Hoe Heslinga aan zijn waarheid komt

In de behandeling van Frans Heslinga’s presentaties over de maanlanding, als voorzet voor de platte-aardeconferentie, hebben we gezien dat er simpelere verklaringen zijn voor de bewijzen die Heslinga aanvoert voor zijn stelling dat de maanlandingen niet zijn gebeurd. Ook simpel onderzoek met een camera maakte zijn bewijzen zwakker, evenals zijn gebruik van drogredenen. Hoe kan het toch dat iemand in volste overtuiging dit soort zwakke bewijzen geeft? Specifieker: welke onderzoeksmethode gebruikt Heslinga om tot zijn overtuigingen te komen? 

Heslinga beweert veel studie te hebben verricht vanaf 2014, zo’n 3-4 uur per dag. Zo komt hij volgens zichzelf alles te weten. Hoe zijn studie eruit ziet verheldert hij als volgt: 

Vervolgens ga je op onderzoek uit. Ik ging alle bekende complotdenkers volgen. Alle filmpjes en documentaires bekijken. En niet één keer, maar wel tig keer. Zo kom je achter de meest wonderlijke dingen. William Shakespeare, bijvoorbeeld. Heeft nooit bestaan.

Dit soort onderzoek raadt hij ook anderen aan, om zo je eigen conclusies te trekken. Los van het punt dat alleen complotdenkers volgen erg eenzijdig is, blijft het ook nog de vraag op basis waarvan je dan je eigen conclusies trekt over hetgeen je bekijkt. 

Deze vraag wordt behandeld in de documentaire Flat or Curved: The World of Flat Earth. In het volgende fragment verteld Heslinga dat je moet voelen wat goed is en gezond moet nadenken. Als het resoneert met je hart dan mag je ervan uitgaan dat het waar is. 

Dit maakt zijn waarheidscriterium erg afhankelijk van zijn persoon. En dat is ook op te maken uit wat hij vertelt over de ontwikkeling van zijn geloof in allerlei complotten.  In het boek The truth is out there (2021) staat beschreven dat Heslinga op zijn 52ste “wakker” werd. Hij raakte ervan overtuigd dat er meer is tussen hemel en aarde. Zo overtuigd dat hij ook beurzen ging organiseren over boven- en buitenaardseverschijnselen (p.243). 

Iemand die zijn gevoel leidend laat zijn om te bepalen wat waar is zal waarschijnlijk voelen dat waar is waarvan hij al overtuigd is. Heslinga ziet het verschil tussen een platte aarde en een bolvormige aarde als volgt. Als de aarde bolvormig is dan zijn mensen een kosmische toevalligheid, niet speciaal maar een “toevallige samenloop in een onmetelijk heelal”(p.247). Is de aarde plat dan is de mensheid een “bewuste keuze” van een opperwezen of energie, “het centrum van iets groots.” Voor iemand die gelooft dat er meer is tussen hemel en aarde zal wat waar voelt waarschijnlijk meer met de platte aarde overeenkomen dan de bolvormige aarde. Dit herkent hij ook in anderen. Zo zegt hij dat rond 29:10 van zijn Facebook live over bioluminiscentie en waarheidsbronnen. En ook in onderstaand plaatje ter promotie van een conferentie. 

Naast dat het accepteren van een platte aarde zoals Heslinga het verwoord ‘bij zijn geloof en daarmee bij zijn gevoel’ past, zijn er ook nog andere redenen waarom Heslinga in complotten gelooft. Een hiermee samenhangend maar iets ander punt is dat het geloof in een platte aarde bij zijn kennis past. Heslinga vindt dat een platte aarde relatief eenvoudig te maken is (Harambam, p. 246). Een bolvorm roept daarentegen veel vragen bij hem op, zeker als, zoals Heslinga het presenteert, de bolvorm zou inhouden dat de big bang en evolutietheorie ook geaccepteerd dienen te worden.

Zoals besproken in het artikel over de maanlanding hanteert Heslinga veelal de drogreden van het ongeloof. Als hij iets niet begrijpt dan kan het niet waar zijn. Maar zijn eigen kennis is natuurlijk beperkt. Een studie economie maakt je geen raketdeskundige. Of astronoom of bioloog. Door zijn eigen wereldbeeld als uitgangspunt te nemen verkrijgt Heslinga begrip en subjectieve zekerheid. Want hij weet immers al dat de wereld zo in elkaar steekt en dat wordt zo nogmaals bevestigd. Complotten helpen hierbij door alle onwelgevallige informatie om te vormen als opzet door een kwade macht. Je eigen begrip en subjectieve zekerheid zijn beide onderdeel van het epistemische motief om in complotten te geloven (Douglas et al. 2020).

Er is ook een sociaal motief. Heslinga ziet zichzelf en zijn verwanten als wakker en niet geïndoctrineerd, ofwel speciaal. Zij zien de waarheid en hebben het complot door. Zijn volgers op sociale media en bezoekers op lezingen en conferenties zullen het veelal met hem eens zijn. Als Heslinga ooit zijn ideeën opgeeft, zal hij ook uit deze groep vallen. Koppel hieraan zijn inkomsten door het verspreiden van de complotten via lezingen en het organiseren van conferenties en we hebben ook een monetair motief voor Heslinga om in complotten te geloven. 

Heslinga’s acceptatie van vele complottheorieën lijkt deels voortgekomen uit zijn eigen wereldbeeld en zijn daarmee gekoppelde waarheidscriterium. Andere motieven voor zijn geloof zijn epistemisch, sociaal en monetair van aard. Zo is te verklaren dat hij denkfouten maakt en zwak bewijs accepteert tegen o.a. de maanlanding, bolvormige aarde, de evolutietheorie en de big bang. Het complotdenken helpt Heslinga om zijn wereldbeeld te behouden. Doordat Heslinga zichzelf heeft overtuigd van een platte aarde, één van de extreemste complottheorieën (Mick West, 2023), is het ook niet verbazingwekkend dat hij niet in de maanlanding gelooft of überhaupt de ruimtevaart. Met foto’s van de aarde uit de ruimte is het natuurlijk lastig vol te houden dat de aarde plat is.

Literatuur

Douglas, M.K. Sutton, A.C. Sutton, R.M. Motivations, Emotions and Belief in Conspiracy Theories. In: Routledge Handbook of Conspiracy Theories. Edited by Butter, M. Knight, P. Routledge imprint of the Taylor & Francis group. 2020. Ebook.

Harambam, J. Kuiper, M. Vaessen, R. The Truth Is Out There. Volt. 2021.

West, M. Escaping the rabbit hole revised & updated. Skyhorse Publishing. 2023. Ebook.