In een tamelijk kritiekloos artikel dat 26 maart jl. verscheen in de Volkskrant doet Margreet Vermeulen verslag van de opkomst van integrative medicine, in het artikel “aanvullende zorg” (en nadrukkelijk “dus níet alternatieve zorg”) genoemd. Aan het woord komen artsen die enthousiast zijn over diverse vormen van aanvullende behandelingen en de auteur doet het, o.a. verwijzend naar de Cochrane Library, voorkomen alsof al deze behandelingen bewezen effectief zijn.
Maar als men diezelfde Cochrane Library raadpleegt, blijkt van deze laatste suggestie weinig overeind te blijven.
Hoogleraar MDL-ziekten bij kinderen Marc Benninga (Amsterdam UMC) stelt, verwijzend naar zijn eigen studie uit 2007, dat hypnotherapie 85% van de kinderen verlost van hun onverklaarbare buikpijn. In een mede door hemzelf geschreven review in 2013 is hij echter veel minder stellig en stelt hij dat het moeilijk is om ferme conclusies te trekken uit de gedane studies en dat meer onderzoek nodig is.
Waar komt deze fascinerende discrepantie vandaan? In de publieke pers krijg je ongenuanceerde uitspraken makkelijk gepubliceerd. In een wetenschappelijk tijdschrift kom je er echter niet zo makkelijk mee weg. Misschien dient men zich daarom voorzichtiger uit te drukken dan Benninga in de Volkskrant heeft gedaan. Cochrane formuleerde het in 2017 dan ook anders: er is enig bewijs voor gunstige effecten van deze behandeling, maar de evidentie is “van lage kwaliteit” en meer onderzoek is nodig.
Van Ines von Rosenstiel (Oncologisch Centrum van het Rijnstate Arnhem) mogen we de term “alternatieve geneeswijzen” niet gebruiken. Zij beveelt alleen behandelingen aan die bewezen zinvol zijn, zoals acupunctuur voor misselijkheid na chemotherapie. Maar wat zegt Cochrane over deze behandeling? Artikel teruggetrokken. Wat dit betekent, blijft onduidelijk, maar het is in ieder geval niet hetzelfde als wetenschappelijk bewijs.
Mattie Hoogstraate (ZorgSaam Zorggroep Zeeuws Vlaanderen) weet dat therapeutic touch werkt tegen onrust bij dementie. Vermeulen geeft aan dat dit niet “spijkerhard” bewezen is, maar dat dat er goede aanwijzingen zijn dat het helpt. Niet spijkerhard? Cochrane stelt dat er in het geheel geen zinnige studies naar zijn gedaan!
Els Peeters (kinderneuroloog Juliana Kinderziekenhuis Den Haag) stelt dat je hoofdpijn bij epilepsie kunt verbeteren met hypnotherapie of acupunctuur. Hypnotherapie geeft volgens Cochrane alleen bij kinderen een tijdelijke daling van de frequentie van hoofdpijn. Wél vindt Cochrane dat acupunctuur geringe gunstige effecten heeft op spanningshoofdpijn en migraine. Duidelijker is Cochrane over sint-janskruid: het werkt even goed als antidepressiva. Over mindfulness bij depressie zegt Cochrane daarentegen helemaal niets. Wel lijkt het geringe gunstige effecten te hebben op angst en neerslachtigheid bij borstkanker.
Anders dan Vermeulen stelt, is het wel degelijk goed mogelijk dubbelblind gerandomiseerd onderzoek te doen met acupunctuur; een placebo-ingreep (ook toepasbaar bij chirurgisch wetenschappelijk onderzoek) heet hierbij een sham-procedure. Ten onrechte zegt ze dat het de Vereniging tegen de Kwakzalverij is (in haar bewoordingen een groep van fanatieke antikwakzalverij-activisten) die vindt dat idealiter op deze manier wetenschappelijk onderzoek bedreven dient te worden. Het is namelijk de hele internationale medisch-wetenschappelijke gemeenschap die dat vindt. En inderdaad worden er gewoon dubbelblind gerandomiseerde studies gedaan met acupunctuur; deze zijn leidend in de Cochrane reviews aangaande dit onderwerp.
Vermeulen beweert dat het nog niet zo heel lang onomstreden is dat leefstijl van invloed is op de kans op ziekte (ze formuleert het overigens fout: je kunt ziekte niet voorkomen middels een gezonde leefstijl, je kunt er alleen de kans op ziekte mee verkleinen), maar in werkelijkheid is dat reeds erkend toen Churchill nog leefde en niemand ooit nog van de Beatles of Johan Cruijff had gehoord, namelijk al in april 1962. Al ruim voordat ik in 1995 medicus practicus werd, stond aanpassing van leefstijl als stap 1 in alle behandelprotocollen van cardiovasculair risicomanagement (ook de landelijke richtlijn van 1998 die ik hier voor me heb en die ik tijdens mijn opleiding heb gebruikt) en van diabetes mellitus type 2. Je kunt het idee kapen, maar een regulier geneeskundig idee blijft het, gestaafd door wetenschappelijke bevindingen.
En dat de Vereniging tegen de Kwakzalverij beweert dat de genezende werking van geen enkele leefstijl (behalve afvallen) is bewezen, klopt uiteraard niet. Graag nodig ik de auteur uit om te laten zien waar de Vereniging tegen de Kwakzalverij zegt dat roken (ook onderdeel van leefstijl, nietwaar?) geen negatieve invloed heeft op levensverwachting.
Van alle aanvullende behandelmethoden die de behandelaars in het artikel zeggen toe te passen, vond ik er al met al maar één waarvan volgens Cochrane duidelijk gunstige effecten zijn aangetoond (sint-janskruid voor depressie) en twee waarvan geringe effecten zijn aangetoond (acupunctuur voor spanningshoofdpijn en migraine en mindfulness voor angst en neerslachtigheid bij borstkanker). Met enige goede wil komen daar nog twee behandelingen bij die ook effectief zouden kunnen zijn (hypnotherapie voor onbegrepen buiklachten bij kinderen en hypnotherapie voor hoofdpijn bij kinderen). Het is toe te juichen dat alle mogelijke vormen van behandeling wetenschappelijk worden onderzocht en inderdaad dienen behandelingen te worden ingepast in de reguliere geneeskunde als de werking ervan is aangetoond. Maar om met het succes van nauwelijks een handvol aanvullende behandelmethoden te suggereren dat een heel scala aan niet-bewezen aanvullende therapieën eveneens werkzaam zijn, dat gaat echt te ver.
Steun Kloptdatwel
Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).
NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.
Ik had naar aanleiding van dit Volkskrant-artikel ook al een ingezonden brief gestuurd waarin tal van onjuistheden werden gesignaleerd; deze brief is echter niet geplaatst, vermoedelijk vanwege de lengte. In aanvulling op het bovenstaande enkele stukken uit deze brief:
Over ‘Therapeutic Touch’:
“Zo wordt het meermaals genoemde Therapeutic Touch (TT) beschreven als een ‘rustgevende massage’. In werkelijkheid vindt bij TT geen massage plaats, maar alleen een soort handenwapperen boven het lichaam, zogenaamd om ‘levensenergie’ weer ‘in balans’ te brengen. Dat dit alles gewoon onzin is, is al in 1996 bewezen door een even simpel als vernuftig onderzoek van een negenjarig(!) meisje met de naam Emily Rosa.”
Over acupunctuur:
“Idem is de wereldwijde wetenschappelijke consensus dat acupunctuur niets anders is dan een theatrale placebo. Uitgebreid wetenschappelijk onderzoek heeft laten zien dat er helemaal niets klopt van de basisprincipes van acupunctuur zoals ‘meridianen’ (die elke behandelaar weer op andere plaatsen zegt te vinden) of ‘energie’ (die eveneens door elke behandelaar anders wordt geïnterpreteerd). Datzelfde wetenschappelijke onderzoek liet zien dat de aandacht van de acupuncturist voor de patiënt een veel groter effect had dan de daadwerkelijke behandeling: zwijgende behandelaars die de ‘correcte’ acupunctuurbehandeling uitvoerden hadden veel minder succes dan behandelaars die in het wilde weg naalden zetten maar wel uitgebreide positieve interactie hadden met patiënten.”
En zelfs bij het bewezen werkzame sint-janskruid zijn kanttekeningen te plaatsen:
“Dit laatste, bewezen werkzame middel heeft echter ook meteen de nadelen van farmaceutische antidepressiva: bijwerkingen en interacties met andere middelen. Een bijkomend probleem van dergelijke natuurlijke middelen is de onvoorspelbare dosering, want de hoeveelheid werkzame stof (hypericine) in dit plantje kan sterk variëren, iets wat ook blijkt uit analyse van commercieel verkrijgbare pillen met sint-janskruid. Dit wordt nog verergerd doordat deze middelen als voedingssupplementen worden verkocht en daardoor niet aan dezelfde strenge eisen voor werkzaamheid en dosering hoeven te voldoen als reguliere medicijnen. Je weet met andere woorden nog steeds niet precies wat je slikt.”
Ik vind het eerlijk gezegd een beetje een misser dat de Volkskrant geen enkele kritische reactie heeft geplaatst op hun artikel, want men wekt zo de indruk dat de reguliere medische wereld regelmatig aanklopt bij kwakzalvers en zweefkezen, en dat dit een goede ontwikkeling zou zijn.
Een aantal hypnotherapeuten heeft een dubieus artikel geschreven over de corona-maatregelen. De redenering van deze hypno-therapeuten is niet onbekend, ze gebruiken echter het woord hypnose als sleutelwoord. Volgens hen is ‘het volk’ massaal en bewust door de Nederlandse overheid ‘onder hypnose’ gebracht. Deze hypno-therapeuten raden ook aan om meldingen van fact-checkers uit te schakelen. Die versterken namelijk de angst. Advies: negeer de informatie van de overheid en de fact-checkers en stap uit je angst.
Als je afgaat op de headlines van de artikelen die Margreet Vermeulen heeft geschreven (helaas allemaal €), dan lijkt ze best competent. Dan vraag ik me af wat het is dat ze deze keer zo een enorme uitglijder maakt? Wie of wat doet haar kritiekloos worden?
https://www.volkskrant.nl/search?query=margreet+Vermeulen
[ deze brief is echter niet geplaatst, vermoedelijk vanwege de lengte. ]
Misschien had je beter een klacht kunnen indienen in plaats van een ingezonden brief?
Ik denk dat je gelijk hebt dat zeer korte beknopte reacties een veel grotere kans hebben geplaatst te worden. Waarbij je ook bij voorkeur schrijft dat je je nu even tot de (drie) grootste missers beperkt.
Ik heb ook de indruk dat nooit reacties geplaatst worden die een artikel van A tot Z tot op de grond toe afbranden, tenzij er grote landelijke ophef over is ontstaan en de schrijver van de weerlegging enige bekendheid en betrouwbaarheid geniet.
De Volkskrant heeft de ombudsman ook al afgeschaft, de redenen vind ik niet sterk.
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/de-ombudsman-stopt-het-verantwoording-afleggen-blijft~bd971ddd/
@FVerweven
Oh, ik had de schrijver ook wel op enkele punten gelijk gegeven, onder meer dat in de reguliere medische wereld nog wel verbetering mogelijk is wat betreft behandeling via leefstijl, beweging en persoonlijke aandacht voor patiënten. Het probleem is alleen dat vooral meer persoonlijke aandacht erg tijdrovend en kostbaar is in de reguliere zorg — terwijl juist dat volgens mij verantwoordelijk is voor de meeste (placebo-)effecten van die
alternatieve‘aanvullende’ zorg.Ik denk hoe dan ook dat het een erg slecht idee is om alternatieve behandelaars in te zetten voor het geven van die aandacht, ook als mensen zich er beter door voelen. Je legitimeert daarmee allerlei kwakzalverij en onzinnige flauwekulbehandelingen — en die alterneuten zullen zich ook niet beperken tot het geven van alleen de voorgeschreven aandachtbehandeling, maar zich ook actief gaan bemoeien met andere gezondheidsaspecten van die patiënten, ook al zijn ze vaak totaal incompetent op medisch gebied. Het probleem met alternatieve behandelaars is immers dat ze zichzelf en hun klanten voor de gek houden, en serieus denken dat ze mensen met kwalen effectief kunnen behandelen.
Of het werkelijk van A tot Z is, doet er niet zoveel toe.
Als je met meer dan x zware kritiekpunten aan komt zetten, dan voelt dat al snel als van A tot Z.
Het plaatsen van zo’n brief door een redacteur of ombudsman kan dan aanvoelen als verraad van je eigen collega.
FVerweven:
Er zou m.i. eens goed gekeken mogen worden naar de eigenaar van o.a. de Volkskrant, die mogelijk niet vies is van ronkende kopteksten i.v.m. de kijk- en verkoopcijfers en zodoende een te dikke vinger in de pap heeft: https://www.dpgmedia.nl/over-ons
Bij de Vk staat de laatste tijd opvallend veel achter een betaalmuur, vind ik.
Misschien zou de Volkskrant het artikel van de heer Borst kunnen plaatsen, uiteraard met zijn toestemming. De heer Borst is benaderbaar via Kloptdatwel. Dus meneren en dames van de Volkskrant, wat let jullie? Jullie lezers die niet heel erg geïnteresseerd zijn in droge feitjes? Nee toch?
[ ronkende kopteksten ]
De Volkskrant is er blijkbaar kampioen in.
Nu moet gezegd worden dat met dalende gedrukte oplages en stijgende online oplages (die veel minder advertentiegelden opleveren) dat het wel te begrijpen is dat men vaker de rand op gaat zoeken.
https://image.gscdn.nl/image/cc53330e16_Schermafbeelding_2019-07-11_om_09.58.51.png?w=600&s=fcdc9f7422c2c888ef54be02ff8153b3
En morgen in De Volkskrant een stuk over Vrouwen voor Vrijheid, een groep warhoofden, die hun vrijheid belangrijker vinden dan een gevaarlijke ziekte, die voor een overbelaste zorg zorgt.
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/in-het-verzet-tegen-de-lockdown-valt-een-groep-op-die-zich-nadrukkelijk-vrouwelijk-profileert-wie-zijn-zij~b296171e/
Het zal wel weer achter een betaalmuur staan.
[ En morgen in De Volkskrant ]
Bedoel je morgen of vanmorgen? Aangezien je nu de link al kunt geven?
Inderdaad achter €, dus kun je iets vertellen over wie en wat?
@RV
Wat schiet je daar uiteindelijk mee op? Ook dit artikel werd recent kritiekloos geplaatst en achter een betaalmuur gezet: https://kloptdatwel.nl/2021/03/27/de-linke-weekendbijlage-13-2021/
Langs deze omweg toch voor iedereen te lezen: https://archive.vn/FaBen
Reactie van mezelf:
Fijn als de Volkskrant bovenstaand artikel van Filip Borst zou plaatsten als rectificatie, daar niet van, maar is dat in het huidige klimaat meer dan een druppel op een gloeiende plaat vraag ik me af. Het zijn helaas geen incidenten.
Morgen dus, want het staat net op de website. Het is een portret van Vrouwen voor Vrijheid en Moederhart, twee groepen vrouwen die tegen de coronamaatregelen strijden. Beide zijn nogal spiritueel. Veel geklaag over het inperken van de vrijheid, natuurlijk is men tegen vaccins en tegen mondkapjes, die de adem belemmeren.
Een citaat over Moederhart:
Een iets kortere versie van dit stuk had Filip Borst eerst als opiniestuk bij de Volkskrant aangeboden, maar die hebben het dus niet geplaatst. Ze krijgen wel veel aangeboden, dus het is ook iets te gemakkelijk om de conclusie te trekken dat ze dit soort kritische reacties liever niet plaatsen.
(Overigens heb ik wel eens gehoord dat de betaalmuur van de Volkskrant niet zo heel ondoordringbaar is, iets met uitzetten van javascript in je browser ….)
Over beide groepen is de afgelopen tijd al heel wat geschreven in diverse media. Het belangrijkste om nu te weten is dus of de Volkskrant er dit keer kritische kanttekeningen bij geplaatst heeft of niet.
[ het is ook iets te gemakkelijk om de conclusie te trekken dat ze dit soort kritische reacties liever niet plaatsen. ]
Ik kan voor mijzelf zeggen dat ik geen conclusies trek en vooral mogelijke redenen voor niet-plaatsen geef.
(En Java in Firefox uitzetten is blijkbaar nogal moeilijk te vinden…) 🙂
Ik kan inmiddels het hele artikel lezen en heb de reden van het plaatsten gevonden:
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/in-het-verzet-tegen-de-lockdown-valt-een-groep-op-die-zich-nadrukkelijk-vrouwelijk-profileert-wie-zijn-zij~b296171e/?
Haro Kraak en Pieter Sabel2 april 2021, 20:05
En een heel stuk verderop:
Ik blijf me afvragen of we al deze mensen nu werkelijk zoveel media-aandacht moeten geven. Je kunt natuurlijk zeggen dat alle stemmen gehoord moeten worden, maar als je kijkt naar de verdeling van de opvattingen van de mensen over de maatregelen, dan heb je eigenlijk 3 smaken:
De mensen die de huidige maatregelen goed vinden en dat schijnt nog steeds de meerderheid te zijn.
De mensen die de maatregelen niet streng genoeg zijn en die bijvoorbeeld vinden dat we naar 0 covid moeten streven. Deze groep demonstreert niet en lijkt niet, of nauwelijks aan bod te komen in de media.
De mensen die van de maatregelen af willen (die je natuurlijk wel weer onder kan verdelen in allerlei groepen). Dit zijn de mensen die wekelijks wel ergens demonstreren en die ook regelmatig in de media verschijnen, met portretten zoals het bovengenoemde artikel in De Volkskrant, of als gast in talkshows, waarin ze vrolijk in discussie mogen gaan met echte deskundigen. Kortom, de grootste schreeuwers krijgen de meeste aandacht, ook als ze maar een relatief kleine groep vormen.
En mevrouw Vroonhoven vindt dat we niet genoeg naar de mensen luisteren:
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/kunnen-we-dat-nog-wel-luisteren-overpeins-ik-terwijl-ik-naar-de-stoet-coronademonstranten-kijk~bc617f7e/
Tja, hoezo wordt er niet naar deze mensen geluisterd? Ze komen regelmatig in de media, net als zo’n beetje iedere belangengroep. Probleem is alleen dat we aan de ene kant een ziekte hebben die zorgt voor een overbelaste zorg, sterfgevallen en mensen die langdurig last hebben van gezondheidsschade. Aan de andere kant hebben we de vervelende gevolgen van de bestrijding van de verspreiding vande ziekte, waarbij even vergeten wordt dat bij het niet bestrijden van de verspreiding, de gevolgen van de ziekte nog veel groter zijn, dus meer overbelaste zorg, meer uitgestelde behandelingen, meer sterfgevallen en meer mensen die langdurig last hebben van gezondheidsschade.
Probleem is dat men al probeert de kool en de geit te sparen, hetgeen soms resulteert in maatregelen die moeilijk uit te leggen zijn. Punt is dat naar mensen luisteren niet hoeft te betekenen dat we hun ideeën overnemen. Gelukkig weegt de stem van de deskundigen in dit geval zwaarder en ook deze deskundigen krijgen niet in alle opzichten hun zin.
Ja, Renate,
je zou haast de Stichting Burgerhart oprichten, een clubje van enigszins belezen en alleszins zich verantwoordelijk voelende burgers, die niet roepen dat ze het beter weten dan de deskundigen en die op rustige herrieloze toon uitleggen waarom ze voor maatregelen en vaccinaties zijn. Maar zo’n clubje mist de TV-factor. Te weinig schreeuwerig, te weinig sensationeel. 🙂
Punt is natuurlijk dat men in de media liever conflicterende meningen ziet. En zo krijg je dus programma’s waarbij een deskundige het op moet nemen tegen een warhoofd, dat de kijker overspoelt met zoveel leugens, dat de deskundige ondergesneeuwd raakt.
Maar vandaag kreeg ik de uitnodiging voor m’n vaccinatie op 8 april en 12 weken later de tweede prik. Als dit tenminste doorgaat, want ik geloof dat men de vaccinaties met Astra Zeneca weer stop heeft gezet.
@Renate1
Even uit jouw geciteerde tekst geplukt:
Ik denk dat mevrouw Vroonhoven twee dingen onderschat:
– hoeveel meer ‘gewone mensen’ er zijn die het huidige coronabeleid onderschrijven maar nauwelijks zichtbaar zijn (zoals hier ook al wordt gezegd), maar ook
– hoe gemakkelijk ‘gewone mensen’ soms allerlei ongewone dingen gaan geloven of aanhangen — dingen die vaak niet meer te respecteren of goed te praten zijn.
Een al vaker aangehaald artikel uit de HuffPo geeft de schrijnende verhalen van heel gewone mensen die om onopgehelderde redenen zeer extreme dingen gaan geloven: https://www.huffpost.com/entry/children-of-qanon-believers_n_601078e9c5b6c5586aa49077
Wanneer blijkt dat een hoop Nederlanders op de FvD hebben gestemd vanwege de standpunten van deze partij inzake corona, zou ik dat wel zorgelijk vinden. Want die standpunten mogen dan weinig realistisch (en vermoedelijk ook vooral opportunistisch) zijn, het extreemrechtse gedachtegoed waarop deze club drijft is helaas maar al te zeer een realiteit.
Inderdaad. Ik ken genoeg ‘gewone mensen’, die bij mij in de flat wonen, die toch vreemde ideeën blijken te hebben. Het coronagedoe zorgt er voor dat ik ontdek dat mensen die ik altijd gewoon aardig hebt gevonden en die ik misschien nog wel aardig vind, soms toch wel heel vreemde opvattingen over het virus en vaccinaties blijken te hebben. En aan de andere kant is er nog altijd een meerderheid van ‘gewone mensen’, die achter de maatregelen staan, of dus ze nog strenger wil hebben.
En veel van die ‘gewone mensen’ die ineens rare dingen gaan geloven, doen dat mogelijk ook gewoon omdat ze genoeg hebben van de maatregelen tegen een onzichtbare vijand. Dat zijn misschien niet onmiddellijk allemaal warhoofden, maar gewoon mensen die iets willen geloven, omdat het ze beter uitkomt, omdat ze weer gewoon hun oude leventje terug willen hebben.