• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar

Kloptdatwel?

  • Home
  • Onderwerpen
    • (Bij)Geloof
    • Columns
    • Complottheorieën
    • Factchecking
    • Gezondheid
    • Hoax
    • Humor
    • K-d-Weetjes
    • New Age
    • Paranormaal
    • Pseudowetenschap
    • Reclame Code Commissie
    • Skepticisme
    • Skeptics in the Pub
    • Skeptische TV
    • UFO
    • Wetenschap
    • Overig
  • Skeptisch Chatten
  • Werkstuk?
  • Contact
  • Over Kloptdatwel.nl
    • Activiteiten agenda
    • Colofon – (copyright info)
    • Gedragsregels van Kloptdatwel
    • Kloptdatwel in de media
    • Interessante Links
    • Over het Bol.com Partnerprogramma en andere affiliate programma’s.
    • Social media & Twitter
    • Nieuwsbrief
    • Privacybeleid
    • Skeptisch Chatten
      • Skeptisch Chatten (archief 1)
      • Skeptisch Chatten (archief 2)
      • Skeptisch Chatten (archief 3)
      • Skeptisch Chatten (archief 4)
You are here: Home / Wetenschap / Het nocebo-effect

Het nocebo-effect

17 November 2011 by Maarten Koller 10 Comments

Wil je eerst nog even weten hoe het ook alweer zit met het placebo-effect? Klik hier voor een video-uitleg in 2:57.

Het nocebo-effect 1
De short-short version 😉

 

Onderstaande tekst is een (snelle) vertaling van dit artikel.

Kunnen angstige gedachten je schaden? Penny Sarchet, winnares van de 2011 Welcome Trust Science Writing Prize, schreef over het nocebo-effect.

Kan het iemand zijn leven kosten wanneer je hem verteld dat hij kanker heeft? In 1992 beschreef het Southern Medical Journal een casus waarin een man in 1973 werd gediagnosticeerd met kanker en werd verteld dat hij nog slechts enkele maanden te leven had. Na zijn dood liet de autopsie echter zien dat de tumor in zijn lever niet gegroeid was. Zijn arts Clifton Meador gelooft niet dat hij gestorven is aan kanker en schreef: “Ik weet niet wat de pathologische oorzaak van zijn dood is”. Kan het zijn dat, in plaats van de kanker, zijn eigen verwachting van zijn dood hetgeen was dat hem doodde?

Deze dood kan een extreem voorbeeld zijn van het ‘nocebo-effect’ – de tegenhanger van het bekendere placebo-effect. Terwijl een onwerkzame suikerpil (placebo) je beter kan doen voelen, kunnen waarschuwingen over gefantaseerde bijwerkingen (nocebo) je die ook doen voelen. Dit is een veel voorkomend probleem in farmaceutische onderzoeken en een onderzoek uit de jaren 1980 ontdekte dat hartpatiënten veel meer kans hadden op bijwerkingen van hun bloedverdunnende medicatie wanneer ze eerst waren gewaarschuwd voor die bijwerkingen. Dit geeft een ethisch probleem: moeten artsen hun patiënten waarschuwen voor bijwerkingen wanneer die waarschuwing ze daar juist meer kans op geeft?

Het nocebo-effect kan zeer besmettelijk zijn. In 1962 ondervonden 62 medewerkers van een Amerikaanse kledingmakerij plotseling hoofdpijnen, misselijkheid en uitslag, en de schuld van de uitbraak werd gegeven aan een insect dat tussen de stoffen had gezeten na levering vanuit Engeland. Er werd nooit een insect gevonden en “massale psychogene ziekte” (massahysterie) zoals deze, komt wereldwijd voor, meestal bij besloten gemeenschappen en verspreiding vindt het snelst plaats onder vrouwen die iemand met de symptomen hebben gezien.

Tot voor kort wisten we vrij weinig over hoe het nocebo-effect werkt. Tegenwoordig zijn wetenschappers een flink stuk opgeschoten. Afgelopen februari liet een Engels onderzoek, uitgevoerd door prof. Irene Tracey (Oxford), zien dat wanneer vrijwilligers nocebopijn voelen, de overeenkomende hersenactiviteit zichtbaar is in een mri-scanner. Dat toont aan dat, in elk geval op neurologisch niveau, de vrijwilligers reageren op echte, niet-gefantaseerde, pijn. Fabrizio Benedetti, van de Universiteit van Turijn, en zijn collega’s zijn erachter gekomen welke neurotransmitter verantwoordelijk is voor het omzetten van de verwachting van pijn in deze echte pijnervaring. De neurotransmitter heet cholecystokinine en draagt berichten tussen zenuwcellen over. Als er drugs gebruikt worden om de cholecystokinine te stoppen met functioneren, dan voelen de vrijwilligers geen nocebopijn, terwijl ze wel nog net zo bang voor de verwachte pijn zijn.

De bevindingen van Benedetti en Tracey bieden niet alleen de eerste vluchtige blikken in de onderliggende neurologische werking van het nocebo-effect, maar hebben ook ook zeer reële medische implicaties. Benedetti’s onderzoek naar het blokkeren van cholecystokinine kan de weg vrij maken voor technieken die het nocebo-effect teniet doen bij medische ingrepen, alsook mogelijkheden geeft voor algemene behandelingen van pijn en angst. Traceys werk heeft verrassende implicaties voor de manier waarop we moderne geneeskunde uitoefenen. Door het monitoren van pijnniveaus in vrijwilligers die een sterke pijnstiller hadden gekregen, ontdekten ze dat wanneer de vrijwilliger verteld werd dat het effect van de pijnstiller voorbij was, dit al genoeg was om het pijnniveau ter herstellen naar het niveau van vóór het toedienen van de pijnstiller. Dit toont aan dat de negatieve verwachtingen van een patiënt de mogelijkheid hebben om de effectiviteit van een behandeling te ondermijnen, en suggereert dat artsen er goed aan doen om de overtuigingen van hun patiënten ook te behandelen, en niet alleen hun fysieke symptomen.

Dit plaatst de arts-patiëntrelatie in de schijnwerpers. De huidige samenleving klaagt snel aan en is skeptisch, en als een arts wat meer nadruk legt op bijwerkingen om te voorkomen aangeklaagd te worden, of wanneer patiënten de beslissingen van hun arts niet vertrouwen, dan kan het nocebo-effect een behandeling al doen falen nog voordat deze is begonnen. Het introduceert ook een paradox – we moeten in onze artsen geloven om volledig baat te hebben bij de voorgeschreven behandeling, maar als we ze te sterk vertrouwen kunnen we dood gaan van hun uitspraken.

Tegenwoordig zijn veel van de snel groeiende ziektes relatief nieuw en slechts gekarakteriseerd op basis van een verzameling klachten. Allergieën, voedselintoleranties en rugpijn zouden in de ene gemakkelijk echte fysiologische ziektes kunnen zijn, en nocebo-effecten in de ander. Meer dan een eeuw geleden ontdekten artsen dat ze het niezen door mensen met hooikoorts konden opwekken door het blootstellen aan een kunstroos. Dit soort observaties suggereren dat we wel twee keer moeten nadenken voordat we de menselijke ervaring overmedicaliseren. Onze dagelijkse zorgen zouden als zodanig beschouwd moeten worden, en niet verzameld in psychologische syndromen met reeksen van symptomen, en gezondheidswaarschuwingen op nieuwe producten moeten begrensd en nauwkeurig zijn, niet vaag en algemeen zodat fabrikanten afstand kunnen doen van hun aansprakelijkheid.

Bovenstaande tekst is een (snelle) vertaling van dit artikel.

Het nocebo-effect 2

Steun Kloptdatwel

Het nocebo-effect 3Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).

NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.

« Previous Entry
Digitale drugs: jammer jongens, het werkt niet
Next Entry »
Medium wil niet met doden praten!

Filed Under: Wetenschap Tagged With: nocebo, placebo

Reader Interactions

Comments

  1. A. Atsou-Pier says

    17 November 2011 at 13:24

    @ Maarten Koller
     
    Denkt u wel aan het copyright ? Naar Nederlands recht mag het overnemen van een compleet artikel niet, wel van gedeelten, mits onder vermelding van de naam van de auteur, etc. (in casu staat er Share bij, dus mogelijk mag het dan wel geheel worden overgenomen).
    Ik vraag mij ook af of men zonder toestemming van de auteur een vertaling mag produceren en verspreiden, vermoedelijk niet.

    Log in to Reply
    • Cryptocheilus says

      17 November 2011 at 18:35

      U bent abuis. In sommige gevallen mag het overnemen van comlete artikelen wél. Jurisprudentie o.a. hier.

      http://www.geenstijl.nl/mt/archieven/2010/05/geenstijl_wint_gigabelangrijke.html

      Bovendien valt dit stuk onder CC

      You are free:

      to copy, distribute, display, and perform the work
      to make derivative works

      http://creativecommons.org/licenses/by-nc/2.0/uk/

      Log in to Reply
      • A. Atsou-Pier says

        18 November 2011 at 10:26

        @ Cryptocheilus
         
        Inderdaad, het overgenomen artikel valt onder Creative Commons.
         
        In het algemeen, zie de passage “Omdat het beroep op de persexceptie slaagt, wordt niet toegekomen aan de vraag of met succes een beroep kan worden gedaan op het citaatrecht.” in http://www.mediareport.nl/persrecht/17052010/geenstijl-wint-zaak-tegen-nijmeegse-stadskrant-overnemen-interview-toegestaan-met-beroep-op-persexceptie/nl/
        Het is voor mij de vraag of in het onderhavige geval sprake een beroep had kunnen worden gedaan op de persexceptie. Het gaat hier vermoedelijk meer over opiniërende artikelen.

        Log in to Reply
  2. Jan Willem Nienhuys says

    17 November 2011 at 13:49

    Ik moet zeggen dat ik het niet helemaal snap.  Een gedeelte van het verhaal gaat over pijn, en de perceptie van pijn. Nou is doorgaans pijn een ‘nuttig’ signaal en een aanwijzing dat er ergens iets mis is. Maar op zich is pijn niet dodelijk. Het is vaak een bijverschijnsel van iets dat wel heel ernstig is. Hoofdpijn kan door allerlei oorzaken komen, en als de oorzaak een tumor is, dan gaat de tumeor heus niet weg met een al dan niet ‘echte’ pijnstiller. In de inleiding gaat het om iemand die misschien is overleden door een psychologisch effect.

    In het vervolg gaat het over de verminderde werking van medicijnen (niet: pijnstillers) en dat is weer wat anders. De werking van het placebo-effect wordt volgens mij vaak sterk overdreven, afgezien nog van dat het vaak wordt verondersteld op diverse totaal andere dingen in te werken (het immuunsysteem en pijnbeleving zijn toch heel andere dingen, en als een nepslaapmiddel slapeloosheid bestrijdt is daar noch het immuunsysteem, noch de verwrrking van pijnprikkels bij betrokken).

    Een mogelijkheid is dat het placebo-effect ‘ontspannend’ werkt en de vlucht-of-vechtreactie dempt. Als het lichaam dan de beschikbare energie herverdeelt (het immunsysteem krijgt wat meer energie, en de alertheid op allerlei signalen wordt verminderd) zou dat een verklaring kunnen zijn. Maar dat is puur speculatief, want bij mijn weten weet niemand hoeveel energie ‘het immuunsysteem’ opsoupeert, en op welke manier een link van het centrale zenuwstelsel naar het immuunsysteem kan functioneren zodat het even wat kalmer aan gaat doen, en zo meer glucose en zuurstof beschikbaar houdt voor spieren.  Overigens kan de vlucht-of-vechtreactie juist maken dan men geen aandacht aan pijn schenkt (of heb ik dat verkeerd begrepen?) terwijl anderzijds in oorlogssituaties soldaten soms geen pijn bleken te hebben als ze wisten dat ze niet meer hoefden (hetzij omdat ze hoe dan ook stervende waren, hetzij omdat ze wegens oorlogsverwondingen naar huis gestuurd werden).

     

    Log in to Reply
  3. regenworm says

    17 November 2011 at 18:30

    Ik geloof niet dat het nocebo-effect zo ver kan gaan dat je daar dood van omvalt. Zeker, depressie en andere psychische storingen wel. Het gerapporteerde geval kan ook toeval zijn. Van de duizende patienten, van wie een valse diagnose wordt gekonstateerd, sterven steeds ook een paar door andere oorzaken die soms niet kunnen worden opgehelderd.
    Dat geldt zeker ook vaak voor de gevallen van dood door verdriet. Vaak hoor je (ware) verhalen dat een echtgenoot of een moeder pas na een paar manden na dat de dierbare mens is gestorven zelf overlijdt.

    Log in to Reply
    • Cryptocheilus says

      17 November 2011 at 18:36

      Ook u bent abuis.

      http://www.psychosomaticmedicine.org/content/19/3/182.long

      Log in to Reply
      • Jan Willem Nienhuys says

        17 November 2011 at 23:44

        Misschien. Maar als een alto zou aan komen zetten met genezingsclaims gebaseerd op een verhaal van anderhalve eeuw geleden dat een hervertelling is van een verhaal van weer anderhalve eeuw daarvoor dat op zijn beurt weer van horen zeggen is, namelijk van wat een Europese reiziger hoorde van een zegsman uit een totaal andere cultuur, dan zouden we dat toch ook niet serieus nemen?

        Er staan natuurlijk andere verhalen in dat stuk maar het is uiteindelijk toch allemaal anekdotisch.

        In http://en.wikipedia.org/wiki/Voodoo_death staat er wat meer over .

        Log in to Reply
        • Cryptocheilus says

          18 November 2011 at 12:26

          Ik ben het met je eens dat het verhaal hogelijk anekdotisch is. Het was mijn bedoeling er op te wijzen dat het zeker niet uitgesloten kan worden dat men er ‘dood bij kan neervallen’.

          Wat te denken van deze studie bijvoorbeeld:
          http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa0707427

          Viewing a stressful soccer match more than doubles the risk of an acute cardiovascular event. In view of this excess risk, particularly in men with known coronary heart disease, preventive measures are urgently needed

          Als we het placebo-effect serieus nemen moeten we dat ook doen met het nocebo-effect.

  4. regenworm says

    17 November 2011 at 19:57

    Hier vond ik een uitzending over overbodige en schadelijke waarschuwingen.

    http://player.omroep.nl/?aflid=12566656

    Log in to Reply

Trackbacks

  1. 2exposed says:
    12 January 2022 at 22:39

    1unwound

    Log in to Reply

Leave a Reply Cancel reply

You must be logged in to post a comment.

Primary Sidebar

Steun ons via:
Een aankoopbol.com Partner (meer info)
Of een donatie

Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

Skeptic RSS feed

  • Skepsis
  • SKEPP
  • SBM
Skepter 36.1 – Lentenummer 2023
25 February 2023 - SkepsisBlogBeheerder
Skepter 36.1 – Lentenummer 2023

De eerste Skepter van 2023 is eergisteren van de drukker gekomen en zit in de verzending. Hij zal ergens komende week wel bij abonnees en donateurs bezorgd worden. Weer veel moois in dit nummer. Herkent u zich in het portret hier rechts? Dit is volgens de kunstmatig intelligente plaatjesgenerator DALL·E hoe een skepticus eruitziet. Gert Jan van ’t ... Meer lezen Het bericht Skepter 36.1 – Lentenummer 2023 verscheen eerst op Skepsis Blog. [...]

Skepter 35.4 – Winternummer 2022
1 December 2022 - Pepijn van Erp
Skepter 35.4 – Winternummer 2022

Brengen genetici de mammoet, de dodo en de buidelwolf weer terug? Komt kernfusie er sneller dan velen denken? Het nut van sciencefiction als lesmateriaal. Een interview met pendelwinnaar Marieke Kuypers, en nog veel meer in dit nummer. Het bericht Skepter 35.4 – Winternummer 2022 verscheen eerst op Skepsis Blog. [...]

Piramidependelprijs voor Marieke Kuypers en Diederik Jekel feliciteert Skepsis met 35-jarig bestaan
20 November 2022 - Pepijn van Erp

Marieke Kuypers onderscheiden door Skepsis voor haar video's op TikTok en Diederik Jekel feliciteert Skepsis met een feestrede met het 35-jarig bestaan Het bericht Piramidependelprijs voor Marieke Kuypers en Diederik Jekel feliciteert Skepsis met 35-jarig bestaan verscheen eerst op Skepsis Blog. [...]

Uitreiking Zesde Vijs en Skeptische Put 2022 - 29 april
25 March 2023 - Jan Van Haver

De Zesde Vijs wordt toegekend aan iemand die zich het voorbije jaar verdienstelijk heeft gemaakt in het verspreiden van objectieve kennis inzake pseudo-wetenschap en het paranormale. De Skeptische Put wordt jaarlijks gegeven aan een persoon of organisatie die zich uitzonderlijk onkritisch heeft opgesteld, en de verspreiding of popularisering van kennis en wetenschap totaal verkeerd heeft begrepen. [...]

Komeet van Halley in “Het verhaal van Vlaanderen”?
13 February 2023 - Paul De Belder

De aflevering van ‘Het verhaal van Vlaanderen’ over de Guldensporenslag heeft ongetwijfeld de meeste commentaar opgewekt. Ook vanuit de astronomie valt er kritiek op te leveren. Inderdaad begon de bewuste aflevering met een voorstelling van de komeet van Halley.  Bij het kijken dacht ik heel even dat ik in een documentaire over sterrenkunde en niet over geschiedenis zat. Maar meteen werd de band duidelijk. [...]

Desmet dwaalt, draait en duikt
9 January 2023 - Paul De Belder

Hoewel de uitspraken van Desmet over de coronamaatregelen al langer op veel kritiek van factcheckers stuiten, kwam hij pas recentelijk echt flink in opspraak. Op een tournee langs verschillende Amerikaanse talkshows en podcasts om de Engelse vertaling van zijn boek te promoten, was hij ook te gast bij Infowars, de show van Alex Jones. Het optreden bij deze veroordeelde complotdenker en het doen van nogal stellige uitspraken over openhartoperaties onder hypnose waren de aanleiding voor een hausse aan kritische artikelen in de Vlaamse media. [...]

Autism prevalence increases to 1 in 38, and antivaxxers blame vaccines without using the word “vaccine”
27 March 2023 - David Gorski

The CDC updated its estimates for the prevalence of autism spectrum disorders. Predictably, antivaxxers blame the increasing prevalence of ASDs reported, particularly in Black children, on "environmental factors," which is antivax code for, "Vaccines are to blame." The post Autism prevalence increases to 1 in 38, and antivaxxers blame vaccines without using the word “vaccine” first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Medical “Conservatives” Are Medical Radicals
24 March 2023 - Jonathan Howard

Any doctor who pushes for the repeated mass infection of unvaccinated babies and toddlers with a novel, mutating virus, when an effective vaccine is available, is a medical radical. The post Medical “Conservatives” Are Medical Radicals first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Peddling Misinformation About Diet and Cancer
22 March 2023 - Steven Novella

Selling dubious nutrition products often involve attacking, and suing, your critics. The post Peddling Misinformation About Diet and Cancer first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Recente reacties

  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (11-2023)Ik heb er ieder jaar weer behoorlijk last van. Meneer Overbeek in Havelte op zijn racefiets kan zich dat niet
  • Renate1 on De linke weekendbijlage (11-2023)En dan krijgen we dus weer dit soort gedoe over het afschaffen van zomertijd: https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/de-pandemie-en-queen-
  • Renate1 on De linke weekendbijlage (11-2023)Tja, geen idee. Ik vraag me in de eerste plaats af of de bevolking zit te wachten op de afschaffing
  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (11-2023)En dan vervolgens "Den Haag" waar men zich zich afvraagt hoe die kloof tussen bevolking en overheid.toch is veroorzaakt. Hoe
  • Klaas van Dijk on De zaak-basrakarekietLOWI komt in een recent 'advies' over een ondertussen teruggetrokken antivax preprint van VU hoogleraar Ronald Meester terug op de

Archief Kloptdatwel.nl

Copyright © 2023 · Metro Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in