Kloptdatwel?

Gezondheid

Professor Schetters zaait ongefundeerde twijfel over coronavaccins

by 137 Comments

Op zijn ‘Maatschappij kritisch platform’ Black Box News presenteert Flavio Pasquino een interview met prof. dr. Theo Schetters, waarin deze nogal opmerkelijke uitspraken doet over het coronabeleid en in het bijzonder de mRNA -vaccins die nu uitgerold worden.  Een kritische beschouwing van dit interview.

(Deze post is een bewerking van mijn eerdere Twitter-draadje.)

Veiligheid: auto-immuunziektes?

Theo Schetters is een bonafide wetenschapper. Hij is gepromoveerd op immuniteit tegen malaria, en heeft zijn hele leven gewerkt aan vaccin-ontwikkeling, thans via zijn (eenmans?)-BV ProtActivity

Rond 2:35 zegt Schetters dat mRNA-vaccins nog nooit breed ingezet zijn bij mensen. Dat klopt, maar er is de nodige ervaring mee opgedaan met eerdere trials – zie dit Nature artikel – en het trial van Pfizer omvat 43.998 proefpersonen. En hoewel de resultaten van Pfizer nog niet compleet zijn, vallen er gezien de omvang van het trial – 43.998 personen, zie het EMA assessment report – echt geen rare dingen meer te verwachten wat betreft veiligheid. 

Professor Schetters zaait ongefundeerde twijfel over coronavaccins 1
Schetters (l) en Pasquino (r) luisteren naar Andrew Wakefield en ‘vergeten’ te vermelden dat hij een van de ergste medische oplichters van de moderne tijd is.

Op 3:20 draait Flavio een fragment uit een recent interview met Andrew Wakefield, waar Schetters mee instemt. Wakefield is een notoire antivaxxer en wetenschappelijk fraudeur. Voor een debunk van dat interview, zie mijn Twitter-draadje of Facebook-post.

Schetters vertelt dat het mRNA in het Pfizer-vaccin eiwit produceert en laat een plaatje zien uit een artikel – een “supplementary figure” dat dus niet interessant genoeg was om in het artikel zelf te staan. Het artikel, “Visualization of early events in mRNA vaccine delivery in non-human primates via PET–CT and near-infrared imaging“, is heel interessant. Het gaat over het volgen van het mRNA in een mRNA-vaccin, in dit geval een tegen gele koorts, van de injectieplaats naar een lymfeknoop. Het begint te vertellen hoe veilig de nieuwe techniek van mRNA-vaccins in principe is.

Professor Schetters zaait ongefundeerde twijfel over coronavaccins 2

Bij een infectie zijn het namelijk bepaalde immuuncellen, APCs, in het bijzonder dendritische cellen, die antigenen vervoeren naar lymfeknopen om ze daar te presenteren aan andere immuuncellen. Het zijn ook deze APCs die typisch het mRNA opnemen.

Professor Schetters zaait ongefundeerde twijfel over coronavaccins 3 Professor Schetters zaait ongefundeerde twijfel over coronavaccins 4

Schetters’ zorg dat een RNA-vaccin een auto-immuunziekte tegen eigen spierweefsel zou kunnen veroorzaken is dus ongegrond, om twee redenen: (1) de immuunreactie richt zich tegen een lichaamsvreemd eiwit, niet een lichaamseigen eiwit, en (2) het zijn typisch niet de spiercellen die het mRNA uit een RNA-vaccin opnemen, maar juist immuuncellen, in het bijzonder dendritische cellen, die zich tussen het spierweefsel bevinden. Zoals prof. Huub Schellekens terecht opmerkt: als dit ene eiwit auto-immuunziektes zou kunnen veroorzaken, dan hadden we dat allang gezien bij vaccins met levend-verzwakte virussen zoals die voor mazelen en rode hond.

Professor Schetters zaait ongefundeerde twijfel over coronavaccins 5
Huub Schellekens reageert op de video als hem die door George van Houts voor de voeten wordt geworpen.

‘Vaccin niet nodig, meesten zijn al immuun’

Schetters beweert vervolgens, vanaf 8:10, dat de enige reden voor urgentie van vaccinatie is omdat de maatschappij op slot zit. Dit is een pure complottheorie: hij zegt dus dat de overheid zonder reden lockdown-maatregelen neemt om een vaccin door te drukken. Hij ontkent dat er urgentie zou zijn vanuit het oogpunt van infectieziekten, omdat de meeste mensen immuun zouden zijn. Dat is ver bezijden de waarheid. In mei, aan het eind van de eerste golf, heeft Sanquin gemeten dat slechts 6% van de bevolking antistoffen had. [Toegevoegd: eind oktober was dat 6,2%, laatste cijfer is 8,1% (eind november)]

Vanaf 8:45 vraagt Schetters zich af waarom RNA-vaccins gepusht zouden worden, terwijl er toch ook vaccins met traditionele technieken zijn, zoals een Chinees vaccin met levend-verzwakt virus (zoals BMR) of een andere met gedood virus (zoals de griepprik). Hij noemt ook het subunit-vaccin van Sanofi/GSK, dat bestaat uit één viruseiwit en een adjuvans. Dit is het enige traditionele vaccin waar door de EU orders voor zijn geplaatst, naast 3 RNA-vaccins en 2 vaccins op basis van een virale vector. Na twee minuten klagen dat deze nieuwe technieken gepusht zouden worden noemt hij eindelijk terloops de echte reden: deze nieuwe technieken maken het mogelijk sneller vaccins te maken. Dat blijkt thans ook: er zijn op dit moment alleen 2 RNA-vaccins toegelaten, en geen andere.

Lockdowns

Op 11:20 komt Schetters met de verbijsterende uitspraak dat massa-vaccinatie geen manier is om van de lockdown af te komen. Wat dan wel de manier is, en hoe je overbelaste ziekenhuizen voorkomt, vermeldt hij niet. Op 11:40 zegt Flavio dat er geen probleem zou zijn want er liggen “maar” 3.000 mensen in het ziekenhuis. Flavio vraagt zich nog af of het schandalig is dat hij dat zegt. Persoonlijk vind ik dat inderdaad schandalig van Flavio, hij moet zich rot schamen dat hij dat bagatelliseert. Schetters vindt het niet schandalig. We hebben in Nederland vrijheid van meningsuiting, dus je mag zeggen wat je wilt. Je mag kennelijk volgens hem dus ook de overbelaste zorgmedewerkers en (ex)patiënten op die manier beledigen.

Immuunsysteem van COVID-slachtoffers

Op 12:00 maakt Schetters het nog bonter door te zeggen: “Hoe komt het dat alle gezonde mensen die geïnfecteerd raken met corona, immuun zijn.” Hij stelt hier dus “niet ziek worden” gelijk met “immuun zijn voor infectie”. Dat is wetenschappelijke fraude. Schetters weet ook drommelsgoed dat bij een virusinfectie niet iedereen ziek wordt, ook mensen die geen immuniteit hebben tegen het virus. Dat was de hoofdreden waarom de Koch-postulaten voor virusziektes herzien moesten worden. Kijk bijvoorbeeld bij polio, met vergelijkbare cijfers als COVID-19: 90-95% van de infecties verloopt asymptomatisch, en slechts 0,5-1% vertoont verlammingsverschijnselen (bron: LCI-richtlijn RIVM).

Vervolgens stelt Schetters dat het overgrote deel van de zieken en doden ouderen waren of mensen met onderliggende aandoeningen, en dat het vaccin bij deze mensen niet gaat helpen omdat ze immunologisch niet goed zouden functioneren. Dat is weer apert onwaar. Bij ouderen functioneert het immuunsysteem slechter, maar een vaccin kan nog steeds een immuunrespons opwekken, en er wordt ook expliciet op deze groep getest door de verschillende vaccinontwikkelaars. Bij aandoeningen als obesitas, of suikerziekte, of hoge bloeddruk, om even een paar risicofactoren voor COVID-19 te noemen, is er helemaal geen sprake van dat er een probleem is met het immuunsysteem, en slaat een vaccin prima aan.

‘Met een vaccin haal je de dreiging niet weg’

Schetters maakt het helemaal bont als hij zegt dat het een utopie is het virus uit de populatie te krijgen met vaccinatie, en verwijst ernaar dat het virus ook bij nertsen en andere dieren voorkomt. Dit is een grote drogreden. Tetanus komt ook in de natuur voor, maar vaccinatie is uiterst succesvol in het tegengaan van tetanusinfecties. Rabiës komt ook in de natuur voor, zelfs bij een populair huisdier, en dat hebben we zo teruggedrongen dat vaccinatie in Nederland niet eens nodig is.

Op een vraag van Flavio over de nieuwe mutatie B.1.1.7, zegt Schetters dat het niet om de besmettelijkheid gaat maar om de virulentie. Hij gaat er aan voorbij dat besmettelijkheid veel meer impact heeft: dit Twitter-draadje van Marino van Zelst geeft een duidelijk rekenvoorbeeld.

Vervolgens gaat Schetters in complotmodus en speculeert dat “mensen” deze mutatie zullen aangrijpen om ons een nieuwe lockdown en nieuwe vaccinatieronde in te rommelen. Want de overheid heeft daar baat bij dat minder ondernemers belasting kunnen betalen, of zo.

Professor Schetters zaait ongefundeerde twijfel over coronavaccins 6
De ongefundeerde stellingname van Schetters samengevat door Black Box News

Van gebrek aan data naar suggestie van risico’s

Na een clipje van het CBG vraagt Flavio of er te weinig data is. Schetters beaamt dat: te weinig data over ernstige ziekte en te weinig data over tegengaan van besmettelijkheid. Daarom heeft de EMA een conditional license afgegeven.

Schetters noemt daarbij tussen neus en lippen door “ernstige COVID” volgens de Pfizer-normen “de ziekte”. Voor hem zijn dus al die mensen die thuis zitten, dagelijks in de weer met een thermometer en een saturatiemeter, kennelijk niet ziek. Wat hij daarbij ook onder tafel schuift, is dat ook in deze groep van lichte gevallen die thuis uitzieken kunnen, een significant aantal nog maandenlang vermoeidheidsklachten en andere “long covid”-klachten hebben.

Vervolgens speculeert Schetters vanaf 17:10 dat het wel eens kon blijken dat het vaccin verkeerde immuunreacties oproept nadat miljoenen mensen ermee gevaccineerd zijn. Hij vindt dat onverantwoordelijk. Schetters legt daarbij niet uit hoe zo’n “verkeerde immuunreactie” eruit zou moeten zien, wat het effect ervan zou zijn, en vooral legt hij niet uit waarom dat dan niet al gevonden zou zijn bij de 22.000 proefpersonen in de vaccin-arm van het fase 3-trial.

Schetters schuift de overtuigende getallen over (lichte) ziektegevallen terzijde en noemt de getallen over ernstige ziekte: 3 in de controlegroep en 1 in de vaccingroep. Die getallen zijn te klein om statistisch relevant te zijn. Hij zegt: “je zou kunnen zeggen, dat is 75% effectiviteit” en vervolgt dat dat onder de norm van de EMA van 90% is. Dat is niet juist: de EMA heeft geen minimum norm voor effectiviteit.

Schetters spint het vervolgens alsof iedereen die nu gevaccineerd wordt proefpersoon zou zijn. Dat is onjuist: de proefpersonen zijn die 44.000 mensen. Daarvan zijn nog niet alle data geëvalueerd, maar genoeg dat het veilig is het vaccin uit te rollen. Flavio maakt het nog bonter door te suggereren dat alleen die 179 die ziek geworden zijn bestudeerd zouden worden en verder gevolgd. Dat is natuurlijk niet waar, maar Schetters gaat mee in die onwaarheid.

Schetters gooit er nog een schepje bovenop door te claimen dat dat laat zien dat COVID-19 helemaal niet zo gevaarlijk is. Dat het relatief geringe aantal zieken in de trials ook het gevolg is van lockdown-maatregelen komt kennelijk niet in hem op.

Schetters beweert rond 22:00 dat lockdowns helemaal niet nodig zijn en dat de WHO inmiddels haar mening daarover bijgesteld zou hebben. Het is mij een raadsel waar hij daarmee op doelt.

Vervolgens komt Flavio terug op het door Schetters geconfabuleerde probleem van een auto-immuunziekte, wat Schetters graag inkopt en zegt dat hij dat (verzonnen) risico niet kan verantwoorden, want mensen hebben volgens hem voldoende weerstand. Dat is een zieke bewering. Ter vergelijk: mazelen heeft een IFR van 0,01%, beduidend lager dan de 0,65% van COVID-19 in Nederland, maar toch vaccineren we, want anders heb je 200.000 zieken, 20.000 ziekenhuisopnamen en 120 doden per jaar.

Eigen schuld en wondermiddelen

Flavio wendt vervolgens het gesprek naar (onbewezen) geneesmiddelen, en noemt HCQ en Ivermectine. Schetters vindt dat er veel meer aandacht moet komen voor geneesmiddelen – alsof er niet uitgebreid gezocht is en al veel te veel trials gedaan zijn met HCQ. Vervolgens zegt hij eerst dat het tijd kost, ook bij een bestaand geneesmiddel, om een te vinden die werkt en te (her)registreren, en spreekt vervolgens zichzelf tegen door te beweren dat een geneesmiddel nu meteen mensen kan helpen.

Rond 25:00 beweert hij dat massale vaccinatie niet gaat helpen omdat de bevolking al immuun zou zijn – we hebben al gezien dat dat helemaal niet klopt – en omdat mensen in het ziekenhuis zouden belanden vanwege comorbiditeiten. Maar ook voorheen gezonde mensen komen in het ziekenhuis. Bovendien is die tweede bewering bijzonder smerig: hij zegt dat het van de mensen die in het ziekenhuis belanden de eigen schuld is, omdat het ligt aan hun ongezonde levensstijl: dat is de enige comorbiditeit die hij hier met name noemt.

Op 25:40 kan Flavio het niet laten te noemen dat er allerlei artsen geband zouden worden van Youtube, waaronder Adrian Hill, een onderzoeker die “nauw samenwerkt met de WHO in relatie tot het HIV-vaccin”. De verspreking in de naam is bijzonder – zou Flavio dat expres doen? Adrian Hill is namelijk een professor in Oxford die het Oxford/Astra Zeneca-vaccin heeft ontwikkeld. Hij bedoelt Andrew Hill, een postdoc van Liverpool University, die van de WHO niet meer dan wat subsidie heeft. Vervolgens toont Flavio een Youtube-filmpje (maar hij was toch geband?) van diezelfde Andrew Hill waarin hij een systematic review (die nog niet gepubliceerd is) presenteert. Hill is daarin een stuk terughoudender dan Flavio over de effectiviteit van ivermectine.

Flavio zegt: “daar zou je toch naar kunnen kijken?” op een toon alsof zulke onderzoeken naar geneesmiddelen genegeerd zouden worden. Schetters doet ook een duit in het zakje door valselijk te suggereren dat dat een oplossing zou zijn voor mensen die *nu* ziek zijn.

Schetters vindt het voorts fout om te praten over vaccinatie van een gezonde populatie. Wie wil hij dan vaccineren? Mensen die al ziek zijn? Dat is toch te laat? Met zijn 40 jaar ervaring in vaccinonderzoek weet hij drommelsgoed waar vaccins voor zijn: om gezonde mensen te vaccineren en ze vóór ze ziek dreigen te worden zo te wapenen tegen diezelfde ziekte.

Schetters vindt het ook fout om bij zieke mensen alleen te praten over belasting van de zorg. Heeft hij dan alle mogelijke geneesmiddelen gemist? HCQ, dexamethason, ivermectine, noem maar op, waar onderzoek naar gedaan is en wordt?

Rond 27:45 zegt Schetters compassie te hebben met de mensen die ziek zijn en sterven, diezelfde mensen die hij zojuist zelf de schuld had gegeven van hun ziekte door hun ongezonde levensstijl, en terwijl hij beleid propageert waarbij er nog veel meer mensen sterven.

Vaccinonderzoek nooit goed genoeg voor coronasceptici

Na een clip van het CBG waarin uitgelegd wordt dat nog niet duidelijk is of het Pfizer-vaccin infectie tegengaat, of transmissie, confabuleert Schetters dat Pfizer op zoek gegaan is naar plekken op de wereld waar geen COVID-19 heerst. Dat is natuurlijk onzin: zulke plekken zijn er niet. Wel zijn mensen die al aantoonbaar geïnfecteerd geweest zijn, uitgesloten. Hoe wil je anders achteraf kunnen meten of het vaccin ook infectie tegengaat? Natuurlijk weet Schetters dat dat de reden is. Desalniettemin brengt hij dit in als drogreden om te zeggen dat de proefpersonen niet representatief is voor de Nederlandse bevolking. In de tien maanden dat we “aan het stoeien zijn” met het SARS-CoV-2-virus is minder dan 20% van de bevolking geïnfecteerd.

De 800.000 mensen die PCR-positief zijn geweest zijn maar 5% van de bevolking. Die zijn volgens hem niet ziek geweest want ze hebben niet allemaal in het ziekenhuis gelegen. Dat is een idiosyncratische opvatting van ziekte. Immers, verreweg de meeste mensen die een PCR-test hebben laten afnemen hebben dat gedaan omdat ze klachten hadden; dus omdat ze ziek waren. Schetters verdraait hier alweer het begrip “ziekte” om alweer COVID-19 te bagatelliseren.

Over de vraag of het Pfizer-vaccin transmissie tegengaat, beweert hij dat hij zelfs bewijs zou hebben van het tegendeel, in de vorm van de 8 zieken in de vaccingroep van het trial, en dat dit bewijst dat het vaccin niet 100% beschermt. Ten eerste is dat geen bewijs van transmissie. Er is niet gezegd dat deze 8 personen weer iemand anders besmet hebben, en transmissie kan ook plaatsvinden zonder dat de drager er ziek van wordt; een voorbeeld is het Salk-poliovaccin. Ten tweede trekt hij een gemene stropop op door 100% effectiviteit te eisen. Hij weet drommels goed dat geen enkel vaccin 100% veiligheid biedt, en die norm legt hij ook niet op aan zijn autogordel of aan zijn traploper. Uit die drogredenen trekt hij de conclusie dat het vaccin ondeugdelijk zou zijn, waarbij hij weer de gigantische reductie in ziektelast onder het tapijt schuift. Maar ja, volgens Schetters ben je pas ziek als je in het ziekenhuis ligt.

Tussendoor noemt Schetters de R-waarde iets van beleidsmakers, alsof het niet een heel legitiem epidemiologisch begrip is.

Terug naar normaal

Flavio vraagt rond 32:40 of we nu niet weten of we weer kunnen knuffelen en uit de lockdown kunnen komen. Schetters heeft de euvele moed om, terwijl we tegen code zwart aankijken, te beweren dat we nu kunnen knuffelen en de lockdown opheffen, zonder vaccinatie. Hoe hij overstromende ziekenhuizen tegen denkt te gaan blijft onbeantwoord.

Vanaf 33:40 presenteert Schetters een sprookje. Hij zegt dat hij “terug naar normaal” wil waarbij mensen met een griepje thuisblijven en uitzieken, onder zorg van de huisarts. Hij suggereert daarmee dat mensen nu meteen in het ziekenhuis opgenomen worden. Ook dat is ver bezijden de waarheid. Uiteraard blijven mensen met griep, of mazelen, of wat voor infectieziekte dan ook, thuis zolang de ernst van de ziekte dat toelaat, onder zorg van de huisarts – en graag zelfs, vanuit het zicht van de zorg, je wil liever niet zo iemand in het ziekenhuis anderen kunnen laten aansteken. Er is helemaal niets veranderd. En dat geldt ook voor COVID-19: honderdduizenden Nederlanders hebben COVID-19 thuis uitgeziekt, onder zorg van de huisarts. Maar die “lichte” gevallen passen niet in de alternatieve wereld die Schetters in zijn betoog heeft opgetuigd.

Vervolgens fantaseert Schetters lustig verder dat er een eindeloze cirkel zou komen van nieuwe varianten van het virus, nieuwe vaccins en nieuwe lockdowns. Dat is wensdenken; er is geen reden te denken dat vaccins niet effectief zullen zijn tegen andere varianten.

Flavio van zijn kant sluit af met een complotfantasie van een gemedicaliseerde surveillance-maatschappij waar je overal een vaccinatiepas moet laten zien. De ironie is dat door zijn activisme tegen overheidsmaatregelen zo’n pas een self-fulfilling prophecy kan worden.

Conclusie: gevaarlijke misleiding

Beste lezer, dit is een lange post geworden, maar het is belangrijk om elke verdraaiing, onwaarheid en drogreden van Schetters te vangen en te ontzenuwen. Juist vanwege zijn levenslange ervaring als vaccinonderzoeker is zijn bijdrage gevaarlijk. Wat hij hier doet is wetenschappelijke fraude. Persoonlijk vond ik dat dit gesprek sociopatische trekken heeft, met twee heren die nog net niet het bestaan van de ziekte ontkennen, maar wel de omvang en zwaarte bagatelliseren, patiënten zelf de schuld geven van hun ziekte, en de druk op de zorg en de ziektelast van talloze patiënten ontkennen.

Burgerfront: ongeloofwaardige virusontkenners

by 9 Comments

In de derde uitgave van de Skepter dit jaar stond een mooi artikel van Frank Visser over virusontkenners. Eén van de bewoners van die wereld is Stefan Lanka. Enige tijd terug kwam ik online een Nederlandse volgeling van Lanka tegen: MKB-jurist Jeroen Sloendregt van burgerfront.nl. Burgerfront wil in eigen woorden: “[…] een blok van bezorgde burgers zijn, die de politiek af en toe aan haar taak kan herinneren en waar nodig kan bijsturen.”

Wie meer over de virusontkenning van Lanka wilt weten verwijs ik naar het artikel in de Skepter en het pdf-boek over corona complotten beide geschreven door Visser. Burgerfront: ongeloofwaardige virusontkenners 7Ik ga het in dit stuk vooral hebben over de door Sloendregt en burgerfront.nl gemaakte video die te zien is op YouTube “Rutte: bewijs ‘virus’?” Volgens burgerfront beschrijft deze video hun hoofdbenadering, de boodschap is dat er geen wetenschappelijk bewijs zou zijn voor SARS-CoV-2.

Mocht er enige twijfel zijn over het bestaan van SARS-CoV-2, hierbij een kleine greep (die geenszins compleet is of beoogd te zijn) van bewijzen ter overweging. De genetische code is bekend, deze lijkt op andere virussen zoals SARS. Het genetische materiaal is in meerdere landen gevonden bij patiënten, hier een overzicht van de WHO uit 68 landen. Ook Nederland heeft het virusgenoom geïsoleerd o.a. bij zorgpersoneel. Er zijn meerdere elektronenmicroscopische foto’s van het virus. Het virus heeft de ziekte veroorzaakt in modeldieren. Als laatste doet de verspreiding van de ziekte denken aan eerdere viruspandemieën.

In het filmpje van Sloendregt en Burgerfront melden ze dat wetenschappelijk bewijs herhaald dient te worden voor controle. Gezien de hierboven gegeven bronnen voor het genetisch materiaal in patiënten, de meerdere microscopische foto’s en het feit dat het virus de ziekte bij meerdere modeldieren veroorzaakt, wordt aan deze eis voldaan. Een ander punt dat volgens hun nodig is, is dat het virus geïsoleerd en losstaand gefotografeerd dient te zijn. Ook dat bewijs is hierboven geleverd. Als we dus volgens hun eigen punten wetenschappelijk bewijs definiëren, dan lijkt er geen redelijk argument meer te zijn om te twijfelen aan het bestaan van het virus.

Waarom beweren Sloendregt en burgerfront dan in hun filmpje dat er geen bewijs is? Ze proberen de hele virologie in twijfel te trekken door aan de mazelenrechtzaak te refereren tussen Stefan Lanka en David Bardens (hier, hier en hier op Kloptdatwel besproken) en verwijzen naar een interview met Luc Montagnier (de Nobelprijswinnaar voor de ontdekking dat hiv de ziekte aids veroorzaakt).

Laten we eerst  kijken naar wat burgerfront over de rechtszaak stelt. Sloendregt beweert dat de zes papers die Bardens als bewijs voor het mazelenvirus inbracht allemaal van John Franklin Enders uit 1954 zijn. In het eerdere Kloptdatwel- artikel hierover zien we dat dit niet klopt. De zes papers zijn van verschillende auteurs. Ook meldt Sloendregt dat dr. Podbielski het bewijs beoordeelde. Jeroen vergeet echter te vermelden dat Podbielski van oordeel was dat de zes papers samen inderdaad het bestaan van het mazelenvirus bewijzen.

Vervolgens beweert Sloendregt, zonder enig spoor van ironie en met de uitspraak uitgeprint in zijn hand, dat erin zou staan dat de rechtbank geoordeeld heeft dat het mazelenvirus niet aangetoond is met de artikelen van Bardens. Wie echter de paragrafen 113-117 leest, komt erachter dat ook dit niet klopt. In paragraaf 132 staat dat Lanka geen 100.000 euro aan Bardens hoeft te betalen, omdat er niet aan de criteria is voldaan die Lanka had opgesteld. Het bewijs moest namelijk in één wetenschappelijk artikel staan. Lanka’s rechtszaak wordt wel vaker foutief geïnterpreteerd om te doen alsof virussen niet zouden bestaan. Dat een MKB-jurist, die toch ervaring zou moeten hebben in het lezen van gerechtelijke uitspraken, deze fout ook maakt geeft toch te denken in hoeverre hij zich laat verblinden door zijn eigen ideologie.

Hierna heeft hij het over het interview met Montagnier. In het interview zou Montagnier bekennen dat hij hiv niet geïsoleerd heeft. Ik vind dat echter niet terug in het interview. Montagnier stelt juist dat hij wel hiv geïsoleerd heeft en dat hij niet de enige was. Ook beweert Sloendregt dat hiv nooit geïsoleerd is, noch gefotografeerd. Hierbij de foto die het tegendeel bewijst.

Op basis van de hierboven besproken argumenten roepen Sloendregt en burgerfront premier Mark Rutte op om bewijs te leveren voor het bestaan van het coronavirus. Zonder dit bewijs is er geen virus en dan zijn de maatregelen volgens hen ook niet nodig “[w]ant van iets dat niet bestaat, kun je niet ziek worden, toch?”

Na het bovenstaande gemeld te hebben in een reactie onder het YouTube filmpje kreeg ik een korte reactie terug: “Natuurlijk. Volgens de regels van de wetenschap is er nog nooit een virus wetenschappelijk aangetoond. The lancet heeft reeds zijn onafhankelijkheid verloren.”

Burgerfront: ongeloofwaardige virusontkenners 8

Een begrijpelijke reactie voor wie wetenschap ontkent, want dan moet je toch af van die wetenschappelijke tijdschriften met hun vervelende artikelen.

Op de site van burgerfront spreken verschillende posts de hoofdboodschap van deze virusontkenning tegen. Immers waarom zou het virus minder dodelijk zijn als het niet bestaat? Toen ik vroeg hoe dit zat en ze wees op de wetenschappelijke geschiedenis van de ontdekking van virussen, kwam er weer een reactie: “@Arthur Bijl In de hoofdvideo ‘Rutte bewijs virus’ staat onze hoofdbenadering. Deze informatie is van 1953 en 2016. Er zullen heus wel andere theorieën rondwaren; prima; bewijs het maar. Rutte kan of wil het niet bewijzen. Dus: geen bewijs/geen virus: klaar. Dat andere tekstschrijvers op onze site ooit eens een ander bericht kopiëren staat hen vrij. We gaan de discussie niet uit de weg.”  Gezien de meerdere posts zonder discussie op hun site ben ik echter nog steeds benieuwd. Hoe kan een niet bestaand virus minder schadelijk zijn?

Misschien zijn juridische uitspraken overtuigender voor Sloendregt en burgerfront dan wetenschappelijke artikelen. Sloendregt meldt in het filmpje namelijk dat gerechtelijke uitspraken feiten zijn. Er zijn verschillende kort geding uitspraken in rechtszaken aangespannen door viruswaarheid, de Koninklijke Horeca Nederland (KHN) en meerdere horeca ondernemers, allen tegen de maatregelen van de overheid. Alle uitspraken melden dat de maatregelen gerechtvaardigd en proportioneel zijn, of waren, om de ziekte COVID-19 te bedwingen. Als we naar de feiten kijken bij de uitspraken tegen viruswaarheid en KHN komen we als eerste feit (2.1) de volgende zinnen tegen: “In december 2019 zijn verschillende personen in de regio Wuhan in China besmet met een nieuw coronavirus, ook wel SARS-CoV-2 genoemd (hierna: het coronavirus). Het virus kan de ziekte Covid-19 veroorzaken.”

Dus er zijn genoeg wetenschappelijke bewijzen en juridische uitspraken voor het bestaan van het virus en de ziekte. De verontwaardiging die Sloendregt aan het eind van de video uit naar journalisten en politici die het virus wel als aangetoond beschouwen, is vanuit zijn houding om alle bewijzen voor het bestaan van het virus naast zich neer te leggen, begrijpelijk, maar daarom niet minder onjuist, tendentieus en maatschappelijk gevaarlijk. Ik hoop dat hij in de toekomst meer dan 30 minuten neemt om dit soort zaken te onderzoeken.

Burgerfront verkoopt ook juridische toolkits om zo gezegd “weer in je recht te staan.” Ik beschik niet over de nodige juridische kennis om te beoordelen of die toolkits kunnen werken. Maar de virusontkenning door o.a. rechtsuitspraken verkeerd te interpreteren en te negeren en de elkaar tegensprekende posts geven me weinig vertrouwen in deze organisatie. Hopelijk gaan ondernemers en particulieren die het financieel zwaar hebben hun laatste geld hier niet aan spenderen. Ze kunnen dat vast beter besteden.

*Update Winkeliers kunnen in de problemen komen door foutieve informatie van de Toolkit tegen handhavers https://youtu.be/_PubHkNnI4Q.

*Update 2. Hoogleraar recht en samenleving Jan Brouwer, behandeld wat punten die winkeliers, samen met burgerfront opvoeren https://www.omroepbrabant.nl/nieuws/3324147/dit-zeggen-winkeliers-die-geen-mondkapje-willen-dragen-en-dit-zijn-de-feiten . Ook heeft omroep Brabant een artikel geschreven over burgerfront zelf: https://www.omroepbrabant.nl/nieuws/3324172/burgerfront-wil-verzet-tegen-coronaregels-maar-wat-voor-club-is-dat-eigenlijk .

Burgerfront: ongeloofwaardige virusontkenners 9

Internationaal manifest tegen pseudotherapieën

by Leave a Comment

Internationaal manifest tegen pseudotherapieën 112.750 wetenschappers en gezondheidswerkers uit 44 landen hebben het eerste internationale manifest tegen pseudowetenschappen in de gezondheidszorg getekend. Het manifest is een initiatief van de Spaanse skeptische organsiatie APETP (Asociación para Proteger al Enfermo de Terapias Pseudocientíficas). Doel van deze actie is in eerste instantie om de Europese richtlijnen te veranderen en bedrog in de gezondheidszorg te voorkomen. Dit is hard nodig. Bijna tweehonderd miljoen patiënten in Europa zouden vorig jaar gebruik hebben gemaakt van pseudotherapieën zoals homeopathie en bioresonantie.

Hieronder de Engelse tekst waarmee het manifest onder de aandacht wordt gebracht. Het volledige manifest is te downloaden via deze link en bevat ook een Nederlandse versie, die heb ik voor het gemak ook onderaan dit bericht geplaatst.

The manifesto has been organized by 11 associations in an international collaboration, and is written in 11 languages. Some of the signers of the manifesto have extensive scientific or medical careers, such as the Northamerican Professor of the Department of Public Health at California State University, William M. London; the Canadian science communicator, Olivier Bernard; the Russian Physicist and member from the Russian Academy of Sciences, Evgeny Alexandrov or the Indian activist and international refugee for his defense of critical thinking, Sanal Edamaruku.

The experts in this manifesto warn that pseudo-therapies kill. Something even more evident in pandemia times, where the substitution of sanitary measures and the proliferation of false treatments due to pseudoscientific practices, has cost many lives and has produced poisonings around the world.

Despite the fact that the signatories focus on the European directive 2001/83/CE, the manifesto also has an international vocation. As the organizers warn, the pseudo-therapies created and legitimized in Europe cause deaths in the rest of the countries of the world, and in the same way other pseudo-therapies created outside Europe produce deaths in Europe. As the experts in the manifesto warn, pseudo-therapies are a global and dangerous phenomenon that affects all citizens of the world.

Nederlandse vertaling van het manifest

Pseudowetenschappen zijn dodelijk, laat daar geen misverstand over bestaan. En ze worden volkomen straffeloos toegepast, dankzij beschermende wetten.

Ze doden duizenden mensen die met naam en toenaam bekend zijn. Mensen zoals Bonifaz, een jongetje van zeven. De dokter schreef homeopathie voor, in plaats van antibiotica. Hij stierf in Italië. [1] Mensen als Mario Rodríguez, 21 jaar oud. Hem werd gezegd vitamines te gebruiken om zijn kanker te genezen. Hij stierf in Spanje. [2] Mensen als Jacqueline Alderslade. Zij was 55 en haar homeopaat zei haar dat ze haar medicijn tegen astma niet meer moest gebruiken. Ze stierf in Ierland. [3] Mensen als baby Cameron Ayres (zes maanden). Zijn ouders wilden hun kind geen ‘wetenschappelijke geneesmiddelen’ geven. Hij stierf in Engeland. [4]. Mensen als Victoria Waymouth (57). Ze kreeg homeopathische medicatie voorgeschreven voor haar hartkwaal. Ze stierf in Frankrijk. [5] Mensen als Sofia Balyaykina (25). Ze had een vorm van kanker die goed met chemotherapie behandeld kan worden. Ze kreeg een ‘alternatieve behandeling; bestaande uit muggenbeten. Ze stierf in Rusland. [6] Mensen als Erling Møllehave, een man van 71, wiens acupuncturist in zijn longen prikte. Hij stierf in Denemarken. [7] Mensen als Michaela Jakubczyk-Eckert, een vrouw van 40. Haar therapeut propageerde de Nieuw Duitse Geneeskunde voor haar borstkanker. Ze stierf in Duitsland. [8] Mensen als de actrice Sylvia Millecam, die onder leiding van een New Age genezeres genezing zocht voor borstkanker. Ze stierf in Nederland, op 45-jarige leeftijd [9].

De Europese richtlijn 2001/83/CE regelt de productie, controle en verkoop van geneesmiddelen, maar maakt uitzonderingen voor homeopathische middelen [10]. Machtige lobby’s hebben inspraak gehad in de definitie wat een geneesmiddel is, en die verkopen nu suiker aan zieke mensen, en doen ze geloven dat ze daar beter van kunnen worden, of dat hun gezondheid erop vooruit gaat. Dit heeft doden veroorzaakt, en zal dat blijven doen totdat Europa de waarheid onder ogen ziet: wetenschappelijke kennis mag niet buigen voor economische belangen, zeker niet als dat betekent dat patiënten bedrogen worden en dat hun rechten geschonden worden.

Europa heeft te maken met ernstige problemen in de gezondheidszorg. Zo heb je overmedicalisatie, multiresistente bacteria, en er zijn problemen met financiering. Die problemen zijn al ernstig genoeg, en daar kunnen we geen goeroes en nepdokters bij gebruiken. En trouwens ook geen echte dokters die beweren dat ze zieken kunnen genezen door chakra’s te manipuleren, mensen suiker te laten innemen of door kwantumfrequenties toe te passen. Europa moet niet alleen stoppen met het bevorderen van homeopathie, maar moet ook actief optreden tegen bedrog in de gezondheidszorg, die op het ogenblik meer dan 150 pseudotherapieën omvat. Duizenden levens van burgers zijn daarvan afhankelijk. Recent onderzoek suggereert dat wel een kwart van de Europeanen vorig jaar pseudotherapieën heeft gebruikt. Dat zijn bijna 200 miljoen patiënten. [11]

Sommigen geloven dat afschaffen van pseudotherapieën conflicteert met de keuzevrijheid. Dat conflict is er niet. Volgens artikel 25 van de Universele Declaratie van de Rechten van de Mens heeft iedereen recht op medische zorg. Liegen tegen zieken om ze waardeloze producten te verkopen die zelfs dodelijk kunnen zijn, is een schending van het recht op goede informatie over je gezondheid.

Dus, hoewel een burger het recht heeft medische behandeling te weigeren na goede informatie gekregen te hebben, heeft niemand het recht te liegen om daarmee winst te maken ten koste van iemands leven. Alleen in een wereld waarin het ethisch geaccepteerd zou zijn om zieken voor te liegen, zouden we de verkoop van homeopathie of een andere pseudotherapie kunnen laten voortduren.

Het gevaar van een pseudotherapie zit ’m er niet alleen in dat die een effectieve behandeling vervangt. Als iemand in het eerste stadium van een ziekte onjuiste informatie krijgt, kan die daardoor te laat beginnen met een effectieve behandeling. Vaak is het dan al te laat. En bovendien hebben diverse van deze praktijken eigen ernstige bijwerkingen, die ernstige gezondheidsschade en zelfs de dood tot gevolg kunnen hebben.

Veel pseudotherapeuten beweren dat ‘de andere geneeskunde’ ook bijwerkingen heeft. Dat is correct. Maar het verschil is dat de pseudo’s niet kunnen genezen of de gezondheid verbeteren. Patiënten accepteren risico’s in ruil voor de belofte van een goede kans op herstel. Maar bij de pseudo’s zijn dat loze beloften, te oordelen naar de beschikbare wetenschappelijke gegevens. Liegen tegen een zieke is niet een ander soort geneeskunde, het is gewoon liegen tegen een zieke.

Elk land moet op zijn eigen manier omgaan met het probleem van pseudotherapieën. Het is echter onacceptabel dat Europese wetten bescherming bieden aan de verdraaiing van wetenschappelijke feiten, met als gevolg dat duizenden burgers mogen worden bedrogen en daardoor zelfs sterven.
Wij, de ondertekenaars van dit manifest, verklaren daarom dat

  1. De wetenschap is in strijd met wat de pseudotherapieën beweren, zoals in het geval van homeopathie.
  2. Europese wetten die homeopathie beschermen zijn ontoelaatbaar in een wetenschappelijke en technologische maatschappij die het recht van patiënten om niet te worden bedrogen, respecteert.
  3. Homeopathie is de best bekende pseudotherapie, maar niet de enige en ook niet de gevaarlijkste. Andere, zoals acupunctuur, reiki, Nieuwe Germaanse Geneeskunde, iridologie, biomagnetisme, orthomoleculaire therapie en vele andere zijn in opkomst en veroorzaken slachtoffers.
  4. Maatregelen moeten genomen worden om pseudotherapieën te stoppen. Ze zijn niet onschadelijk en duizenden mensen ondervinden er schade van.
  5. Europa moet zich inspannen om wetgeving te ontwikkelen die een halt toeroept aan dit probleem.

Europa maakt zich zorgen over het voorkomen van misinformatie, maar het is dan onlogisch om een van de gevaarlijkste vormen van misinformatie, namelijk misinformatie over gezondheid, te beschermen. Dit is de reden dat de ondertekenaars van dit manifest de regeringen van de Europese landen oproepen om aan dit probleem een eind te maken. De naam van de wetenschap wordt misbruikt, en dat heeft al aan te velen het leven gekost.

Noten

1 Homeopathy boy died of encephalitis. Redazione ANSA, 2017. http://www.ansa.it/english/news/general_news/2017/05/29/homeopathy-boy-died-of-encephalitis-3_13e02493-4e62-4787-9162-12d831121ef6.html
2 Grieving dad sues over ‘cure cancer with vitamins’ therapy, The local. Emma Anderson, 2016. https://www.thelocal.es/20160412/grieving-father-sues-naturopath-over-son-cure-cancer-vitamins-leukaemia
3 Asthmatic ‘told to give up drugs’. The Irish News, 2001. https://www.independent.ie/irish-news/asthmatic-told-to-give-up-drugs-26063764.html
4 Homeopaths warn of further tragèdies. BBC News, 2000. http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/702699.stm
5 Alternative cure doctor suspended. BBC News, 2007. http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/england/london/6255356.stm
6 Футболист рассказал трагичную историю жены. Она умерла от рака в 25 лет. Sport24, 2018. https://sport24.ru/news/football/2018-08-28-futbolist-rasskazal-tragichnuyu-istoriyu-zheny-ona-umerla-ot-raka-v-25-let
7 Mand døde efter akupunktur – enke vil nu lægge sag an mod behandleren, TV2, 2018. http://nyheder.tv2.dk/samfund/2018-01-23-mand-doede-efter-akupunktur-enke-vil-nu-laegge-sag-an-mod-behandleren
8 The price of refusing science-based medical and surgical therapy in breast càncer, Science Blogs, 2012. https://scienceblogs.com/insolence/2012/08/30/the-price-of-refusing-science-based-medical-and-surgical-therapy-in-breast-cancer
9 Psychic ‘misled actress to hopeless cancer death’. Expatica. 2004. http://web.archive.org/web/20070208144309/http://www.expatica.com/actual/article.asp?subchannel_id=19&story_id=4821
10 Directive 2001/83/EC of the European Parliament and of the Council of 6 November 2001. https://ec.europa.eu/health/sites/health/files/files/eudralex/vol-1/dir_2001_83_consol_2012/dir_2001_83_cons_2012_en.pdf
11 Use of complementary and alternative medicine in Europe: Health-related and sociodemographic determinants. Scandinavian Journal of Public Health. Laura M. Kemppainen et al. 2018. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5989251/

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus

by 493 Comments

Het vervelende vooruitzicht dat we nog wel even vastzitten aan maatregelen als social distancing, motiveert sommigen tot het zoeken naar alternatieve hypotheses over de verspreiding van het coronavirus. In een interview op Café Weltschmerz bracht ene Willem Engel zo’n alternatief verhaal naar voren. Het interview werd in tien dagen meer dan 180.000 keer bekeken en Engel kreeg bijval van Maurice de Hond. Volgens Engel is de pandemie in Nederland eigenlijk al voorbij, kan sowieso maar 25 procent van de mensen besmet raken door het virus, en is de regel van 1,5 meter afstand nergens op gebaseerd en nergens voor nodig. Onzinnige uitspraken, gebaseerd op implausibele hypotheses en verkeerd interpreteren van onderzoek.

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 12

Zo’n twaalf jaar terug was Engel nog aan het promoveren in de biofarmacie, maar kort voor het afronden van dat traject besloot hij zich te storten op een carrière als dansleraar. Nu zijn zaak door de lockdownmaatregelen stil kwam te liggen, had hij opeens alle tijd om weer wetenschapper te gaan spelen, maar mist blijkbaar een kritische omgeving die hem behoedt voor het maken van tal van denkfouten.

Aerosolen

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 13
Maurice de Hond tilt Willem Engel in het zadel.

Engel heeft toen hij nog in de wetenschap actief was, onderzoek gedaan naar aerosolen. Net als Maurice de Hond denkt Engel dat die minuscule druppeltjes een veel grotere rol spelen in de verspreiding van het coronavirus dan de gevestigde wetenschappers in het RIVM, de WHO en al die andere kennisinstituten wereldwijd, die het erop houden dat vooral de grotere druppels, die vrijkomen bij niezen, hoesten en hard praten van belang zijn. Engel stelt zelfs dat alleen die aerosolen een rol spelen en dat daarom de 1,5 meter afstand die we moeten houden onzinnig is. Zelfs als je wel gelooft in de druppelverspreiding, moet je volgens hem vraagtekens zetten bij die 1,5 meter, want daar kon hij geen enkel wetenschappelijk artikel over vinden. Het zegt alleen iets over zijn gebrekkige kennis of zijn slechte speurwerk. Die 1,5 meter is een proefondervindelijk vastgestelde vuistregel, gebaseerd op onderzoek in de jaren 30 van de vorige eeuw door William Firth Wells. Het is onder andere samengevat in zijn boek Airborne Contagion and Air Hygiene. An Ecological Study of Droplet Infections (Harvard University Press, 1955). [zie update onderaan]

Wat voor bewijs heeft Engel eigenlijk dat alleen die aerosolen, die gevormd worden in de longen, een rol spelen? Hij brengt eigenlijk niet meer dan de hypothese en vertelt er wat rare verhalen bij over PCR-testen die zoals ze nu worden toegepast niet zouden deugen. Het gegeven dat die testen bij samples uit de neus heel vaak de infectie niet laten zien, is voor Engel een aanwijzing dat het virus zich van daaruit helemaal niet kan verspreiden. Het lijkt me klinkklare nonsens.

Terwijl in grotere druppels wel levensvatbare virusdeeltjes zijn vastgesteld, staat die vraag voor de veel kleinere aerosolen nog grotendeels open. Zoals Jaap van Dissel het in zijn presentatie voor de Tweede Kamercommissie op 4 juni uitlegde (rond minuut 40), moet je er ook rekening mee houden dat het bij die aerosolen gaat om druppeltjes die een 100 tot 1000 keer kleinere diameter hebben, wat betekent dat het volume al snel miljoenen keren kleiner is en dus veel en veel minder virusdeeltjes kan bevatten. Maar voor meer details over de mogelijke rol van aerosolen verwijs ik naar het uitstekende artikel dat Niki Korteweg vandaag schreef in NRC: ‘Hoesten, niezen, zingen… niemand kent het gevaar van kleine druppels‘.

Reproductiegetal

In de discussie speelt de term R0, het basis reproductiegetal, een grote rol. Het is een maat voor de snelheid waarmee een virus zich in een populatie verspreidt als er nog niemand immuun voor is. De R0 hangt af van een aantal gegeven zaken, zoals de aard van het virus, maar kan beïnvloed worden door bijvoorbeeld maatregelen als social distancing. Gedurende een verspreiding worden er ook steeds meer mensen immuun, dat remt dan natuurlijk ook de verspreiding, maar dan hebben we het over de effectieve R, of Rt.

Afgaand op het interview blijkt Engel dat onderscheid niet te begrijpen. Door de lockdownmaatregelen hebben we de R0 tijdelijk verlaagd, maar zo gauw we die loslaten, schiet R0 weer naar de standaardwaarde. Dat betekent niet dat er dan opeens weer heel veel mensen besmet worden, want die R0 zegt dus niets over hoeveel mensen nu besmet zijn en hoeveel er al immuun zijn. Voor mazelen is de R0 ongeveer 20, terwijl er doorgaans nauwelijks mazelenbesmettingen zijn. Door de R0 drastisch te verlagen, zorg je er wel voor dat de effectieve R onder de 1 komt, maar die kun je in principe ook bij hogere R0 onder controle houden met maatregelen als veelvuldig testen en zorgvuldig contactonderzoek.
In de latere podcast voor NPO2 liet Engel wel doorschemeren dat hij erop is gewezen dat hij het eigenlijk over Rt had moeten hebben en niet over R0, maar of hij het nu wel echt begrepen heeft, valt nog maar te bezien. Ik heb nog geen correcties gezien op zijn kanalen.

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 14
Deze slide van het RIVM helpt niet echt mee om het onderscheid tussen R0 en de effectieve R te duiden.

Een belangrijk argument van het RIVM voor de stelling dat de verspreiding vooral via grotere druppels gaat is, is dat dat bij andere virussen met een betrekkelijke lage R0 van 2 à 3, als influenza, ook het geval is. Als SARS-CoV-2 vooral via die hele kleine aerosolen zou verspreiden, dan zou het meer lijken op mazelen en waterpokken die een R0 in de buurt van de 20 hebben.

Maurice de Hond

Maurice de Hond stelt dat dit argument niet klopt. Hij denk dat het virus zich vooral verspreidt bij super spreading events waarbij veel mensen in slecht geventileerde ruimtes verblijven. Tijdens zo’n gebeurtenis kan één besmet persoon dan heel veel anderen besmetten, waarbij je dus een hoge R ziet. Als je dat dan middelt met de door hem als nauwelijks aanwezig veronderstelde verspreiding buiten, zou je alsnog op een R0 van 2 à 3 uit kunnen komen. Die hoge R bij een super spreading event duidt dan, volgens De Hond, juist op aerosole verspreiding als je de redenatie van het RIVM volgt. Tsja, hij vergeet dan wel even dat die R0 van 20 voor mazelen een gemiddelde is over alle soorten ruimtes en je zou ‘m moeten kennen specifiek voor de ruimtes waar De Hond het over heeft.

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 15Nog een argument van het RIVM dat er buiten wel degelijk besmetting plaatsvindt, is dat het virus zich ook snel verspreidt onder indianen in het Amazonegebied. De Hond vindt dat ook niet geldig, want die indianen zitten ook wel eens binnen. En vooral tijdens zware regenbuien heb je dan geen natuurlijke ventilatie, beweert hij dan. Ik denk niet dat De Hond een goed beeld heeft van de gemiddelde behuizing van de inheemse volkeren in het Amazonegebied en hoe het gesteld is met de tocht in die hutten tijdens dergelijke tropische buien …

Groepsimmuniteit

Volgens Engel kunnen alle maatregelen wel opgeheven worden, want we zouden in Nederland al zo’n beetje de benodigde groepsimmuniteit bereikt hebben. Dat lijkt ernstig in tegenspraak met de beste gegevens die we hebben over hoeveel mensen al in aanraking geweest zijn met het virus en er waarschijnlijk (voor enige tijd in ieder geval) immuun voor zijn geworden. Het Sanquinonderzoek onder bloeddonors gaf vorige week aan dat 5,5 procent antilichamen heeft. In het interview had Engel het noodgedwongen nog over het vorige onderzoek, met gegevens tot half april, waaruit bleek dat 3 procent waarschijnlijk een besmetting met corona had doorgemaakt. Met 3 procent zit je natuurlijk erg ver van de groepsimmuniteit die voor dit coronavirus door experts wordt geschat op rond de 60 procent (hangt direct samen met de geschatte R0 van 2,5).

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 16Engel wijst er echter op (rond minuut 45) dat uit het onderzoek ook zou blijken dat 14 procent van de donoren al antilichamen had, waarschijnlijk van besmettingen met andere coronavirussen, en dat die daardoor ook beschermd waren tegen SARS-CoV-2. Het is tamelijk onbegrijpelijk hoe Engel dit uit het wetenschappelijke artikel heeft opgemaakt. De 14 procent slaat namelijk op het aandeel van de donoren dat positief testte met de gebruikte antilichamentest, waarvan ook een donatie van voor de outbreak positief testte. Er waren bij de 7.361 donaties, 230 positeve testen. Van die 230 was er bij 218 een eerdere afname nog beschikbaar voor een test. En daarvan waren er dus 30 ook positief. De 14 procent is dus 30/218, maar niet 14 procent van de ruim 7.000 donaties!

Het enige wat niet helemaal duidelijk is, wat het betekent dat een klein deel van de positief geteste donoren al voor de outbreak positief testte. Ligt het aan de test en zijn sommige mensen sowieso altijd positief? Is de test niet specifiek genoeg, slaat hij ook uit bij antilichamen tegen andere virussen? (En wat betekent dat dan voor de eventuele immuniteit tegen SARS-CoV-2?) Of waren deze donors toch al besmet voor het officiële begin van de outbreak?
Als je louter kijkt naar wie er tussen de vorige (pre-outbreak) en huidige donatie een besmetting opliep, kom je voor zeg eind maart, uit op 2,7 procent. Neem je die wat onduidelijke positieven mee om aan de ruime kant te zitten, dan zit je op de drie procent die naar buiten is gebracht. Wat Engel ervan maakt slaat nergens op. En het gezeur van interviewer Ramon Bril dat de titel van het artikel een vorm van wetenschappelijke corruptie zou inhouden al helemaal niet. Die titel luidt ‘Herd immunity is not a realistic exit strategy during a COVID-19 outbreak’ waar Bril ‘Herd immunity is not an option’ van maakt, wat ook wel slordig is voor iemand die zo’n stevige beschuldiging uit.

Waarom zouden we eigenlijk met 14 procent immuniteit al bijna op groepsimmuniteit zitten? Dat komt omdat Engel denkt dat überhaupt maar 20 tot 25 procent van de populatie getroffen kan worden door het coronavirus en dat baseert hij weer op een verkeerde interpretatie van wat er aan boord van de Diamond Princess gebeurde.  Engel denkt dat het gegeven dat maar iets meer dan 700 van de 3700 opvarenden uiteindelijk besmet raakte met het coronavirus betekent dat de rest gewoon niet besmet kon worden. In Engels beeld was het schip in quarantaine een perfecte mengmachine waarin iedereen aan boord vanzelfsprekend in aanraking zou komen met het virus. Niets is minder waar. Ondanks een vertraagde start moesten de passagiers in hun cabines blijven en waren groepsbijeenkomsten aan boord uitgesloten. Ook werden positief geteste personen van boord gehaald. Een soort lockdownmaatregelen aan boord.
Ondanks de wat gebrekkige uitvoering traden er na enige tijd geen nieuwe gevallen meer op. Die casus leek mij juist een sterk argument tegen aerosole verspreiding (of in ieder geval het belang daarvan op het geheel) en in het eerder vermelde NRC-artikel wordt dat bevestigd door viroloog Ron Fouchier.

Engel noemt ook nog het onderzoek van prof Hendrik Streeck, uitgevoerd in Gangelt. In die gemeente was een super spreading event waarna er strikte social distancing-maatregelen werden opgelegd. Opvallend resultaat was dat in huishoudens met iemand die besmet was, niet heel veel secundaire besmettingen optraden, afhankelijk van de grootte van het huishouden liepen de percentages uiteen van 16 tot 44 procent. Maar dit zegt waarschijnlijk weinig over hoe groot de kans is dat iemand überhaupt besmet kan worden, en het toont eerder aan dat een besmet persoon gemiddeld maar beperkt besmettelijk is. Het virus is niet zo makkelijk overdraagbaar, zeker niet als je de basishygiëne in acht neemt.

Vaccins – ‘Ik ben zeker geen antivaxxer, maar …’

Het stuitendste stuk in het interview zit aan het eind. Nadat Engel eerst blijk geeft geen benul te hebben hoe het werkt met het reproductiegetal, de R0 waarover je virologen hoort spreken, komt hij met zijn conclusie dat vaccins voor luchtweginfecties sowieso geen goed idee zijn: “Alle vaccinprogramma’s voor luchtweginfecties kun je afschaffen.” zegt hij doodleuk. Was het een verspreking, bedoelde hij misschien alleen de griepvaccinatie? Ik vroeg ernaar op zijn Facebook pagina:

De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 17

Je reinste antivaxklets, als je het mij vraagt. Op zijn minst heeft Engel er moeite mee om toe te geven dat hij erg is doorgeschoten in het interview.

En verder …

Het interview is ruim 80 minuten. Engel – en soms ook Bril – doen wel meer uitspraken die op zijn minst merkwaardig zijn. Ik zal geen poging doen om hier compleet te zijn, maar de volgende uitspraken vielen nog op.

  • Bril stelt dat het aantal zelfdodingen tijdens de lockdown maar liefst 10 tot 15 keer zo hoog ligt als normaal. Het tegengestelde is waar, het ligt zo’n 20 procent lager.
  • Als voorbeeld van een denkbeeld dat ooit eens door verkeerde wetenschap bekend is geworden en ondanks correctie heel hardnekkig blijft voortleven, noemt Engel het verhaal dat spinazie als een hele goede bron van ijzer wordt gezien, terwijl dat op een fout geplaatste komma in een publicatie zou berusten. Engel is er niet van op de hoogte dat dat verhaal juist een mythe is.
  • “Wetenschappers” in de 14e eeuw hadden het mis over hoe de Zwarte Dood zich verspreidde. Dat geeft Engel als reden waarom wetenschappers in onze tijd zo halstarrig aan het idee vasthouden dat het dit keer niet via de lucht gaat, want ze willen het niet nog een keer fout hebben. Dit argument gaat op zoveel fronten mis, dat ik dat volgens mij niet hoef uit te leggen.
  • Engel stelt dat de periode van die Zwarte Dood ook de enige keer in onze geschiedenis was waarin quarantaine is toegepast. Misschien doelt Engel hier specifiek op heel Nederland, want in de geschiedenis is quarantaine op verschillende plaatsen en tijden ingezet als middel om epidemieën in te dammen, ook op lokale schaal in Nederland.
  • Engel schermt met een contact in het Outbreak Managment Team die zijn analyse zou ondersteunen. In het gesprek komt naar voren dat het zou gaan om een mannelijke hoogleraar. Het lijkt me erg sterk, misschien dat de beste man alleen maar iets heeft gezegd over dat nog niet helemaal is uitgesloten dat aerosolen een rol spelen.
  • De piek in de besmettingen is volgens Engel juist veroorzaakt door de lockdown: daardoor moesten we meer op elkaar gaan zitten. Hij wijst op een golfje in de grafiek met besmettingen rond 16 maart, net toen de lockdown inging,  en stelt rustig dat we daar de kans op een lagere piek hebben laten liggen. Geen enkele overweging wat betreft onzekerheidsintervallen aan het begin toen zowel de aantallen nog laag waren, er nog maar weinig getest werd en de rapportage daarvan soms niet actueel was.

    De denkfouten van Willem Engel over het coronavirus 18
    Slide uit de presentatie van Engel
  • Engel en Bril kletsen ook nog over het gebruik van de medicijncocktail van orthomoleculaire huisarts Rob Elens, maar daar is al best veel over geschreven. Wat hier wel in opvalt is dat  Engel aan de ene kant fel tegen handhaven van de 1,5 m afstand is, omdat er geen bewijs voor zou zijn, maar ironisch genoeg aan de andere kant voorstander van het toelaten van ‘experimenten’ als dat van Elens, juist omdat je niet op bewijs kunt gaan zitten wachten…

Zelfinzicht

Engel bedoelt het zoals zovele amateurvirologen en bierviltjesrekenaars vast allemaal niet verkeerd:

(uit een filmpje van het kanaal van Engel)

Update 18 juni 2020

Op Follow the Money is een artikel gepubliceerd dat voor een groot deel gebaseerd is op dit stuk. Over het onderzoek van Wells nog het volgende: ik heb hier in de tekst zijn boek uit 1955 genoemd, omdat daar veelal naar verwezen wordt. Op basis van de besprekingen uit die tijd, ging ik er ook vanuit dat het experimentele onderzoek daarin is samengevat of dat het er in ieder geval naar verwijst. Omdat ik het boek zelf nog niet heb kunnen inzien, was het waarschijnlijk handiger om meteen naar het artikel uit 1934 te verwijzen waarin Wells beschrijft hoe lang druppels van verschillende grootte door de lucht kunnen gaan voordat ze grond raken of verdampen. (zie ook Wells curve in Wikipedia).