Het draaiende meisje: linksom of rechtsom? Bron: sevendays.nl
Zie jij het meisje linksom draaien of rechtsom? Internet-advertenties suggereren dat dit iets zegt over de dominantie van je hersenhelft. Als je het meisje naar rechts ziet draaien, zou je vooral je rechterhersenhelft gebruiken, of je linkerhelft als je het plaatje de andere kant op ziet bewegen.
Zo zit het echter niet in elkaar.
Steven Novella, klinisch neuroloog aan de Yale University School of Medicine en auteur van het uitstekende neurologica blog, legt in twee artikelen uit dat de waargenomen draairichting niets zegt over hoe je je hersenhelften gebruikt (klik hier voor een artikel uit 2007 en hier voor een recent artikel). Novella legt uit dat iedereen de hersenhelften door elkaar heen gebruikt en dat het plaatje een optische illusie is. De hersenen proberen een plat, tweedimensionaal plaatje te interpreteren als een draaiende beweging in drie dimensies:
“The spinning girl is a form of the more general spinning silhouette illusion. The image is not objectively “spinning” in one direction or the other. It is a two-dimensional image that is simply shifting back and forth. But our brains did not evolve to interpret two-dimensional representations of the world but the actual three-dimensional world. So our visual processing assumes we are looking at a 3-D image and is uses clues to interpret it as such. Or, without adequate clues it may just arbitrarily decide a best fit – spinning clockwise or counterclockwise. And once this fit is chosen, the illusion is complete – we see a 3-D spinning image”.
Psychologie Magazine legt het als volgt uit:
“Steven Novella, klinisch neuroloog aan de Yale University School of Medicine, stelt dat het verhaal over de dominante linker- en rechterhersenhelft onzin is. Volgens hem onthult het beeld van de dansende ballerina wel hoe het brein visuele informatie verwerkt. Het brein hanteert bepaalde aannames bij de verwerking van visuele beelden om zo orde en betekenis aan de wereld te geven. Ons visuele verwerkingssysteem neemt bijvoorbeeld aan dat we kijken naar een driedimensionaal beeld; de echte wereld is immers driedimensionaal. De danseres is een tweedimensionaal beeld, dat door ons brein wordt verwerkt als driedimensionaal, draaiend beeld”.
In het recente artikel vraagt Novella zich af waarom de meeste mensen het meisje rechtsom zien draaien. Hij verwijst naar een artikel van twee psychologie-hoogleraren die uitleggen dat dit veroorzaakt wordt doordat het visuele systeem van de hersenen een voorkeur heeft om te kiezen voor een standpunt waarbij we iets van bovenaf lijken te bekijken. Ze leggen uit dat het plaatje bedoeld is om de hersenen in verwarring te brengen – het bevat tegenstrijdige aanwijzingen. De schijnbare richting van de uitgestrekte hand suggereert onze hersenen dat we vrijwel op gelijke hoogte naar het figuurtje kijken. Onze hersenen denken dan al snel dat rechtsom de correcte draairichting is. De schaduw onder het plaatje suggereert juist dat we van bovenaf naar het draaiende meisje kijken. En dat suggereert een draaiende beweging de andere kant op:
“Tracing the end of the outstretched hand shows that the camera elevation with respect to the hand is only 6.0 deg, which is a little less than the value for the foot. That means that the figure was rendered with a perspective camera positioned about 75 meters away from the figure (assuming a vertical distance of 1m between foot and hand). According to this perspective cue, the view from above and therefore the clockwise rotation is the ‘true’ rotation. However, another cue to the rotation of the figure is provided by the shadow the feet cast on the ground. The ellipse circumscribed by the shadow of the outstretched foot—at least assuming that the ground is horizontal and that we are looking at it from above—clearly suggests counter-clockwise rotation”.
Het oorspronkelijke plaatje is afkomstig van deze website: http://www.procreo.jp/labo/silhouette.swf (gebruikt voor plaatje op de voorzijde)
Ik snap niet precies wat er met rechtsomdraaien bedoeld wordt. Ik neem aan dat het betekent dat aan de linkerzijde van het beeld de lichaamsdelen naar mij toe lijken te bewegen, of ook dat ze met de klok meedraait, als die klok op de grond legt met de wijzerplaat omhoog. Dus bij rechts draaien zie je het geheven been ‘voorlangs’ komen.
Ik merk dat als ik kijk naar een punt 10cm rechts of links van het figuurtje, zodat ik het dus meer naar de rand van mijn gezichtsveld zie, de wisseling tussen draairichtingen makkelijker is.
Dat verhaal over perspectief kan ik maar moeilijk volgen. Immers als we ons voorstellen dat het zwarte silhouet een schaduw is die op een scherm wordt geworpen door een echte driedimensionale figuur, dan zal een spiegelbeeldige ballerina – dus een die gereflecteerd is in een spiegel parallel met het scherm en die dus in tegenovergestelde zin draait – mathematisch exact hetzelfde silhouet geven.
Die theorie dat het gaat om de verschillende delen van het plaatje die tegenstrijdige inlichtingen geven geloof ik ook niet. De draairichting blijft voor mij hetzelfde ongeacht welk deel van het plaatje ik afdek.
Bij mij werkt het afdekken van delen van het plaatje wel. Als ik alleen de benen en de schaduw zie is de voorkeursdraairichting linksom, als ik de schaduw afdek dan is het rechtsom (inderdaad rechtsom=naar voren uitgestoken been lijkt naar rechts te bewegen). Maar natuurlijk zegt n=1 onderzoek maar weinig. Daarom verwijs ik graag naar het aangehaalde artikel van de psychologie profs. Zij leggen uit dat de hand het idee oproept dat je meisje ongeveer van opzij ziet, de schaduw suggereert dat je er van boven tegenaan kijkt. Ik herken dat goed. Maar – the proof of the pudding is in het aangehaalde artikel.
Inderdaad is het zo dat als je het plaatje ‘andersom’ ziet bewegen de uitgestrekte hand wat meer op en neer beweegt. Als de ballerinaschaduw vanuit het oneindige loodrecht op een scherm geprojecteerd wordt, zou een hand die in een horizontaal vlak beweegt in de projectie gewoon heen en weer gaan. Nu het duidelijk zichtbaar toch een platte ellips is, denk je onwillekeurig: lage deel van de lus = naar je toe. Ook de geheven voet is lager als hij voorlangs gaat.
Als je erin slaagt de beweging om te keren ‘zie’ je dat de uitgestrekte hand en voet wat op en neer gaan. Dat vereist meer interpretatiewerk van de visuele cortex.
Als de projectie vanuit het oneindige niet loodrecht is maar een beetje scheef (naar beneden toe in de richting van het scherm) kun je je ook voorstellen dat de gespiegelde beweging van beneden naar boven geprojecteerd wordt. (De positie van de lichtbron is de ten opzichte van het scherm gespiegelde positie van het waarnemeroog.) Het is onnatuurlijk om te denken dat je waarnemingsstandpunt in feite zich op het niveau van de staande voet of nog lager bevindt.
Nu ik nog eens kijk, zie ik dat de elliptische beweging van de geheven voet en de armen mede veroorzaakt wordt doordat het figuurtje in zijn geheel op en neer gaat (merkwaardiger wijze zonder zichtbaar te huppen). Maar het gaat te vlug om het precies te zien.
Ik kon beiden..