complotdenken

In het weekend van 10 en 11 september 2016 vonden in Nederland twee conferenties plaats over vijftien jaar 9/11. In Utrecht werd ons “Bevrijding van Bedrog” beloofd. De conferentie in de Jaarbeurs was opvallend goed georganiseerd – door wie is niet geheel duidelijk – en kende een ruime opkomst, zo’n 300 man. “Licht op 9/11” te Zeist was bescheidener in opzet: “een geslaagde dag met 75 deelnemers”, zo meldde de website achteraf. Deze samenkomst werd georganiseerd door Rudolf Steiner-expert Loek Dullaart en drie collega-leraren uit het circuit van vrije, antroposofische scholen.

door Frank Verhoft en Brecht Decoene

Het centrale thema van beide conferenties was het algemene gevoel van onvrede dat nog steeds heerst onder 9/11-truthers: het onbehagen bij de “schandelijke leugens” met betrekking tot de aanvallen op de WTC-torens, het Pentagon en vermoedelijk het Witte Huis op 11 september 2001. Zij beschouwen de officiële versie, zoals onder meer verwoord in het 9/11 Commission Report en het NIST Report, als fout, vals en bij elkaar gelogen om een groot kwaad te verbergen en een groter kwaad mogelijk te maken. Terwijl malafide politici en andere vileine wereldheersers geslaagd zijn in hun opzet, hebben de reguliere media schandelijk gefaald in hun verslaggeving, aldus de aankondigingen op de websites van beide evenementen.

“Kritisch, niet gek”

“In het eerste stuk van mijn presentatie wil ik u, geacht publiek, kalm en beheerst feiten voorleggen, die ik systematisch zal onderbouwen om zo te komen tot een gedegen en verantwoorde conclusie.”[1] Maak u geen illusie, zo begon en eindigde geen enkele van de acht of zo lezingen. Bijna elke spreker stak van wal met een hoogst persoonlijke, emotionele getuigenis over het ontwaken en de zoektocht. Met het Waarheidsvinden, zoals dat heet in het jargon van complotgelovigen.

Zo begon Wico Valk over zijn vorige leven als Jan Bovenmodaal en architect in een knusse en zorgenvrije bubbel, genre huisje, tuintje, vrouwtje, kinderen, “tot in 2006 die cocon openknapte”. Voor Valk markeerde 2006 de invasie van Afghanistan door de Verenigde Staten en bondgenoten: “toen begon er iets te knagen”. En dat is merkwaardig, aangezien “Operation Enduring Freedom – Afghanistan” al vijf jaar eerder was begonnen, een kleine maand namelijk na de 9/11-aanslagen. De invasie van Irak, mocht hij zich in het vuur van het moment vergist hebben, dateert ook al van 2003. Valk verloor naar eigen zeggen op korte tijd alle geloof in de reguliere media en net zoals de talloze andere 9/11-truthers wilde hij zélf zijn eigen weg en zijn eigen waarheid zoeken. En dus stortte ook hij zich op zelfverklaarde kritische, alternatieve nieuwswebsites (genre wanttoknow.nl, Architects & Engineers for 9/11 Truth), YouTube-films (o.a. Loose Change) en andere bronnen wiens enige bestaansreden het verspreiden en in stand houden van complottheorieën is.

Het is goed mogelijk dat de ZEMBLA-reportage “Het complot van 11 september” uit 2006 het samenzweringsdenken in Nederland aangewakkerd heeft. En in die uitzending van de VARA, een epigoon van de vermaledijde reguliere media, draafde ingenieur Coen Vermeeren op en door. 10 jaar later zou hij dus één van de topsprekers zijn tijdens beide evenementen. Zowel in Utrecht als in Zeist kreeg hij ruim de tijd krijgen om zijn nagelnieuwe boek 9/11 is gewoon een complot voor te stellen.

Ook Vermeeren begon met een emotionele hartenkreet: hij weet zich namelijk het slachtoffer van het academische establishment. Volgens hem mogen ingenieurs de moderne wereld wel vorm geven, maar ze worden hard aangepakt als ze zich moeien met zaken die hen niet aangaan, zoals geopolitieke spelletjes en wereldomvattende complotten. Vreemd genoeg bestiert hij al jarenlang de Studium Generale van de Technische Universiteit van Delft, wat van hem nu niet bepaald een academische paria maakt.

Zowel Vermeeren als Valk vonden het vervelend dat ze sinds het begin van hun kritische houding tegenover de officiële versie quasi continu moesten bewijzen dat ze niet gek zijn, dat ze geen halvegaren zijn, maar goedmenende, onafhankelijke waarheidszoekers. Hun theorieën zijn volgens henzelf geen bij de haren getrokken complottheorieën, maar doordachte en beargumenteerde openbaringen tal van geopolitieke (wan)toestanden, rampen en oorlogen. Zij zijn geen complotzotten. Aan de reacties in de zaal te horen, waren zij niet de enigen met deze negatieve ervaringen.

Wie daar minder last van leek te hebben, was Guido Jonkers, de man achter wanttoknow.nl. In tegenstelling tot burgermannetjes Vermeeren en Valk leek Jonkers me niet zo gepreoccupeerd door de perceptie van de goegemeente. Hij zit dan ook comfortabel achter de knoppen van één van Nederlands meest succesvolle alternatieve nieuwswebsites. Dat de collega’s van hoaxwiki.nl deze beschouwen als “een complottheorieënwebsite die zowat alle denkbare onzin bij elkaar sprokkelt en publiceert”, “een broedhaard voor hoaxes, pseudowetenschap, complottheorieën en kwakzalverij”, waarbij “paranoïde complottheorieën zoals 9/11, chemtrails, en de fictieve Illuminati en New World Order” gepropageerd worden, lijkt Jonkers ook niet te raken.

Een ander verschil met Valk en Vermeeren was dat de gebeurtenissen van 9 september 2001 hem naar eigen zeggen onmiddellijk hadden wakker gemaakt. Dus ook hier geen omstandige, stereotiepe uitleg over hoe lang het ontwaken heeft geduurd, hoeveel energie, slapeloze nachten en hoon de bewustwording heeft gevergd. Voor Jonkers was 9/11 op de dag zelf al “een energetische transformator”, een “move op het spirituele vlak”, wat die schijnbaar betekenisvolle frasen ook mogen betekenen.

Alle sprekers beschouwden zichzelf als kritische denkers, als ontcijferaars van kwade en ingewikkelde samenzweringen die al decennia, voor sommigen zelfs een eeuw lang, bedacht en uitgevoerd worden. Au fond willen ze een betere wereld en ze denken die te bereiken door de vaak imaginaire exploten van de duivelse, allesoverheersende elite aan de kaak te stellen. Ik zie geen enkele reden om de termen “complottheorieën” en “complotdenkers” op te geven, hoezeer zij ook van die benamingen af willen net omdat ze geassocieerd worden met paranoia en waanzin. Maar gek zijn de meeste complotdenkers niet, amusant evenmin. Eerlijk gezegd, wanneer deze mensen in hun complotmodus zitten, zijn ze vaak verre van aangenaam. Maar dat zijn doordravende skeptici ook. Aluhoedjes, complotzotten of gekken: zelf worstelen ook wij nog met deze weinig flaterende, maar gemakkelijke woorden. Anderzijds wordt het tijd dat iedereen beseft dat deze beledigingen contraproductief en nefast zijn, en dat ze elke conversatie onmogelijk maken.

“We moeten naar de grote lijnen kijken”

Er is een markant en fundamenteel aspect aan de samenzweringsmentaliteit. Complotdenkers lijken kritische denkers. Ze zijn bijvoorbeeld heel goed in het stellen van intrigerende vragen die – soms slechts op het eerste gezicht – een antwoord verdienen. Dingen in vraag stellen is op zich achtenswaardig. Al te vaak merk je echter dat ze dat niet doen vanuit een authentiek kritische reflex, maar enkel en alleen om de officiële versie minder geloofwaardig te maken. Men is soms zodanig kritisch dat men zelfs de wetenschap in zijn geheel afwijst. Dit komt eigenlijk neer op een gemaskeerde vorm van dogmatisch denken. Dogmatiek hanteert twee methodes bij kritiek: ofwel reageert men op een intimiderende manier, ofwel zijn de opmerkingen terecht, maar irrelevant. Die starre en agressieve houding kwam ook in dit weekend enkele malen opborrelen.

Magchiel Mathijsen of Matthijsen (zelfs op de website is men niet zeker hoe de achternaam van de dagvoorzitter te Zeist correct wordt gespeld) was al geen al te goede spreker. Dat in tegenstelling tot Loek Dullaart die een stijlvolle retoriek beheerste en een uitgesproken charisma over zich had. Magchiel verloor al gauw zijn eigen publiek, dat zich geheel terecht niet belemmerd voelde om te vragen welke link zijn betoog eigenlijk met Rudolf Steiner had. Op een onbeholpen manier trachtte hij zich van die opmerking los te worstelen. De connectie met de antroposofie was er niet en kwam later evenmin bovendrijven. Toen hij even later brabbelde dat William Rodriguez (voormalige conciërge van de Noordelijke Twin Tower en een zogenaamde klokkenluider) gestorven was, wees iemand er hem terecht op dat die man nog leefde. Zijn reactie? “Dat interesseert me niet!” Het kwam er behoorlijk driftig en offensief uit. Fouten zijn blijkbaar niet relevant. Vreemd dat dat niet duidelijk was voor het publiek.

Iets vergelijkbaar biechtte Vermeeren tijdens zijn lezing zelf spontaan op: “Er zullen altijd wel nog fouten staan in mijn boek, maar dat is niet erg.” De verbazing op onze gezichten valt niet onder woorden te brengen. Elke wetenschapper of kritische denker wordt overvallen door een diepe gêne en zit onaangenaam verveeld bij de vaststelling dat in zijn boek onjuistheden te vinden zijn. Vermeerens kanttekening is uiteraard een doorzichtige zet om zich aan de hand van deze immunisatiestrategie onmiddellijk tegen kritiek in te dekken. Het meest frappante en oneerlijke hieraan is dat veel complotdenkers maniakaal op zoek gaan naar eigenaardigheden in de officiële versie en springen op de kleinste fout die de officiële media maken om hen op basis daarvan te kunnen beschuldigen van leugens en bedrog op grote schaal, propaganda en opzettelijke, systematische misleiding, maar essentiële tekortkomingen in hun eigen ‘bewijsvoering’ als onbenullig en verwaarloosbaar beschouwen. Dat de eigen versies gelardeerd zijn met flagrante fouten, overdrijvingen, foute interpretaties van beeldmateriaal en manipulatief gemonteerd beeldmateriaal is blijkbaar enkel maar een detail.

Het is met deze slinkse asymmetrische mentaliteit waar wij een probleem mee hebben: de kleinste lacune in de officiële versie is een bewijs van een complot. Een klein foutje in de alternatieve theorie heeft geen impact op het grotere geheel. Fouten in een complottheorie tonen niet aan dat er geen complot is. De bottomline van elke alternatieve theorie blijft onveranderlijk en dogmatisch: verzand vooral niet in futiele discussies, maar handel naar het feit dat de officiële versie niet klopt! Kijk naar the bigger picture! Er ís hoe dan ook een complot.

“Je bent je eigen autoriteit”

Verschillende sprekers, waaronder Coen Vermeeren, hadden het over mind control. Op een perfide manier probeert de overheersende elite de ideeën van ons, gewone mensen, te beïnvloeden en te exploiteren. Niemand expliciteerde de manier waarop dat zou gebeuren: voor een publiek van heterogene complotdenkers is vaagheid een voordeel. Of de mind control nu geschiedt via de media, wat afhankelijk van de situatie en het land tot op zekere hoogte nog geen al te dwaze gedachte hoeft te zijn, of via ingewikkelde machines die op een fysieke manier onze gedachten manipuleren, speelt weinig rol, zolang het idee van gedachtencontrole maar overeind blijft. De bewustwording van die mind control is volgens vele waarheidszoekers het startschot om kritisch beginnen te denken en complotten te ontrafelen, of beter, om tot inzicht en waarheid te komen.

Het enige mogelijke tool bij het kritisch beschouwen is het eigen ik, het eigen denkvermogen. En dat is bijna een sacrosanct gegeven. Indrukken en informatie allerhande komen binnen en worden verwerkt. Op basis van intuïtie volgens de ene of van een verhoogde vorm van spiritualiteit volgens de andere worden leugens (veelal de officiële versie zoals verspreid door staat en media) gescheiden van de nuttige informatie (veelal alles wat een complot bevestigt en verder uitwerkt). Het eigen soevereine denkvermogen, ontdaan of bevrijd van de mind control, fungeert dus als een filter. Dat het vertrouwen in het eigen, onafhankelijke denkvermogen groot is, illustreerde televisie- en theatermaker George van Houts met zijn boutade “Dat kan niet, want anders zou ik het weten”.

Niemand legde tijdens de conferenties uit hoe men precies via intuïtie tot kennis komt, hoe men precies kan of moet filteren aan de hand van een verhoogd spiritueel vermogen, en ook de vakliteratuur van complotliefhebbers zwijgt hierover in alle talen. Daardoor kunnen wij het enkel maar beschouwen als een mysterieuze black box, of als een omslachtige manier om tot de kringredenering te komen dat complotdenkers “ontwaakt” zijn net omdat ze in termen van complotten denken. Als je de berichten in de reguliere media goed verwerkt, dan kan je enkel besluiten dat de elite de actualiteit en wereldpolitiek beheerst door middel van groots opgezette complotten. Idem dito wanneer je de alternatieve nieuwsmedia doorploegt. Kom je op basis van deze data tot een andere conclusie, dan lijd je onder de mind control. Het was opvallend dat de mogelijkheid garbage in, garbage out door geen enkele spreker te berde werd gebracht. Het eigen denkvermogen gecombineerd met intuïtie maakt dat iedereen zijn eigen autoriteit is. Voor zover men ontwaakt is, uiteraard.

De gedachtencontrole en -manipulatie verhinderen de sheeple, de niet-ontwaakten, te beseffen dat rampen en tegenslagen, wereldwijde uitbuiting en armoede, aanslagen en moordpartijen terug te voeren zijn tot een elite. Voor het beperkte publiek van antroposofisch geïnclineerden in Zeist was het duidelijk: die elite is het Anglo-Amerikaanse conglomeraat geruggesteund door machtige Joodse bankiers, waar Rudolf Steiner ook al mee worstelde in de periode na de Eerste Werldoorlog. In Utrecht hield men zich meer op de vlakte en beperkte men zich tot vagere termen, misschien wel omdat het publiek diverser was. Of minder ontwaakt?

“Van awareness naar action”

Onheilsprofeten gedijen in onzekere tijden en er is niets dat complotdenkers ervan lijkt te weerhouden om die onzekerheid zélf aan te zwengelen en uit te buiten. “Mensen sterven van angst”, bulderde de onafhankelijke journalist F. William Engdahl. “En wat vrezen ze het meest? Kanker!”. Even bekroop ons het gevoel dat de brave man zich van congres vergist had. Anderzijds lijkt voor vele complotdenkers het enkelvoud van het woord ‘complotten’ niet te bestaan. De afstand tussen 9/11 en pakweg Big Pharma bedraagt vaak slechts een hersenspinsel of twee. Kanker, dus. “Een derde van de mensen sterft omwille van de schok die de zogenaamde diagnose veroorzaakt. Een derde legt het loodje door de ‘kuur’ van Big Pharma. En een derde trekt er zich niets van aan, leeft vrolijk verder en sterft jaren later een natuurlijke dood.”

Het werd volgens alle sprekers hoog tijd dat men zich gaat verzetten tegen de medische, politieke en economische onderdrukking en verknechting door de elite en ook onder het publiek was de spanning en de drang naar grootse revolutionaire daden voelbaar. Democratische verkiezingen leggen volgens een Coen Vermeeren geen zoden meer aan de dijk, die worden toch gemanipuleerd. Zelf stemt hij al lang niet meer, want stemmen, aldus het Complotorakel van Delft, betekent dat men zijn stem weggeeft, “en, nou, ik héb toch een stem”? Het al te flauwe woordspelletje werd op een langdurig applaus onthaald. “Die Coen, die zegt het toch maar weer!”. Hoe dan ook, het was duidelijk dat de meerderheid van het publiek geloofde dat de liberale democratie ons niet kan of zal bevrijden uit het web van complotten.

Het verzet tegen de elite kan enkel een grassroots-beweging zijn, slechts van onderuit kan men verandering bewerkstelligen. Het publiek werd opgeroepen om de stilte te verbreken, om vrienden en familie aan te spreken en bewust te maken. Om hen uit te leggen hoe ze gemanipuleerd worden door de heersende elite. Dat belooft dus, zo met de feestdagen in het vooruitzicht. Verder moeten kamerleden, universiteiten en bedrijven aangeschreven worden. Bottom-up acties zijn nuttig én noodzakelijk: gelijkgezinden en ontwaakten moeten zich verenigen en gebruik maken van de verschillende expertises in de groep: webmasters, mensen die kunnen schrijven (en spellen), organisatoren van marsen en conferenties. Leraars moeten betrokken worden, omdat de jeugd van tegenwoordig 9/11 niet heeft meegemaakt en dat dus enkel kent van de geschiedenisboekjes die geschreven werden door de elite. Met andere woorden, de jeugd moet óók dringend bewust gemaakt worden.

Op het gebied van de verslaglegging scheelt er eveneens iets: de voormalige vierde macht, de journalisten en de media, zitten gevangen in het dictatorale systeem ons opgelegd door de elite. Er is geen geld voor onderzoeksjournalistiek en journalisten werken al dan niet gedwongen, vaak zelfs onbewust, in dienst van de despotische machthebbers. Toen de moderatrice Noraly Beyer opmerkte dat de journalistiek in Nederland vrij is, bleef het oorverdovend stil. En als journaliste met Surinaamse roots kan zij werken in het makke polderland vergelijken met het journalistieke bedrijf in de brutale dictatuur van het Zuid-Amerikaanse land in de jaren 80 en 90. Denkt zij nu echt dat een reële dictatuur erger kan zijn dan een imaginaire?

Voor het journalistieke probleem worden eveneens alternatieven aangereikt: verslaggevers moeten een andere vorm van journalistiek ontwikkelen, eentje die niet parasiteert op de output van de grote, manipulerende nieuwsagentschappen: open source journalistiek. Als model werden alternatieve nieuwswebsites als wanttoknow.nl voorgesteld. Op het moment dat we dit artikel aan het schrijven zijn voert deze epigoon van de irreguliere pers koppen als “Valse vlag operaties: Chemische wapens Syrië waren Valse-Vlag..!!”, “USA-verkiezingsfraude..??? Kijk en beslis zelf.!!” en “CIA-baas bevestigt: Chemtrails bestaan..!!”. De ideosyncratische interpunctie krijgt u gratis bij..!! Dit is dus een van de journalistieke bronnen die stellen dat jij je eigen autoriteit bent in het correct beoordelen van alternatieve nieuwsberichten die opgesteld werden op basis van intuïtie en een vaag tot sterk gevoel van onbehagen.

Tijdens de twee conferenties werd met zichtbaar genoegen aangekondigd dat o.a. de organisatie “Architects and Engineers for 9/11 Truth” met behulp van enkele advocaten in Amerika juridische stappen voorbereid. Onder activisten allerhande is het voeren van showprocessen een ware rage geworden, denk maar aan het recente Monsanto Tribunaal, waar verschillende organisaties die verbonden zijn aan de biolobby, aanklager en rechter speelden. Tijdens de Internationale Conferentie van Platte Aarders (zie het artikel Flat Earth Conference – Deel 1: Platte Aarde) werd zelfs maar het vermelden van een juridisch proces tegen de NASA toegejuigd. Ondertussen werd zo’n theatraal schijnproces al eens opgevoerd in Maleisië (2012). Tijdens de grote conferentie te Utrecht werd vaak opgeroepen om de eigen onenigheden opzij te zetten en de vele (en woeste) infights omtrent de identiteit van de echte daders te staken. Maar toch was het duidelijk dat men niet zo precies wist wie men nu voor de rechter zou kunnen slepen: de regering Bush werd uiteraard vermeld, evenals de héle groep van toenmalige Neo-Conservatieven. Verder waren er enkele moslims aanwezig die stelden dat de Mossad verantwoordelijk was voor 9/11, anderen houden het op één van de vele Amerikaanse veiligheidsdiensten, of een combinatie naar keuze.

Tijdens de conferentie van de antroposofen te Zeist was men blij dat een proces overwogen werd, maar ook daar was men niet echt duidelijk wie nu die “Luciferische krachten” zijn die aangeklaagd moeten worden. Joden, dat spreekt, het zijn tenslotte volgelingen van Rudolf Steiner. Maar wie nog? Gezien de weinig democratische instelling van de meeste 9/11-activisten, de vaagheid van de aanwijzingen en bewijzen, het minieme verschil tussen rechters en aanklagers enerzijds, en het enorme aantal mogelijke aangeklaagden anderzijds, lijkt men te mikken op het soort juridische procedure dat zich doorgaans in een voetbalstadion afspeelt. Complotland is een ranzige bananenrepubliek.

Als puntje bij paaltje komt, speelt het blijkbaar weinig rol wat de details van de samenzwering zijn, zolang men maar aanvoert dat er een is en zolang die verschillende details maar een aanleiding kunnen blijven vormen om het ongenoegen te uiten op internetfora, sociale media en conferenties. Op dezelfde manier zijn er ook samenzweerders, maar wie die nu precies zijn is niet zo belangrijk. Iedereen lijkt zo zijn favorieten te hebben: Illuminati, Vrijmetselaars, Neo-Cons, de Mossad, de VN, Joodse bankiers, spirituele superentiteiten, of Luciferische krachten. Een van deze, of enkele of iedereen samen, onderdrukken de massa van brave, ontwakende burgeractivisten en keyboard warriors. Zij worden opgeroepen om vooral “niet in complotten te denken”, maar paradoxaal genoeg houden ze zich voltijds bezig met het uitvlooien van samenzweringen. Verder lijken ze geen enkele verantwoordelijkheid te willen opnemen voor politieke en economische misstoestanden die buiten dat complotkader vallen. Het leven wordt bepaald door het complot. Het Complot bestaat, de samenzwerende elite zal en moet ter verantwoording geroepen worden, tot meerdere glorie van de ontwaakte waarheidszoekers, en de eigen autoriteit en soevereiniteit. Kortom, tot meerdere glorie van de dappere toetsenbordactivist.

[1] Deze insteek heb ik overgenomen uit het schitterende boek van Sara E. Gorman en Jack M. Gorman, Denying tot he Grave. Why We Ignore the Facts That Will Save Us (2017). In hun boek geven zij een blauwdruk van een gemiddelde lezing door een ervaren pseudowetenschapper, wat akelig dicht in de buurt komt van een doorsnee presentatie door een complotdenker. Beide auteurs benadrukken het belang van sterke emoties in het opnemen én verwerken van boodschappen door (veelal) charismatische woordvoerders in deze of gene groep van alternatieve activisten. Bijna elk rationeel tegenbetoog dat geen rekening houdt met deze emotionele factoren, is gedoemd zijn doel te missen, aldus de auteurs.

Dit stuk verscheen in het decembernummer van Wonder en is gheen Wonder van SKEPP