Kloptdatwel?

Alternatieve schade

De mazelenuitbarsting in Oekraïne

by 23 Comments

In de eerste tien maanden van 2019 waren er 12.594 mazelengevallen onder de 513 miljoen inwoners van de Europese Unie. In Oekraïne met z’n 42 miljoen inwoners waren er in dezelfde periode 57.000 gevallen. Hoe kon het zo ontzettend mislopen in het Oost-Europese land? Al in 1968, toen Oekraïne nog een Sovjetrepubliek was, voerde de overheid verplichte vaccinatie in. Maar in het afgelopen decennium hebben inentingspercentages een aantal jaren rondom de 50% geschommeld. Vaak wordt het gewapende conflict met Rusland aangewezen als oorzaak van het instorten van de gezondheidszorg. Maar in werkelijkheid ligt het ingewikkelder.

Op 14 mei 2008 stierf de 17-jarige Anton Tisjtsjenko uit Kramatorsk. Dit was één dag nadat hij tegen de mazelen was ingeënt. Er ontstond grote ophef naar aanleiding van z’n overlijden. De president van het land raakte er bij betrokken, er werd een onderzoek ingesteld en de vaccinaties werden stopgezet. Binnen twee weken bleek dat Antons dood niets van doen had met z’n inenting. Inentingen werden hervat, maar het grote kwaad was reeds geschied.

In de dagen van het sovjetcommunisme werden er in Oost-Europa veel artsen opgeleid en werden er veel klinieken en ziekenhuizen opgezet. Maar met de beschikbaarheid van geavanceerde medische apparatuur was het veelal problematisch. Ook waren er vaak tekorten aan medicijnen. Daar kwam bij dat artsen, in tegenstelling tot in West-Europa, geen bovenmodale inkomens genoten. Dit alles leidde tot een systeem waarbij je slechts door middel van betaling van steekpenningen toegang kon krijgen tot serieuze gezondheidszorg. De Baltische staten en de meer succesvolle Oost-Europese landen hebben de gezondheidszorg na 1990 hervormd en gemoderniseerd. Maar Oekraïne stagneerde. Ook op veel andere gebieden is het land in de laatste paar decennia tragisch achtergebleven. De gemiddelde Oekraïner leidt bij voortduring een bestaan vol armoede, complottheorieën en corruptie. Wantrouwen jegens overheden en bedrijven is nog altijd groot. Door emigratie en lage geboortecijfers nam het inwonersaantal tussen 1990 en 2014 af van 52 miljoen tot 45 miljoen.

De mazelenuitbarsting in Oekraïne 1
Het jaarlijkse aantal gevallen van mazelen in Oekraïne sinds 1990 en het percentage kinderen dat de vaccinaties MCV1 en MCV2 ontving. De huidige uitbarsting duurt nog altijd voort: in de eerste 10 maanden van 2019 werden reeds 57.000 gevallen gemeld.

De grafiek hiernaast toont het resultaat van de rel na Antons dood. Al snel liet meer dan de helft van de Oekraïense ouders z’n kinderen niet langer inenten. Met een bevolking van meer dan 40 miljoen gaat het hier om gigantische aantallen.  Mazelenvaccinatie is tweedelig: MCV1 wordt toegediend als een kind ongeveer een jaar oud is en MCV2 komt een aantal maanden of jaren later. Wanneer slechts 50% de geplande vaccinaties ontvangt, dan leidt dat na vijf jaar tot zo’n drie miljoen personen die onvoldoende beschermd zijn.

Kinderen mogen in Oekraïne in het algemeen alleen naar school als ze een door een arts ondertekende inentingsverklaring hebben. Zo’n verklaring was evenwel eenvoudig te verkrijgen zonder inenting, maar tegen een kleine vergoeding. Voor ongeveer tien dollar kon je het ook online doen. De schatting is dat lange tijd ongeveer de helft van alle inentingsverklaringen frauduleus, dus zonder inenting, verstrekt zijn.

Vaccinatie was geen prioriteit voor de regering die van 2010 tot 2014 aan de macht was. Er werden te weinig vaccins aangekocht en er werden geen voorlichtingscampagnes gevoerd. In 2014 kwamen de Maidanrevolutie en de Russische annexatie van de Krim. Er begon toen ook een slepend gewapend conflict in het oosten van het land. De aankoop en toediening van vaccins raakten in die periode verder achter op schema.

Ulana Suprun werd in 1963 in Detroit geboren als kind van Oekraïense immigranten. Ze groeide op in een Oekraïense immigrantengemeenschap en ook tijdens en na haar medicijnenstudie is ze steeds actief betrokken gebleven bij Oekraïense organisaties. In december 2013 emigreerde ze naar Oekraïne. In eerste instantie werkte ze voor humanitaire instellingen, maar in de zomer van 2016 werd ze aangesteld als uitvoerend minister van Volksgezondheid. In 2019 brachten de presidentiële en parlementaire verkiezingen een nieuwe ploeg aan de macht en in augustus 2019 droeg Suprun de portefeuille over aan haar opvolgster.

De grafiek hierboven laat zien dat het percentage kinderen dat hun vaccinaties weer op tijd ontvangt na 2016 snel is toegenomen. In een interview dat ze deze maand gaf zegt Suprun dat het vaccinatiepercentage voor éénjarigen nu weer 92% is. Suprun ziet het na 2016 weer op de rails komen van de vaccinatieprogramma’s voor een groot deel als het resultaat van maatregelen die onder haar bewind zijn genomen. Een inentingsbewijs is niet langer een eenvoudige doktersverklaring. Een officieel bewijs gaat nu via het internet en bevat zowel de gegevens van het kind als het registratienummer van het vaccin. Verder worden er teams naar de meest getroffen gebieden gestuurd om mensen te vaccineren, opnieuw te vaccineren en te overtuigen van de noodzaak van vaccinatie. Maar wat volgens Suprun uiteindelijk het meeste effect sorteerde was de confrontatie met de ziekte. Sinds 2017 waren er 115.000 mazelengevallen. Het merendeel van de 41 dodelijke slachtoffers waren kinderen. In 2015 raakten verder twee kinderen verlamd door polio. Alleen een harde kern van antivaccinatie-activisten bleef onbewogen bij de persfoto’s van de jonge slachtoffers.

De Nederlandse Stichting Vaccinvrij geeft op haar website een geheel eigen draai aan de bovenstaande grafiek. Ze merken op dat de uitbarstingen plaatsgrepen toen de inentingspercentages hoog waren en dat er geen uitbarsting van betekenis was in de periode dat de percentages rond de 50% lagen. Dit vormt volgens de stichting het bewijs dat vaccinaties de mazelen niet voorkomen, maar juist veroorzaken.
Het is niet echt moeilijk om te begrijpen dat het niet op deze manier werkt. Een uitbarsting vindt plaats wanneer er na jarenlange toename een kritiek percentage van niet-resistente personen wordt bereikt. Het wordt dan mogelijk om enige tijd lang een kettingreactie in stand te houden waarbij iemand die besmet raakt gemiddeld ook meer dan één persoon aansteekt. In de Nederlandse bible belt blijkt bij herhaling dat het na een uitbarsting zo’n twaalf jaar duurt voordat er weer opnieuw een kritiek percentage is bereikt. Echter, het is legitiem om je af te vragen waar de vatbaren voor de uitbarsting van 2006 vandaan kwamen.
Al in maart 2006 verscheen hierover een wetenschappelijke studie. Een grondigere en uitgebreidere studie verscheen in 2008. Het merendeel van de gevallen in 2006 viel in de leeftijdscategorie 15-29 en het bleek dat de vaccins die deze groep had gekregen vaak verminderd werkzaam waren. Zo is het bijvoorbeeld essentieel dat het vaccin vanaf het moment van productie tot aan de toediening steeds gekoeld blijft. Dit is de zogenaamde “cold chain”. Uitgevallen elektrische stroom, het defect raken van apparatuur en het niet voorradig zijn van reserveonderdelen waren een manier van leven in de laatste jaren van de Sovjet-Unie en de eerste jaren van de Oekraïense onafhankelijkheid. Het wordt dan uiteraard moeilijk om de cold chain voor vaccins te handhaven.
De auteurs van het artikel uit 2008 vonden inderdaad dat personen die ‘s zomers ingeënt waren uiteindelijk gemiddeld vatbaarder waren dan personen die ’s winters ingeënt waren. De Sovjet-vaccins waren, ook als de cold chain wél functioneerde, vaak sowieso ondeugdelijk. De uitbarsting van 2006 was trouwens niet de eerste. Eerdere uitbarstingen in Oekraïne met zo’n 10.000 gevallen waren er in 1993, 1996 en 2001. Ook in Belarus, Kazachstan en in de Russische Federatie waren er in die periode uitbarstingen van mazelen.

De mazelenuitbarsting in Oekraïne 2
De drieënhalf jaar oude Anastasia krijgt een vaccinatie (foto: Unicef, 2017 | Flickr)

De wereldgezondheidsorganisatie, de WHO, is een agentschap van de VN. De organisatie heeft Oekraïne ingedeeld bij de 53 lidstaten van de Europese Regio. Aan het begin van de eeuw stelde de WHO zich tot doel om vóór 2010 de mazelen in de Europese Regio te elimineren.  Later werd die datum bijgesteld tot 2015. Het lijkt er echter steeds meer op dat eliminatie binnen een overzienbaar aantal jaren geen realistische doelstelling is.
In het geval van Oekraïne zijn het niet alleen de recente oorlogshandelingen die een terugslag teweegbrachten.  Het is eerder een opeenstapeling van calamiteiten die al een halve eeuw duurt. De vaccinatieprogramma’s onder het Sovjet-bewind hadden een beperkte effectiviteit. Maar het grote onheil kwam met de langdurige economische en sociale ontwrichting na de instorting van de Sovjet-Unie. Het lijkt erop dat de grote uitbarsting van 2018-2019 sinds enige maanden over z’n piek heen is. Het aantal gevallen van mazelen dat per week wordt gemeld daalt nu. In het bovengenoemde interview komt Ulana Suprun tot een cynische opsomming: “Soms is het nodig om mensen angst aan te jagen zodat ze zich ervan bewust raken dat ze spelen met het leven en met de gezondheid van hun kinderen. En zodat ze zich herinneren hoe lang-vergeten ziekten eruitzien.”

Drie redenen om als christen je kinderen gevaar te laten lopen

by 30 Comments

Drie redenen om als christen je kinderen gevaar te laten lopen 3Als reactie op een stuk van een ChristenUnie-kamerlid dat uitlegt waarom vaccineren van kinderen een goed idee is, verscheen op de website van de Christelijk Informatie Platform (CIP) een stuk waarin de auteur drie redenen aangeeft waarom zij als christen haar kinderen niet heeft laten vaccineren. Lees u even mee?

Reden 1)
In de discussie over vaccinaties reageert de angst en angst dat je kind een ernstige complicatie overhoudt aan een besmettelijke ziekte mag nooit een reden zijn om te vaccineren omdat wij geloven dat de hemelse Vader nou eenmaal goed voor onze kinderen zorgt.

Er wordt even aan voorbij gegaan dat het voornamelijk de (onterecht aangewakkerde) angst voor bijwerkingen van vaccinaties is die voor discussies zorgt. Daarnaast zorgt de hemelse Vader blijkbaar niet voor de meer dan 5 miljoenen kinderen die jaarlijks voor hun 5e verjaardag overlijden.

Reden 2)
Tijdens de zwangerschap en bij de borstvoeding grijpen we zo min mogelijk omdat we er te weinig vanaf weten en vertrouwen we volledig op God. Waarom zouden we vanaf 8 weken er iets aan toevoegen? God heeft toch geen hulp nodig van ons mensen om het immuunsysteem zich te laten ontwikkelen?

Ik vraag me af of de moeder in kwestie foliumzuur genomen heeft om de kans op een open ruggetje te verkleinen. En of ze een behandeling voor zwangerschapsvergiftiging zou hebben geweigerd of een keizersnede bij een gecompliceerde stuitligging. Een hielprik, vitamine K en D zal het kind dan ook niet gehad hebben?

Reden 3)
Er is geen onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek naar de (lange termijn) gevolgen van vaccineren en er is geen goed registratie van negatieve effecten van vaccinaties. Hierbij uiteraard links naar Nederlandse Vereniging voor Kritisch Prikken en VaccinVrij.

Wacht even: dit zou toch een christelijk verhaal worden waarin angst geen rol mag spelen?!? En nu wordt er verwezen naar de grootste angstzaaiers op het gebied van vaccinaties. Er zijn honderden onderzoeken gedaan naar de nadelige effecten van vaccinaties en ieder land heeft een ieder land is er een organisatie waar bijwerkingen gemeld en onderzocht kunnen worden. Maarten Keulemans legt het naar aanleiding van de meningokokkenvaccinaties nog een keertje uit.

 

Gerechtshof bevestigt: ‘chiropractor’ is geen beschermde titel

by 2 Comments

Gerechtshof bevestigt: 'chiropractor' is geen beschermde titel 4
Chiropractor in US Army
(foto: Steve Pivnick | US Army)

Wat iedereen eigenlijk al wist, is nu in twee instanties door de rechter bevestigd: ‘chiropractor’ is geen wettelijk beschermde titel. Iedereen mag zich dus zo noemen, ongeacht opleiding of het aantal uren training. De uitspraak van het Gerechtshof Den Haag, dat een vonnis van de rechtbank bekrachtigt, dateert al van eind januari van dit jaar. De uitspraak is echter pas half juli gepubliceerd.

De rechtszaak was aangespannen door de Stichting Nationaal Register van Chiropractoren (SNRC), een praktijk uit Maasdijk en een chiropractor uit de Verenigde Staten. De praktijk wilde de Amerikaanse chiropractor in dienst nemen, maar kreeg daarvoor geen tewerkstellingsvergunning van het UWV. Het UWV liet namelijk weten dat de praktijk zich onvoldoende had ingespannen om de vacature te vervullen door ‘prioriteitgenietend aanbod op de arbeidsmarkt’. Anders gezegd, de praktijk moest eerst maar in Nederland of een ander Europees land naar een geschikte kandidaat zoeken. Bij het UWV was ook iemand als werkzoekende geregistreerd – ‘geïntimeerde’ in de uitspraak – die zichzelf als chiropractor (of ‘chiropraktiker’) aanbood. Deze persoon drijft een praktijk in de ‘chiropraktie en natuurgeneeskunde’ en heeft daarvoor in het verleden een opleiding in Duitsland gevolgd. Broodroof, oneerlijke handelspraktijken en titelmisbruik, aldus de Maasdijkse praktijk en de Amerikaanse kraker, die samen met de SNRC naar de rechter stapten.

Aan de rechtszaak ging de nodige intimidatie vooraf, door de advocaat van de geïntimeerde aangeduid als ‘juridische terreur’. Dat kwam hem op een tuchtklacht van een beruchte chiropractorsadvocaat te staan. Die klacht werd – zijnde tamelijk lachwekkend – uiteraard afgewezen. In juni 2015 wees vervolgens de rechtbank alle vorderingen van de SNRC c.s. af. En de stichting had nogal wat gevorderd. Geïntimeerde zou zich niet meer als werkzoekend chiropraktor (hier kennelijk met een ‘k’) mogen aanbieden of zich als ‘chiropractor’ (nu weer met een ‘c’) mogen aanduiden. Hij zou elke verwijzing naar de chiropractie in zijn inschrijving bij de KvK moeten verwijderen en de rechter zou bovendien voor recht moeten verklaren dat geïntimeerde aansprakelijk is voor de schade die de Maasdijkse praktijk en de Amerikaanse chiropractor zouden lijden doordat hij zich ten onrechte als werkzoekend chiropractor bij het UWV heeft ingeschreven. De verboden moesten natuurlijk vergezeld gaan van een dwangsom. De advocaat van de geïntimeerde zag het goed: dit heeft inderdaad veel weg van juridische terreur. In plaats van ‘geïntimeerde’ kunnen we rustig ‘geïntimideerde’ schrijven.

Gelukkig zijn er nog onafhankelijke rechters. De rechtbank wees als gezegd alle vorderingen af en het gerechtshof maakte gehakt van de tien grieven (zeg maar argumenten in hoger beroep) die tegen het vonnis werden aangevoerd. ‘Chiropractor’ en ‘chiropractie’ zijn geen wettelijk beschermde titels, aldus het hof. Van een overtreding van de Wet BIG is dus geen sprake. De SNRC had ook aangevoerd dat de geïntimeerde de professionele standaard voor chiropractoren had geschonden, waarbij ze verwees naar een document dat ze zelf had geschreven. Daarover oordeelt het hof hard:

“Het enkele feit dat een deel van in Nederland werkende chiropractoren zich bij SNRC heeft laten registreren en SNRC zelf normen heeft opgesteld, betekent niet dat sprake is van een professionele standaard. SNRC c.s. heeft ook niets gesteld over de wijze van totstandkoming van haar normen en evenmin is aangetoond dat deze normen breed gedragen worden door de beroepsgroep, die bovendien niet vastomlijnd is. Het is ook niet aan SNRC om te bepalen wie al dan niet als chiropractor kan worden aangemerkt. Het hof is dan ook met de rechtbank van oordeel dat niet is gebleken op welke wijze [geïntimeerde] gebonden is aan de door SNRC zelf opgestelde normen, laat staan dat SNRC c.s. de bevoegdheid toekomt om handhaving van haar normen jegens [geïntimeerde] af te dwingen.”

Daar is geen woord Chinees bij. Het hof meent verder dat geen sprake is van oneerlijke handelspraktijken, en dat geïntimeerde patiënten blootstelt aan gevaar of letsel – dit kennelijk in tegenstelling tot échte chiropractoren, die natuurlijk volkomen veilig werken – is helemaal niet aangetoond. De SNRC c.s. draaien op voor bijna 3.000 euro aan proceskosten. Of de verliezers nog in cassatie willen gaan, is niet bekend, maar ze zijn er evident fanatiek genoeg voor.

Antivaccinatiefabeltje leidt tot moordpoging op arts van consultatiebureau

by 3 Comments

Antivaccinatiefabeltje leidt tot moordpoging op arts van consultatiebureau 5

De Rechtbank Den Haag heeft onlangs een vrouw veroordeeld tot een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van 4 jaar en TBS met dwangverpleging. De vrouw had getracht een consultatiebureau-arts te vermoorden. De reden? Ze was ervan overtuigd dat haar zoontje autistisch was geworden na een vaccinatie die door deze arts was gegeven. Het malicieuze fabeltje over de beweerde link tussen vaccinaties en autisme, al vele malen krachtig weerlegd, eiste hier bijna een mensenleven.

Van alle onzin die rondzingt over vaccinaties is de mythe van een verband tussen de toediening van vaccins – met name het BMR-vaccin wordt vaak genoemd – en het ontstaan van autisme toch wel het meest hardnekkig en het meest kwaadaardig. Het meest hardnekkig, omdat het er kennelijk niet toe doet hoe grondig deze mythe inmiddels is weerlegd. Diverse onderzoeken onder opgeteld miljoenen kinderen hebben nooit een verband aangetoond, maar de aanhangers van de theorie accepteren kennelijk alleen onderzoek dat zo’n verband wél aantoont. Het is bovendien het meest kwaadaardige sprookje, want het praat ouders – die immers de beslissing tot vaccinatie hebben genomen – volstrekt onterecht een levenslang schuldgevoel aan als hun kind autistisch blijkt te zijn. En het wijst met de beschuldigende vinger, soms op zeer intimiderende wijze, naar de artsen die de vaccinaties geven. In het beste geval worden die als gehersenspoelde idioten weggezet, in het ergste als misdadigers van het ergste soort die op de loonlijst van Big Pharma staan. Met zo’n klimaat is het vragen om ongelukken.

En die hebben zich nu dus voorgedaan. Niet in het gepolariseerde Amerika, waar we ons de moorden op abortusartsen nog herinneren, of in Pakistan, waar vaccinatieteams onder begeleiding van de politie hun werk moeten doen. Nee, gewoon hier in Nederland, in Zoetermeer om precies te zijn. De nu veroordeelde vrouw bedreigde het slachtoffer al meer dan een jaar omdat zij de arts die haar zoon een inenting gaf verantwoordelijk hield voor diens autisme. Eind augustus 2016 wist ze het beveiligde consultatiebureau waar de arts werkte binnen te dringen en het slachtoffer tweemaal met een stiletto te steken of te snijden. De arts raakte gewond aan haar slaap en wang, en is tot op de dag van vandaag nog niet aan het werk, waarbij het de vraag is of zij ooit nog haar beroep zal kunnen uitoefenen. De dader kon gelukkig snel worden overmeesterd door collega’s en is nu dus veroordeeld wegens poging tot moord en tevens voor bedreiging.

Voor het bewezen verklaren van een poging tot moord is nodig dat de dader ‘met voorbedachten rade’ een ander van het leven probeerde te beroven. Die voorbedachte raad kon hier tamelijk gemakkelijk worden aangetoond. Er waren diverse getuigen met wie de vrouw haar voornemens had gedeeld, op haar iPad was gezocht op termen als “taakstraf moord” en er kwamen WhatsApp-berichten boven tafel met weinig verheffende teksten als “Heb gezegd die kanker hindoestaans vrouw kan maar beter niet meer in zoetermeer werken want als ik haar vind is ze van mij”. De Haagse rechtbank zal wel eens moeilijker zaken behandeld hebben. Spijt heeft de veroordeelde vrouw blijkens het rechtbankvonnis niet: het slachtoffer zou haar verdiende loon hebben gekregen.

De vraag wie nu verantwoordelijk is voor dit drama is eigenlijk tweeledig. Strafrechtelijk bezien is de zaak eenvoudig: alleen de dader is verantwoordelijk. In dit geval gaat het om een vrouw met duidelijke psychiatrische problematiek. De geraadpleegde deskundigen – een psychiater en twee psychologen – constateren bij haar een borderline persoonlijkheidsstoornis, een chronische aanpassingsstoornis en zwakbegaafdheid. De vrouw is dan ook verminderd toerekeningsvatbaar. De kans op recidive is groot en een intensieve behandeling noodzakelijk.

De vraag naar de morele verantwoordelijkheid is veel lastiger. Een zwakbegaafde moeder verzint niet zelf dat er een verband zou zijn tussen vaccinaties en autisme, die wordt met die gedachte vergiftigd door anderen. Het minste wat we kunnen concluderen is dat het bepaald niet helpt dat er nog altijd vele tientallen – ook Nederlandstalige – websites zijn waarop dit gevaarlijke antivaccinatiefabeltje wordt verkondigd. Het helpt evenmin dat zogenaamde CEASE-therapeuten het fabeltje niet alleen in stand houden, maar het zelfs uitbuiten en veel geld verdienen aan het geven van valse hoop op ‘genezing’ aan wanhopige ouders, dit ondanks het feit dat de Reclame Code Commissie deze therapeuten meerdere malen op de vingers heeft getikt vanwege hun misleidende claims.
Ook het feit dat beroemdheden en andere invloedrijke figuren de ex-arts Andrew Wakefield, aartsvader van de autismemythe en uit zijn beroep gezet wegens wetenschapsfraude, een steuntje in de rug geven bij het vertonen van zijn propagandafilm Vaxxed, is weinig behulpzaam. Daarbij maakt het weinig uit of het gaat om acteurs of politici. En ook nepnieuws over prutstudies in dubieuze tijdschriften, waar het vooral om geld lijkt te draaien, helpen ons niet veel verder. Dat zulke studies meestal weer worden ingetrokken moge zo zijn, maar het is de publicatie die online blijft hangen, veel meer dan het daarna weer door de versnipperaar halen van het ‘onderzoek’ in kwestie.

Wat wel zou helpen, is als de media die over een zaak als de moordpoging op de Zoetermeerse arts berichten, klip en klaar zouden melden dat het verband tussen vaccinaties en autisme nooit bewezen is en op basis van uitvoerig onderzoek naar het rijk der fabelen kan worden verwezen. Als we echter kijken naar de berichtgeving in deze zaak – NOS, Telegraaf, AD – dan moeten we constateren dat zulke volstrekt feitelijk informatie niet met de lezers gedeeld wordt. Volstaan wordt met de vermelding dat de moeder de arts verantwoordelijk hield voor het feit dat haar zoontje autistisch was geworden na de vaccinatie, of woorden van gelijke strekking. Het zou erg fijn zijn als media hier de verantwoordelijkheid zouden voelen lezers correct en volledig te informeren. Bij complottheorieën als Pizzagate kan dat gewoon – NOS, Telegraaf, AD -, dus waarom het bij antivaccinatiefabeltjes niet gebeurt, is mij een raadsel.

Raspoetin en Hofmans: two of a kind!

by 27 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

Als het aan de chagrijnige mevrouw van de garderobe had gelegen dan had ik het nu volgende verhaal niet kunnen schrijven. Op vakantie in St. Petersburg bezocht ik het bijzonder fraaie Joesoepov-paleis, dat nu een gelijknamig museum is. De rijke Joesoepov-familie liet dit monumentale gebouw ook bijzonder weelderig en smaakvol inrichten en bezat ook de nodige kunst. Het interieur is minstens zo mooi als dat van de Hermitage, maar intiemer want wat overzichtelijker qua omvang.

Na voltooiing van de route door het museum informeerde ik bij de garderobemevrouw hoe ik nu bij de Raspoetin-expositie kon komen, die zich volgens mijn reisgids in de kelder van dit gebouw zou moeten bevinden. Ze ontraadde mij een bezoek daaraan ten stelligste, want die zou eerst om 17 uur open gaan en de toelichting was alleen Russischtalig. Terwijl ik op het punt stond om teleurgesteld af te druipen, kwam er een andere goed Engels sprekende museummedewerkster naar mij toe, die het gesprek had afgeluisterd en zij vertelde dat er aparte kaartjes gekocht moesten worden, maar dat we daarna zelfs een rondleiding konden krijgen.

In de kleine expositie met enkele ensceneringen van Raspoetins laatste uren kwam het hele verhaal van de vrome, maar eveneens ontuchtige en intrigerende Siberische monnik van boerenafkomst weer tot leven. Raspoetin werd in deze kelder gedood op gruwelijke wijze, omdat zijn politieke invloed op de tsaar te groot was geworden. Vijf samenzweerders nodigden de niets vermoedende monnik uit voor een gezellig samenzijn, maar deden eerst cyaankali in zijn glaasje Madeira en mishandelden daarna de verzwakte Raspoetin op gruwelijke wijze, waarna prins Felix Joesoepov hem ten slotte met een pistoolschot vermoordde.
Over de exacte toedracht doen overigens ook iets andere verhalen de ronde. Zijn lijk werd in de halfbevroren rivier gegooid en drie dagen later gevonden, waarna er sectie op werd verricht. Het verslag van de patholoog-anatoom hangt in de opstelling. Dat was in 1916, een jaar voordat in Rusland de rijke aristocratie door de revolutie zou worden verdreven.

Raspoetin en Hofmans: two of a kind! 6
Raspoetin met Joesoepov
Raspoetin en Hofmans: two of a kind! 7
Cees Renckens (r) met Raspoetin op de foto

Ons land heeft ook zijn Raspoetin gehad in de persoon van Greet Hofmans (1894-1968) en de parallellen zijn opvallend. Beiden waren laag geschoold en wisten met hun charisma en spirituele kletsverhalen machthebbers van koninklijken bloede in te palmen. Aan beiden werden geneeskrachtige gaven toegedicht en via gebedsgenezing zou in Soestdijk de oogkwaal van prinses Marijke (gevolg van in de baarmoeder opgelopen rode hond-infectie) worden genezen, terwijl in St. Petersburg de hemofilie (erfelijke bloederziekte) van het tsarenkind Aleksej moest worden genezen.
Ook van Greet Hofmans werd de invloed op staatszaken veel te groot en Juliana begon pacifistisch-spirituele wartaal uit te slaan. De politiek greep in en verwijderde Hofmans in 1956 van  het hof. Dat zal voor haar een pijnlijke en vernederende geschiedenis zijn geweest. Toch heeft zij zich – als wij het gruwelijke einde van Raspoetin in aanmerking nemen – bepaald niet mogen beklagen over deze Nederlandse manier van het verwijderen van een gebedsgenezer van het hof. Ze ontving weliswaar wat dreigbrieven, maar  is nooit mishandeld en stierf gewoon een natuurlijke dood. Raspoetin had er voor getekend.