• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar

Kloptdatwel?

  • Home
  • Onderwerpen
    • (Bij)Geloof
    • Columns
    • Complottheorieën
    • Factchecking
    • Gezondheid
    • Hoax
    • Humor
    • K-d-Weetjes
    • New Age
    • Paranormaal
    • Pseudowetenschap
    • Reclame Code Commissie
    • Skepticisme
    • Skeptics in the Pub
    • Skeptische TV
    • UFO
    • Wetenschap
    • Overig
  • Skeptisch Chatten
  • Werkstuk?
  • Contact
  • Over Kloptdatwel.nl
    • Activiteiten agenda
    • Colofon – (copyright info)
    • Gedragsregels van Kloptdatwel
    • Kloptdatwel in de media
    • Interessante Links
    • Over het Bol.com Partnerprogramma en andere affiliate programma’s.
    • Social media & Twitter
    • Nieuwsbrief
    • Privacybeleid
    • Skeptisch Chatten
      • Skeptisch Chatten (archief 1)
      • Skeptisch Chatten (archief 2)
      • Skeptisch Chatten (archief 3)
      • Skeptisch Chatten (archief 4)
You are here: Home / Wetenschap / Het nocebo-effect

Het nocebo-effect

17 November 2011 by Maarten Koller 10 Comments

Wil je eerst nog even weten hoe het ook alweer zit met het placebo-effect? Klik hier voor een video-uitleg in 2:57.

Het nocebo-effect 1
De short-short version 😉

 

Onderstaande tekst is een (snelle) vertaling van dit artikel.

Kunnen angstige gedachten je schaden? Penny Sarchet, winnares van de 2011 Welcome Trust Science Writing Prize, schreef over het nocebo-effect.

Kan het iemand zijn leven kosten wanneer je hem verteld dat hij kanker heeft? In 1992 beschreef het Southern Medical Journal een casus waarin een man in 1973 werd gediagnosticeerd met kanker en werd verteld dat hij nog slechts enkele maanden te leven had. Na zijn dood liet de autopsie echter zien dat de tumor in zijn lever niet gegroeid was. Zijn arts Clifton Meador gelooft niet dat hij gestorven is aan kanker en schreef: “Ik weet niet wat de pathologische oorzaak van zijn dood is”. Kan het zijn dat, in plaats van de kanker, zijn eigen verwachting van zijn dood hetgeen was dat hem doodde?

Deze dood kan een extreem voorbeeld zijn van het ‘nocebo-effect’ – de tegenhanger van het bekendere placebo-effect. Terwijl een onwerkzame suikerpil (placebo) je beter kan doen voelen, kunnen waarschuwingen over gefantaseerde bijwerkingen (nocebo) je die ook doen voelen. Dit is een veel voorkomend probleem in farmaceutische onderzoeken en een onderzoek uit de jaren 1980 ontdekte dat hartpatiënten veel meer kans hadden op bijwerkingen van hun bloedverdunnende medicatie wanneer ze eerst waren gewaarschuwd voor die bijwerkingen. Dit geeft een ethisch probleem: moeten artsen hun patiënten waarschuwen voor bijwerkingen wanneer die waarschuwing ze daar juist meer kans op geeft?

Het nocebo-effect kan zeer besmettelijk zijn. In 1962 ondervonden 62 medewerkers van een Amerikaanse kledingmakerij plotseling hoofdpijnen, misselijkheid en uitslag, en de schuld van de uitbraak werd gegeven aan een insect dat tussen de stoffen had gezeten na levering vanuit Engeland. Er werd nooit een insect gevonden en “massale psychogene ziekte” (massahysterie) zoals deze, komt wereldwijd voor, meestal bij besloten gemeenschappen en verspreiding vindt het snelst plaats onder vrouwen die iemand met de symptomen hebben gezien.

Tot voor kort wisten we vrij weinig over hoe het nocebo-effect werkt. Tegenwoordig zijn wetenschappers een flink stuk opgeschoten. Afgelopen februari liet een Engels onderzoek, uitgevoerd door prof. Irene Tracey (Oxford), zien dat wanneer vrijwilligers nocebopijn voelen, de overeenkomende hersenactiviteit zichtbaar is in een mri-scanner. Dat toont aan dat, in elk geval op neurologisch niveau, de vrijwilligers reageren op echte, niet-gefantaseerde, pijn. Fabrizio Benedetti, van de Universiteit van Turijn, en zijn collega’s zijn erachter gekomen welke neurotransmitter verantwoordelijk is voor het omzetten van de verwachting van pijn in deze echte pijnervaring. De neurotransmitter heet cholecystokinine en draagt berichten tussen zenuwcellen over. Als er drugs gebruikt worden om de cholecystokinine te stoppen met functioneren, dan voelen de vrijwilligers geen nocebopijn, terwijl ze wel nog net zo bang voor de verwachte pijn zijn.

De bevindingen van Benedetti en Tracey bieden niet alleen de eerste vluchtige blikken in de onderliggende neurologische werking van het nocebo-effect, maar hebben ook ook zeer reële medische implicaties. Benedetti’s onderzoek naar het blokkeren van cholecystokinine kan de weg vrij maken voor technieken die het nocebo-effect teniet doen bij medische ingrepen, alsook mogelijkheden geeft voor algemene behandelingen van pijn en angst. Traceys werk heeft verrassende implicaties voor de manier waarop we moderne geneeskunde uitoefenen. Door het monitoren van pijnniveaus in vrijwilligers die een sterke pijnstiller hadden gekregen, ontdekten ze dat wanneer de vrijwilliger verteld werd dat het effect van de pijnstiller voorbij was, dit al genoeg was om het pijnniveau ter herstellen naar het niveau van vóór het toedienen van de pijnstiller. Dit toont aan dat de negatieve verwachtingen van een patiënt de mogelijkheid hebben om de effectiviteit van een behandeling te ondermijnen, en suggereert dat artsen er goed aan doen om de overtuigingen van hun patiënten ook te behandelen, en niet alleen hun fysieke symptomen.

Dit plaatst de arts-patiëntrelatie in de schijnwerpers. De huidige samenleving klaagt snel aan en is skeptisch, en als een arts wat meer nadruk legt op bijwerkingen om te voorkomen aangeklaagd te worden, of wanneer patiënten de beslissingen van hun arts niet vertrouwen, dan kan het nocebo-effect een behandeling al doen falen nog voordat deze is begonnen. Het introduceert ook een paradox – we moeten in onze artsen geloven om volledig baat te hebben bij de voorgeschreven behandeling, maar als we ze te sterk vertrouwen kunnen we dood gaan van hun uitspraken.

Tegenwoordig zijn veel van de snel groeiende ziektes relatief nieuw en slechts gekarakteriseerd op basis van een verzameling klachten. Allergieën, voedselintoleranties en rugpijn zouden in de ene gemakkelijk echte fysiologische ziektes kunnen zijn, en nocebo-effecten in de ander. Meer dan een eeuw geleden ontdekten artsen dat ze het niezen door mensen met hooikoorts konden opwekken door het blootstellen aan een kunstroos. Dit soort observaties suggereren dat we wel twee keer moeten nadenken voordat we de menselijke ervaring overmedicaliseren. Onze dagelijkse zorgen zouden als zodanig beschouwd moeten worden, en niet verzameld in psychologische syndromen met reeksen van symptomen, en gezondheidswaarschuwingen op nieuwe producten moeten begrensd en nauwkeurig zijn, niet vaag en algemeen zodat fabrikanten afstand kunnen doen van hun aansprakelijkheid.

Bovenstaande tekst is een (snelle) vertaling van dit artikel.

Het nocebo-effect 2

Steun Kloptdatwel

Het nocebo-effect 3Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).

NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.

« Previous Entry
Digitale drugs: jammer jongens, het werkt niet
Next Entry »
Medium wil niet met doden praten!

Filed Under: Wetenschap Tagged With: nocebo, placebo

Reader Interactions

Comments

  1. A. Atsou-Pier says

    17 November 2011 at 13:24

    @ Maarten Koller
     
    Denkt u wel aan het copyright ? Naar Nederlands recht mag het overnemen van een compleet artikel niet, wel van gedeelten, mits onder vermelding van de naam van de auteur, etc. (in casu staat er Share bij, dus mogelijk mag het dan wel geheel worden overgenomen).
    Ik vraag mij ook af of men zonder toestemming van de auteur een vertaling mag produceren en verspreiden, vermoedelijk niet.

    Log in to Reply
    • Cryptocheilus says

      17 November 2011 at 18:35

      U bent abuis. In sommige gevallen mag het overnemen van comlete artikelen wél. Jurisprudentie o.a. hier.

      http://www.geenstijl.nl/mt/archieven/2010/05/geenstijl_wint_gigabelangrijke.html

      Bovendien valt dit stuk onder CC

      You are free:

      to copy, distribute, display, and perform the work
      to make derivative works

      http://creativecommons.org/licenses/by-nc/2.0/uk/

      Log in to Reply
      • A. Atsou-Pier says

        18 November 2011 at 10:26

        @ Cryptocheilus
         
        Inderdaad, het overgenomen artikel valt onder Creative Commons.
         
        In het algemeen, zie de passage “Omdat het beroep op de persexceptie slaagt, wordt niet toegekomen aan de vraag of met succes een beroep kan worden gedaan op het citaatrecht.” in http://www.mediareport.nl/persrecht/17052010/geenstijl-wint-zaak-tegen-nijmeegse-stadskrant-overnemen-interview-toegestaan-met-beroep-op-persexceptie/nl/
        Het is voor mij de vraag of in het onderhavige geval sprake een beroep had kunnen worden gedaan op de persexceptie. Het gaat hier vermoedelijk meer over opiniërende artikelen.

        Log in to Reply
  2. Jan Willem Nienhuys says

    17 November 2011 at 13:49

    Ik moet zeggen dat ik het niet helemaal snap.  Een gedeelte van het verhaal gaat over pijn, en de perceptie van pijn. Nou is doorgaans pijn een ‘nuttig’ signaal en een aanwijzing dat er ergens iets mis is. Maar op zich is pijn niet dodelijk. Het is vaak een bijverschijnsel van iets dat wel heel ernstig is. Hoofdpijn kan door allerlei oorzaken komen, en als de oorzaak een tumor is, dan gaat de tumeor heus niet weg met een al dan niet ‘echte’ pijnstiller. In de inleiding gaat het om iemand die misschien is overleden door een psychologisch effect.

    In het vervolg gaat het over de verminderde werking van medicijnen (niet: pijnstillers) en dat is weer wat anders. De werking van het placebo-effect wordt volgens mij vaak sterk overdreven, afgezien nog van dat het vaak wordt verondersteld op diverse totaal andere dingen in te werken (het immuunsysteem en pijnbeleving zijn toch heel andere dingen, en als een nepslaapmiddel slapeloosheid bestrijdt is daar noch het immuunsysteem, noch de verwrrking van pijnprikkels bij betrokken).

    Een mogelijkheid is dat het placebo-effect ‘ontspannend’ werkt en de vlucht-of-vechtreactie dempt. Als het lichaam dan de beschikbare energie herverdeelt (het immunsysteem krijgt wat meer energie, en de alertheid op allerlei signalen wordt verminderd) zou dat een verklaring kunnen zijn. Maar dat is puur speculatief, want bij mijn weten weet niemand hoeveel energie ‘het immuunsysteem’ opsoupeert, en op welke manier een link van het centrale zenuwstelsel naar het immuunsysteem kan functioneren zodat het even wat kalmer aan gaat doen, en zo meer glucose en zuurstof beschikbaar houdt voor spieren.  Overigens kan de vlucht-of-vechtreactie juist maken dan men geen aandacht aan pijn schenkt (of heb ik dat verkeerd begrepen?) terwijl anderzijds in oorlogssituaties soldaten soms geen pijn bleken te hebben als ze wisten dat ze niet meer hoefden (hetzij omdat ze hoe dan ook stervende waren, hetzij omdat ze wegens oorlogsverwondingen naar huis gestuurd werden).

     

    Log in to Reply
  3. regenworm says

    17 November 2011 at 18:30

    Ik geloof niet dat het nocebo-effect zo ver kan gaan dat je daar dood van omvalt. Zeker, depressie en andere psychische storingen wel. Het gerapporteerde geval kan ook toeval zijn. Van de duizende patienten, van wie een valse diagnose wordt gekonstateerd, sterven steeds ook een paar door andere oorzaken die soms niet kunnen worden opgehelderd.
    Dat geldt zeker ook vaak voor de gevallen van dood door verdriet. Vaak hoor je (ware) verhalen dat een echtgenoot of een moeder pas na een paar manden na dat de dierbare mens is gestorven zelf overlijdt.

    Log in to Reply
    • Cryptocheilus says

      17 November 2011 at 18:36

      Ook u bent abuis.

      http://www.psychosomaticmedicine.org/content/19/3/182.long

      Log in to Reply
      • Jan Willem Nienhuys says

        17 November 2011 at 23:44

        Misschien. Maar als een alto zou aan komen zetten met genezingsclaims gebaseerd op een verhaal van anderhalve eeuw geleden dat een hervertelling is van een verhaal van weer anderhalve eeuw daarvoor dat op zijn beurt weer van horen zeggen is, namelijk van wat een Europese reiziger hoorde van een zegsman uit een totaal andere cultuur, dan zouden we dat toch ook niet serieus nemen?

        Er staan natuurlijk andere verhalen in dat stuk maar het is uiteindelijk toch allemaal anekdotisch.

        In http://en.wikipedia.org/wiki/Voodoo_death staat er wat meer over .

        Log in to Reply
        • Cryptocheilus says

          18 November 2011 at 12:26

          Ik ben het met je eens dat het verhaal hogelijk anekdotisch is. Het was mijn bedoeling er op te wijzen dat het zeker niet uitgesloten kan worden dat men er ‘dood bij kan neervallen’.

          Wat te denken van deze studie bijvoorbeeld:
          http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa0707427

          Viewing a stressful soccer match more than doubles the risk of an acute cardiovascular event. In view of this excess risk, particularly in men with known coronary heart disease, preventive measures are urgently needed

          Als we het placebo-effect serieus nemen moeten we dat ook doen met het nocebo-effect.

  4. regenworm says

    17 November 2011 at 19:57

    Hier vond ik een uitzending over overbodige en schadelijke waarschuwingen.

    http://player.omroep.nl/?aflid=12566656

    Log in to Reply

Trackbacks

  1. 2exposed says:
    12 January 2022 at 22:39

    1unwound

    Log in to Reply

Leave a Reply Cancel reply

You must be logged in to post a comment.

Primary Sidebar

Steun ons via:
Een aankoopbol.com Partner (meer info)
Of een donatie

Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

Skeptic RSS feed

  • Skepsis
  • SKEPP
  • SBM
European Skeptics Congress 2022 vindt plaats in september te Wenen
15 May 2022 - Pepijn van Erp

  Het tweejaarlijks georganiseerde congres van de koepel van Europese skeptische organisaties ECSO zal komende keer plaatvinden in Wenen, van 8 t/m 11 september. Een uitgelezen moment om actieve skeptici te onmoeten en te horen waar die zich zoal mee bezighouden in hun landen. Zeker nu het het weer het eerste congres is na het ... Meer lezen Het bericht European Skeptics Congress 2022 vindt plaats in september te Wenen verscheen eerst op Skepsis Blog. [...]

Gauquelin’s Mars Effect
9 March 2022 - Jan Willem Nienhuys
Gauquelin’s Mars Effect

For Dutch version click on flag.   The Mars Effect kept skeptics quite busy for quite some time. One of the amazing things is how easily all kinds of skeptics were fooled and how quickly they launched themselves into investigations without examining properly the source of this effect. Rereading the original articles doesn’t lessen this ... Meer lezen Het bericht Gauquelin’s Mars Effect verscheen eerst op Skepsis Blog. [...]

Skepter 35.1 – themanummer over reuk
26 February 2022 - Pepijn van Erp
Skepter 35.1 – themanummer over reuk

Ruikt de mens wel echt zo slecht als wordt beweerd? Wat is er voor bewijs voor de werkzaamheid van aromatherapie? Welke rol spelen feromonen in ons liefdesleven? Maar we keken ook de documentaires over Jomanda en verdiepten ons in het verband tussen complotdenken en populisme. Het bericht Skepter 35.1 – themanummer over reuk verscheen eerst op Skepsis Blog. [...]

De onzin in HR is nog lang niet dood - Het artikel dat u drie jaar lang niet mocht lezen...
9 May 2022 - Paul De Belder
De onzin in HR is nog lang niet dood - Het artikel dat u drie jaar lang niet mocht lezen...

Twee jaar geleden (maart 2016) gaf Patrick een TED talk over de onzin in human resources. Ondanks het duidelijke succes bij een Human Resources (HR) publiek is daarmee de onzin duidelijk de wereld nog niet uit.  We bespreken in dit artikel één recent én een langlopend voorbeeld van wat je allemaal kunt aantreffen in de HR-wereld, of zakenwereld tout court. Enkele jaren geleden schreef Patrick een kritisch artikel over het Carl Van De Velde Instituut (CVI). Carl Van de Velde (52) leidt het instituut dat naar hem is vernoemd en is naar eigen zeggen een self-made man die zonder hogere studies zich opwerpt als coach of goeroe van mensen die – tsja, snel rijk willen worden… [...]

Sapiens – Een beeldverhaal – Een misleidende verweving van wetenschappelijke feiten en fantasierijke interpretaties
17 May 2022 - Paul De Belder

Fictieve wetenschappers Harari brengt enkele (relatief) nieuwe wetenschappelijke inzichten. We waren niet uniek. Nog niet zo lang geleden leefden we samen met andere moderne mensensoorten, zoals de Neanderthalers en de Denisovamens. De Neanderthaler werd in het verleden schromelijk onderschat, maar blijkt nu erg slim te zijn geweest, met grote survivalskills. Enkel Sapiens overleefde en veroverde de hele wereld. Dat hebben we te danken aan onze taal en het vermogen om mythen en verhalen te creëren die collectieve intelligentie, sociale samenhang en grote samenlevingen mogelijk maakten. Het leidde ook tot grote variëteit in gezins- en samenlevingsvormen en culturele gewoonten. Maar Sapiens ontpopte zich ook tot een intercontinentale seriemoordenaar van andere diersoorten. Harari brengt die inzichten door vier personages als wetenschapper op… [...]

‘Dokter Google is een kwakzalver’
11 May 2022 - tayson

De voorbije twee jaar werden we overspoeld met desinformatie over corona en covid. Nu we in de staart van de pandemie lijken te zitten, is het hopelijk voor iedereen duidelijk dat het virus niet mee surft met de elektromagnetische stralen uit onze smartphone, covid niet onvruchtbaar maakt (tijdens de pandemie werden meer kinderen geboren) en de coronavaccins geen microchips bevatten die onze handel en wandel in kaart brengen. [...]

Vaccines Don’t Save Lives
20 May 2022 - Jonathan Howard

Fostering basic critical thinking skills and countering medical misinformation is a vital undertaking. The post Vaccines Don’t Save Lives first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Yes. I Remember it Well. A COVID 45 Retrospective
19 May 2022 - Mark Crislip

With faltering memory, questionable opinions, and sketchy references, an infectious disease revenant reflects on the last 2.5 years of COVID 45. Grizzly bear assault free. As in no assault, not the price of a Grizzly bear assault. The post Yes. I Remember it Well. A COVID 45 Retrospective first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Homeopathy and Pre-Registered Trials
18 May 2022 - Steven Novella

Preregistering clinical trials is a great idea, but we have to actually track registration. The post Homeopathy and Pre-Registered Trials first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Recente reacties

  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (20-2022)Gossie!
  • Wilma S. on De linke weekendbijlage (20-2022)@Hans1263 Vanuit jouw standpunt gezien, heb je gelijk.
  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (20-2022)Humor ist wenn man trotzdem lacht.
  • Wilma S. on De linke weekendbijlage (20-2022)@Hans1263 Hij (RV red.) zei slechts dat het genoemde drietal eigenlijk het beste liefdevol kon worden verzorgd… etc. Is het
  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (20-2022)U schreef zelf, mw. S.: "wat wil je dan doen met"... gevolgd door een serie namen. Het leek me niet

Archief Kloptdatwel.nl

Copyright © 2022 · Metro Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in