Het spookt in het Paushuize

Nu het daglicht op zijn kortst is, is het spokenjachtseizoen weer geopend. Althans in medialand. Van verschillende kanten wordt Skepsis momenteel gevraagd om commentaar te leveren op de filmbeeldtrofeeën, waarmee spokenjagers de aandacht van journalisten weten te trekken. Begin 2013 werd mij door de School voor Journalistiek in Utrecht gevraagd een dergelijke gebeurtenis te analyseren.

Drie studenten wilden wel eens weten hoe spookonderzoek wordt uitgevoerd en nodigden het paranormal activities team uit om een befaamd spook in het Paushuize in Utrecht op te sporen. Op het moment dat het medium de aanwezigheid van het spook voelde … viel de cameralamp uit. Was er sprake van contact of een los contactje?

De School voor Journalistiek in Utrecht levert regelmatig bijdrages voor RTV Utrecht. Begin 2013 werd Skepsis benaderd door een journalistiekstudente. Tijdens de spokenjacht in het kader van een opdracht hadden zich vreemde verschijnselen voorgedaan. Het is prachtig dat studenten in deze fase van hun opleiding journalistiek al zoveel vertrouwen in Skepsis en zijn medewerkers hebben. Als Agatha Christie’s miss Marple moest ik vanaf mijn stoel met logica de zaak proberen op te oplossen. Gelukkig staat mijn stoel voor mijn computer.

Het Paushuize is een monumentaal pand in het centrum van Utrecht. Kardinaal Adriaan Floriszoon Boeyens (1459-1523) gaf in 1517 opdracht het huis te bouwen. Hij heeft er echter nooit gewoond. Adriaan verbleef aan het hof van Karel V en toen hij in 1522 tot paus Adrianus VI werd gekozen verhuisde hij naar Rome.
Het Paushuize werd altijd als luxueus woonhuis en later als hotel gebruikt. In 1807 vond koning Lodewijk Napoleon er zijn tijdelijk onderkomen. Zijn vrouw – koningin Hortens Eugénie Cécile de Beauharnais (1783 – 1837) – had het er zo naar haar zin dat ze gezegd zou hebben dat haar ziel na haar dood naar dit huis zou gaan. Op dit moment wordt het Paushuize commercieel geëxploreerd als vergader- en conferentiecentrum.

Met wat googlen kom ik op de site van het paranormal activities team (PA-team), een groep enthousiaste spokenjagers uit Brabant. Wat blijkt: de hele jacht staat op hun YouTubekanaal. Het team gaat compleet anders te werk dan een groepje skeptici zou doen. Er is een medium, een wichelroedeloper en er zijn fotocamera’s en apparaatjes om elektromagnetische velden te detecteren. De verwachtingen zijn hooggespannen. De spookjagers zijn niet bang aangelegd en betreden het Paushuize met open geest. Skeptici zouden hun metingen zoveel mogelijk onafhankelijk van elkaar willen verrichten om dan op een later moment de indrukken te overleggen. Maar zo werkt dat niet als je spoken jaagt. Zodra een teamlid iets voelt, wordt het gedeeld met de andere leden. Uiteraard zijn de impressies van het medium leidend. Kennelijk heb ik teveel Hollywoodfilms gezien, want ik dacht altijd dat een medium een soort trance nodig had om met geesten uit het hiernamaals in contact te treden. Dit multitaskende medium kon haar paragnostische gaven gebruiken terwijl zij gewoon doorpraatte.

De parasensitieve jagers voelden angsten, een rechtspraak, een onthoofding, de zelfmoord van een vrouw en de aanwezigheid van een anderhalf jaar oud meisje. Op zo’n moment blijken moderne technische hulpmiddelen een uitkomst te bieden. Een vage foto met de weerkaatsing van een lichte deur op een glanzende vloer gaf uitsluitsel; het spook is een klein meisje. Het team toog naar de kille kelder waar de existentie van het spookje het sterkst werd gevoeld. Nu lossen de paranormale gebeurtenissen elkaar snel af. Het medium krijgt een naam door: ‘Marie Claire’. Tussen het geroesemoes, zijn twee tikjes hoorbaar, alsof er met steentjes wordt gegooid. Er klinkt een stem: ‘hellup’ of is het een kuchje. Het medium hoort het geluid of voelt iets, maar reageert en dan … valt de cameralamp uit. Het medium kijkt er niet van op, dit gebeurt. Spoken zijn ware batterijenvampiers en zuigen de energie op om sterker te worden, om zich te kunnen tonen. Warempel, een paar tellen later gaat de EMF-meter af. De moedergevoelens in het medium nemen de overhand. Zij probeert het spookje gerust te stellen, zodat het niet vlucht. De EMF-meter slaat verder uit als de lampdragende en spookjesaantrekkende studente wordt benaderd en … weer gaat de lamp uit. Een spokenjager vraagt of de entiteit contact wil maken met de EMF-meter en, ja het anderhalf jaar oude, reeds lang overleden spookje begrijpt zijn woorden. De meter slaat zowat op hol. Op dat moment wordt er ook een foto gemaakt. Er staat een lichtbol op waarin een gezichtje te herkennen is.

Wat weten we echt van spoken? Eigenlijk niets. Tegenwoordig zijn zelfs lang niet alle spoken dood. Sommige klopgeesten komen voort uit ongekende paranormale krachten van ontevreden pubers. Maar alles wijst er op dat het Paushuizespook een ouderwets spook is. Volgens de overlevering zijn klassieke spoken de zielen van mensen die nog niet ‘klaar’ zijn, die nog zaken moeten afhandelen. Het Paushuizespook lijkt ook hierop een uitzondering te zijn. Volgens de overlevering zou het spook koningin Hortense zijn. Koningin Hortense stierf in het slot Arenenberg in Zwitserland. Er was een tijd dat driemaal een rondje rond het kerkhof de magische cirkel tussen geest en lichaam doorbrak. Als de verhalen kloppen kon de geest van koningin Hortense echter de weg naar het gelukzalige Paushuize vinden en verkoos zij het boven het hemels paradijs. Als potentieel spookhuis stelt het Paushuize verder niets voor: geen moorden, executies, gruwelijke misdaden, dodelijke ongevallen of wegkwijnende bewoners. Zelfs geen zigeunervloek. Intussen zitten de uitbaters van het Paushuize met een ernstig probleem. Mag je het personeel wel blootstellen aan mogelijke spookaanvallen?

Als spoken verdwaalde zielen zouden zijn met een zwak elektromagnetisch veld, waarom meten die EMF-apparaten dan niet diezelfde energie als we nog leven? En dit zou in nog sterkere mate moeten gelden voor een medium dat immers energie gebruikt en afstaat om te ‘communiceren’. De EMF-meter in de handen van het PA medium doet echter meestal niets, ook niet als ze probeert verbinding te maken. Waarom de meters af en toe uitsloegen is vanaf mijn stoel niet goed te reconstrueren. De telefoon in de broekzak van de lampdragende journaliste stond aan en de EMF-meter zou hierop kunnen reageren en verder uitslaan naarmate de afstand tot de telefoon kleiner werd. Misschien speelden andere apparaten buiten het zicht ook een rol.

Er moeten in de zeventiende eeuw toen Newton de basis legde voor de klassieke mechanica niet veel spoken hebben rondgedwaald in Cambridge. De manier waarop spoken met hun een energieveld steentjes kunnen gooien en de lucht laten trillen om ‘help’ te roepen, gaan lijnrecht in tegen zijn derde wet: actie = -reactie. Maar ook als we er gewoon logisch over nadenken zijn er genoeg vragen. Waar vindt het spook in het schone Paushuize steentjes om te gooien? Waarom zou een spook eigenlijk ‘help’ roepen? Sterker waarom zou het Paushuizespookje bang voor mensen zijn? Zijn de hedendaagse normen en waarden zo slecht dat wij zelfs spoken vrees aanjagen?

Veel paranormale onderzoekers hechten waarde aan de verschijning van kleine lichtbollen – orbs – tijdens het nemen van een foto in een mysterieuze omgeving. Ook het PA team hangt deze theorie aan. Men erkent dat de flitser vuildeeltjes kan laten oplichten, maar die zien er heel anders uit. Zij onderscheiden witte positieve orbs, en gele en blauwe orbs die bescherming bieden. Kijk uit voor rode orbs, dat zijn uitingen van een contrair verschijnsel: ‘negatieve energie’. Op de PA-site staan aanwijzingen om het onderscheid te maken: ‘Als Paranormale onderzoeker moet je daar zeker rekening mee houden en sceptisch op zijn’. Helaas leggen de onderzoekers niet uit op welke wijze de spoken zich voor iedereen onzichtbaar maken en zich alleen voor goedkope camera’s kunnen manifesteren. Als skepticus denk ik: ‘koop een goede camera met externe flitser’.

Tijdens de spokenjacht wordt verondersteld dat de entiteit kan communiceren door zijn elektromagnetisch veld sterker te maken. Waar komt die extra energie vandaan? Het medium denkt dat spoken de energie van batterijen kunnen leegzuigen. Dat heeft het PA team al eerder meegemaakt. Tijdens een spokenjacht was plots een mobieltje helemaal leeg. Zo’n opgeladen entiteit heeft natuurlijk een sterk elektromagnetisch veld. Hoe een spook dit allemaal kan en weet is voor mij een raadsel. De meeste hadden levenden lijven in een tijd dat batterijen en accu’s nog niet zo gebruikelijk waren. Helemaal vreemd is dat ons Paushuizespookje als energiebron voor een accu zou kiezen. Er zaten diverse stopcontacten op kindhoogte, welke peuter kan die weerstaan? Natuurlijk past het wel in de aard van een spook om alle natuurkundige wetten te tarten en met de opgezogen energie – dus vaste hoeveelheid – het EMF-veld te laten fluctueren. Helaas voor het medium klopt haar theorie niet bij dit spookje. De lamp ging wel uit, maar de accu bleek achteraf gewoon vol te zijn. Hoewel de journalisten goede videolampen gebruikten, waren het geen nieuwe lampen. Het valt niet uit te sluiten dat tijdens het vervoer van de videoapparatuur ergens een probleem in het elektriciteitscircuit van de lamp is ontstaan. Als de lamp aanstaat en heet wordt zou dat tot uitval kunnen leiden.

Is er een spook in het Paushuize? Mijn antwoord is stellig: nee! Tijdens mijn interview wilden de studioschermen niet starten. Vreemd dat gebeurt anders nooit. Waarschijnlijk was het spookje meegereisd met de vriendelijke studenten. Toen ik op mijn werk terugkwam vertoonde mijn computer kuren, die met geen woorden te beschrijven zijn. Misschien had ik wel ongemerkt hand in hand met het spookje terug gewandeld naar mijn werk. Mijn app om spoken op te sporen gaf uitsluitsel: het Paushuize is weer veilig!

Gedeelte van de uitzending op RTV Utrecht: