMw geen weggegooid geld?
En ja, ik ruik de zweverij al van verre.
Nee, je combineerde het woord “ontspanningsoefeningen” aan “zweverij”. Daar reageerde ik op. Hoe zeer de waterkringen bij sommige mensen naar binnen trekken in plaats van naar buiten. Kleiner en kleiner.
Dat hebt u goed gezien, dat ik die combinatie maakte. Dat deed ik met opzet. En dat hebt u nu fijn voor eens en voor altijd vastgesteld. Wat vindt u eigenlijk van ZonMw?
Bestaat er rationaliteit in gradaties?
Zoiets als “een beetje zwanger”?
Een beetje zwanger is, laten we zeggen: 8 weken zwanger. Dus ja: dat bestaat.
Nee, zwanger is zwanger en niet zwanger is niet zwanger. Er is geen tussenweg. De ironische uitdrukking niet begrepen?
Je vraagt naar de bekende weg. Moet je niet doen.
U kunt maar beter niet van die malle dingen zeggen.
Misschien wel het meest irritante aan dit soort rapportjes (wel 15 pagina’s dit keer!) is de alleen met de mond beleden voorliefde voor evidence-based geneeskunde. Zinnen als:
zullen over het algemeen tot weinig discussie leiden. Effectiviteit niet bewezen? Dan is het geen geneeskunde of – in bredere zin – zorg. Schrap de homeopathie en de therapeutic touch dus maar. Maar dat doet dit clubje natuurlijk niet. Men zal altijd zoeken naar manieren om de eigen hobby’s veilig te stellen. De nieuwe truc zal – zo vermoed ik – de “spirituele/existentiële dimensie” zijn, waar complete nonsens als therapeutic touch prima bij aansluit. Met “kwaliteit van leven” kun je ook alle kanten op. Hoe ver zal ZonMw daarin gaan? Maar eens afwachten of men een satanistisch genezer onder de spiriwiri dimensie wil scharen en porno/porna op de recreatieafdeling toejuicht in het kader van kwaliteit van leven.
Het is ook onbegrijpelijk dat bij de ‘stakeholders’ op het gebeid van de complementaire zorg waarmee gesproken is, wel weer alle homeopaten en acupuncturisten zitten. In het Signalement was eigenlijk tussen de regels in gemeld dat die niet meer echt serieus genomen worden door ZonMw, maar waarom ga je er dan toch weer mee om de tafel zitten.
Maar dit soort rapporten waar niemand wat mee opschiet (op de leuke reisjes voor stuurgroepleden naar de VS na) zijn natuurlijk te verwachten als je alleen maar onkritische mensen er aan laat werken.
Worden homeopaten en acupuncturisten niet meer serieus genomen of homeopathie en acupunctuur?
In welk Signalement staat dat, ik kon het in de pdf’s uit het artikel niet vinden.
Misschien ben ik iets te optimistisch, het was vooral de directeur van ZonMw die aangaf dat ze homeopathie niet opeens weer zouden gaan onderzoeken. Maar dat Signalement heeft Laurens Dragstra uitvoerig beschreven in: https://kloptdatwel.nl/2014/04/12/niets-nieuws-onder-de-zonmw/
Zo’n treurnis bij die Tibetaanse monniken.., op jonge leeftijd het klooster in, weg bij moeder, discipline en tucht. Geen normale ontwikkeling, ongetwijfeld een sterk verdrongen seksualiteit. En dan later ‘herkend’ worden als Tulku, komt het toch nog goed, en blijk je nog heel belangrijk te zijn ook. Met vermoedelijk een verwrongen, gepijnigde ziel die je waarschijnlijk zelf nog nauwelijks onder ogen hebt gezien, ben je denk ik niet de meest ideale mens om anderen te onderwijzen hoe ze tot zichzelf kunnen komen.