Kloptdatwel?

Over de fiscale facilitering van kwakzalverij

by 1 Comment

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

Veel is er geschreven over een Brabants varkensboertje annex magnetiseur en een arts, die oor-acupunctuur als voornaamste bezigheid heeft, die er na hun gewonnen beroepszaken voor zorgden dat hun diensten werden vrijgesteld van btw-afdracht. Alle alternatief praktiserende artsen en veel niet-BIG geregistreerde kwakzalvers als magnetiseurs en chiropractors kunnen nu eveneens van die jurisprudentie profiteren.

Tijdens de procedure van het varkensboertje, die wij op talrijke leugens konden betrappen, beriep deze zich er o.a. op dat zijn opleiding tot paranormaal therapeut destijds stond ingeschreven in het Centraal Register Korte Beroeps Opleidingen CRKBO. Nooit van gehoord, maar de rechter was onder de indruk. Het blijkt te gaan om een register van niet door de NVAO[1] geaccrediteerde opleidingen, die derhalve geen rijkssubsidie kunnen krijgen en waarbij de beoordeling van de kwaliteit wordt overgelaten aan het CPION, een erkend milde, al te milde beoordelaar[2]. Groot voordeel voor de opleiders is dat zij na inschrijving in het CRKBO vrijgesteld zijn van btw, een aardig voordeeltje van 21% op het cursusgeld.

Geconfronteerd met deze pro-alternatieve systematiek in de belastingpraktijk vroeg ik mij onwillekeurig af waar deze fiscaal-rechters en – idem juristen hun wijsheid toch vandaan halen. Toevallig werd ik dezer dagen geattendeerd op een interview uit 2014 op een juristenwebsite Taxlive met mr. N.H. de Vries, die al bijna vijftig jaar verbonden is aan de ‘Cursus Belastingrecht’. Aanleiding voor het interview was het 50-jarig jubileum van deze cursus. Hij beschrijft de ooit door Mobach gestarte cursus als ‘een zéér omvangrijk leer- en naslagwerk, voornamelijk gericht op het hoger en daarmee vergelijkbaar fiscale onderwijs aan studenten om hen vertrouwd maken met de grondslagen, systematiek en de samenhang tussen de diverse heffingswetten’. Mobach begon ooit als solist en dit handboek heette toen de ‘Mobach’, maar sindsdien is er een enorme uitbreiding van het aantal onderdelen van de ‘Cursus’ geweest en dragen maar liefst 44 hooggekwalificeerde auteurs, waaronder twaalf hoogleraren, bij. Inmiddels zijn er 14 boekwerken waarin diepgang en actualiteit hand in hand gaan, aldus De Vries.

De Vries sprak dus van ‘grondslagen, systematiek en de samenhang tussen de diverse heffingswetten’ en dat intrigeerde mij. De burger mag inderdaad verwachten dat onze wetgeving, ook die op het gebied van belastingrecht, onderlinge samenhang en een consequent toegepaste systematiek vertoont. De indirecte subsidie, die allerlei rare opleidingen krijgen omdat het CRKBO hen vrijstelling van btw garandeert, lijkt echter dwars te staan op die aangeroepen ‘systematiek en samenhang’, want het is nog niet zo lang geleden dat er een einde kwam aan de subsidiering van de beroepsopleiding (tot spiritueel beltherapeut) van Paradidakt.
Na een publicatie in het AD waarin onthuld werd dat  het UWV de cursisten een belastingvrije schenking deed van € 1.000, – ontstond publiciteit en kwamen er Kamervragen. Minister Asscher maakte toen een snel einde aan de fiscale facilitering van die kwakzalverij. Dat was prima. Tegelijkertijd prijken zowel de cursus van Paradidakt als die van Instituut CAM (de moderne naam van de cursus die het varkensboertje ooit volgde) nog altijd trots in het Register van het CRKBO!
Navraag mijnerzijds bij Paul Esveld, directeur van CPION, leerde mij dat dat geen vergissingen zijn. Opleidingen tot kwakzalver moeten door het CPION c.q. CRKBO worden geaccepteerd. De linkerhand van onze overheid weet dus niet wat de rechter doet. Soms is daarvoor iets te zeggen (Mattheus 6:3), maar in dit geval bevordert onze fiscus de kwakzalverij op aanzienlijke schaal. ‘Samenhang en systematiek’ heet het in die prachtige Cursus Belastingrecht. Als de omgang van de fiscus met de opleiding tot kwakzalver maatgevend zou zijn, dan zou ik eerder aan iets anders denken: ‘afpakken en terug geven’ bijvoorbeeld.

[1] De Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) is in 2005 als onafhankelijke, binationale accreditatieorganisatie bij Verdrag opgericht om een deskundig en objectief oordeel te geven over de kwaliteit van het hoger onderwijs in Nederland en Vlaanderen.
[2] Ronald van den Berg. Onthutsende registratie van alternatieve behandelaars. NTtdK, mrt 2016: 13-17.

Homeopathie in het nieuws: India en Rusland

by 5 Comments

In een homeopathisch ziekenhuis in Hyderabad, India, blijken artsen al enige tijd aan personen met hiv homeopathische middelen voor te schrijven. Naar eigen zeggen zouden de homeopaten van dit Jayasurya Potti Sreeramulu Government Homoeopathic Medical College and Hospital daarmee succes hebben: acht patiënten zouden al genezen zijn van hiv. De  National AIDS Control Organization (NACO) is not amused en onderzoekt of ze juridische stappen gaat ondernemen tegen deze artsen. Deze zogenaamde klinische trial is namelijk nooit aangemeld bij het register en om de verplichte toestemming van NACO is ook nooit gevraagd. Maar liefst 10.644 patiënten zouden zo misleid zijn, maar volgens het ziekenhuis hadden ze wel het ministerie van AYUSH (Ayurveda, Yoga and Naturopathy, Unani, Siddha and Homoeopathy) op de hoogte gehouden.

Homeopathie in het nieuws: India en Rusland 1
Ratelslang (Crotalus horridus) (foto| Flickr)

Als middel gebruikten ze een homeopathische verdunning van het gif van een ratelslang, Crotalus horridus, die in de Verenigde Staten voorkomt. Dat middel werd door sommigen homeopaten ook al geopperd als iets dat tegen ebola werkzaam zou kunnen zijn. Dat het middel werkt, blijkt volgens de homeopaten uit de lagere CD4 counts. Maar 73 procent van de deelnemende patiënten staat al op een regime van antiretrovirale middelen, dus dat is geen wonder. Hoe de ‘onderzoekers’ weten dat die acht patiënten echt genezen zijn, wordt ook niet duidelijk, want er is natuurlijk nog niets gepubliceerd door deze club.
Ze zouden over de ontdekking van hun middel iets gepresenteerd hebben op de World Homoeopathy Summit in Mumbai (april 2015). In het Indian Journal of Research in Homoeopathy (juni 2015) staat  een verslag, dat hier niet meer over geeft dan:

Prof. Praveen Kumar, Head Practice of Medicine, JSPS Government. Homoeopathic Medical College, Hyderabad and Dr. S. Prathama, demonstrated the inhibition of reverse transcriptase enzyme by high dilution of snake venom Crotalus horridus, which could potentially lead to inhibition of multiplication of HIV, Hepatitis B and Ebola virus, through a paper on their in‑vitro study conducted at Indian Institute of Chemical Technology, Hyderabad.

Blijkbaar was een ogenschijnlijk succesje in wat glaswerk voor deze Indiase wetenschappers al goed genoeg om hun middeltje op grote schaal uit te gaan delen aan patiënten (zie ook dit bericht). Er staan overigens nog andere huiveringwekkende projecten in dat verslag; wat dacht u van een onderzoek (ook in India) waarbij homeopathie werd ingezet tegen acute bloedingen bij 294 hemofiliepatiënten!

Positiever is het nieuws uit Rusland: de Russische Academie der Wetenschappen heeft zich krachtig uitgesproken tegen homeopathie en noemt de pseudowetenschap een gevaar voor de gezondheid. Een commissie van de Academie die zich bezig houdt met de bestrijding van pseudowetenschappen en wetenschapsfraude stelt dit in een memorandum waarin ook richting allerlei instanties adviezen zijn opgenomen om beter om te gaan met homeopathie dan tot nu gebruikelijk was in Rusland. Onder andere een verbeterde etikettering waarbij duidelijk wordt gemaakt dat er geen wetenschappelijke bewijzen zijn voor de effectiviteit van de remedies, en het compleet stoppen met homeopathie in overheidsziekenhuizen.
Het advies haalt het uitgebreide Australische rapport uit 2015 aan, het rapport van de commissie voor wetenschap en technologie van het Britse Parlement uit 2010 en sluit ook aan bij het advies van de Federal Trade Commission in de Verenigde Staten van vorig jaar. Of er ook recent eigen (Russisch) onderzoek in het memorandum staat, kon ik er niet zo makkelijk uithalen met Google translate.

Impressie Nationale Gezondheidsbeurs 2017

by 19 Comments

Na een aantal jaren met verbazing te constateren dat een zeer groot deel van de standhouders op de nationale gezondheidsbeurs uit het alternatieve circuit komen, vonden we dat het tijd was voor een tegengeluid. Na het succes van vorig jaar, staan ook dit jaar Skepsis en de Vereniging tegen de Kwakzalverij weer op de nationale gezondheidsbeurs in Utrecht. Wij staan op standnummer D20 in Zaal 1 dus kom gerust langs om even gedag te zeggen. Hieronder een kort verslagje van de eerste beursdag:

Gisterochtend als eerste aangekomen op de stand. Gelukkig staat alles nog zoals we het gisteren na het opbouwen hebben achtergelaten (zie foto). De grote blauwe doeken met prikkelende vragen zijn heel goed zichtbaar en trekken de aandacht. We hebben voor veel horizontale ruimte gezorgd om de Skepters en Tijdschriften tegen de Kwakzalverij goed uit te kunnen stallen.

Impressie Nationale Gezondheidsbeurs 2017 2

Langzaam druppelen de standhouders binnen en zo ook mijn mede-standleden. Na een kleine briefing (wat ligt waar, hoe gaan we de gesprekken aan en wat geven we mee) begint de beurs met het binnenkomen van de eerste gasten. We hebben als lokkertje een quiz over alternatieve geneeswijzen waarmee mensen een mooi boekje met strips van Sigmund (Sigmund weet wel raad met spiritualiteit) kunnen winnen. Het allereerste gesprek is meteen motiverend. Een man (muts nog op) meldt ons dat het heel goed is dat wij er zijn. Hem was vorig jaar ook al opgevallen dat er zoveel onzin op de beurs stond. Hij overweegt zelfs om donateur te worden van een van onze organisaties.

Het tweede gesprek is met twee dames die lachend roepen ‘oh, wij zijn echte enorme alternativo’s hoor’. Ze blijken twee haptonomen te zijn. We hebben een leuk gesprek over het al dan niet bestaan van energieën (‘jij denkt te materialistisch’), de farmaceutische industrie (‘daar gebeuren pas slechte dingen’) en het placebo-effect (‘waarom gebruikt de reguliere geneeskunde dat niet meer?’). Het blijkt dat de haptonomenvereniging nog mensen zoekt die onderzoek kunnen/willen doen naar de werkzaamheid van haptonomie. Wie weet ligt hier een klusje voor ons?

Gedurende de dag heel veel gesprekken gevoerd met mensen die geïnteresseerd zijn in de onderwerpen die in onze bladen behandeld worden. Een vriendin heeft bijvoorbeeld weleens acupunctuur geprobeerd en ze zijn benieuwd wat het nou eigenlijk is. Daarnaast heb ik gesproken met schrijvers van Skepter artikelen, journalisten, diëtisten, podotherapeuten, eigenaren van een biologische winkel en pensionado’s.

Een bijzonder gesprek was met een iemand van het Antennebureau van de rijksoverheid. Het Antennebureau is het informatiebureau van de Rijksoverheid over antennes voor draadloze en mobiele communicatie. Mensen kunnen hier terecht met vragen over de gezondheidseffecten van de elektromagnetische velden van antennes, de wetgeving rond de plaatsing van antennes en de toepassingen waar antennes voor worden gebruikt. De standmedewerkster kwam ons bedanken voor de genuanceerde informatie die wij publiceren over dit onderwerp. Daarnaast gaf ze aan dit soort beurzen altijd gemeden hadden maar omdat ze vorig jaar zagen dat wij er stonden, zij het ook wel aandurfden om hier voorlichting te komen geven. Een mooi compliment en een goede reden om samen met andere organisaties door te gaan met dit soort publieke voorlichting.

Is vaccineren tegen nepnieuws praktisch toepasbaar?

by 349 Comments

Wetenschappers zouden een soort vaccinatie tegen nepnieuws ontwikkeld hebben. Volgens de NOS: ‘Foutieve informatie – nepnieuws – is plakkerig, het blijft hangen en het verspreidt zich snel. “Het is net een virus”, zegt Sander van der Linden, onderzoeker aan de Universiteit van Cambridge. Daarom heeft Van der Linden (30) onderzoek gedaan naar een ‘vaccin’. En hij heeft ‘t gevonden: “Met een klein beetje van het virus, bouw je meer resistentie op. Dat is het idee.’

Is vaccineren tegen nepnieuws praktisch toepasbaar? 3

Van der Linden en zijn collega’s schreven hun bevindingen op in het artikel Inoculating the Public against Misinformation about Climate Change, Global Challenges, 2017. De berichtgeving in de media over dit onderzoek geeft volgens mij niet altijd even goed weer wat het nu eigenlijk inhoudt en wat de mogelijkheden zijn voor de bestrijding van nepnieuws.

De onderzoekers deden het volgende: via Amazon Mechanical Turk legden ze aan proefpersonen verschillende teksten voor over de wetenschappelijke consensus over klimaatopwarming. Vooraf en achteraf werd dan gevraagd hoe een proefpersoon dacht over die consensus (hoe hoog die is).

Als middel om het vertrouwen te vergroten dat die consensus erg hoog is werd een bericht gegeven waarin gesteld wordt dat ’97 procent van alle wetenschappers het eens is over de antropogene opwarming van de aarde’ (uit een bekend literatuuronderzoek van Cook et al.). En daartegenover de zgn. Oregon Global Warming Petition Project wat een verzameling van ondertekeningen van ruim 30.000 Amerikaanse wetenschappers zou zijn die het niet eens zijn met het idee dat de mens een rol speelt in die opwarming (suggererend dat er van consensus dus geen sprake is).

Er waren zes groepen die aan verschillende ‘behandelingen’ werden blootgesteld in dit onderzoek:
1. Controlegroep
2. Consensus-onderzoek (die kreeg het 97%-consensus verhaal in een taartdiagram weergegeven, dat was in een eerder onderzoek een effectief communicatiemiddel gebleken)
3. Oregon petitie
4. Consensus-onderzoek gevolgd door Oregon petitie
5. Consensus-onderzoek + algemene vaccinatie gevolgd door Oregon petitie
6. Consensus-onderzoek + specifieke vaccinatie gevolgd door Oregon petitie

De onderzoekers verwachtten dat onder conditie 2 de proefpersonen de consensus hoger zouden gaan inschatten en onder conditie 3 juist lager. Voor conditie 4 werd in ieder geval verwacht dat de tegenboodschap het eerder verhoogde vertrouwen weer zou doen afnemen en in totaal misschien wel zou doen verlagen, de laatst gecommuniceerde boodschap blijft het beste hangen.
Het gaat natuurlijk om de effecten van die ‘vaccinaties’, die bedoeld waren om het afbrekende effect van het tegengeluid (het ‘nepnieuws’) te beperken. Bij de ‘algemene vaccinatie’ werden de proefpersonen er op gewezen dat ‘er politiek gemotiveerde groepen zijn die misleidende tactieken gebruiken om te suggereren dat er veel debat is onder wetenschappers over klimaatopwarming’ waarna de stelling werd herhaald dat er wel degelijk consensus is. Bij de ‘specifieke vaccinatie’ werden nog argumenten toegevoegd waarom je die Oregon petitie met een korreltje zout moet nemen. Zo zijn somige ondertekeningen duidelijk niet echt (Charles Darwin en een aantal Spice Girls staan er tussen) en minder dan een procent van de ondertekenaars heeft een relevante wetenschappelijke achtergrond.

De resultaten komen mooi overeen met waarop de onderzoekers vermoedelijk hadden gehoopt:

Is vaccineren tegen nepnieuws praktisch toepasbaar? 4

De ‘vaccinaties’ lijken dus gewerkt te hebben, de specifieke beter dan de algemene.

Dit klinkt allemaal wel aardig, maar wat kun je hier nu mee? De negatieve invloed van een vrij makkelijk onderuit te halen tegenargument tegen die wetenschappelijk consensus voorkom je hier dus waarschijnlijk wel enigszins mee. Maar er zijn ook veel betere argumenten gegeven tegen die ’97 procent’, die je niet zomaar onderuit haalt. Het was interessanter geweest om te kijken wat zo’n algemene vaccinatie zou doen als je in plaats van die Oregon petitie bijvoorbeeld een blog van Jose Duarte te lezen zou geven, waarin specifiek kritiek geleverd wordt op het onderzoek waaruit die 97 procent afkomstig is.

Andersom kan deze strategie natuurlijk ook ingezet worden om juist onzin te verdedigen tegen kritiek. Een homeopatisch lobbyclubje zou een verhaaltje met al het ‘wetenschappelijk bewijs’ voor hun hobby kunnen injecteren met een anekdote over hoe pathetisch het skeptische tegengeluid is, bijvoorbeeld door een TED talk van James Randi op te voeren die suggereert dat het slikken van buisjes vol met homeopathische slaapmiddelen zonder dat hij direct in slaap valt, een weerlegging zou zijn van homeopathie. Die ‘homeopathische overdosis’ is immers niet zo’n sterk argument tegen homeopathie en Randi heeft er natuurlijk ook wel betere.

Daarnaast vraag ik me ernstig af in hoeverre je dit kunt veralgemeniseren en gebruiken tegen nepnieuws. Dat is toch wel iets anders dan een langlopend gevecht over iets als consensus over klimaatopwarming. Nieuws brengen is vooral informeren en niet in eerste plaats overtuigen. En je wilt het nepnieuws juist snel bestrijden, maar je loopt er altijd achteraan. Ook ging het in het onderzoek van Van der Linden om een inschatting van de wetenschappelijke consensus (en eigenlijk hoe je ‘de echte waarde’ daarvan het beste kunt overdragen aan het publiek) en niet om een welles-nietes kwestie. Als de vraag was geweest ‘denkt u dat meer of minder dan 95 procent van de klimaatwetenschappers van mening is dat de mens verantwoordelijk is voor een groot deel van de klimaatopwarming?’ had je wellicht andere effecten gezien.

Neem als voorbeeld de ‘discussie’ over de bezoekersaantallen bij de inauguratie van Donald Trump als 45ste president van de VS die in het NOS bericht wordt opgevoerd. Hoe had je daar zo’n vaccinatiestrategie kunnen toepassen?
Op de dag zelf berichtten de media correct (toch?) dat er veel minder mensen op de been waren dan bij de inauguratie van Obama in 2009. Op dat moment is er nog geen sprake van nepnieuws, dat komt pas de volgende dag als de woordvoerder komt met zijn ‘alternatieve feiten’. Als je daarna nog een verhaal wil houden over de inauguratie van Trump en de opkomst daarin noemt, zou je dus kunnen melden (als vaccin) dat er ook ongeloofwaardige tegengeluiden van de Amerikaanse regering hierover de ronde doen. Maar je zou toch je werk als journalist niet goed doen als je dat niet sowieso al zou doen? Wat je volgens mij niet moet doen, is alleen (neutraal) noemen dat er ook andere geluiden zijn, als die zo overduidelijk onjuist zijn. Maar dat is toch een iets andere discussie.

Van der Linden voert aan dat media vaak eerst de onjuiste berichtgeving aanhalen en pas daarna de juiste cijfers opvoeren.  Daarmee herhaal je de ‘alternatieve feiten’ zodat die stiekem toch blijven hangen. Maar goed, dat dwaalt toch aardig af van die ‘vaccinaties’ en komen we aan bij het handig opschrijven van een debunk, waaarvoor bijvoorbeeld The Debunking Handbook handige tips geeft.

Mazelenontkenner Lanka hoeft uitgeloofde prijs voor bewijs niet te betalen

by 27 Comments

Engels - UK vlag 30x24Het ‘Ravensburgse mazelenproces’ draaide om de vraag of Stefan Lanka de prijs die hij had uitgeloofd voor het bewijs dat het mazelenvirus bestaat, moest betalen aan zijn uitdager David Bardens. Bardens had namelijk zes artikelen aan Lanka gestuurd die dat bewijs zouden moeten zijn en eiste de honderduizend euro op die Lanka, die niet gelooft in het bestaan van ziekmakende virussen, er op had gezet.

Mazelenontkenner Lanka hoeft uitgeloofde prijs voor bewijs niet te betalen 5
Mazelenvirus door de elektronenmicroscoop (ingekleurd) Bron: Gelderblom, Kaulbars. Schnartendorff (Robert Koch Institut)

In eerste instantie werd de zaak uitgesteld en schakelde de rechtbank een deskundige in die uitsluitsel moest geven over het ingediende bewijs. Die kwam tot de slotsom dat de zes artikelen die Bardens had ingebracht gezamenlijk voldoende bewijs leverden en de rechtbank oordeelde daarop dat Lanka moest dokken (zie Stefan Lanka verliest Ravensburger mazelenproces, maart 2015).

Lanka ging echter in hoger beroep en won dat. Niet omdat de artikelen van Bardens onvoldoende zouden zijn, maar omdat de rechtbank van mening was dat Lanka zelf de regels van zijn prijsvraag mocht bepalen en dus ook mocht beslissen of het ingediende bewijs aan zijn eisen voldeed. Bardens op zijn beurt heeft weer getracht die uitspraak herzien te krijgen, maar dat is niet gelukt. Zie Bundesgerichtshof hält sich aus Masernstreit heraus (DAZ Online).

Lanka doet nu natuurlijk net alsof de rechterlijke uitspraak betekent dat er geen bewijs is geleverd dat het mazelenvirus bestaat, maar de eerder ingeschakelde expert (Podbielski) bestrijdt dat en legt uit dat Lanka alleen maar gewonnen heeft door ‘semantische en juridische sofisterij’.