• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar

Kloptdatwel?

  • Home
  • Onderwerpen
    • (Bij)Geloof
    • Columns
    • Complottheorieën
    • Factchecking
    • Gezondheid
    • Hoax
    • Humor
    • K-d-Weetjes
    • New Age
    • Paranormaal
    • Pseudowetenschap
    • Reclame Code Commissie
    • Skepticisme
    • Skeptics in the Pub
    • Skeptische TV
    • UFO
    • Wetenschap
    • Overig
  • Skeptisch Chatten
  • Werkstuk?
  • Contact
  • Over Kloptdatwel.nl
    • Activiteiten agenda
    • Colofon – (copyright info)
    • Gedragsregels van Kloptdatwel
    • Kloptdatwel in de media
    • Interessante Links
    • Over het Bol.com Partnerprogramma en andere affiliate programma’s.
    • Social media & Twitter
    • Nieuwsbrief
    • Privacybeleid
    • Skeptisch Chatten
      • Skeptisch Chatten (archief 1)
      • Skeptisch Chatten (archief 2)
      • Skeptisch Chatten (archief 3)
      • Skeptisch Chatten (archief 4)
You are here: Home / Algemeen / Sperma naar de klote door mobiele telefonie?

Sperma naar de klote door mobiele telefonie?

18 September 2014 by Laurens Dragstra 58 Comments

Vrij laconiek berichtte de Volkskrant enige tijd terug over een nieuwe studie die een verband suggereert tussen het gebruik van mobiele telefoons en een verminderde kwaliteit van sperma. De elektromagnetische golven van de telefoons zouden de beweeglijkheid en levensvatbaarheid van zaadcellen negatief beïnvloeden en daarmee bijdragen aan verminderde vruchtbaarheid. In hetzelfde artikel sprak een hoogleraar in de humane voortplantingsbiologie geruststellende woorden. Hij wees onder meer op de matige kwaliteit van het onderzoek naar de effecten van telefoonstraling op zaadcellen. Als we kijken naar het onderzoek waarop de nieuwste studie is gebaseerd, lijkt die relativering zonder meer terecht.

De studie in kwestie is Effect of mobile telephones on sperm quality: a systematic review and meta-analysis door Adams et al., gepubliceerd in het tijdschrift Environment International (hier het volledige artikel). Achtergrond van de studie is het gegeven dat in diverse landen geconstateerd wordt dat de kwaliteit van het sperma achteruit gaat. Zo’n 14% van de stellen in geïndustrialiseerde landen ondervindt op enig moment problemen bij het zwanger worden en onvruchtbaarheid of zwak zaad van de man kan daarvoor verantwoordelijk zijn. Bijna al die mannen hebben een mobiele telefoon, dus was het volgens de onderzoekers nuttig om in een systematische keuring met meta-analyse na te gaan of de radiofrequente elektromagnetische golven van mobiele telefoons de beweeglijkheid (motility), levensvatbaarheid (viability) en concentratie van het zaad verminderen. Daarbij ging het overigens niet alleen om het dragen van een mobiele telefoon in de broekzak – zoals het Volkskrantartikel suggereert – maar in het algemeen om het effect van de telefoonstraling op het zaad. Voor hun meta-analyse verzamelden de onderzoekers eerst de relevante studies over het onderwerp die tussen 2000 en 2012 gepubliceerd waren. Uiteindelijk voldeden tien studies aan alle door de onderzoekers gestelde criteria, in totaal goed voor 1492 samples sperma. Dat betekent overigens niet dat het ook om 1492 personen ging: zaadmonsters werden in sommige onderzoeken opgedeeld in meerdere samples van dezelfde proefpersoon.

Resultaten van de meta-analyse

(foto: Mk2010, CC-licentie)
Een bedreiging voor onze vruchtbaarheid? (foto: Mk2010, CC-licentie)

Negen van de tien studies met in totaal 1448 samples keken naar de beweeglijkheid van het sperma. Zes daarvan vonden significant negatieve effecten van de elektromagnetische straling van mobiele telefoons op die beweeglijkheid. Vijf van de tien studies met in totaal 816 samples hadden mede betrekking op de levensvatbaarheid. Vier van de vijf vonden “a significant negative association between mobile phone exposure and sperm viability”. Ten slotte werd in zes van de tien studies (1376 samples) mede gekeken naar de spermaconcentratie. De resultaten waren hier dubbelzinnig en onduidelijk. De auteurs concluderen in hun artikel dat de mogelijkheid bestaat dat radiofrequente elektromagnetische straling thermische en niet-thermische effecten op cellen heeft. Die thermische effecten kunnen bijvoorbeeld optreden als de telefoon in de broekzak, dus dicht bij de testikels, wordt gedragen. Maar de auteurs geven ook toe dat andere factoren dan de straling, zoals leeftijd en roken, een rol kunnen spelen, en dat deze in de gebruikte studies lang niet altijd zijn meegenomen. Niettemin vinden zij hun resultaten dusdanig consistent dat zij die zien als bewijs voor een causaal verband tussen de elektromagnetische straling en de gemeten negatieve effecten.

Een probleem met de meta-analyse van Adams et al. is dat deze uitsluitend gebruik maakt van studies die op zichzelf niet zo heel veel duidelijkheid kunnen verschaffen over de relatie tussen mobiele telefonie en de kwaliteit van sperma. Idealiter wordt dat onderzocht in een RCT, waarbij een groep proefpersonen (bij voorkeur ‘normale’ personen zonder vruchtbaarheidsproblemen) at random wordt verdeeld over twee subgroepen, waarvan de ene wordt blootgesteld aan de elektromagnetische straling van een mobiele telefoon en de andere niet. De onderzoekers kunnen vooraf bepalen of het gaat om blootstelling door te bellen of door het dragen van de telefoon in de broekzak of elders. Door de randomisering zullen beide groepen ongeveer evenveel rokers, oudere mannen en mannen met overgewicht bevatten. Op vooraf bepaalde momenten kan dan de kwaliteit van het sperma worden gemeten, uiteraard liefst blind, zodat de onderzoekers niet weten of het zaad van een blootgestelde proefpersoon afkomstig is of niet. Zulke RCT’s zouden op zichzelf niet moeilijk te realiseren moeten zijn, maar de meta-analyse kon er geen gebruik van maken, want dergelijke studies zijn nog niet uitgevoerd. Het onderzoek van Adams et al. is daarom helaas op twee andere soorten onderzoek gebaseerd, namelijk in vitro-studies en observerende in vivo-studies. In de Volkskrant merkte hoogleraar Sjoerd Repping, specialist op het gebied van humane voortplantingsbiologie, hierover op:

“Vaak ondervragen onderzoekers mannen die naar een ivf-kliniek komen over hun gsm-gebruik: een methode die niet de meest betrouwbare resultaten oplevert. Vaak wordt verzuimd om verstorende factoren (Is een man te dik? Rookt hij?) mee te wegen. Soms doen wetenschappers wonderlijk onderzoek en stellen ze zaadcellen in een schaaltje bloot aan de straling van een telefoon. Maar dat geeft natuurlijk niet weer wat er in een mannentestikel gebeurt, zegt Repping.”

In vitro-studies

cellsDe studie van Adams is gebaseerd op zes in vitro-studies en vier in vivo observatiestudies. Zes studies waarbij sperma in een schaaltje wordt blootgesteld aan telefoonstraling is wel erg veel, ook al waren die zes studies met in totaal 234 samples slechts goed voor zo’n 16% van alle samples. Wat op een schaaltje gebeurt, hoeft niet representatief te zijn voor wat er in het lichaam gebeurt. De hiernaast afgebeelde cartoon geeft dat treffend weer. Als we bijvoorbeeld zaadcellen op een schaaltje blootstellen aan de warme lucht die geproduceerd wordt door een föhn, dan is het best aannemelijk dat we effecten op de kwaliteit van het zaad kunnen meten. Maar moeten we daaruit de conclusie trekken dat een man beter maar beter geen föhn kan gebruiken om zijn haar te drogen (gesteld dat hij, echte kerel dat hij is, dat wil)? Dat een mobiele telefoon boven een schaaltje zaadcellen effecten veroorzaakt, wil dus nog helemaal niet zeggen dat een telefoon in een broekzak hetzelfde effect heeft. Over mobiel bellen, waarbij de telefoon tegen het hoofd wordt gehouden, op ruime afstand van de testikels, zegt dit soort in vitro-onderzoek al helemaal weinig.

Dit zijn alle gebruikte in vitro-studies:

Agarwal et al., 2009
A. Agarwal, N.R. Desai, K. Makker, A. Varghese, R. Mouradi, E. Sabanegh, et al.
Effects of radiofrequency electromagnetic waves (RF-EMW) from cellular phones on human ejaculated semen: an in vitro pilot study
Fertil Steril, 92 (2009), pp. 1318–1325

Ahmed and Baig, 2011
L. Ahmed, N.M. Baig
Mobile phone RF-EMW exposure to human spermatozoa: an in vitro study
Pak J Zool, 43 (2011), pp. 1147–1154

De Iuliis et al., 2009
G. De Iuliis, R. Newey, B. King, R. Aitken
Mobile phone radiation induces reactive oxygen species production and DNA damage in human spermatozoa in vitro
PLoS One, 4 (7) (2009), p. e6446

Dkhil et al., 2011
M. Dkhil, M. Danfour, S. Al-Quraishy
Sperm function is affected by the electromagnetic radiation emitted by mobile phone
Afr J Microbiol Res, 5 (2011), pp. 4896–4900

Erogul et al., 2006
O. Erogul, E. Oztas, I. Yildirim, T. Kir, E. Aydur, G. Komesli, et al.
Effects of electromagnetic radiation from a cellular phone on human sperm motility: An in vitro study
Arch Med Res, 37 (2006), pp. 840–843

Falzone et al., 2008
N. Falzone, C. Huyser, F. Fourie, T. Toivo, D. Leszczynski, D. Franken
In vitro effect of pulsed 900 MHz GSM radiation on mitochondrial membrane potential and motility of human spermatozoa
Bioelectromagnetics, 29 (2008), pp. 268–276

Ik zal ze niet in detail bespreken. Dat zou saai zijn en weinig toevoegen, want we kunnen nu al vaststellen dat op basis van dit soort in vitro-onderzoeken geen harde conclusies kunnen worden getrokken over wat er in het lichaam gebeurt. Bovendien kan ik niet van alle studies de volledige tekst vinden. Maar enige opmerkingen wil ik de lezer niet onthouden. Wat direct opvalt, is dat twee van de zes onderzoeken – Ahmed and Baig en Dkhil et al. – in tamelijk obscure tijdschriften zijn gepubliceerd, namelijk het Pakistan journal of zoology en het African Journal of Microbiology Research. Beide staan niet in PubMed, al kent die databank wel twee publicaties uit het eerstgenoemde tijdschrift uit 1979 en 1980. Het African Journal of Microbiology Research is een uitgave van Academic Journals, en dat staat op de lijst van Jeffrey Beall [mirror] met dubieuze open access uitgevers. Je kunt je ook afvragen of Adams et al. deze studies, los van eventuele kwalitatieve gebreken, wel bij hun meta-analyse hadden moeten betrekken. Adams et al. richtten zich immers op vruchtbaarheidsproblemen in “in high- and middle-income countries” en je kunt je serieus afvragen of landen als Pakistan, Egypte en Libië daar wel onder te brengen zijn. In het Pakistaanse onderzoek werd overigens ook nog een beetje vitamine E aan de zaadcellen op het schaaltje toegevoegd. En jawel, dat bood enige bescherming tegen de telefoonstraling!

Petrischaaltje (foto: Miaow Miaow, CC-licentie)
Petrischaaltje (foto: Miaow Miaow, CC-licentie)

Wat verder opvalt, is dat de zaadcellen in het schaaltje doorgaans worden blootgesteld aan de elektromagnetische golven van een mobiele telefoon ‘in talk mode’. Daarmee is kennelijk bedoeld een mobiele telefoon die actief data verzendt en ontvangt. Nu vermoed ik dat de zaadcellen niet veel te melden hadden, maar het moge duidelijk zijn dat een mobiele telefoon die actief data verzendt naar en ontvangt van een zendmast (of meerdere zendmasten als de beller onderweg is) meer elektromagnetische straling produceert, c.q. een hogere SAR-waarde (uitgedrukt in W/kg) heeft dan een telefoon die op stand-by in de broekzak wordt gedragen. De onderzoekers van Agarwal et al., 2009 probeerden ook specifiek de situatie te benaderen van mannen die met een headset belden terwijl de mobiele telefoon zich in de broekzak bevond. Maar dat zegt dus niets over bellen met de mobiele telefoon tegen het hoofd en evenmin over het effect van een mobiele telefoon die in de stand-by stand in de broekzak zit op de testikels en het sperma. Bovendien bellen veel mensen die een oortje gebruiken met de telefoon in de hand.

De duur van de blootstelling aan de elektromagnetische golven verschilde van studie tot studie. De Turkse studie van Erogul et al. deed dat kennelijk maar vijf minuten, terwijl de meest alarmistische studie, die van De Iuliis et al., de effecten van maar liefst 16 uur blootstelling in kaart bracht. We mogen aannemen dat maar weinig mannen zo lang bellen of zoveel uur een mobiele telefoon in hun broekzak dragen. Het onderzoek van De Iuliis et al. valt sowieso uit de toon, omdat het op slechts 8 samples is gebaseerd (het onderzoek zelf stelt steeds “All results are based on 4 independent samples”; die zijn kennelijk dan gesplitst). Bovendien gebruikten de onderzoekers geen mobiele telefoons, maar een “waveguide, connected to a function generator and RF amplifier”, waarmee de cellen werden blootgesteld aan frequenties van 1,8 GHz en SAR-waarden tot wel 27,5 W/kg. Ter vergelijking, de limiet van de International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP) is 2,0 W/kg, in de Verenigde Staten geldt een limiet van 1,6 W/kg en veel mobiele telefoons hebben een nog lagere SAR-limiet. Bij een Nokia Lumia 520 is die volgens de handleiding bijvoorbeeld 1,09 W/kg. Omdat tegenwoordig overal zendmasten staan, zal een mobiele telefoon bovendien lang niet altijd op maximaal vermogen hoeven te zenden en te ontvangen, zodat de SAR-waarde in de praktijk nog lager is.

In vivo-studies

Adams et al. maakten voor hun meta-analyse ook gebruik van vier in vivo-studies, die allemaal werden uitgevoerd met bezoekers van vruchtbaarheidsklinieken als proefpersonen. De in vivo-studies zijn voor de conclusies van de meta-analyse nog veel belangrijker, want zij betreffen zo’n 84% van de 1492 samples. Het zijn de volgende studies:

Agarwal et al., 2008
A. Agarwal, F. Deepinder, R.K. Sharma, G. Ranga, J. Li
Effect of cell phone usage on semen analysis in men attending infertility clinic: an observational study
Fertil Steril, 89 (2008), pp. 124–128

Feijo et al., 2011
C. Feijo, S. Verza Junior, S.C. Esteves
Lack of evidence that radiofrequency electromagnetic waves (RF-EMW) emitted by cellular phones impact semen parameters of Brazilian men (zie ook hier)
Hum Reprod, 26 (2011), pp. i139–i140

Fejes et al., 2005
I. Fejes, Z. Zavaczki, J. Szollosi, S. Koloszar, J. Daru, L. Kovacs, et al.
Is there a relationship between cell phone use and semen quality?
Arch Androl, 51 (2005), pp. 385–393

Sajeda and Al-Watter, 2011
S. Sajeda, Y. Al-Watter
Effect of mobile phone usage on semen analysis in infertile men
Tikrit J Pharm Sci, 7 (2011), pp. 77–82

Ook hier weer een paar opmerkingen. Het laatste onderzoek is wel erg curieus. De auteurs zijn verbonden aan de Universiteit van Mosul in Irak (tegenwoordig Islamitische Staat) en hun studie is gepubliceerd in het totaal onbekende Tikrit Journal of Pharmaceutical Sciences. Dat is kennelijk een Open Access tijdschrift. Je kunt de redactie mailen via een Yahoo-adres. Sajeda and Al-Watter vonden net als Agarwal et al., 2008 negatieve effecten van telefoonstraling op de kwaliteit van het sperma. Opvallend is hoe intensief het belgedrag was van de in deze studies onderzochte personen. In de Irakese studie belden 50 van de 300 proefpersonen 4 uur of meer per dag. In de studie van Agarwal et al. ging het om 114 van de 361 proefpersonen. Je kunt je afvragen of zulke beltijden realistisch zijn en de auteurs van Agarwal et al. doen dat dan ook: “We relied only on the self-perceived history of the subjects and did not validate their cell phone use.” Wie werkelijk meer dan 4 uur of meer per dag mobiel belt, heeft misschien ook te weinig tijd om voldoende te bewegen. Dat kan leiden tot overgewicht, wat mogelijk weer invloed heeft op de vruchtbaarheid van de man. Ook hiervoor konden de auteurs niet corrigeren: “Inability to analyze covariates other than age is also a limiting factor”.

Roken heeft zéker invloed op de kwaliteit van sperma (foto: Tomasz Sienicki, CC-licentie)
Roken heeft zéker invloed op de kwaliteit van sperma (foto: Tomasz Sienicki, CC-licentie)

Als je andere mogelijk verstorende factoren buiten beschouwing laat, kun je totaal verkeerde conclusies trekken. Dat is overigens bij discussies over ‘elektrosmog’ een bekend fenomeen. Alarmisten meenden lang dat een overtuigend verband tussen bovengrondse elektriciteitsleidingen en leukemie bij kinderen was aangetoond, maar later bleken benzeen bevattende uitlaatgassen van auto’s een misschien wel veel aannemelijkere boosdoener (zie Marcel Hulspas, ‘Bang voor het broodrooster’, Skepter 1993a, vol. 6 (1), p. 23-27). Interessant is dat de studie van Feijo et al. wél naar “confounding factors such as cigarette smoking, body mass index and alcohol intake” keek. De studie, gepubliceerd in het respectabele tijdschrift Human Reproduction, onderzocht 571 mannen met vruchtbaarheidsproblemen, waarvan er slechts 23 (4%) nooit een mobiele telefoon zeiden te gebruiken. Ook hier weer veel mannen die beweerden meer dan 4 uur per dag te bellen (120), maar de auteurs vonden dit keer geen negatieve effecten van de elektromagnetische golven van mobiele telefoons op beweeglijkheid, levensvatbaarheid en concentratie van het sperma:

“Sperm count, progressive motility, viability, strict sperm morphology and HOST results were not significantly different in non-users and users with daily talk-time duration of < 120 minutes, 120–240 min and > 240 min. Evaluation of confounding factors such as cigarette smoking, body mass index and alcohol intake did not alter results. (…) Among this group of Brazilian men the length of talk time was not correlated with sperm concentration, viability, progressive motility and HOST scores.”

Merkwaardig genoeg staat deze studie in de meta-analyse van Adams et al. vermeld met een sample size van slechts 343, terwijl er als gezegd 571 deelnemers waren. De tabel uit het abstract van Feijo et al. geeft echter 497 proefpersonen aan. Hoe dat allemaal kan, is helaas niet vast te stellen, nu de volledige tekst van het onderzoek van Feijo et al. niet vrij beschikbaar is. Het onderzoek staat ook niet in PubMed, terwijl meer dan 13.000 artikelen uit Human Reproduction daar wél in staan. Hoe dit ook zij, uit de meta-analyse van Adams et al. blijkt wel duidelijk dat het voor de uitkomsten van hun studie veel uitmaakt of ze het onderzoek van Feijo et al. wel of niet buiten beschouwing laten. Buiten beschouwing laten levert veel dramatischer conclusies op.

Vergelijk overigens eens de tabel uit Feijo et al. eens met die uit Agarwal et al., 2008 en die uit Sajeda and Al-Watter (Fejes et al. zit achter een betaalmuur). Dan vallen twee zaken op: de grote verschillen tussen de tabellen en binnen de tabellen. Met name bij de concentratie (sperm count) is de standaard deviatie heel hoog. Hier hebben de respectieve onderzoekers blijkbaar zeer variabele waarden gemeten, waarbij we overigens niet moeten vergeten dat alles vanaf ca. 15 miljoen zaadcellen als ‘normaal’ wordt beschouwd, al is het gemiddelde volgens Sjoerd Repping 50-100 miljoen (zie hierna; andere bronnen noemen 20-40 miljoen in de westerse wereld). Kijken we naar de verschillen tussen de tabellen, dan zien we dat niet-bellende Irakezen veel minder zaadcellen produceerden dan Brazilianen die meer dan vier uur belden! Geen wonder dat Adams et al. met hun wiskundige modellen niet tot eenduidige conclusies konden komen ten aanzien van de concentratie. Braziliaanse mannen die mobiel belden kregen iets beweeglijker zaad dat gemiddeld ook nog 4-7,6% meer levensvatbaar was. Maar bij Agarwal gingen beweeglijkheid en levensvatbaarheid juist tot meer dan 20% achteruit naarmate er meer gebeld werd. In beide gevallen overigens weer aanzienlijke standaard deviaties, vooral bij Feijo.

Tabel uit Agarwal et al. 2008
Tabel uit Agarwal et al. 2008
Tabel uit Feijo et al.
Tabel uit Feijo et al.
Sajeda and Al-Watter (group 1 : 4 h / day ; group 2 : 3 h / day ; group 3 : 2 h / day; group 4 : no use)
Sajeda and Al-Watter (group 1 : 4 h / day ; group 2 : 3 h / day ; group 3 : 2 h / day; group 4 : no use)

Besluit

Adams et al. geven toe dat hun meta-analyse beperkingen kent. Niettemin menen zij, zoals aan het begin van deze bijdrage al opgemerkt, dat hun resultaten bewijs leveren voor de stelling dat elektromagnetische straling van mobiele telefoons een negatieve impact heeft op sperma. Gelet op het voorgaande en de kritiek van een hoogleraar als Repping kun je daar best vraagtekens bij plaatsen. Het in vitro-onderzoek is maar van beperkte waarde, terwijl op basis van het observerende in vivo-onderzoek ook geen harde, eenduidige conclusies getrokken kunnen worden. Nergens in hun meta-analyse doen Adams et al. een poging de tien gebruikte studies te beoordelen op kwaliteit. Dat is bij meta-analyses wel gebruikelijk, zodat studies van mindere kwaliteit kunnen worden buitengesloten.

Om een voorbeeld te geven: de deskundigen die in de studie van Agarwal et al. (2008) de zaadmonsters onderzochten, waren geblindeerd, terwijl die in de Irakese studie dat vermoedelijk niet waren (het staat nergens vermeld). Als dan bij het meten van bijvoorbeeld de beweeglijkheid van de zaadcellen subjectieve factoren een rol kunnen spelen, dan maakt het nogal uit of de onderzoekers weten of het zaadmonster van een proefpersoon is die veel of weinig belt. Adams et al. pleiten aan het slot van hun artikel voor een RCT, uitgevoerd buiten de muren van een vruchtbaarheidskliniek. Maar misschien hadden ze die beter zelf kunnen uitvoeren in plaats van studies uit alle delen van de wereld te verzamelen, waarvan een groot aantal methodologisch zwak of in obscure tijdschriften gepubliceerd, en daar een weinig zeggende meta-analyse van te maken.

Mannen die na het lezen van de studie van Adams et al. vrezen voor hun vruchtbaarheid, kunnen gerustgesteld zijn: de studie rechtvaardigt geen conclusies over een causaal verband tussen mobiel bellen en verminderde kwaliteit van sperma. Wie toch nog enigszins vrees koestert, kan zijn telefoon voortaan in de binnenzak in plaats van de broekzak meenemen. En voor wie dan nog steeds in een paniekstemming verkeert, komen deze relativerende woorden van Repping wellicht van pas:

“De onderzoeksresultaten laten nu ook weer niet zien dat het sperma van mobiele telefoongebruikers dramatisch verslechtert. Per zaadlozing komen gemiddeld 50- tot 100 miljoen zaadcellen vrij, zegt Repping, en al zouden dat er 5 miljoen minder zijn, die iets langzamer zwemmen, dan maakt dat niets uit voor de vruchtbaarheid. ‘Bij problemen met de voortplanting is de kwaliteit van het sperma van ondergeschikt belang. Beter sperma geeft wel een iets hogere kans op zwangerschap, maar veruit de belangrijkste factor is de leeftijd van de vrouw. Mannen doen er pas echt toe als ze helemaal geen zaadcellen hebben.'”

Titelafbeelding via Flickr

Steun Kloptdatwel

Sperma naar de klote door mobiele telefonie? 1Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).

NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.

« Previous Entry
Zo fake je een vakantie!
Next Entry »
Next Post

Filed Under: Algemeen, Buitenland, Gezondheid, Wetenschap Tagged With: elektromagnetische straling, gsm, meta-analyse, sperma, stralingsangst, telefoonstraling, zaadcellen

Reader Interactions

Comments

  1. AAtsouPier says

    18 September 2014 at 12:35

    Vriendelijk doch dringend verzoek de titel (klote moet trouwens kloten zijn) te vervangen door een iets minder vulgaire uitdrukking. Zoals het er nu staat wordt geen recht gedaan aan de serieusheid van het artikel en lijkt het alsof men op Geen Stijl terecht is gekomen.
    Voor alternatieven zie :
    https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/naar-de-knoppen-gaan

    Log in to Reply
    • Jan Willem Nienhuys says

      18 September 2014 at 13:07

      Naar de filistijnen misschien? Of zou het Nederlands Palestina Komitee dan protesteren? Of ‘naar de bliksem’ (aardig contrast met de wel heel geringe bliksemkracht van de gsm)?

      Log in to Reply
      • Wilmamazone says

        18 September 2014 at 17:44

        Het Jiddische ‘naar de ratsmodee’ kan tegenwoordig nog wel? Wat een problemen toch!
        Om iedereen tevreden te stellen zou ik er kl*ten van maken en voor de rest niks.

        Log in to Reply
    • FVerweven says

      18 September 2014 at 17:23

      Kloten zijn kanonskogels die met de hand gehakt zijn, dus erg kostbaar.
      Na een strijd moesten gevangenen (klootjesvolk) met een klootzak die kogels uit de slotgracht halen. Die gingen dus naar de kloten.

      Kloten zijn ook houten kogels om het zeil te geleiden; met je kloten voor het blok zitten.

      Naar Kloten gaan doe je het snelst met een vliegtuig 😉

      http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/567-wat-zijn-kloten.html

      Log in to Reply
      • Wilmamazone says

        18 September 2014 at 17:32

        Het eeuwenoude klootschieten zou ook afgeschaft moeten worden vanwege te vulgair?:
        http://nl.wikipedia.org/wiki/Klootschieten

        Log in to Reply
      • Renate1 says

        19 September 2014 at 13:50

        Is er ook niet de uitdrukking klootjesvolk?

        Log in to Reply
        • Renate1 says

          19 September 2014 at 16:10

          Stom, stom, stom, helemaal gemist dat de uitdrukking klootjesvolk al genoemd werd in de reactie waar ik op reageerde.

        • FVerweven says

          19 September 2014 at 19:05

          Gebeurt mij ook wel eens 🙂

    • Ragnar764 says

      18 September 2014 at 17:46

      Een stevige pakkende titel zou ook zo zijn voordeel kunnen hebben, dit komt in ieder geval niet slap over.

      Log in to Reply
    • Pepijn van Erp says

      18 September 2014 at 17:51

      ‘Naar de klote gaan’ is intussen een zeer gangbare uitdrukking onder wat jonger publiek (inclusief spelfout). Slaat meestal op het zich compleet zat drinken. Maar de titel is mijns inziens juist prima zo, vanwege de woordspeling en het aanspreken van precies dat publiek dat zich misschien zorgen zou moeten maken om hun ‘zwemmertjes’.

      Log in to Reply
      • Wilmamazone says

        18 September 2014 at 18:05

        Ik vind de woordspeling ook prima gevonden, maar dacht eerst wel dat het kloteN moest zijn. Maar ja, ik hoor dan ook bij het wat oudere publiek. 😉

        Log in to Reply
        • Pepijn van Erp says

          18 September 2014 at 18:08

          De film ‘Naar de Klote!’ zal ook wel bijgedragen hebben aan de gangbaar maken van de uitdrukking.

        • FVerweven says

          18 September 2014 at 18:19

          Plat Amsterdams uitgesproken is het ook zonder n.

      • Hans1263 says

        22 September 2014 at 17:32

        Ik denk dat een onderzoek naar de kwaliteit van sperma ten gevolge van het zich regelmatig “compleet zat drinken” (comazuipen als ik dat woord hier mag gebruiken) waarschijnlijk nuttiger is dan naar het waarschijnlijk slechts veronderstelde kwaliteitsverlies tengevolge van mobiel telefoneren.

        Log in to Reply
    • Wilmamazone says

      18 September 2014 at 23:45

      Ik begrijp u wel hoor, want ik ben ook supernetjes opgevoed. Wij moesten als kind bijvoorbeeld drukken zeggen, want poepen was al een vies woord, kakken richting doodzonde en vloeken gegarandeerd een enkeltje naar de hel.

      Daar hadden we op een bepaald moment wat op gevonden. Er stond een cactus op de vensterbank en wij vonden dat die dan eigenlijk ook niet zo mocht heten. Om de zoveel tijd speelden we het ‘levensgevaarlijke’ kakspelletje. Door de kamer springen en kak-kak-kak roepen. Mijn moeder speelde het spelletje mee, werd zogenaamd boos en dan riepen wij er snel tus achteraan, cactus dus.

      Na ruim een halve eeuw is het in onze familie nog steeds traditie om te zeggen: ‘Wat een mooie poeptus!’

      Ik ben ook niet altijd gecharmeerd van het tegenwoordige taalgebruik, maar af en toe een oogje dichtknijpen kan geen kwaad.

      Log in to Reply
      • Renate1 says

        19 September 2014 at 07:45

        Moet het dan eigenlijk geen druktus zijn?

        Log in to Reply
        • Wilmamazone says

          19 September 2014 at 08:01

          Eigenlijk wel, maar we vonden dat we af en toe -bij wijze van uitzondering- toch wel wat viezigs mochten zeggen. Zodoende werd er een compromis gesloten. De gulden middenweg zeg maar.

        • Hans1263 says

          23 September 2014 at 11:42

          Annie Schmidt bereikte een grote hoogte in dit soort verhuld taalgebruik. Haar liedje over de fuchsia (in Ja zuster, nee zuster) is daarin wel het toppunt, hoewel in die tijd (vrijwel?) niemand het doorhad.

      • Theovb says

        19 September 2014 at 13:15

        Je verbaast me eigenlijk wel (als ik dit ertussen mag zetten) ,
        enerzijds vind je een ‘vrouw met ballen’ niet fatsoenlijk maar ordinair taalgebruik mag er mee doorgaan.
        Je bevestig AAtsouPier dus, niveau Geen Stijl.

        Log in to Reply
        • Pepijn van Erp says

          19 September 2014 at 14:21

          Je leest er meer in dan nodig is: seksistisch taalgebruik is niet per se onfatsoenlijk. Je legt iemand anders de beoordelingen als ‘niet fatsoenlijk’ en ‘ordinair’ in de mond. Als je het nu eerst eens als een vraag ter opheldering had gebracht, was het een stuk minder onaardig overgekomen.

        • Theovb says

          19 September 2014 at 21:58

          Wat je eruit modereerde was niet meer dan dat ik AAtsouPier gelijk gaf ??
          Bovendien, even iets anders, na je 50ste ben je niet meer zo bezig met de “zwemmertjes”.

        • JennyJ0 says

          19 September 2014 at 15:38

          Huh?? Wie vindt er hier een “vrouw met ballen” niet fatsoenlijk? En ik vind “kloten” ook geen ordinair of vulgair taalgebruik in dit verband; het gaat hier om een woordspeling.

        • Hans1263 says

          23 September 2014 at 11:38

          Ja, en “naar de maan” klinkt te braaf.

    • JennyJ0 says

      19 September 2014 at 15:31

      Nou, volgens dat taaladvies kan knoppen een eufemisme zijn voor kloten. Aangezien het hier over sperma gaat, vind ik kloten veel meer op zijn plaats dan die rare knoppen.

      Log in to Reply
  2. Ragnar764 says

    18 September 2014 at 14:33

    Quote column: Maar dat geeft natuurlijk niet weer wat er in een mannentestikel gebeurt, zegt Repping.”

    Mannentestikel?, bestaan er dan ook vrouwentestikels, “vrouwen met ballen” schijnen wel te bestaan, maar dat is weer een heel ander verhaal.

    Log in to Reply
    • Wilmamazone says

      18 September 2014 at 17:20

      Een uitdrukking als: “Zij is een vrouw met ballen” getuigt van seksisme. Met deze uitspraak wordt aangegeven dat deze vrouw zó veel lef heeft, dat ze net een man is. Dit impliceert dat ‘lef hebben’ een eigenschap is die typisch mannelijk is. Duidelijk een uiting van seksisme.

      Log in to Reply
      • Ragnar764 says

        18 September 2014 at 17:44

        Welnee joh, je zou het toch ook een ruimere interpretatie kunnen geven, je kunt op zoveel manieren lef tonen.

        Maar hierbij lijst van twintig vrouwen met ballen, die hun mannetje wel stonden (ook weer niet goed geformuleerd natuurlijk :-)).

        http://vrouwenpower.nl/content/356-Vrouwen-met-ballen-(20-bijzondere-vrouwen)

        Log in to Reply
    • Wilmamazone says

      18 September 2014 at 20:44

      Ik ben zelf van mening dat Repping alleen maar duidelijk heeft willen zijn:

      Soms doen wetenschappers wonderlijk onderzoek en stellen ze zaadcellen in een schaaltje bloot aan de straling van een telefoon. Maar dat geeft natuurlijk niet weer wat er in een mannentestikel gebeurt, zegt Repping.”

      http://nl.wikipedia.org/wiki/Teelbal

      Teelbal, zaadbal, testikel of testis (meervoud testes) is de naam voor de geslachtsklier van mannelijke organismen. Hier wordt het mannelijk hormoon testosteron geproduceerd en de zaadcellen of gameten gemaakt. De zaadcellen landen daarna in de bijbal.

      Bij zoogdieren, waaronder de mens, bevinden zich twee testes in het scrotum of balzak; een tussen de achterste ledematen aanwezige huidzak tussen de penis en de anus. Bij de meeste zoogdieren is voor de productie van zaadcellen namelijk een temperatuur nodig die lager ligt dan de normale lichaamstemperatuur. Bij olifanten en zeezoogdieren verblijven de testes normaal wel binnen in het lichaam.

      Het onderzoek had bij wijze van spreken ook uitgevoerd kunnen worden met zaadcellen van dieren in een petrischaaltje (in vitro) met hetzelfde resultaat:
      ‘Maar dat geeft natuurlijk niet weer wat er in een mannentestikel gebeurt.’

      Hetzelfde met in vivo onderzoek, zoals bijvoorbeeld bij deze muizen. Gaat weliswaar over Alzheimer in relatie tot GSM- straling met zogenaamd een positief resultaat, maar toch:
      http://www.skepsis.nl/blog/2010/01/gsm-straling-voor-zielige-muizen/

      Vage artikelen in overvloed, dus kan je maar beter duidelijk genoeg zijn.
      Mannentestikel zeggen is in dat verband zo gek nog niet.

      Log in to Reply
      • Ragnar764 says

        18 September 2014 at 23:23

        Zaken heel specifiek benoemen heeft inderdaad wel zijn nut, daarmee heb je inderdaad wel een punt.

        Log in to Reply
        • Wilmamazone says

          18 September 2014 at 23:47

          Dankjewel.

        • Theovb says

          19 September 2014 at 12:49

          Wat een klote onderwerp 🙂

        • Ragnar764 says

          20 September 2014 at 13:44

          Steriel door je mobiel. 🙂

  3. Wilmamazone says

    18 September 2014 at 18:38

    Laurens you rock! Dit artikel kan door iedereen in de zak gestoken worden.

    Log in to Reply
  4. FVerweven says

    19 September 2014 at 17:23

    Welke signalen zouden die verminderde spermaproductie veroorzaken?
    De signalen die een mobieltje met regelmaat uitzendt om contact te houden met de zendtoren?
    In dat geval zou ik een omgekeerd effect verwachten, immers mensen die 4 uur of meer bellen hebben het mobieltje 4 uur of meer in de hand bij het hoofd en 4 uur minder in de broekzak.

    Log in to Reply
    • Hans1263 says

      22 September 2014 at 11:07

      Als je zo verschrikkelijk lang belt, waar heb je dan dat sperma eigenijk nog voor nodig?

      Log in to Reply
      • FVerweven says

        22 September 2014 at 12:22

        🙂

        Misschien belt hij wanhopig de hele dag potentiële partners…?

        Log in to Reply
        • Renate1 says

          22 September 2014 at 14:39

          Als er een ding is dat ik kan missen als kiespijn, dan is het wel het mobieltje. Het ligt meestal ergens in huis, is vaak niet opgeladen en ik ben er nooit mee te bereiken, omdat de simkaart al lang verlopen is, omdat ik het ding nooit gebruik. Ooit gekocht om in noodgevallen door m’n vader bereikbaar te zijn, maar het functioneert uiteindelijk niet.

        • Hans1263 says

          23 September 2014 at 21:14

          Wanneer het hoognodig is, is een mobieltje handig. Meestal echter zie (en hoor) ik mensen alleen maar OH’en (mag dat woord hier of is het te plat?) in hun praatijzer. Op school noemde men dat vroeger ook wel stereopenie (gel*l in de ruimte). Ze fotograferen er ook zogenaamd mee (in treurigmakende kwaliteit dus). En ze luisteren ermee naar vreselijke “muziek”. Dat kost nog een heleboel geld ook. Wie is er nu gek?

        • Renate1 says

          24 September 2014 at 20:36

          Inderdaad, als het hoognodig is, is het mobieltje handig. Helaas doet die situatie zich zo zelden voor, dat het ding inmiddels onbruikbaar is. Ik kan er alleen 112 nog mee bellen, als ik niet vergeten ben ‘m op te laden.

        • Hans1263 says

          22 September 2014 at 14:59

          “M’n beltegoed is bijna op en mijn sperma ook”

          🙂

  5. Wilmamazone says

    20 September 2014 at 10:50

    Vers van de pers:

    http://www.scientias.nl/sperma-11-dingen-die-je-moet-weten/104407

    Sperma: 11 dingen die je moét weten

    Geschreven door Tim Kraaijvanger op 20 september 2014 om 09:00 uur

    Nog een tip: haal die telefoon uit je broekzak! Elektromagnetische straling van een mobieltje tast de kwaliteit van het sperma aan.

    Heb ik toch maar ff een reactie gepost met een verwijzing naar dit artikel.

    Log in to Reply
    • Pepijn van Erp says

      20 September 2014 at 12:13

      En ook maar even zo: http://rbutr.com/rbutr/WebsiteServlet?requestType=showLink&linkId=4425637 😉

      Log in to Reply
    • Hans1263 says

      23 September 2014 at 11:37

      Goed advies via je link gelezen: een Schotse kilt dragen (met niets eronder, neem ik aan).
      Of zou dat tegenwoordig als een politiek signaal worden uitgelegd?

      Log in to Reply
  6. Laurens says

    3 October 2014 at 16:54

    Ondertussen hebben de Denen de werkelijke oorzaak van de afnemende kwaliteit van sperma gevonden: BIER!

    Althans, als we de kwaliteitskranten De Telegraaf en The Daily Mail moeten geloven:

    http://www.telegraaf.nl/gezondheid/23157042/__Zaad_achteruit_na_drie_bier__.html
    http://www.dailymail.co.uk/health/article-2778779/How-just-four-pints-lager-week-harms-male-fertility.html

    Een veel beter artikel vind je hier (het gaat natuurlijk om alcohol in het algemeen, niet alleen om bier):

    http://www.medicalnewstoday.com/articles/283359.php

    En dit is het abstract van het artikel in BMJ Open:

    http://bmjopen.bmj.com/content/4/9/e005462

    Ook dit is weer een observatiestudie en de onderzoekers geven toe dat dat een zwak punt is. De deelnemers moesten zelf aangeven hoeveel ze gedronken hadden. Opvallend is dat geheelonthouders ook een mindere kwaliteit sperma bleken te hebben. De onderzoekers hadden daar geen verklaring voor…

    Bij dit onderzoek moest ik onmiddellijk denken aan de Europese middeleeuwen, toen iedereen – mannen, vrouwen, kinderen – bier dronk omdat het water uit de grachten tevens als riool gebruikt werd. Tot problemen met de vruchtbaarheid heeft dat toen kennelijk niet geleid.

    Log in to Reply
  7. Wilmamazone says

    1 December 2014 at 14:24

    Niet langer getreurd heren! De redding is nabij met deze beschermende onderbroek:
    http://metro.co.uk/2014/12/01/boxers-promise-to-protect-against-mobile-phone-radiation-that-could-damage-fertility-4969117/

    Naar verluidt is ‘t een stuk goedkoper om uw ‘zaakje’ in te pakken in aluminiumfolie….. 😉

    Log in to Reply
    • Renate1 says

      1 December 2014 at 19:18

      Maar dat aluminiumfolie zit natuurlijk niet zo prettig. Bovendien scheurt het gemakkelijk en dan moet je dus altijd een rol aluminiumfolie bij je hebben, om het zaakje weer goed te verpakken, bijvoorbeeld als je naar het toilet bent geweest.

      Log in to Reply
      • Wilmamazone says

        1 December 2014 at 19:39

        Je hebt gelijk; met aluminiumfolie ister geen bal aan.

        Log in to Reply
      • Martin_Bier says

        2 December 2014 at 05:53

        Er is een Duitse firma die klittenband van staal maakt. Het heet Metaklett. Het staal is maar twee tiende millimeter dik. Maar het is heel stevig en het kan grote druk en hoge temperaturen weerstaan. Wellicht dat iemand daar iets creatiefs mee kan doen.

        Log in to Reply
        • Wilmamazone says

          2 December 2014 at 09:22

          Geweldig Martin! Dan kan er vast ook staalgaren gemaakt worden.
          Begin ik als ZZPer met het naar keuze breien of haken van balzakjes op maat.

        • Hans1263 says

          2 December 2014 at 18:18

          Zorg je wel voor een beetje sexy model?

        • Renate1 says

          3 December 2014 at 14:39

          Hoe wil je het hebben? In de vorm van een puntmutsje met een pompoen?

        • Hans1263 says

          3 December 2014 at 21:05

          Doe maar, maar wel als je dat echt het toppunt van sexy vindt. Ik kan me nl. de anatomische pasvorm niet helemaal voorstellen. In dat model krijg je vast een optimale bescherming? Kunnen de creditcards er ook bij in die pompoen? En… kunnen ze er ook discreet weer uit als je ze nodig hebt?

    • FVerweven says

      1 December 2014 at 23:57

      Je kunt er ook je contactloze betaalkaarten achter verstoppen…

      Log in to Reply
      • Wilmamazone says

        2 December 2014 at 00:52

        Hoeveel betaalkaarten zijn er nodig dan voor volledige bescherming?

        Log in to Reply
        • FVerweven says

          2 December 2014 at 01:13

          De vraag is hoeveel onderbroeken nodig zijn om de betaalkaarten te beschermen tegen criminelen met draadloze contactapparaten 😉

        • Wilmamazone says

          2 December 2014 at 11:05

          Oh! Als ik het nu goed begrijp, wil je er voor hetzelfde geld een multi-functionele -desnoods dubbele- onderbroek van maken?

        • FVerweven says

          2 December 2014 at 11:15

          Nee hoor. De enige echte functie is dan bescherming van de betaalkaarten. Het wordt echter wel een onsmakelijk beeld als iemand bij de kassa in zijn kruis gaat zitten graaien…

Trackbacks

  1. Belachelijke bangmakerij van Belly Armor says:
    16 December 2018 at 18:20

    […] van Belly Armor specifiek. Dat is vast die van Agarwal et al. die Laurens Dragstra meenam in zijn bespreking van de meta-analyse van die studies naar verband tussen mobiele telefonie en de kwaliteit van sperma. Die studies […]

    Log in to Reply

Leave a Reply Cancel reply

You must be logged in to post a comment.

Primary Sidebar

Steun ons via:
Een aankoopbol.com Partner (meer info)
Of een donatie

Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

Skeptic RSS feed

  • Skepsis
  • Error
  • SBM
Inschrijvingen Skepsiscongres 2025 geopend: Was vroeger alles beter?
9 May 2025 - Ward van Beek
Inschrijvingen Skepsiscongres 2025 geopend: Was vroeger alles beter?

.Het vorige congres ligt nog vers in ons geheugen, maar omdat ontwikkelingen steeds sneller gaan zijn wij alweer druk bezig met het Skepsiscongres 2025, op zaterdag 1 november a.s.  De maatschappij bekeken met een skeptische bril Je hoort het vaak:…Lees meer Inschrijvingen Skepsiscongres 2025 geopend: Was vroeger alles beter? › [...]

Graancirkels op European Skeptics Congress 2024
7 May 2025 - SkepsisSiteBeheerder
Graancirkels op European Skeptics Congress 2024

Voordracht van Francesco Grassi op ESC2024 in Lyon.Lees meer Graancirkels op European Skeptics Congress 2024 › [...]

SKEPP wordt 35… en dat vieren ze!
27 April 2025 - SkepsisSiteBeheerder
SKEPP wordt 35… en dat vieren ze!

Onze Belgische zusterorganisatie SKEPP bestaat dit jaar 35 jaar. Op zaterdag 10 mei vieren ze dat met een mooi programma. Hoofdgast is de bekende skepticus en emeritus hoogleraar psychologie Chris French die onlangs ook tot erelid van SKEPP werd benoemd.…Lees meer SKEPP wordt 35… en dat vieren ze! › [...]

RSS Error: A feed could not be found at `https://skepp.be/feed`; the status code is `404` and content-type is `text/html; charset=UTF-8`

Rethinking Medications: Truth, Power, and the Drugs You Take
28 May 2025 - David Weinberg

A critical appraisal of the state of the prescription medications in the United States The post Rethinking Medications: Truth, Power, and the Drugs You Take first appeared on Science-Based Medicine. [...]

A Checkered History in Vaccine Court: Mark Geier at the VICP 1988-2003
27 May 2025 - Kathleen Seidel

A not so expert "expert" The post A Checkered History in Vaccine Court: Mark Geier at the VICP 1988-2003 first appeared on Science-Based Medicine. [...]

The MAHA Report: The Good, The Bad, and The Ugly (mostly the bad and ugly)
26 May 2025 - David Gorski

President Donald Trump and HHS Secretary's MAHA report has landed. It's a mix of the good (a little), but mostly the bad and the ugly (a lot). The post The MAHA Report: The Good, The Bad, and The Ugly (mostly the bad and ugly) first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Recente reacties

  • Renate1 on De linke weekendbijlage (21-2025)Hoera, Forum voor Democratie stapt uit de parlementaire commissie die het coronabeleid onderzoekt. https://nos.nl/artikel/2568982-forum-voor
  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (20-2025)@Renate Domme worm want er waren al nooit hersenen.
  • Renate1 on De linke weekendbijlage (20-2025)Ach, van iemand die in zwaar vervuild water gaat zwemmen met een paar kinderen kan je volgens mij alles verwachten.
  • Renate1 on De linke weekendbijlage (20-2025)Hoe vapes op de markt zijn gekomen is mij ook een raadsel. Het zal de lobby van de tabaksindustrie wel
  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (20-2025)Als Kennedy ooit ernstig ziek wordt, lijkt het me een prima idee hem uitsluitend te "behandelen" met homeopathie. Misschien dat

Archief Kloptdatwel.nl

Copyright © 2025 · Metro Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in