De complottheorieën van Samuel Morse

Samuel Morse (1791-1872) was er heilig van overtuigd: de rooms-katholieke kerk was van plan om de Verenigde Staten over te nemen. Morse had een intens wantrouwen tegen iedereen die niet wit en protestant was. Morse zag de telegraafmachine als een manier om Amerika tegen deze dreiging te beschermen. Hoewel hij schatrijk werd door de telegraaf bereikte Morse precies het tegenovergestelde van wat hij wilde: de telegraaf werd een motor voor immigratie. De schrijver David Bodanis beschrijft de levensloop van Morse in het boek Electric Universe (2005). De Engelse krant The Guardian publiceerde een samenvatting van het boek.

Samuel Morse schilderde in 1828 dit portret van de Amerikaanse politicus Jonas Platt (Brooklyn Museum).

Samuel Morse studeerde aan Yale College, de voorloper van de bekende Amerikaanse Yale Universiteit de onderwerpen religieuze filosofie, wiskunde en paardenwetenschap. Maar zijn echte passie was schilderen. Morse kon na het afronden van zijn studie goed leven van zijn schilderwerk. Hij vond het wel teleurstellend dat hij niet een topschilder werd zoals hij zich had voorgesteld.

Gaandeweg trok de politiek meer zijn belangstelling. Onder invloed van zijn vader, een bekende protestantse prediker, was Morse van jongs af aan opgevoed met het idee dat talrijke complotten het hadden voorzien op de toen nog jonge Verenigde Staten. Morse raakte er van overtuigd dat de katholieke kerk het op de VS had voorzien. In 1835 (hij was toen 44 jaar oud) schreef hij een anti-katholiek vlugschrift met de titel ‘Foreign Conspiracies against the Liberties of the United States’ (vertaald: ‘buitenlandse samenzweringen tegen de vrijheden van de VS’). Op de kaft de spreuk: ‘vaak is vuur zonder rook en gevaar niet zichtbaar’. In 1836  stelde hij zich kandidaat voor het ambt van burgemeester van New York voor een anti-immigratie partij (the Nativist Party) met een anti-katholiek programma. Morse schreef in die tijd:

‘We must stand up against the GIGANTIC evil that threatens us! Can’t you see the dangers you are facing? Arise, I beg you! To your posts!’

Omdat New York in die tijd voor een groot deel uit immigranten bestond, waarvan bovendien een redelijk groot deel van katholieke Ierse afkomst, kreeg Morse uitzonderlijk weinig stemmen: 1.496.

Het vlugschrift van Morse uit 1835: de buitenlandse samenzwering tegen de vrijheden van de USA

Na grondig nadenken kwam Morse tot de conclusie dat zijn verlies was veroorzaakt doordat de katholieke kerk de macht in de USA al had overgenomen. De jezuïeten zouden Amerika volgens Morse op onzichtbare wijze besturen. Hij zette redeneringen op die bewijzen dat de complottheorie er in de 19de eeuw net zo uitzag als op dit moment: gammele bouwwerken van feitjes, suggesties en vragen. Zo was hij er van overtuigd geraakt dat de jezuïeten wapenopslagplaatsen hadden in nonnenkloosters en dat de Oostenrijkse vorst de vader van al dit kwaad was. Morse wilde de katholieke samenzwering bestrijden. Dat deed hij niet alleen door vlugschriften te verspreiden. Hij wilde een even geheime en onzichtbare methode van communicatie ontwikkelen waarmee de USA konden terugvechten.

De kans om zo’n geheime manier van communiceren te ontwikkelen deed zich voor toen Morse op een terugreis uit Engeland hoorde over elektrische verbindingen die over grote afstand informatie konden overbrengen. Volgens The Guardian:

‘On a voyage from London not long before, he had overheard a passenger discuss some of the ways that electricity was being used for such long-distance contacts. Henry was teaching at the College of New Jersey by then (soon to be renamed Princeton University), and had built a mile-long telegraph on the campus. Faraday in England, as well as others, had independently worked on electromagnets and the telegraphs that were their natural consequence: there was, for example already a useful telegraph line from Euston to a train depot in Camden. (The locals loved it, for the single telegraph wire replaced the piercing whistle and loud drums that had been used to synchronise arrivals and departures before.)’

Samuel Morse zou het idee voor de telegraaf hebben gejat van Josep Henry die te zien is op deze afbeelding (bron: wikipedia).

Morse ging aan de slag om zelf een telegraafmachine te maken, maar slaagde daar volgens David Bodanis niet in. Bodanis beschrijft hoe Morse toen te rade ging bij Joseph Henry, een hoogleraar aan de Universiteit van Princeton (die heette toen nog College of New Jersey). Henry had volgens Bodanis op dat moment al een werkende telegraaf gemaakt, die hij regelmatig aan studenten liet zien. Henry was niet te beroerd om de werking van de telegraaf ook uit te leggen aan Morse. Op de vraag van Morse naar het octrooirecht zou Henry hebben geantwoord dat hij daar niet in geloofde. ‘Amerikanen moeten elkaar helpen’ was volgens Bodanis Henry’s motto. Morse is volgens Bodanis dus niet de uitvinder van de telegraaf, maar een ‘dief’ die de telegraaf in de VS commercieel aan de man heeft gebracht.

Een telegraaf-sleutel waarmee het Morse alfabet kan worden gecodeerd. Dit model stamt uit WOII (foto: wikipedia).

Ook het Morse alfabet, het systeem van korte en lange klikjes waarmee letters konden worden verstuurd (eerst via telegraafmachines en later door de lucht) werd volgens Bodanis niet door Morse bedacht maar door ene Alfred Vail. Morse had een ander, ingewikkelder coderingssysteem in gedachten gehad.

Samuel Morse wordt geëerd als de uitvinder van de telegraaf. Hier op een postzegel uit 1940 (plaatje: wikipedia).

Morse verkreeg in 1847 het octrooirecht op de telegraafmachine en werd steenrijk door de exploitatie van telegraaf-verbindingen. Hij wordt heden ten dage geëerd als uitvinder van de telegraaf. Volgens Bodanis is dat onterecht. Uit Wikipedia blijkt dat lang niet alle historici het eens zijn met de lezing van Bodanis.

Zeker is wel dat Morse niet gelukkig is geworden van de telegraaf: hij moest de laatste 30 jaar van zijn leven vrijwel onophoudelijk rechtszaken voeren om zijn octrooirecht te beschermen. Maar nog veel teleurstellender moet het voor Morse geweest zijn om te zien dat de telegraaf een krachtige impuls gaf aan de immigratie. De telegraaf functioneerde als een soort 19de-eeuws internet en leverde daardoor een krachtige bijdrage aan de globalisering. Amerika kwam door de telegraaf ineens veel dichter bij de rest van de wereld te liggen. Volgens het artikel in The Guardian:

‘As more and more jobs became available in America, the telegraph-aided globalisation meant increasing numbers of Europeans were able to make the arrangements to move there. New steamship lines appeared to bring the workers over, first by the thousands, then by the tens of thousands. There were Jews and Protestants, but there were also Catholics, lots of them. The result was a dynamic, immigrant-rich America. It was everything Joseph Henry loved. It was everything Samuel Morse hated’.

Als je dit boek koopt via bol.com steun je Kloptdatwel.