Begin vorig jaar kwamen er nieuwsberichten over een “explosievendetector” die niet zou werken en in Engeland werd verboden. Het bleek om een wichelroede te gaan, en dat werkt nou eenmaal niet. Als een wichelroede wordt gebruikt om explosieven te detecteren dan kunnen er levens verloren gaan. Het ding wordt gebruikt in o.a. Irak om z’n werk te doen bij controleposten.
Uit een BBC-uitzending van Newsnight (Bogus Dowsing Rod ‘Bomb Detector’ Update, 27 januari 2011); blijkt dat de dingen nog altijd verkocht worden: (sommige beelden zijn niet geschikt voor jonge kinderen)
Hoe kan het toch dat mensen hier nog altijd in trappen? Het ideomotorisch effect. Het ideomotoreffect is simpelweg een proces waarbij er onbewust spierbewegingen plaatsvinden. De leek kan zichzelf door dit effect voor de gek houden; het effect kan soms erg overtuigend zijn.
In deze video van James Randi kun je een wichelroedeloper te werk zien en de ‘rigoureuze’ test die de beste man zichzelf oplegt. Vervolgens daagt hij James Randi uit om hem de kans te geven om het miljoen dollar op te komen halen (dat klaar ligt voor eenieder die na een test van James Randi iets paranormaals kan). Je kunt het ideomotoreffect duidelijk in de video zien gebeuren.
Chris French heeft (i.s.m. Richard Dawkins) tests gedaan waaruit bleek dat het niet werkt:
——————————————————————————————–
Achtergrond bij de explosievendetector:
Bekijk dit filmpje als geheugenverfrisser voor de berichtgeving (22 januari 2010):
http://www.youtube.com/watch?v=rQMwXo1SSVo
James Randi vertelt nog even hoe het zit:
Bij die L-vormige wichelroedes zijn er twee effecten.
1. als de korte verticale kant van stand verandert, zal de lange horizontale kant gaan zwaaien naar het laagste punt, ongeveer als een deur die uit het lood hangt.
2. als de knik in de L in horizontale richting bewogen wordt (een versnelling ondergaat), dan zal het horizontale deel ‘achterblijven’, uiteraard met uitzondering van het geval dat de versnelling net in de richting van het horizontale deel is.
Beide gevallen zijn eigenlijk onderdeel van 1 geval: de totale versnelling (zwaartekrachtsversnelling en traagheidskrachten) is niet meer exact in de richting van de verticale kant.
Hetzelfde idee (maar dan goed gefundeerd) zit in apparatuur om aardbevingen te detecteren. Als het ophangpunt van een dergelijke slinger beweegt (doordat de aarde beweegt onder invloed van seismische golven), gaat het vrije uiteinde niet mee, dat wil zeggen, het beweegt ten opzichte van de aardbodem. Doordat de periode van de slinger heel erg lang is (vele seconden), heb je nauwelijks last van de eigenslingeringen van de slinger. Uiteraard wordt een seismograaf niet in de vrije hand gehouden, maar is deze goed verankerd aan de grond. Deze wichelroede is dus een handbewegingsdetector, gebaseerd op het pricipe van de seismograaf, zou je kunnen zeggen.
Dat is waarom sommige wichelaars niet onder de indruk zijn. Zij zeggen: ik ben hooggevoelig, de wichelroede dient gewoon als versterker van mijn intuïtieve gevoelens.
In het filmpje met Chris French miste ik dat de wichelaars eerst mochten oefenen terwijl de plastic dozen open waren (of een doorzichtig deksel hadden). Dan valt een deel van de excuses weg. Er komen dan andere excuses natuurlijk. Indertijd met de pendelproef van Skepsis was er een persoon die achteraf zei dat hij werd afgeleid door de versiering boven op de doos, een ander beweerde dat het licht te sterk was (hij kon de aura alleen in het schemerdonker zien), en weer een ander sprak het vermoeden uit dat wij onder de cementen bodem van de kelder stiekem een sterke magneet hadden aangebracht
Ik herinner me nog een NOS-journaal van vorig jaar (ik ben vergeten wanneer) waarop je een Amerikaanse (?) soldaat met zo’n detector de ene na de andere auto ziet ‘checken’. Het zag er heel gewichtig uit, zo’n pistoolachtig ding met een antenne die verbonden is met een soort kastje aan de riem van de soldaat.
1e filmpje, 4:51, bedoel je die (Iraakse) soldaat? Checkt in elk geval met zo’n dingetje auto’s.
Niet precies, maar zoiets. Ik herinner me dat ik het heel precies moest bekijken om een glimpje van het ding op te vangen. Het stond op mijn hd-recorder en was maar een halve seconde in beeld.
Ongelofelijk! Ik had geen idee dat zulke dingen door leger en politie werden gebruikt.
Vorig jaar heb ik een stukje met foto van een scannende Irakse politieman uitgeknipt uit de volkskrant. voor de niet-volkskrantlezer heb ik het hier neergezet: http://speledingetje.nl/VK_20100406_section1_page014_article4.jpg
Alle soldaten en agenten zouden het Trainingskamp Militaire Scepsis TMS moeten volgen.
Wel grappig om te zien hoe die wichelaar in het tweede filmpje de mist in gaat. De tweede keer dat hij geblinddoekt op de cirkel afstapt, gaan zijn wichelstokjes niet gekruist; die in zijn linkerhand gaat naar buiten (2:56). Terwijl hij wel zegt dat ze kruisen. Dat dat niet gebeurt, ziet ie niet (hij zou het wel kunnen voelen). Je zou zeggen, als hij een punt wil maken in de richting van Randi, dat ‘ie dan z’n video controleert op dat soort ‘fouten’.