Stel, ik vertegenwoordig een bank in oprichting en ik wil een boodschap verkondigen waarin ik mijn toekomstig financieel instituut wil afschilderen als een solide instelling én als een moreel baken in de corrupte, verrotte en gevaarlijke wereld van de haute finance.
Stel, ik vind het niet voldoende om aan te geven waar het banksysteem volgens mij in de fout is gegaan om zo de oprichting van mijn bank te legitimeren, ik wil ook nog eens één bepaalde groep mensen met de ultieme, hoogste schuld opzadelen waarom de financiële wereld zo ontspoord is. Ik vraag me niet af of dat nuttig is, of dat mijn geloofwaardigheid vergroot en evenmin of dat mijn morele normen naar het beoogde niveau kan tillen. Nee. Ik kies daarentegen – even nadenken, het gaat over banken, veel geld en zéér foute toestanden – ik kies dus voor, oh ja, wie anders dan de joden.
Afbeelding Geheugen van Nederland
Blijft u nog even volgen, we graven onze put twee scheppen dieper.
Stel, ik verdedig mijn toch wel zware en dubieuze aantijgingen aan de hand van een beruchte anti-Joodse tekst uit het begin van vorige eeuw. Ik negeer het feit dat een kleine 100 jaar geleden voor de eerste keer afdoende werd aangetoond dat het geschrift in kwestie, De Protocollen van de Wijzen van Sion, een vervalst verslag was van een fictieve vergadering waarbij Joodse Wijzen of Ouderen niet minder dan de wereldoverheersing zouden hebben bedisseld. Ik wil ook geen belang hechten aan het feit dat deze tekst het antisemitische klimaat in nazi-Duitsland mee heeft helpen vormgeven en dat nog steeds doet in bepaalde kringen in het Midden-Oosten.
Stel, tot slot, dat ik opmerkingen en vragen rond het gebruik van De Protocollen in de promotiecampagne wil counteren en verantwoorden aan de hand van nog oudere anti-Joodse geschriften, o.a. de zogenaamde “Carta de los Judios de Constantinopla”, waarvan ik beweer dat niemand minder dan de sinsterere Illuminati ze gebruikt hebben om De Protocollen van de Wijzen van Sion op te stellen, maar waarvan eveneens onomstotelijk aangetoond is dat het vervalsingen zijn.
Komt nu mijn vraag: hoe ethisch, op een schaal van 1 tot 6.000.000, denkt u, beste klant, dat mijn bank uw geld gaat beleggen en beheren?
*******
Enige tijd geleden kreeg ik volgend bericht via Facebook Messenger. Geen aanspreking, geen aan- of inleiding, gewoon dit bericht:
Oorspronkelijk document uit 1489 als brief van Constantinopel, aangepast in 1776 naar de Protocollen van de wijzen van Sion en vertaald naar het Nederlands in 1933. Spreekt boekdelen. Heeft niets te maken met anti Joodse toestanden… vraagt enkel wat opzoekingswerk.
Afzender: Michael Sabbe.
Dhr. Sabbe is lid van het team van de Blije B, tegenwoordig ook B of Joy, “een coöperatieve fairtrade pro-life bank in oprichting”. Ik heb hier op deze pagina’s al verschillende stukken over de Blije B geschreven en meer bepaald over hun gebruik van antisemitische teksten tijdens lezingen en (promo-)interviews (Ronald Bernard over De Blije B en de Lijpe J, De al iets minder Blije Ben Ethische bank in wording volhardt – 1) en over hun voorliefde voor allerhande complottheorieën [*]. Volgens de webpagina van de Blije B is Michael Sabbe econoom van opleiding. Zelf noemt de Vlaamse secondant van Bernard zich “Ambassador at the B of Joy”.
In dit artikel wil ik het bovenstaande bericht snel uit elkaar vijzen, maar (nog) niet duiden of uitspitten. Nee, de boekdelen ga ik later laten spreken. Ik ben er mij van bewust dat de kans bestaat dat ik te veel lees in zijn berichten; heel duidelijk was dhr. Sabbe hoegenaamd niet. Duidelijkheid en coherentie spelen trouwens iemand die goochelt met complottheorieën, zelden in het voordeel. Onduidelijkheid is een preventieve immunisatiestrategie, onduidelijkheid is als de klodder snot waarin de paling zich veilig waant, ook al bevindt hij zich gevangen in een emmer.
Dhr. Sabbe lijkt te beweren dat de beruchte Protocollen van de Wijzen van Sion (ca. 1905) werden ge- of herschreven in 1776 (en hier verwijst hij meer dan waarschijnlijk naar de Illuminati). Dit eveneens beruchte genootschap, dat opduikt in tal van historische en recente complottheorieën, zou De Protocollen (her)scheven hebben op basis van laat-15de-eeuwse documenten zoals bijvoorbeeld “de brief van Constantinopel“.
Daarop spoort de man mij in onvervalste (Vlaamse) complotdenkersstijl aan om “wat opzoekingswerk” te doen.
(foto: TPapi | Flickr)
Enerzijds is zulk een verzoek vaak de zoveelste fase in een oneindige en schijnbaar onwinbare variant van het spelletje whack-a-mole. Dat De Protocollen een vervalsing is, staat al bijna 100 jaar buiten kijf, dat de Illuminati echt bestaan hebben en opgedoekt werden in 1785 is eveneens minzaam bekend en over de zogenaamde brief (of brieven) van Constantinopel bestaat een vrij uitgebreide wetenschappelijke literatuur die overtuigend kan aantonen dat het vervalsingen zijn bedoeld om de vurige haat ten opzichte van joden aan te wakkeren. Het lijkt het mij hic et nunc niet opportuun om deze drie onderdelen uit te spitten. Het is ook niet zó moeilijk om dat terug te vinden in de respectievelijke vakliteratuur (1).
Toch duikt deze theorie, die reeds verkondigd werd in 1982, namelijk in de bestseller Het Heilige Bloed en de Heilige Graal van Michael Baigent, Richard Leigh en Henry Lincoln, met de regelmaat van de klok op. Het mag geen verrassing zijn dat deze ideeën verspreid werden door David Icke en soortgelijke figuren (2), vaak heren die beweren niet antisemitisch te zijn, maar dezelfde overtuigingskracht hebben als een kind met een nutella-baard dat zegt geen chocopasta te lusten. En nu dus ook door de koekenbakkers van de Blije B.
Anderzijds, het ingaan op de uitnodiging of uitdaging om het te onderzoeken en het voorleggen van bevindingen die de complottheorie tegenspreken, lijken veel op het gewillig aandragen van brandstof die de complotgedachte mede draaiende houdt. Het doet mij enigszins terugdenken aan een gesprekje dat ik als student ooit gevoerd heb met een kleuter die naar de zoo was geweest, daar haaien had gezien die wel zeer agressief gedrag vertoonden. Bij elke knik van mijn hoofd, bij elke “echt waar?” (of bij elk ander teken van aandacht), deed hij er een schepje bovenop. Het verhaal van de vrolijke bengel eindigde dan ook in een beschrijving van een spectaculair en episch gevecht tussen beren en haaien in het “zwembad van de dolfijnen”. Dit schattige fake news kon ik toen niet gebruiken voor mijn paper, maar het is wel de enige van alle babbels met die kleuters die mij na ruim 25 jaar is bijgebleven, wat uiteraard ook wel iets zegt over de werking van mijn geheugen en mijn hang naar verhalen.
Terug naar de grote kinderen. Hoe stevig een argument ook in feiten vervat zit, als het de complotgedachte niet bevredigend ondersteunt, zal het voor een onderlegde complotdenker geen moeite kosten om dat argument tot brandhout te herleiden en te verteren (3). Soms door boudweg de argumenten te negeren, hier in dit geval door het aanbrengen van een nieuwe verhaallijn, een nieuwe couche. Hoe dan ook, de gegeven aandacht, eerder dan de gegeven argumenten, zet aan tot meer geconspireer.
In de nieuwe versie van Sabbe en Bernard werden de Illuminati niet opgeheven, maar zijn ze ondergronds gegaan. Ze hebben zich over de wereld verspreid en zetten hun eeuwenoude satanische werk verder vanuit de verborgenheid waarvan u en ik niets afweten (omdat het geheim is en wij niet genoeg ontwaakt zijn) maar de complotdenkers wel (ondanks het feit dat het geheim is, maar zij zijn dan wel ontwaakt en gegroeid, woke as fuck, zoals dat tegenwoordig in het vakjargon heet). En daarvoor hoeft men geen feiten of onderbouwde argumenten aan te dragen, eenvoudigweg omdat het hen daarover niet gaat. Trouwens, de stelling dat de Illuminati al eeuwenlang (onder andere namen) hun geheime werk verrichten, om eind 18de eeuw even hun kop te laten zien en dan weer in de coulissen van het wereldgebeuren te verdwijnen, wordt nu ook niet bepaald onderbouwd in de nieuwe versie. Maar opnieuw, dat wordt niet als belangrijk ervaren.
En dat heeft dhr. Sabbe m.i. nu net gedemonstreerd met het openingsbericht. Na maandenlang de Joden geblameerd te hebben [*] voor de crisis en het algemene verderf, voor de overweldigende verrotting in de wereld van de banken en het geld, zijn het plots de mysterieuze, ongrijpbare Illuminati die de Joden al eeuwenlang misbruikt hebben. Het zijn dus niet de eeuwige geldzieke en machtsgeile Joden die ons, arme schaapkens, bedreigen. Het zijn de Illuminati die de brave Joodjes als zondebokken aanreiken, het zijn de Illuminati die er eeuwenlang in slagen om de Joden met afschuwwekkend enthousiasme te laten afslachten door de onwetende massa’s waarboven dhr. Sabbe en het opperhoofd van de Blije B zich mijlenver verheven wanen. Maar zulke flinterdunne argumenten kunnen de nutella-baarden van de jokkende Blije B’ers uiteraard niet overtuigend genoeg verbergen. Een deel van de promotie voor die bank blijft trouwens bestaan uit geflirt met antisemitische literatuur en halfslachtige, weinig overtuigende verontschuldigingen daarvoor.
Dit is wat de Blije B zo boeiend maakt als studie-object, die constante tegenstellingen en spanningen die ze zelf oproepen in hun eigen “theorieën”. Je ziet als het ware voor de eigen ogen een complottheorie groeien, veranderen en opgeslokt worden door een eigen, nieuwe complottheorie, die de complotgedachte minstens zo goed in stand houdt en de oudere schijnbaar ontdoet van hinderlijke beschuldigingen van ranzig antisemitisme. Verder hebben ze niet alle sporen van hun vorige versie (de Joden zijn de slechteriken) weten uit te wissen.
Over hun motieven wil ik zelf niet speculeren. Zelf beweren ze nog steeds een bank te willen oprichten, een moreel hoogstaand financieel instituut, een ethisch baken. En daarvoor vragen ze geld, veel geld. En al bij al ben ik maar een simpele germanist, ik ben beter op de hoogte van Nederlandse spreekwoorden genre “als de vos de passie preekt, boer let op je kippen”, dan van financiële constructies.
* * *
Opnieuw moet en wil ik de Nederlandse skepticus Pepijn van Erp (o.a. Stichting Skepsis en kloptdatwel.nl) bedanken voor zijn hulp, informatie en verwijzingen naar bronnen en artikelen. Ik had Pepijn gevraagd of hij iets afwist van een “document uit 1489” en als antwoord stuurde hij een reeks links en referenties door die me de rest van de week hebben bezig gehouden. Bedankt, Pepijn!
(1) Hic et nunc betekent hier en nu. Waarschijnlijk zal ik elders en later de drie onderdelen van deze complottheorie zoals deze nu gepropageerd wordt door leden van de Blije B in detail bespreken. De kans is niet klein dat men deze complotverhalen later opnieuw zal aanpassen als dat de complotgedachte beter ondersteunt.
(2) Zie “Anatomie van een vervalsing” door Peter Zegers (Skepter, september 2001).
(3) Ik gebruik hier doelbewust het begrip complotgedachte, eerder dan het woord complottheorie. Een complottheorie lijkt mij ook een onderdeel te zijn dat opofferbaar is aan de hogere complotgedachte. Dat lijkt mij trouwens ook een reden dat verschillende complotdenkers, ondanks de woeste in-fights in die kringen, vaak elkaar (deels) tegensprekende complottheorieën toch kunnen omarmen.
[*] Dit artikel is eerder in twee delen verschenen op de website KritischeMassa.Be en is met toestemming van de auteur overgenomen. Het is de redactie van Kloptdatwel bekend dat de heer Sabbe bezwaar heeft gemaakt tegen twee zinsneden in deze tekst, omdat die volgens hem leugenachtig en belasterend zouden zijn. Frank Verhoft verweert zich daartegen in een volgend artikel op zijn website: Wanneer het geld spreekt – de Blije B, nog eens. Hierin wordt duidelijk gemaakt dat De Blije B (en in het bijzonder Sabbe) tijdens lezingen en via uitlatingen via andere media, weliswaar niet expliciet kwaad spreekt over Joden, maar dat het opvoeren van de Protocollen van Sion, op de wijze die geconstateerd is, wel degelijk als antisemitisme aangemerkt kan worden. – Redactie Kloptdatwel.
Peter Burger haalde in zijn recensie van De Tombe van God (Skepter 10.2, p. 28) een uitspraak aan van Umberto Eco. Eco schreef in De Slinger van Foucault dat geschiedkundige fantasten vroeger of later er de Tempeliers bij halen.
Der Slinger van Foucault (1988) kun je opvatten als voorlichting over complottheorieën in romanvorm.
Ik geef twee citaten en een samenvatting:
” ‘Ik werk bij een uitgeverij en bij een uitgeverij komen wijzen en gekken. Als redacteuir moet je in een oogopslag kunnen uitmaken of iemand gek is. Als iemand met de Tempeliers aan komt zetten, is het bijna altijd een gek,’ ” (p. 67)
” De gek heeft een idee-fixe, en om dat te bevestigen gebruikt hij alles wat hij tegenkomt. Een gek herken je aan de vrijheden die hij zich veroorlooft ten aanzien van de bewijslast en aan de bereidheid waarmee hij verklaringen aanvoert. En hoe vreemd het ook moge klinken, de gek komt vroeger en later met de Tempeliers op de proppen. ” (p. 71)
In hoofdstuk 65 en 66 wordt een computer gebruikt die door randomisatie van willekeurige teksten een complottheorie kan maken. Om het apparaat uit te testen wordt de computer gevoerd met random pagina’s uit een torenhoge stapel manuscripten van gekken en produceert dan een korte onzintekst die begint en eindigt met “De Tempeliers hebben overal mee te maken.” Personage Diotallevi zegt dan dat als je op basis daarvan een boek zou schrijven, dan zou niemand je au serieux nemen. De ik-figuur werpt tegen dat hij ongelijk heeft. Een dergelijk boek bestaat al, er zijn honderdduizenden exemplaren van verkocht: The Holy Blood and the Holy Grail (1982).
Bij speculaties dat de Illuminati eigenlijk al veel ouder zijn kom je vaak de tempelieren tegen.
Het boek van Eco is zeer vermakelijk. Hoe men van de ene onzin op de andere komt. En dat alles in historisch perspectief.
Mooi stuk . Ik kan wel vasstellen dat frank een van de grootste denkers is van de huidige tijd. Ik wil hier in het openbaar mijn excusen maken voor het feit dat ik op een ander blog mijn mening gaf. Ik had daarover beter moeten nadenken. Het was zeeeeer dom van mij. Na honderden mails te hebben ontvangen van frank wasrin hij.mij bekritiseerde over het feit dat ik zo dom had gereageerd zijn mijn ogen open gegaan, ga nooit in tegen mensen die zich zo verdiept hebben in de materie waar ze over schrijven.excuses,het was dom van mij.
Goh, meer dan anderhalf jaar na publicatie komt er nog iemand met een sarcastische opmerking.
Ach, het is allemaal echt oprecht gemeend. Toch? 🙂
Mij heeft hij gecontacteerd naar aanleiding van een blogartikel dat elders verschenen is, eveneens anderhalf jaar geleden. Het stuk ging over complotbedenker Ole Dammegård. Die Skandinavische handelaar in samenzweringstheorieën verwijt de joden achter al de zogenaamde operaties onder valse vlag van de laatste decennia te zitten. Een complottheorie zonder joden wordt nu eenmaal zelden serieus genomen in dat wereldje. Gerard ging niet akkoord met mijn observaties omtrent de lezing van de heer Dammegård in Coen Vermeerens Bredase kerk.
Ik heb Gerard dan maar aangeschreven, toegegeven, niet al te vriendelijk, soms nogal uitdagend. Gerard beweert in zijn correspondentie met mij fier te zijn op zijn joodse roots. Dat heeft mij aan het zoeken gezet, het is tenslotte herfstvakantie aan deze kant van de grens. Blijkt dat Gerard geen al te verre verwant van de taalkundige en latere uitgever Emanuel Querido is. In zijn schrijfselen weet Gerard het nochtans heel goed te verbergen! Zijn grootmoeder werd geboren in Antwerpen, verschillende van haar broers kwamen om in Duitse kampen. Enkele plaatsnamen die ik zie passeren in zijn familiekroniek: Sobibór, Auschwitz, Westerbork. Het jaartal, bij benadering, kan u zelf wel raden. Deze informatie heb ik uit een reeks genealogische blogartikelen over de familie Querido, in het Portugees, Engels en Nederlands, waarin ook Gerard figureert. Uitermate boeiende lectuur!
En nu roert Gerard zich onder een 18 maanden oud stuk over antisemitische pseudo-bankiers en complotbedenkers.
En in plaats van de tragische geschiedenis die zulke anti-joodse geschriften mee veroorzaakt hebben, in plaats van het tragische lot van die miljoenen mensen, is het onderwerp van Gerards schrijven een uiting van persoonlijke rancune en frustratie. Da’s ook wel tragisch, maar van een ietsje ander niveau.