Internetmemes hebben de manier waarop we online communiceren radicaal veranderd, vooral op social media. Meestal bestaan ze uit een foto of cartoon met een bepaalde tekst erbij om een punt te maken. Zoals het bekende gezegde luidt, één plaatje zegt meer dan duizend woorden, en kan daardoor veel effectiever zijn in het overbrengen van een boodschap dan een heel weloverwogen, goed onderbouwd essay (vooral als Twitter posts beperkt tot 140 tekens).
Memes kunnen op zeer geestige wijze iets raars over de wereld uitleggen in de vorm van een simpele grap, die mensen hun kijk op de maatschappij kan doen heroverwegen. Maar, hoewel ze vaak een kern van waarheid bezitten, zijn ze meestal onnauwkeurig in detail en soms extreem misleidend of gewoon onjuist.
Eén type memes dat zeer gangbaar is, is citaten van beroemde wetenschappers, filosofen, politici etc. met hun foto ernaast. Het kan een diepzinnige uitspraak over een bepaald aspect van het heelal of de menselijke natuur bevatten, of eigenlijk pseudo-diepzinnige bullshit van het type dat van je Deepak Chopra zou kunnen horen en je niets over de realiteit vertelt.
Duidelijk geërgerd door de valse Aurelius-meme, maakte iemand deze anti-meme.
Een ander veelvoorkomend type is fictieve quotes, die worden toegeschreven aan mensen waarvan bij naspeuring niet kan worden bevestigd dat ze het ooit hebben gezegd of geschreven en het waarschijnlijk niet zouden hebben gesteund. Een berucht voorbeeld is Marcus Aurelius, die vals geciteerd wordt alsof hij twijfelde aan het bestaan van goden, hoewel niets van zijn overgeleverde geschriften op dergelijk religieus skepticisme wijst. Dit citaat is over het internet verspreid in veel verschillende vormen, vooral door atheïsten, agnosten en humanisten die waarschijnlijk houden van het feit dat een zeker antiek persoon het met hen eens lijkt te zijn. In één van zijn ergste verschijningen wordt de meme zelfs vergezeld van een afbeelding van Caracalla in plaats van Aurelius zelf. Dit is gewoon pseudogeschiedenis die we moeten tegengaan, zelfs als je het sentiment leuk vindt.
Een laatste categorie slechte bad memes bestaat uit verkeerd toegeschreven uitspraken. Iemand heeft het inderdaad gezegd – hoewel mogelijk niet letterlijk – maar die persoon was niet zo bekend, mensen onthouden verkeerd wie het heeft gezegd (of het kan ze niet schelen) en schrijven het toe aan een beroemder iemand. Op Facebook zul je met gemak honderden teksten vinden die zogenaamd zijn geuit door door Albert Einstein, Stephen Hawking of Carl Sagan – figuren waarmee rationalisten zich graag identificeren. Een quote die tergend vaak verkeerd wordt toegeschreven aan Hawking is ‘The greatest enemy of knowledge is not ignorance, it is the illusion of knowledge’. Iedereen die vol passie pseudowetenschap bevecht is er vatbaar voor om het eens te zijn met zo’n statement, en als Hawking ‘t heeft gezegd, dan moet het wel geweldig zijn. Dus ze klikken op ‘Delen’ of ‘Retweet’ en wachten af om likes te oogsten, zonder eerst de bron te checken.
De echte auteur was Daniel J. Boorstin. Wie? Ja, van hem heb je vast nog nooit gehoord. Maar dat is geen excuus om lichtgelovig te zijn; give credit where it is due. Het is nogal ironisch wanneer dit citaat, dat waarschuwt tegen de ‘illusie van kennis’, zomaar gedeeld wordt zonder enige factcheck, vooral als skeptici het doen – wij, die toch het goede voorbeeld zouden moeten geven.
Als tip kan ik zeggen dat WikiQuote en GoodReads meestal betrouwbare websites zijn om de authenticiteit van een uitspraak te verifiëren, maar er zijn ook vele andere, en deze twee kunnen het ook fout hebben – iets wat je zelf zult moeten uitvissen. Dus, als je dat eenmaal gedaan hebt, wat is dan de volgende stap? Je zou een anti-meme kunnen maken zoals de debunker van de Aurelius-meme hierboven deed, met rode markeringen en hoofdletters, maar dat kan nog wel eens negatief en zelfs agressief overkomen. Beter kun je misschien degene die een foute meme heeft gepost beantwoorden door gewoon zelf een gecorrigeerde versie van die meme te maken, een counter-meme, en die overal verspreiden. Als je succesvol bent, kan de poster een rectificatie of retractie plaatsen en misschien deze keer zelfs jouw meme posten als alternatief.
De beste manier om dit af te sluiten is misschien wel de beste skeptische quote-meme van allemaal, expres verkeerd toegeschreven aan iemand die allang was overleden voordat het internet werd uitgevonden. Deze en vergelijkbare versies zijn een uitstekende reactie om mensen opnieuw te laten overdenken of de meme eigenlijk wel waar is. Maar zelfs als een beroemd persoon het echt heeft gezegd, kan de tekst inhoudelijk nog steeds fout zijn; we dienen ook uit te kijken voor een beroep op een misleidende autoriteit.
Steun Kloptdatwel
Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).
NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.
Daniel J. Boorstin is de auteur van een boek getiteld: The Discoverers (1983). Dat was in 1991 opnieuw uitgegeven in twee delen (in cassette) op veel mooier papier met heel veel illustraties.
https://en.wikipedia.org/wiki/The_Discoverers
De biografie van Boorstin
https://en.wikipedia.org/wiki/Daniel_J._Boorstin
verzwijgt dat hij in 1953 voor de commissie van McCarthy getuigde tegen zijn vooroorlogse communistische partijgenoten.
Het boek van 1983 vermeldt dat de omslag een 16de eeuwse houtsnede is. Deze bekende prent is echter afkomstig van Flammarion. Zie:
http://skepsis.nl/flammarion/
Al in 1974 was de oorspong van deze plaat bekend.
Erger is dat in het boek Boorstin uitvoerig uitlegt hoe de middeleeuwse christelijke kerk de bolvorm van de aarde deed vergeten. Flauwekul.
Zie:
http://skepsis.nl/columbus-platte-aarde/
http://skepsis.nl/onderwijs-platte-aarde/
Gezegd moet worden dat historici (bijv. Jeffrey Burton Russell) pas in 1991 duidelijk uitlegden hoe het zat.
Verder is The Discoverers wel een interessant boek.
Ptotemaeus en Aristoteles, beide fervent voorstander van de (geocentrische) bolle aarde, waren autoriteiten in de Middeleeuwen. De middeleeuwse kerk bemoeide zich wel met de theologie maar nauwelijks tot niet met de pogingen tot wetenschap. Zij onderdrukte niet het idee dat de aarde een bol was.
https://www.theguardian.com/science/2010/oct/15/gods-philosophers-science-book-review
Ik heb enige bedenkingen tegen dat boek. Maar afgezien daarvan is het boek waar het niet polemisch is, een aardig boek. Naast de polemische passages is de sneltreinvaart van het boek een punt van kritiek mijnerzijds. Af en toe had ik een pauze op een station gewild waar een probleem nader besproken werd. Maar de trein dendert voort.
RV
Misschien had Abraham Lincoln gewoon een vooruitziende blik? Zo’n groots staatsman, ik ben geneigd dit voor waar aan te nemen. ?
Misschien moet je meer denken aan een quote als:
“alles van waarde is weerloos”
Quote van Nina Brink.
“Alles van lvdbergen is waardeloos”
Quote van FVerweven
“Als het regent in mei is april voorbij”
Quote van Nietszche
Famous quote: “I never said that”, Morgan Freeman.
http://www.relatably.com/m/fake-quote-memes
Voting For Trump Is Like Asking Me To Drive
Stevie Wonder
Mon dieu ayez pitié de mon âme. Mon Dieu ayez pitié de ce pauvre peuple.
(Hillary Clinton)
Het zijn “interessante” tijden.
De wereld staat in brand, dat was me al een tijd duidelijk. Wie weet komt het toch nog een beetje goed. Nooit meer helemaal. Dat mag je aan mij toe quoten.
En nu emigreren naar een beschaafd land?
Dat is hier offtopic. ?
België
?
Die “interessante tijden” waren eveneens offtopic…
En mijn reactie mag voortaan ook gezien worden als een citaat.
Ik had het over emigreren naar een beschááfd land. Daarbij had ik niet noodzakelijkerwijs Nederland op het oog. Wilders is alleen nog maar leider (hé, waar doet dat woord me aan denken?) in zijn eenmanspartijtje. Als (ALS!) hij hier ooit echt aan de macht zou komen, ga ik beslist weg uit deze domme aangespoelde delta. Kolibrietjes kunnen me gestolen worden.
@ Hans
Ja, ga je dan weg uit Nederland? Dat is echt geen kattenpis hoor. By now weet ik wat het is om te emigreren. Hoe ouder je bent, hoe moeilijker het wordt. Als vuistregel.
Je moet relativeren, quote alert on. Wat betreft Trump: this, and he too, shall pass. Trump is tijdelijk hè, de kolibrietjes wegen een miljoen keer zwaarder dan hij.
Maakt u zich geen zorgen; ik heb wel voor heter vuren gestaan.
Veel sterkte met de vastgoedproleet!