Firehosen met klimaatscepticus Ferdinand Meeus

Ferdinand Meeus, een gepensioneerde scheikundige die zich nogal roert in het klimaatdebat met dubieuze uitlatingen, mag zich verheugen in aanhoudende aandacht van factcheckers (o.a. DPA, Knack, Factcheck Vlaanderen, Klimaatveranda en #Ophef) en nieuwssites (o.a. Joop, De Nieuwe Wereld, ON!). Omdat hij hier niet bepaald altijd even goed uitkomt, wilde ik zelf eens kijken waar de commotie overgaat en hoe hij zich tegen de kritiek verdedigt. Naar aanleiding van Meeus’ antwoord op vragen van het programma #Ophef!, ben ik zijn Twitter en OpinieZ, een online opinieplatform, gaan bekijken. Wat ik daar tegenkwam is het best te beschrijven als een variant van de eerder op Kloptdatwel besproken gesprekstechniek Gish Gallop.

Ter herinnering de Gish Gallop is een discussietactiek waarbij je een snelle reeks van “misleidende argumenten, halve waarheden en verkeerde voorstellingen” afvuurt op je opponent. De variant die Meeus vooral op Twitter hanteert, kan Firehosing genoemd worden. Deze techniek kenmerkt zich door misinformatie over een langere periode en via meerdere kanalen te verspreiden. Je creëert zo een overweldigende hoeveelheid aan informatie van lage kwaliteit, leugens en al eerder ontkrachte stellingen.
Op Twitter bereikt Meeus dat door zijn berichtjes opnieuw te sturen, stellingen continu te herhalen, korte onduidelijke reacties te plaatsen, enzovoorts. Sommige van die berichten worden dan opgepikt en krijgen vele likes en reacties.
Door de hoeveelheid is het ondoenlijk om overal op te reageren en kan de ongeïnformeerde lezer het idee krijgen dat Meeus toch een punt zou hebben. Bijvoorbeeld door het illusory truth effect, ook behandeld in het programma #Ophef. Dit effect houdt in dat je geneigd bent verkeerde informatie als waarheid te zien, omdat je er bekender mee bent. Een ander doel van Firehosing is het uitschakelen van de ratio, omdat je door de hoeveelheid en herhaling begint te twijfelen wat nou waar is. Zo ga je keuzes maken op basis van emoties of de groep/de stam waarmee je je identificeert in plaats  van je keuze af te laten hangen van redelijk argumenten.

De productie van Meeus is dus te groot om per bericht te behandelen. Wel kan ik enkele tactieken bespreken die hij gebruikt. Zo hoop ik te illustreren dat wat Meeus deelt van dusdanige lage kwaliteit is dat het beter genegeerd kan worden.

Fopexpert

De eerste tactiek die Meeus gebruikt is nep-expertise. Door te doen alsof hij een expert is, hoopt hij dat zijn boodschap serieuzer genomen wordt en niet slechts als een mening van een leek. Meeus heeft geen wetenschappelijk onderzoek verricht op het gebied van klimaatverandering. In zijn twitter profiel staat de titel IPCC expert reviewer, maar die titel kan zo’n beetje iedereen krijgen zo laat #Ophef overtuigend zien. De verdediging van Meeus, dat het IPCC aangeeft dat de titel wel wat voorstelt, schiet tekort gegeven de demonstratie van de journalist en verklaring van iemand die betrokken was bij het proces van beoordeling.
In een reactie op #Ophef stelt Meeus dat zijn opleiding in organische scheikunde hem een expert maakt aangaande de basiswetten van CO2, broeikaseffect en van de energiebalans van de planeet. Er zijn echter scheikundigen die wel actief onderzoek deden naar atmosferische processen aangaande het klimaat die uitspraken van Meeus tegenspreken. Ook scheikundige verenigingen spreken zijn uitlatingen gedeeltelijk tegen. Een ander punt dat zijn vermeende expertise tegenspreekt is dat de onderwerpen op zijn twitteraccount voor het grootste gedeelte helemaal niet over CO2, energiebalans en de basiswetten gaan. Het meeste gaat over ijs gerelateerde onderwerpen als zeeijs en ijsmassa, biologische onderwerpen als koraal, gewassen en de hoeveelheid bladbedekking in de wereld, observaties over temperatuur, weerextremen en overstromingen en vooral ook politiek. Onderwerpen waar hij zelf dus aangeeft geen expertise over te bezitten. Toch werpt hij zich voortdurend op als expert, in antwoorden op de vraag of hij een expert is op Twitter en op OpinieZ.

Het zal geen verassing zijn dat de meerderheid van wetenschappers die wel expertise hebben door actief wetenschappelijk onderzoek in de klimaatwetenschappen Meeus tegenspreken. Meeus zijn tactiek tegen deze kritiek is de klimaatwetenschappers en zelfs de hele klimaatwetenschap verdacht te maken door een combinatie van complotdenken, beschuldigingen en verouderde wetenschapsfilosofie. Hiermee vermijdt hij dat hij inhoudelijk moet reageren op de kritiek en hoopt hij dat het voor de lezer niet uitmaakt dat hij alleen zelfverklaarde expertise heeft op het gebied van klimaatwetenschap.

Uit eigen ervaring weet ik dat er niet veel nodig is om ervan beschuldigd te worden in een sekte te zitten wegens het delen van bepaalde klimaatinformatie. Verklaringen van glaciologen in factchecks worden afgedaan als komend van bekende klimaatalarmisten. Anderen worden beschuldigd van het plegen van censuur. Een voorbeeld van het complotdenken is een selectieve quote van prof D. Schneider uit 1989. Schneider is vaker doelwit van mensen die kritisch tegenover klimaatverandering staan omdat hij een publiek figuur was. De quote blijkt uit de jaren ‘70 te komen. Door het bewust weglaten van de zin die hier direct op volgt – “I hope that means being both.” – lijkt de quote te beweren dat Schneider oproept om te overdrijven over klimaatverandering terwijl hij juist opriep om de waarheid te spreken. Dit was al in 1989 bekend. Toch blijft Meeus dit verspreiden.

Fopwetenschapsfilosofie

Een voorbeeld van hoe Meeus de klimaatwetenschap verdacht maakt is om het verouderde falsificationisme te gebruiken en te beweren dat omdat klimaatwetenschap in zijn ogen niet gefalsifieerd kan worden, of al gefalsifieerd is, het – Karl Popper indachtig – geen “echte” wetenschap is. Hij twittert echter ook dat je wetenschapsfilosofen als Kuhn en Lakatos moet lezen en had dan moeten weten dat zij nogal wat kritiek hadden op deze te simplistische weergave van wetenschap door Popper. Filosofen vinden dit een kul argument getuige ook de reactie van wetenschapsfilosoof en skepticus Maarten Boudry op Twitter.

Kersenplukken met onduidelijke grafieken

Een manier om zaken te verdraaien is door selectief met bronnen om te gaan en onduidelijke grafieken te plaatsen waar je dan zelf maar een conclusie uit moet trekken. We hebben hierboven al gezien dat Meeus niet de hele quote van Schneider gebruikt. Andere voorbeelden zijn misleidende grafieken die een verkeerde y-as nemen, een variant hiervan wordt door Sanne Blauw besproken.
Maar ook door erg selectief te zijn in welke grafieken hij kiest van bronnen die op zich betrouwbaar zijn, doet Meeus aan misleiding. Bijvoorbeeld door op Twitter de onderstaande grafiek weer te geven die dagelijkse variatie laat zien in plaats van de duidelijkere grafiek van dezelfde site die de maandelijkse weergave laat zien. Beide grafieken gaan over het zeeijs en komen van dezelfde bron, het verschil is de duidelijkheid en de tijdspanne.

Door onduidelijke grafieken te geven kan Meeus een conclusie aan de grafiek verbinden die tegen de conclusie van de bron van de grafiek ingaat. Zo beweert NOAA namelijk dat droogte wel is toegenomen in tegenstelling tot wat Meeus met deze grafiek op Twitter beweert.

Oversimplificatie

Een andere tactiek is dat Meeus de vaak complexe zaken te simpel weergeeft waardoor het onjuist of misleidend wordt. Dit zijn we al tegengekomen bij bespreking van zijn tweede tactiek. Toen versimpelde Meeus de vraag of klimaatwetenschap legitiem is tot Poppers falsificationisme. Een ander voorbeeld zijn Meeus zijn tweets over absolute percentages van CO2, rond de 0,04%, in de atmosfeer, en het daarmee samenhangende verwarmingseffect. Dat zou allemaal zo laag zijn (0,04% en 1% van de zon) dat het lachwekkend zou zijn om dit serieus te nemen. Echter kunnen we met een natuurkundig model berekenen dat al die lage percentages van broeikasgassen een stevig effect op de temperatuur van de aarde hebben. Zonder broeikasgassen zou de gemiddelde temperatuur van de aarde -19.5ºC zijn, met broeikasgassen rond de 14ºC. Een verschil van zo’n 34ºC. Niet slecht voor een paar percentages broeikasgassen die gezamenlijk plaatselijk niet meer dan 3% van de atmosfeer uitmaken. Alleen absolute percentages geven en dan impliceren dat het geen effect heeft, is te simpel en daardoor geen goede informatie.

Nog een voorbeeld hiervan is deze grafiek over de ontwikkeling van het aantal branden per jaar. Die zou volgens Meeus bewijzen dat de verwachting van een toename van branden door klimaatverandering foutief zou zijn. Wie echter het artikel leest, komt erachter dat er wél een stijging is van het risico van branden. Er zijn meerdere oorzaken voor branden en omdat mensen minder land verbranden zie je een daling, terwijl het risico op branden door klimaatverandering dus stijgt.
Het te simplistisch voorstellen van zaken zien we ook bij zijn opmerking over vulkanen onder West-Antarctica. De vulkanen zouden het smelten veroorzaken terwijl NASA aangeeft van niet. De ijsmassa is namelijk al 30 miljoen jaar oud terwijl die vulkanen er al miljoenen jaren waren. Er is ook geen aanwijzing dat de vulkanen actiever zijn geworden. Daardoor zijn de vulkanen geen oorzaak van het huidige smelten. Ook de simplistische dooddoener dat klimaatverandering van alle tijden is, behoort tot zijn repertoire. Vertelt je niets over de oorzaak van de huidige verandering en hoe erg het is.

Inconsistent

Een laatste observatie is dat Meeus zichzelf tegenspreekt. Zo lijkt het niet uit te maken of een bewering van Meeus tegen een andere bewering van hem ingaat, als het maar tegen de huidige klimaatwetenschap is. Een goed voorbeeld hiervan is zijn beschuldiging dat wetenschappers die in Nature publiceerden niet de WMO definitie van klimaat zouden hanteren in de zin dat het om een tijdspanne van 30 jaar gaat voor gemiddelde weervariabelen. Zelf deelt Meeus echter zee-ijs trends die maar 10 jaar behelsen, temperatuur voor oktober die maar met een gemiddelde van afgelopen 10 jaar werkt en dagelijkse temperatuur-anomalieën. Allemaal niet met gemiddelden over tijdspannes van 30 jaar.

Omgekeerde wereld

Mensen die zijn misleidende en foutieve berichten doorprikken en uitleggen worden door Meeus steevast beschuldigd van het niet hebben van vakkennis, alarmistisch te zijn en selectief of misleidend te zijn. Kortom Meeus beschuldigt zijn tegenstanders precies van hetgeen hijzelf doet. Meestal wilt hij wel dat zijn weerwoord wordt gepubliceerd of dat er een debat met hem komt. Zo krijgt hij extra aandacht waardoor de Firehose-tactiek kan floreren. Dit is ook de beschermingstactiek die we bij de Gish-Gallop hebben gezien. En mocht Meeus op dit artikel reageren zal de hierboven beschreven voorspelbare reactie waarschijnlijk ook uitkomen.

Ik kan nog vele andere voorbeelden geven van misleidende en foutieve informatie van Meeus. Echter kost het teveel moeite om elke tweet of artikel van hem te behandelen. Dat is nogmaals de tactiek van Firehosing. Ik hoop te hebben aangetoond dat de informatie van Meeus van een lage kwaliteit is en bedoeld is om te verwarren. De kwaliteit is zo laag dat Meeus maar het beste genegeerd kan worden.

Lees ook over Firehosing op Neurologica Blog: How to Combat Firehosing