Op een herfstige zaterdag (7 okt 2017) vond in het Betuwse kerkdorp Opheusden het congres De waarde van de schepping voor wetenschapsbeoefening en ethiek plaats. Het congres werd georganiseerd door het Logos instituut, een kerkelijke club wetenschappers die zich ten doel stelt om medechristenen van informatie te voorzien. Vanuit dezelfde gedachte wordt bijvoorbeeld het Weet Magazine uitgegeven, wat de leukste ontdekkingen uit natuur, techniek en wetenschap vanuit een christelijk perspectief beschrijft.
Uit het persbericht van het congres: Veel christenen zien dat wat de Bijbel ons vertelt in Genesis niet meer als historisch betrouwbaar. Zij zijn ingepakt door het ‘christelijke verlichtingsdenken’, een contradictio in terminis. Binnen scholen en universiteiten wordt het evolutiedogma gepresenteerd als ‘de waarheid’. Vanuit de Schrift bezien is dit dogma niet te rijmen met de dogma’s van een recente schepping van de aarde, een historische zondeval en een wereldwijde zondvloed.
Het congres werd goed bezocht; er waren een paar honderd aanwezigen. Ik had de indruk dat dit beslist niet alleen rabiate fundamentalisten waren, maar merendeels gewone (gereformeerde) christenen die geloven in de Bijbel (het liefst zo letterlijk mogelijk), en tegelijk worstelen met de vraag hoe zij dit moeten rijmen met de ontdekkingen en uitspraken van de moderne wetenschap. Dit publiek werd een gevarieerd programma geboden, bestaande uit twaalf lezingen gevolgd door discussie, in twee verschillende zalen. Noodgedwongen heb ik een selectie gemaakt.
Het christelijk geloof als katalysator van de wetenschap
Als eerste schetste Piet Bouma, projectdirecteur aan de Rijksuniversiteit Groningen, het ontstaan van de westerse wetenschap. Zijn stelling is dat de moderne wetenschap noodzakelijkerwijs alleen in het christelijke 16e eeuwse Europa kon ontstaan, omdat God zowel de wereld als de mens geschapen heeft. Hierdoor zien en begrijpen wij de wereld zoals die echt is. Dit wordt ook wel de leer van Gods twee boeken genoemd (de Bijbel en het boek van de Natuur). Ter illustraite verwees hij naar het intrigerende feit dat de wiskunde, een zuiver menselijk product, de buiten-menselijke werkelijkheid telkens verrassend goed weet te beschrijven.
Het christelijk geloof heeft volgens Bouma als een katalysator voor de ontwikkeling van de wetenschap gewerkt. Het atheisme werkt juist belemmerend, omdat de wereld voor een atheist geen zin en betekenis heeft. Iedereen denkt in dit verband onmiddellijk aan de vervolging van Galilei Galileo door de katholieke kerk, maar volgens Bouma is dit dan ook de enige wetenschapper die vanwege zijn wetenschappelijke uitspraken door de kerk vervolgd is. (De filosoof Giordano Bruno belandde uiteindelijk op de brandstapel, maar dit was vanwege zijn theologische uitspraken).
De Bijbel en de evolutieleer: een moeizaam compromis?
Vervolgens hield predikant M.J.Paul, directeur van de Theologische Hogeschool van de Gereformeerde Bond, een bespreking van het boek En de aarde bracht voort van Gijsbert van den Brink, waarin geprobeerd wordt om uitspraken in de Bijbel met de evolutieleer te verzoenen. Paul vindt het boek niet overtuigend. Hij illustreerde zijn betoog met zeker twintig citaten uit Bijbel en psalmen, waarvan de finesses mij vanwege mijn beperkte bijbelkennis ontgingen. Maar het was wel duidelijk dat Van den Brink de Bijbel niet goed genoeg gelezen heeft.
Als belangrijk argument werd nog genoemd dat het door Darwin beschreven evolutieproces ‘wreed en onpersoonlijk’ is; dit in tegenstelling tot Gods genade. Tijdens de hierop volgende discussie voerde een toehoorder aan, dat in de Bijbel toch ook veel (wreed) lijden en ziekte voorkomt. De predikant antwoordde dat deze dingen geen onderdeel vormen van Gods (volmaakte) schepping, maar zijn veroorzaakt door de menselijke zondeval.
Creationistische argumenten in de (micro)biologie
Peter Borger, gepromoveerd medisch bioloog, gaf vervolgens een overzicht van de argumenten die vanuit de (micro)biologie tegen de evolutietheorie aangevoerd kunnen worden. Van deze voordracht verwachtte ik het meest, omdat Borger uitspraken doet waarover een serieuze discussie mogelijk is. Zie bijvoorbeeld het artikel De wetenschappelijke dwaalwegen van een creationistisch bioloog van Bart Klink, te vinden op de website www.deatheist.nl.
Het liep echter op een enorme teleurstelling uit. Borger bracht inderdaad een groot aantal argumenten uit een door hem geschreven boek ter sprake, maar deed dit in een absurd hoog tempo, met elke drie seconden een nieuwe ingewikkelde slide over een specialistisch onderwerp, dat hij blijkbaar bij zijn gehoor bekend veronderstelde. Het publiek zat mijns inziens met de oren te klapperen en kon het alleen verbijsterd over zich heen laten komen.
Wat mijzelf betreft zijn Borgers opvattingen afdoende weerlegd door het bovengenoemde artikel van Bart Klink. Omdat ik zelf geen bioloog ben heb ik ervan afgezien om met Borger in discussie te gaan. Zijn voordracht bood daar ook nauwelijks ruimte voor.
Drie soorten verandering
Volgens W.M. de Jong, ‘adviseur Innovatie en Verandering’, is de evolutietheorie gebouwd op het idee dat een opeenvolging van veel kleine veranderingen (mutaties) tot een grote verandering kan leiden. Hierbij wordt volgens hem genegeerd dat niet alle veranderingen hetzelfde zijn. De Jong onderscheidt drie soorten: variatie, innovatie (er komt een dimensie bij; een wezenlijke verandering) en degeneratie (het omgekeerde).
Variatie (mutatie) kan nooit innovatie teweegbrengen; daarvoor moet er energie worden toegevoegd. In de natuur blijkt echter het omgekeerde: ingewikkelde moleculen hebben de neiging om uiteen te vallen (zie het begrip ‘entropie’ uit de thermodynamica). Omdat de evolutietheorie dit niet onderkent, is evolutie voor de Jong ‘geen robuust wetenschappelijk begrip’. Het zij zo.
Wetenschappelijke munitie
In de middag verhuisde een groot deel van het publiek naar de bovenverdieping, waar twee wetenschappelijk opgeleide sprekers de Bijbelse informatie over de leeftijd van de aarde en de zondvloed natuurkundig probeerden te onderbouwen.
Het bovenzaaltje was afgeladen vol. De mensen zaten bijna tot in de gordijnen. Zo groot is blijkbaar de honger naar wetenschappelijke feiten die een letterlijke lezing van de Bijbel lijken te bevestigen. Wetenschappelijke feiten die dat niet doen werden door de inleiders buiten beschouwing gelaten.
Hoe oud is ons zonnestelsel?
Gert-Jan van Heugten, scheikundig technoloog verbonden aan het Logos instituut, verzorgde een tour van het zonnestelsel en noemde bij elk hemellichaam een wetenschappelijke bevinding die in tegenspraak lijkt te zijn met de algemeen veronderstelde ouderdom ervan. Voorbeelden hiervan zijn: de faint young sun paradox (de onopgeloste vraag hoe het leven zich miljarden jaren kon ontwikkelen terwijl de zon maar 70% van de huidige hoeveelheid energie produceerde); afname van het magnetisch veld van Mercurius, veranderingen in de afstand aarde-maan, het feit dat de ringen van Saturnus pas 50 miljoen jaar oud zijn, etc).
Van Heugten kwam op mij over als een bevlogen bekeerder, voor wie zijn Bijbelse boodschap op de eerste plaats komt, en die daarbij natuurwetenschappelijke feiten bijeen zoekt om die boodschap te onderbouwen (en de rest buiten beschouwing laat).
Wat gebeurde er tijdens de zondvloed?
In creationistische hoek zijn een aantal modellen ontwikkeld die het Bijbelse zondvloedverhaal geologisch proberen te onderbouwen. Als mogelijke oorzaak voor de zondvloed worden o.a. genoemd: een regen van meteorietinslagen (Michael Oard), en een catastrofale platentectoniek (John Baumgardner). Beide modellen kampen met het probleem, dat volgens de daarin beschreven scenarios er zoveel hitte moet zijn vrijgekomen dat Noach geen schijn van kans had gehad om te overleven.
Ingenieur M. ’t Hart (geen familie van de gelijknamige schrijver) hield een betoog waarin hij probeerde beide modellen te combineren en het hitteprobleem op te lossen. Hij bespaarde zijn gehoor daarbij geen technische details, maar wist zijn voordracht toch helder en neutraal te houden, voortdurend benadrukkend dat het volgens hem zo gebeurd zou kunnen zijn, maar dat hij er uiteraard niet bij was (in tegenstelling tot het ‘ooggetuigenverslag’ van Noach in de Bijbel, wat de aanwezigen als letterlijk waar beschouwen).
Om een probleem te noemen: de veronderstelde meteorietinslagen ‘ten tijde van de zondvloed’ kunnen zich nooit verspreid over de gehele aarde voorgedaan hebben, want dan had Noach geen schijn van kans gehad om te overleven. De meteorieten moeten dus aan één kant van de aarde (het westelijk halfrond) zijn ingeslagen. Hoe waarschijnlijk is dat? Zijn er planeten die een vergelijkbaar patroon van inslagen vertonen?
In de hierop volgende discussie werd gevraagd of de meteorietenregen onderdeel was van Gods volmaakte schepping, of dat deze veroorzaakt werd door de menselijke zondeval.
Ik ga verder niet in op de details van het zondvloedmodel van ’t Hart. Een laatste punt: hij besteedde wat aandacht aan de verschillende manieren waarop magma zich bij een vulkaanuitbarsting kan verspreiden. Afhankelijk van de dichtheid van het magma kan het naar boven gaan (de atmosfeer in), maar het kan ook naar beneden gaan (de aardkorst in). Ter onderbouwing van zijn model toonde ’t Hart plaatjes waarop te zien is dat diep onder relevante vulkanen inderdaad een grote ‘pluim’ magma zit (wat in overeenstemming is met zijn model).
Toen een van de aanwezigen hierop vroeg hoe hij weet dat God die pluim niet al bij de schepping geschapen heeft (zodat hij niet tijdens de zondvloed is ontstaan), moest hij het antwoord schuldig blijven.
Tot slot
Ik heb een interessante dag gehad. Veel aanwezigen zullen naar huis zijn gedaan met het idee dat zij weliswaar niet alles begrepen hebben (ik ook niet), maar dat er wel degelijk wetenschappelijke argumenten zijn om aan de evolutietheorie te twijfelen.
Wat zij daarbij mijns inziens uit het oog verliezen is dat de door de sprekers aangevoerde problemen best reëel kunnen zijn (een dergelijk debat is onderdeel van het normale wetenschappelijke proces), maar dat dat nog geen reden is om dus het Bijbelverhaal tot letterlijke waarheid te verklaren.
Steun Kloptdatwel
Waardeer je dit artikel? Je kunt onze site steunen met een financiële bijdrage. Dat waarderen wij dan weer! Een donatie kun je doen via dit betaalverzoek (of klik op de afbeelding hiernaast).
NB de rekening staat op naam van Maarten Koller, formeel eigenaar van deze site.
Ik ken het gebeuren via een andere site. En ik weet dat er niet alleen creationistische deelnemers waren maar ook evolutionistische. Maar zelf ben ik er niet geweest. Ik bezoek liever een museum.
Mijns inziens rommelt het binnen de Gereformeerde Bond, een orthodoxe groepering binnen de verder vaak nogal liberale PKN.
Het boek van Gijsbert van den Brink (broer van Thijs) mag er wezen. Van den Brink is een kundige theoloog en kent de Bijbel van haver tot gort, even goed als de heer Paul, oudtestamenticus en theoloog. De centrale these van Van den Brink is: uit waarheidsliefde moet je als christen gewoon de moderne wetenschap van A tot Z aanvaarden. En let op, Van den Brink is ook lid van de GB, de Gereformeerde Bond. En daarnaast is hij verbonden aan een universiteit.
Volgens mij was het boek van Van den Brink min of meer de aanleiding tot deze conferentie.
Natuurlijk, hoe verzoen je Adam en Eva met de evolutie? Wel, of dit gelukt is bij Van den Brink kun je betwijfelen. Maar in elk geval neemt hij de uitdaging aan.
Bart Klink schreef een recensie over het boek van Van den Brink op zijn site:
http://www.deatheist.nl/index.php/artikelen/636-waarom-schepping-en-evolutie-onverenigbaar-blijven-een-recensie-van-en-de-aarde-bracht-voort
Ik vermoed dat Paul de oudere garde vertegenwoordigt en Van den Brink de jongere garde. Wellicht wint de jongere garde het op den duur. Het verwerpen van de wetenschap wordt binnen die kringen steeds meer omstreden.
Lieden als Borger en Van Heugten maken in wezen het biologisch en geologisch creationisme belachelijk. Pure potsierlijke pseudowetenschap. En Van den Brink, gedegen gereformeerd met een rechttoe-rechtaan geweten, weet dat en kiest daarom voor echte wetenschap. Wel is het zo dat theologie natuurlijk geen wetenschap is. Maar dat is weer een geheel andere discussie.
Ik dank de schrijver voor zijn verslag.
Ik sluit me bij de dank aan de schrijver aan. Heel goed dat dit soort vuilspuiterij wordt geopenbaard door dhr. Biemond, die naar ik aanneem met een vieze smaak in zijn mond is thuisgekomen en met de vraag: hoe bestaat het?
Het atheisme zou belemmerend werken voor de ontwikkeling van de wetenschap omdat de wereld voor de atheist geen zin en betekenis zou hebben. Wat een arrogant kulargument, zonder inzicht in denkwijze en gedachtengoed van “de” atheist! Hiermee wordt “de” atheist volgens de redenering van meneer Bouma van de Rijksuniversiteit Groningen zomaar even weggezet als een soort barbaar die per definitie geen wetenschap bedrijft of die minstens de wetenschap ernstig belemmert vanwege ontbreken van geloof in… specifiek het christelijk geloof, vanzelfsprekend voor hem het enige echte.
En meneer Bouma, is er geen wetenschap in culturen die níet het christelijk geloof zijn toegedaan? Ach, dat kan toch niks wezen, nietwaar?
Sinds ik in Groningen studeerde en men aan de universiteit aan “projectleiding” doet, is het daar kennelijk flink bergafwaarts gegaan!
Overigens meneer Bouma, het woord atheist alleen al doet mij walgen! U bevestigt mijn mening over dit arrogante woord weer eens meer dan afdoende.
Het is dan toch ook wel vreemd dat het juist gelovigen zijn die problemen hebben met bepaalde ontdekkingen van de wetenschap en zich soms in alle mogelijke bochten wringen om de illusie te behouden dat zij het bij het rechte eind hebben. Ik denk dan met name aan de evolutietheorie en de leeftijd van de aarde.
De Bijbel is duidelijk, hoor: de aarde is plat. Maar het bizarre is dat de meeste jonge-aardecreationisten keihard ontkennen dat de Bijbel zegt dat de aarde plat is. Maar gelukkig hebben we nog de platte-aardegelovigen. Hun enige wijsheid is dat de Bijbel zegt dat de aarde plat is.
Maar reeds in de vroege Middeleeuwen wist haast elke geletterde christen dat de echte aarde een bol was. En dat dus de Bijbelse platte aarde slechts een uitvloeisel was van het menselijke wereldbeeld van de bijbelschrijvers.
Straks willen christenen ook nog beweren dat de aardbol een christelijke uitvinding was?
Wat de religie van Fleming en vele anderen na hem was, ik bedoel dus de “uitvinders” van antibiotica , interesseert me geen biet. Of het nu christelijk was of wat dan ook. Maar… zijn het nu niet juist (o.a.) de gereformeerde stromingen die tegen vaccinatie zijn? Hoezo de mond vol over ontwikkelingen in de wetenschap?
Aan Hans
“Vaccinatiegraad onder refo’s stijgt langzaam per generatie”
https://www.rd.nl/vandaag/binnenland/vaccinatiegraad-onder-refo-s-stijgt-langzaam-per-generatie-1.1373370
Niet alleen is de aarde plat, maar ook nog vierkant of rechthoekig (want heeft vier hoeken). Psalm 104 zegt dat de hemel een soort tentdak is, waarboven zich veel water bevindt, en waar God de wolken als wagen gebruikt en de wind als vleugels. Als je Spreuken 30:4 letterlijk neemt, heb je nog meer opmerkelijke meteorologische feiten.
In Mattheüs 4 wordt gesteld dat er ergens een hoge berg is die zo hoog is dat je van daaruit misschien niet de hele wereld kunt overzien, maar dan toch wel alle koninkrijken en “hun heerlijkheid”.
Men snapte vroeger wel dat je dit soort dichterlijke teksten niet zo letterlijk moest nemen. Het is pas in onze verlichte tijden dat gelovigen fantasieloze letterknechten zijn geworden.
En dan die bekende Jesaja-tekst waarin de aarde voorgesteld wordt als een kloot. Als een bal dus. Althans dat dacht men. Moderne bijbelvertalingen hebben echter in de gaten dat met dat “rond” (zowel in het Hebreeuws als in het Grieks) geen driedimensionaal rond wordt bedoeld maar tweedimensionaal rond zodat vertalingen zoals “kloot” worden vermeden. Of de nieuwe Statenvertaling ook “bal/kloot” door “rond/schijf/of zoiets” heeft vervangen, weet ik niet.
“22
Hij is het, Die daar zit boven den kloot der aarde, en derzelver inwoners zijn als sprinkhanen; Hij is het, Die de hemelen uitspant als een dunnen doek, en breidt ze uit als een tent, om te bewonen;”
Jesaja 40
Oude Statenvertaling
https://www.statenvertaling.net/bijbel/jesa/40.html
Als een tent … Probeer maar eens een ouderwetse tent dusdanig op aarde op te zetten dat je de bolle aarde kunt bedekken. Die metafoor slaat op een platte aarde.
Het is geen schande dat de Bijbel van de platte aarde uitgaat. “Ik was een kind en ik dacht als een kind”. De schande is wel dat biblicisten ontkennen dat de Bijbelse aarde plat is.
OK, toch nog de Herziene Statenvertaling:
” 22
Hij is het Die zetelt boven de omtrek van de aarde,
waarvan de bewoners als sprinkhanen zijn.
Hij is het Die de hemel uitspant als een dunne doek
en uitspreidt als een tent om in te wonen.”
https://herzienestatenvertaling.nl/teksten/jesaja/40/
Er zijn veel oude boeken die bij het grofvuil kunnen. Vaak dienen ze alleen nog maar tot vulling van mooie barokbibliotheken. Ze hoeven in sommige gevallen alleen maar te worden bewaard omdat ze oud zijn, de stand van de toenmalige cultuur weergeven en in enkele gevallen omdat ze mooi in leer zijn ingebonden. Voor het overige is de inhoud van die oude stoffige meuk onzin, even plat als de aarde die er in staat beschreven 🙂 en zwaar achterhaald en kun je de leren band alleen nog maar gebruiken om lege artis homeopathie schokschuddend te bereiden.
Zou onze geniale Groningse projectdirecteur beseffen welke onafzienbare hoogten “de wetenschap” zou hebben bereikt zonder de gigantische secularisatie die we in de afgelopen eeuw in toenemende mate hebben meegemaakt? 🙂
Om toch een beetje advocaat voor de duivel (haha) te spelen: er zijn ook diverse wetenschappers die zo overtuigd zijn van bepaalde foute dingen dat ze soms hun hele leven, carrière en wetenschappelijke geloofwaardigheid vergooien aan pogingen om dat geloof te onderbouwen door middel van eindeloos ‘onderzoek’ — dat doorgaans wordt afgeschoten op het moment dat het wereldkundig wordt gemaakt. Voorbeelden zijn Gilles-Eric Séralini met zijn eindeloze ‘onderzoeken’ tegen GMO/glyfosaat/Monsanto, en antivaccinatiefanaten zoals het illustere duo Christopher Shaw en Lucija Tomljenovic, verantwoordelijk voor het ene na het andere zwaar gemankeerde onderzoek waaruit zou blijken dat vaccinatie allerlei vreselijke dingen veroorzaakt.
Extreem religieuze mensen hebben met andere woorden niet bepaald het alleenrecht op blinde en hardnekkige stupiditeit(*) — en zelfs hun morele superioriteitsdenken is niet uniek; kijk maar naar antivaccinatie-extremisten die (promotie van) vaccinatie gelijkstellen aan niets minder dan de holocaust.
*: Alhoewel … http://www.patheos.com/blogs/progressivesecularhumanist/2017/11/televangelist-jim-bakker-buy-pancake-mix-grandkids-go-hell/
Zulke uitspraken zijn inderdaad zeer dom. En dienen mijns inziens ook aan de kaak te worden gesteld. Dus bedankt voor je eerste aanzet.
Ik denk dat ik heel duidelijk was. Het Logos-instituut en diverse sprekers, zoals die Groningse orakelaar doen er hun zaak geen goed mee. Ik houd voortaan nog minder mijn mond over dit soort… (ach. laat ik het op deze site maar vriendelijk houden)…kwakzalverij en zal ze afbranden waar ik kan.
Tja, het aloude argument: “Wij zijn betere mensen dan Zij, want wij krijgen onze moraliteit direct van onze god.” Alleen al in de bijbel was dit aanleiding voor talloze slachtpartijen in naam van en zelfs met behulp van diezelfde god.
Die mensen hebben echt een vreselijk
bordboek(*) voor de kop wanneer ze denken dat atheïsten en andersgelovigen geen moraal of gevoelsleven kennen. En dat die moraliteit gewoon evolutionair ontstaan is (want goed voor het overleven van de groep), krijg je ze uiteraard al helemaal nooit aan het verstand gepeuterd. Het beste kun je dit soort volk maar gewoon negeren.*: En dat nog afgezien van het feit dat dit boek bol staat van ronduit walgelijke dingen in moreel opzicht, zoals de bereidheid om je kind te vermoorden teneinde je geloof te bewijzen, of het verzuipen van alle levende wezens behalve een drankzuchtige knorrepot, een tafereel dat menige christelijke kinderkamer opsiert… (naja, ze hebben dan natuurlijk wel rekening gehouden met de tere kinderziel door de vele miljoenen rottende kadavers weg te laten en ook de entourage alvast wat aan te kleden, in plaats van de desolate moddervlakte die je zou verwachten…).
Zou de Australische landslak al terug zijn in Australië na zijn vaartochtje in de Ark? En heeft men ooit een menselijk skelet gevonden in de voormalige maag van een vleesetende dino?
Maar we mogen niet alle gelovigen over één kam scheren. Er zijn niet zo snuggere creationisten met een kinderlijk bijbelgeloof en er zijn hooggeleerde lieden, die toevallig ook nog geloven maar dat wel op een niet-kinderlijke wijze proberen te doen. Amen.
Om maar te zwijgen van die massale kindermoord…
Er hangen buitengewoon verheffende, sadistisch aandoende schilderijen van in diverse musea.
Zou het boek als het nu zou worden geschreven, daarom worden verboden wegens te gruwelijke details?
“De mensen achter Logos erkennen volmondig dat de evolutie van bacterie naar mens niet klopt en dragen daar wetenschappelijk onderbouwde argumenten voor aan. Het instituut levert feiten en plaatst die in een Bijbels referentiekader. Dat kan christenen helpen om hun plek in de samenleving in te nemen en hun standpunten te verdedigen. Zij kunnen het materiaal ook gebruiken om ervan te getuigen hoe complex de natuur is ontworpen. Daarnaast reikt Logos handvatten aan waarmee de Bijbelse geschiedschrijving kan worden bekrachtigd. Feiten blijven feiten; het is de context die het verschil maakt. ”
https://www.weet-magazine.nl/drie-hoeraatjes-voor-logos/
Heel erg neutraal is het Logos Instituut niet. Sterker, het onwetenschappelijk biblicisme druipt ervan af. Hetzelfde geldt voor het Weet Magazine, dat onder meer oude Phoeniciërs in Zuid-Amerika plaatste. Allemaal ter ere van de Drie-E-ige Heere.
Op echte universiteiten wordt nergens het creationisme serieus genomen. Maar dat weten we.
Er was ook elders een congres over evolutie en schepping.
https://www.weetwatjegelooft.nl/studiebijeenkomsten/evolutie/
Cultuurgeschiedenis volgens Weet Magazine:
https://www.weet-magazine.nl/uit-weet-magazine-was-salomos-goud-afkomstig-uit-zuid-amerika/
Nog even en 1 plus 1 is gelijk aan pi.
Projectdirecteur Piet Bouma is de geschiedenis een beetje aan het verdraaien wanneer hij zegt dat atheïsme de ontwikkeling van de wetenschap belemmerde en dat Christendom die ontwikkeling katalyseerde. Het Vaticaan heeft tot 1966 een lijst van verboden boeken gehandhaafd, de zogenaamde “Index Librorum Prohibitorum.” Galileo, Copernicus en Kepler hebben daar tot 1835 op gestaan. Thomas Hobbes, Blaise Pascal, Rene Descartes, Francis Bacon, Baruch Spinoza, David Hume, Immanuel Kant, John Stuart Mill en vele andere sleutelfiguren in het Westerse denken hebben tot het einde toe op die lijst gestaan. Omdat wetenschapsfilosofie blijkbaar zondiger is dan massamoord heeft “Mein Kampf” de Index nooit gehaald. Nederlanders laten zich i.h.a. graag voorstaan op hun liberale tradities. Maar Spinoza is ook in het protestantse 17de eeuwse Nederland verboden geweest – juist om z’n vermeend atheïsme.
De vrije uitwisseling van ideeën is essentieel voor de ontwikkeling van wetenschap. Het is ondanks theocratische ijver dat wetenschap zich heeft kunnen ontwikkelen en niet dankzij.
Een beetje aan het verdraaien…
Heet dat niet een eufemisme?
🙂
Spinoza ontsprong de dans. Maar de gebroeders Koerbagh niet.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Adriaen_Koerbagh
Ook mijns inziens is er een liberale geestelijke cultuur nodig om wetenschap te bedrijven.
Heel simpel: open staan voor moderne ontwikkelingen en niet vastzitten aan oeroude verhaaltjes die onmogelijk waar kunnen zijn en die een fantasie zijn van allang niet meer bestaande culturen in het Middenoosten.
Een mooi en duidelijk verslag van de heer Biemond ; voor zover ik kan zien, ik was er niet bij.
Ik sluit mij aan bij de reactie van de heer Nienhuys.
Van de overige reacties (Hans 1263, Richard R. b.v.) was ik niet onder de indruk, zoals ik nimmer van neoatheïstische propaganda onder de indruk ben.
Wat betreft het ontstaan van de moderne wetenschap, uitgerekend in onze contreien, is het voor sommigen wellicht raadzaam eens een goed wetenschapshistorisch boek te raadplegen, b.v. Floris Cohen, “De herschepping van de wereld”.
Ook het boek
https://en.wikipedia.org/wiki/God%27s_Philosophers
mag er wezen. Al heb ik twee bedenkingen:
– het boek is iets te polemisch
– en de sneltreinvaart van het boek belet het om af en toe een nader verklarend uitstapje te maken op een rustiek stationnetje.
Maar er werd in de hoge Middeleeuwen druk gedebatteerd en dat schiep toch een klimaat van wetenschappelijke interesses.
Het huidige creationisme is gewoon potsierlijke pseudowetenschap. Met deze opmerking bedrijf ik geen militant neo-atheïsme. Ik zet niet het gehele christendom weg als bigot obscurantisme. Vergelijk ook mijn bespreking van Van den Brink.
@ RV, 22-11-17
Ik ken het boek van Hannam. Voor deze gelegenheid leek het mij raadzamer een beroep te doen op iemand waarvan ik zeker weet dat hij atheïst is, namelijk Floris Cohen.
Overigens staan op strangenotions.com ook prachtige stukken over wetenschapshistorie en –filosofie.
Cohen betoogt nergens in zijn boek dat het christendom de katalysator of de voorwaarde is geweest voor het ontstaan van de moderne wetenschappen, zoals op de conferentie nu juist wél beweerd werd. Cohen zegt ook heel duidelijk dat het in Europa net zo goed heel anders had kunnen gaan: het christendom is erin geslaagd om op een bepaalde manier “samen te leven” met de natuurwetenschappen. Dat is niet vanzelf gegaan, integendeel, en het had ook heel makkelijk anders kunnen gaan, want het was helemaal geen vanzelfsprekend traject – aldus Cohen.
Zelf denk ik dat ook de zich ontwikkelende economie en handel aanzetten tot wetenschappelijke, vaak wetenschappelijk pragmatische activiteiten.
Via de handel raakte het Westen bekend met het Chinese kompas en kon het Westen het kompas verder ontwikkelen.
https://isgeschiedenis.nl/nieuws/ontstaan-van-het-magnetische-kompas
@ Jenny Jo, 22-11-17
Cohen gebruikt mogelijk niet het woord katalysator, hij spreekt wel degelijk over de rol van het christendom bij het ontstaan van de moderne wetenschap. Op blz 148/149 noemt hij in navolging van Max Weber het naar buiten gerichte aspect van het christendom … het zieleheil kan op aarde reeds worden nagestreefd …kloosterorden … afstand tot de natuur … de van God gegeven opdracht de natuur te beheren maar er ook voor eigen nut gebruik van te maken … Reformatie. Enz., enz.
Die afstand tot de natuur (een direct gevolg van het idee van de Schepping die een bepaalde richting uit gaat) is juist een van de christelijke factoren (er zijn er meer) die wetenschap mogelijk maakte. Een wereld die goddelijk is nodigt niet uit tot studie, evenmin als een cyclisch wereldbeeld (gnosticisme, oosterse godsdiensten).
Nog een leuke op blz. 273 : “Mijn leermeester in het vak, R. Hooykaas, is een van de pioniers geweest die hebben laten zien hoezeer het ontstaan van de moderne wetenschap verknoopt is geweest met de godsdienstige ideeën van godvruchtige natuurwetenschappers als Kepler en Pascal en Newton.”
Ach ja, je wordt beledigd door een warhoofd die uit pure onkunde of uit starheid de zaken totaal verhaspelt en dan krijg je er nog het verwijt van neoatheïsme overheen ook. Dank u wel!
Ik laat alleen maar zien dat mensen die de bijbel letterlijk wensen te interpreteren en hierop ook hun morele superioriteit baseren steevast de dingen weglaten en negeren die, letterlijk genomen, immoreel zijn. Zij bezondigen zich hiermee aan hypocrisie.
Voor de rest vind ik religie weinig interessant, en is de bijbel in mijn ogen ook niet meer dan een oude verhalenbundel met zowel goede als slechte dingen. (En ik denk dat ik ook weet waar ik het over heb — ik heb zes jaar op een christelijke middelbare school gezeten, waar men gelukkig ook genuanceerd kon omgaan met deze materie.)
@ Richard R, 22-11-17
Ik zal wellicht niet in de juiste christelijke kringen verkeren, maar mij staat niet bij dat ik ooit een christen heb horen zeggen dat hij superieur is aan de rest van de mensheid omdat zijn moraal superieurder is. Wat overigens een onchristelijke gedachte zou zijn.
Waar ik dat verhaal van morele superioriteit wel geregeld tegenkom, is nu juist in nieuw-atheïstische kringen. De Brights noemen zich niet voor niets Bright.
Volgens mij zit het als volgt. (ik houd het kort)
De christelijke moraal (van min of meer orthodoxe kringen) is gebaseerd op de 10 geboden plus het een en ander uit het Nieuwe Testament. Op iets transcendents dus, dat boven de mens uitstijgt.
De seculiere/humanistische moraal (of moralen) is gebaseerd op afspraken tussen mensen, op de evolutietheorie, of iets dergelijks. In ieder geval niets transcendents.
Dat atheïsten zich per definitie niet kunnen beroepen op iets transcendents valt moeilijk de christenen te verwijten. Er is dan ook weinig reden hen van arrogantie of hypocrisie te beschuldigen.
Overigens bent u ook druk bezig de Bijbel en orthodoxe christenen aan uw eigen seculiere moraal te toetsen. Kennelijk acht u uw eigen moraal superieur.
Iedereen acht zijn eigen moraal de beste. Anders zou men wel zijn eigen moraal inwisselen voor een andere moraal. 🙂
Maar het mooie van de niet-gelovige moraal is dat zij in wezen bescheiden is en openstaat voor kritiek. Helaas is niet elke ongelovige het met mij eens. En dan, wat is moraal? Is zij per definitie altruïsme? Maar ook sommige gelovigen beseffen dat moraal mensenwerk is en dat de Bijbel mensenwerk is. Lang niet elke christen is een rigide biblicist. Misschien kun je iets met mijn nuances? En ja, ook ongelovigen kunnen beesten zijn.
Het probleem is dat christen menen dat er zonder een soort hogere macht geen moraal zou bestaan.
Zie bijvoorbeeld deze uitspraak van Antoinette Hertsenberg:
https://www.volkskrant.nl/binnenland/antoinette-hertsenberg-van-radar-immer-waakzaam-en-altijd-tegen-onzin-en-onrecht~a4536270/
Dat vind ik toch wel een behoorlijk arrogante uitspraak.
Het probleem is dat (sommige) gelovigen menen dat er zonder (hun) religie geen moraal zou bestaan. Dit lijkt me een juistere uitspraak 😉
Als je Freek de Jonge een beetje gevolgd hebt weet je dat hij eigenlijk een heel onzekere, misschien wel bange man is, hij kan niet zonder het spirituele, al lijkt hij een stuk minder ver te gaan dan zijn voormalige partner Bram Vermeulen.
“Als mensen niks meer boven zich hebben, worden ze zelf het allerbelangrijkste” lijkt me inderdaad te gelden voor dictators (en Trump) en veel zakenmannetjes, maar kan ook een soort aanmoediging zijn om dictator te worden “voor hun eigen bestwil”.
Bouma zegt het bijna letterlijk: “… omdat de wereld voor een atheïst geen zin en betekenis heeft.” Oftewel: atheïsten zijn volgens gelovigen zoals Bouma geen volwaardige mensen. Dit blijkt ook uit talloze andere uitspraken van religieuze christenen — niet alleen de uitspraken waarbij hun god de exclusieve bron van moreel gedrag is, maar bijvoorbeeld ook de nog veel te gangbare opvatting dat iedereen die hun geloof niet deelt naar de hel gaat. De arrogante hypocrisie wordt nog verergerd doordat deze lieden vervolgens hun handen in onschuld wassen: zij hebben deze opvattingen niet verzonnen; ze zijn door hun god ingegeven, en daar kunnen zij toch niets aan doen? Nee, christenen zullen niet snel letterlijk zeggen dat zij beter zijn dan alle anderen, maar hun geloofsprincipes zijn evengoed doordrenkt van dogmatisch superioriteitsdenken. Dit geldt overigens ook voor de meeste andere grote religies; denk alleen maar aan het feit dat Joden geloven dat zij het “uitverkoren volk” zijn, en dat ook de koran de nodige foute dingen zegt over ongelovigen. Er wordt op talloze, vaak semantische, manieren om deze hete brij heen gedraaid, maar in de kern is het toch echt een kwestie van ‘wij zijn beter dan de rest, en dat zegt onze god, dus is het zo’. E.e.a. wordt in mijn ogen nog aanzienlijk verergerd doordat kinderen van jongs af aan religieus worden geïndoctrineerd met dit concept; vandaar ook mijn kritiek op die vrolijke kinderkamerprenten die toch echt een ongekende massamoord verheerlijken, ook al gaat het maar om een mythe. Kinderen zijn immers nog niet in staat om mythe en werkelijkheid te onderscheiden, en dit soort dingen kritisch te bekijken. Veel fundamentalistisch opgevoede kinderen vinden het ook vreselijk wanneer ze ontdekken dat allerlei aardige mensen die ze kennen naar de hel zullen gaan, alleen maar omdat die mensen niet (of iets anders) geloven.
Ja, omgekeerd vind ik natuurlijk ook mijn manier van leven te prefereren boven een religieuze levensstijl. Het verschil is echter dat ik mijn best doe om anderen te behandelen zoals ik zelf graag word behandeld, zonder mensen als minderwaardig te zien wegens hun opvattingen — afgezien dan van degenen die mij (of anderen) impliciet of expliciet als minderwaardig beschouwen.
Ik acht mijn moraal alleen superieur aan die van religieuze mensen op het punt dat ik mijn best doe om geen onderscheid te maken tussen mensen — en dat ik ook de volle, persoonlijke verantwoordelijkheid neem voor mijn moraliteit en alles wat daaruit voortkomt, zonder die persoonlijke verantwoordelijkheid af te schuiven op een godheid.
Maar goed, hier kan eindeloos over gediscussieerd worden, en er wordt ook niets wezenlijk nieuws gezegd, dus ik laat het hierbij.
Bouma heeft wellicht een superieure moraal maar geen superieur verstand.
Ook ongelovigen hebben zo hun waarden. Sommige ongelovigen hechten bijvoorbeeld waarde aan de waarheid, aan hun eigen leven en aan andermans leven.
Maar ook Bouma heeft zijn eigen persoonlijke waarden. Op grond van zijn eigen moraal vindt hij de moraal van de Bijbel prima. En op grond van zijn eigen waardensysteem kiest hij voor God. Hij kan wel geloven dat hij zichzelf wegcijfert, maar in feite is ook hij met zichzelf opgescheept. Maar mensen als Bouma zijn nou niet de beste theologen. Hij is een nogal onbezonnen rouwdouwer. Niet de moeite waard om een subtiele discussie mee te voeren.
Ik blijf problemen houden met het begrip neoatheïsten. Hebben we dan misschien ook neochristenen, of neogelovigen, die niet menen dat ze, omdat ze in een hogere macht geloven, een beter soort mensen zijn? Dat idee lijkt namelijk bij gewone gelovigen nogal sterk aanwezig te zijn.
Als iemand als meneer Bouma, wat denk ik niet de eerste de beste boerenl*l zal zijn, want hij werkt NB in een verantwoordelijke functie voor de Rijksuniversiteit Groningen, atheisme als belemmerend ziet voor “de” wetenschap omdat voor “de” atheist de wereld geen zin en betekenis zou hebben, en als je dan als 100% ongelovige – kennelijk de doelgroep van zijn middeleeuwse uitspraken – aangeeft dat die ongefundeerd, onjuist, dom, beledigend en arrogant zijn, krijg je de wind van voren, want dan maak je je schuldig aan neoatheisme. Neoatheisme, dat is kennelijk een heel erg en vies en abject ding. Maar ja, wie begon er nu ook alweer met zijn zogenaamd belemmerende atheisme? Was dat niet meneer Bouma?
Er is niks mis met neo-atheïsme (dus een openlijk antireligieuze houding), zolang de kritiek maar gefundeerd is. En helaas is er in de denkbeelden van veel gelovigen toch echt wel het nodige terug te vinden dat bestreden dient te worden — zo ook in het onderhavige verhaal:
– Uitermate kwalijk en kwetsend voor alle andersdenkenden is de claim van gelovigen dat alleen zij een zinvol en moreel goed leven leiden, omdat hun god en hun geloof de exclusieve bron vormen van moraliteit. Wie dit bij zijn volle verstand beweert, verdient hoon en verachting, geen respect of zelfs maar tolerantie.
– Eveneens kwalijk is religieus geïnspireerd revisionisme, waarbij alle goede ontwikkelingen in de menselijke geschiedenis worden toegeschreven aan de eigen religie, terwijl alle slechte dingen op het conto van niet-religieuzen of andere religies worden geschoven. Een bekend voorbeeld zijn de Amerikaanse christelijke fundamentalisten die beweren dat de Verenigde Staten vanaf het eerste begin waren opgezet als een ‘Christelijke natie’. Maar ook het door Bouma verkondigde idee dat de moderne wetenschap door god gegeven is en uitsluitend kon ontstaan vanuit een christelijke traditie is gewoon Fout. Want dan hadden bijvoorbeeld de diepreligieuze middeleeuwen talloze wetenschappers moeten opleveren — het volkomen tegendeel is echter waar; het begin van het christendom wordt gekarakteriseerd door de teloorgang van maatschappelijke en wetenschappelijke verworvenheden uit de antieke tijd en aansluitend duizend jaar(!) totale stagnatie. Pas toen de rol van religie in de samenleving enigszins werd gerelativeerd, ontstond een klimaat waarin mensen de wereld om hen heen met een open geest tegemoet konden treden.
En zo zijn er nog wel wat dingen.
@ Renate, 22-11-17
Neoatheïsten : Zie Wiki, Nieuwe Atheïsten.
Voor het overige, zie mijn recente reactie aan Richard R.
Wat gelovigen met neoatheïsten bedoelen is me wel bekend. Kennelijk zijn dat atheïsten, die niet stil in een hoekje gaan zitten, maar hun atheïsme gewoon uitdragen, net zoals gelovigen al eeuwen doen.
Ik draag mijn ongeloof uit wanneer ik door types als meneer Bouma met bovengenoemde arrogante uitspraken wordt weggezet als belemmering voor de vooruitgang van de wetenschap, omdat de wereld voor mij als nietgelover geen zin of betekenis zou hebben. Hoe kan hij weten welke zin of betekenis ik aan mijn leven geef? Hoe kan hij weten hoe je dat zonder geloof doet en hoe je zonder geloof je toch netjes kunt gedragen? Voor het overige mag iedereen van mij geloven wat hij of zij maar wil. Als… ik maar onbelemmerd níet mag geloven, zonder indoctrinatiepogingen van anderen en zonder door uitspraken als van Bouma te worden gekleineerd.
Tja, en om mijn standpunt daarom nu neoatheistisch te noemen, dat gaat me nogal ver. Ik vertik het om door anderen in zo’n hokje te worden ingedeeld. Maar kennelijk mogen sommige christenen van alles onterecht beweren over ongelovigen en mag je als ongelovige daar dan niet op reageren. Vreemd.
Komt dat zien:
https://logos.nl/dvd-presentatie-moderne-wetenschap-bijbel/
Het boek van Hobrink is overigens bagger. En is her en der al eerder gefileerd.
Eigenlijk maken boek en film het christelijk geloof belachelijk. Vele christenen gruwen mede daarom van het rigide biblicisme en creationisme.