De maanlandingen als voorzet naar een platte aarde: een kritische beschouwing

Na de eerste platte-aardeconferentie in 2016, samenvatting van deze conferentie staan in twee delen op Kloptdatwel, is er een nieuwe conferentie op 28 en 29 september 2024. Deze conferenties worden georganiseerd door zelf benoemd neerlands nummer #1 complotdenker(en toch verkiest hij de term compleetdenker) Frans Heslinga. Ter voorbereiding leek het mij een goed plan om Helsinga’s ideeën hier over door te nemen. Dit artikel is een beschouwing over de maanlanding. Want Helsinga heeft meermalen aangegeven dat wie nog in de maanlanding gelooft het zwaar heeft bij zijn platte aarde presentatie. Gelukkig heeft Heslinga ook twee presentaties over de maanlanding of zoals hij de presentaties zelf betiteld “De maanlanding hoax/ De leugen van de maanlanding”.

We hoeven Heslinga niet op zijn woord te geloven. Hij stelt zelf dat we op onderzoek uit moeten, vooral de filmpjes op YouTube bekijken en dan je eigen conclusies trekken. Zelf heb ik hiervoor de twee maanlanding filmpjes van Frans Heslinga bekeken. 

Het boekje “Achterdocht: Tussen Feit en Fictie” geeft als tip voor het omgaan met complottheorieën dat je je inleest in het onderwerp (p.64). Het is daarom handig om voordat we de complottheorieën over de maanlanding doornemen eerst kort wat informatie over die maanlanding behandelen.

De maanlandingen, want er waren er meerdere tussen 1969 en 1972, werden uitgevoerd in NASA’s Apollo programma. Dit programma werd voorafgegaan aan de projecten Mercury en Gemini om de techniek te verbeteren en ervaring op te doen voor het Apollo-project. Het doel van het Apollo-project, een man op de maan landen en weer terug naar aarde brengen, was een onderdeel van de zogenoemde “space race” tussen de Sovjet Unie en de Verenigde Staten (Whitehouse, 2019).

De bewijzen voor deze historische gebeurtenissen vinden wij in de bewaarde documenten, gemaakte foto’s, audio en video opnames, bewaarde materialen (denk aan overblijfselen van de toegepaste technieken, ruimtevaartuigen en onderzochte maanstenen), getuigenverklaringen en interviews die de documenten, materialen, foto’s, audio en video’s ondersteunen. En ook ondersteunende bewijzen van onafhankelijke bronnen zoals ruimte-observatoriums, andere ruimtevaartorganisaties en radiostations. 

Er zijn professionele fotografen die aan de hand van de schaduwen en licht de authenticiteit van de foto’s van de maan bevestigen. Special effect-specialisten zien in de beelden geen bewijs van hun vakgebied. En er zijn filmmakers die aangeven dat de maanvideo’s niet gemaakt konden worden in een studio op aarde met de filmtechnieken van die tijd. 

Experts op het gebied van astronomie zijn het erover eens dat de maanlandingen mogelijk en waarschijnlijk zijn (Eversberg, 2019). En geologen zijn het erover eens dat maanstenen van de maan komen (Prothero, 2020, p.92). 

Alles bij elkaar genomen geeft dit een coherent beeld van de gebeurtenissen in die tijd wat meerdere malen vastgelegd is in boeken, podcasts en documentaires. 

De complottheorieën over de maanlanding, willen ze te prefereren zijn boven de geaccepteerde geschiedenis van de maanlanding, moeten voor al de bovenstaande bewijzen overtuigendere verklaringen en bewijzen hebben. Het complot moet dus niet alleen mogelijk zijn maar de historische feiten beter verklaren. Het moeten dus geen ambigue bewijzen zijn die op andere, meestal eenvoudigere, manieren uitgelegd kunnen worden. Is dat wel het geval dan hanteren we het scheermes van Occam om de eenvoudigere verklaring te verkiezen. Ook moet er bewijs zijn van een complot, niet alleen anomalieën of ambiguïteiten in het historische bewijsmateriaal. Want anomalieën en ambiguïteiten bewijzen niet dat er een complot is. Slechts dat er rare en vreemde zaken zijn die niet goed te verklaren zijn. 

Wat ik zou verwachten als bewijs voor een complot zijn dan meerdere elkaar ondersteunende en zo duidelijk mogelijke getuigenverklaringen van mensen die geholpen hebben om de maanlandingen na te maken. Interviews met experts over de onmogelijkheid van de maanlandingen en uitleg hoe ze de “maanlandingen” dan hebben gemaakt. Documenten van betalingen voor het namaken en hoe dit in zijn werking ging (welke special effects er gebruikt zijn, hoe de maanstenen vergaard zijn of nep zijn, hoe de overblijfselen van de ruimtevaartuigen zijn gemaakt, hoe de observatoriums en andere ruimtevaartorganisaties voor de gek zijn gehouden etc.).
Als er wordt beweerd dat mensen het zwijgen is opgelegd dan hebben we bewijzen nodig hoe dat gedaan is. Het liefst zijn er ook documenten en getuigenissen van de opdrachtgevers met hun redenen voor de deceptie. En natuurlijk willen we de ongetwijfeld vele hulpmiddelen die nodig waren om de maanlanding na te maken, denk aan filmattributen, speciale camera’s, bepaalde effectspullen die nodig waren om de fotografen, filmmakers, special effect-experts en wetenschappers voor de gek te houden. Dit in mijn achterhoofd houdend heb ik de filmpjes van Heslinga bekeken.

De presentatie van Heslinga getiteld “De maanlanding hoax” is een powerpoint presentatie die 178 slides omvat. Het is geen chronologisch of duidelijk te volgen verhaal maar springt van en naar verschillende onderwerpen, waarvan sommige geen duidelijke connectie met de maan hebben (denk aan Chemtrails of Gene Roddenberry, de bedenker van Star Trek, als vrijmetselaar). Het laat zich het best omschrijven als Firehosen een techniek om zoveel punten in te brengen die onduidelijk of verwarrend zijn dat de toehoorder geen tijd heeft om dit allemaal uit te zoeken. Resultaat is vaak dat de ratio het onderspit delft en de emotie of stam/groep-verbintenis het overneemt in het accepteren van wat waar is. Voelt het goed of behoort de spreker tot je stam/groep dan is het beweerde waar. Het is een vrij onbetrouwbare manier om tot de waarheid te komen.

Heslinga presenteert het idee dat de maanlanding gefilmd zou zijn op aarde o.a. in een filmstudio. We hebben bij de opgezochte informatie echter al gezien dat special effects-specialisten en filmmakers getuigen dat de maanlanding niet zomaar in een studio of op aarde gefilmd kon worden, zeker niet in die tijd. We hebben dan ook buitengewoon bewijs nodig willen wij de filmhypothese prefereren. Heslinga geeft dit buitengewone bewijs niet. Zijn quote van de zogenaamde regisseur van de maanlanding, Kubrick, blijkt uit een nepinterview te komen. Wie het volledige “interview” bekijkt merkt op dat de regisseur de geïnterviewde Tom noemt en instructies en antwoorden geeft. De vrouw van Kubrick geeft ook aan dat de acteur niet op Kubrick lijkt en de complotdenker Jim in het boek “The Truth is Out There” is van mening dat dit interview dubieus is. De dochter van Kubrick heeft aangegeven dat Stanley Kubrick niet de maanlanding gefilmd heeft. Indirecte verwijzingen uit Kubrick’s film The Shining kunnen beter verklaart worden door praktische overwegingen en improvisatie aldus de persoonlijke assistent van Kubrick (Dowd, 2013, P.61). Een foto van Kubrick met NASA personeel is te verklaren omdat zij adviseurs waren voor de film 2001: A Space Odyssey. Tot zover hebben we geen goed bewijs dat Stanley Kubrick de maanlanding geregisseerd zou hebben.

De vele beelden van studio’s, ruimtevaartuigen en astronauten die Heslinga presenteert als bewijs van opzet hebben ook eenvoudigere verklaringen zoals dat ze komen van films, muziekvideo’s, training foto’s of gefotoshopt zijn. Er zijn immers gegevens van het budget van deze projecten, acteurs die meegewerkt hebben, productiemedewerkers etc. Ook lijken geen van de beelden op de door de fotografen hierboven erkende maanlanding foto’s en gegeven dat er geen informatie van herkomst is hebben wij reden om te twijfelen aan de authenticiteit van de beelden te nemen. Door dit artikel heen heb ik enkele illustraties geplaatst van de beelden die Heslinga gebruikt en hun herkomst.

Willen we de filmstudio theorie serieus nemen dan hebben we betere informatie nodig. Zoals getuigenissen van de special effects-team die Kubrick nodig heeft voor de filmen van de maanlanding, zijn film 2001:A Space Odyssey had ook vele special effects-medewerkers, beelden en foto’s van achter de schermen, documenten over de special effects, medewerkers en budget. Ondubbelzinnige bekentenissen van Kubrick en familie etc. Waar zijn die bewijzen? Waarom geeft Heslinga alleen dubieus en duidelijk nep bewijs? Dit maakt de bewering dat de maanlanding gefilmd is in een filmstudio niet geloofwaardig.

NASA wordt op verschillende punten in de presentatie verdacht gemaakt. Zo zou het logo, dat gebaseerd is op supersonische vleugels uit 1958, iets verdachts uitbeelden. Of NASA zou geen afkorting zijn van “National Aeronautics and Space Administration” maar in een verkeerde Hebreeuwse vertaling “misleiden” betekenen. De betere vertaling zou omhooggaan zijn. Maar het punt waarom NASA überhaupt vertaald moet worden in het Hebreeuws en bijvoorbeeld niet in het Spaans wordt niet uitgelegd. Zonder bewijs wordt NASA ook nog beschuldigd als een moordende geldbeluste organisatie. Wat NASA dan met hun budget doet als de maanlandingen en zelfs ruimtereizen niet echt zouden zijn wordt niet duidelijk. Zoals wie hierboven gezien hebben heeft Heslinga geen bewijs dat het budget naar special effects en studio opnames zou gaan. NASA verdacht maken zonder bewijs is om NASA als bron ongeloofwaardig te maken. En als je NASA ongeloofwaardig vind is het een stuk makkelijker om te geloven dat de maanlandingen niet hebben plaatsgevonden. 

Heslinga gebruikt ook het argument van ongeloof als ondersteuning dat er een complot gaande is. Het argument gaat zo: ‘omdat ik niet kan voorstellen hoe iets werkt of in elkaar steekt kan het niet zo zijn als beweert wordt’. Maar deze drogreden geeft meer je eigen onwetendheid aan dan hoe de realiteit in elkaar steekt.
Het duidelijkst voorbeeld van Heslinga wordt gegeven bij het topgedeelte van de maanlander van Apollo 17. Volgens Heslinga ziet dat er niet uit als iets dat in de ruimte kan vliegen dus dan kan het niet. Maar wat voor expertise heeft Heslinga voor deze redenatie? Wat maakt dat hij het beter weet dan de vele mensen die gewerkt hebben aan de maanlander? De maanlander getest hebben en erin gevlogen hebben?
Het andere tekenende voorbeeld is zijn ongeloof over de capaciteiten van de boordcomputer van de ruimtevaartuigen. Net als bij de maanlander: welke expertise heeft Heslinga op het gebied van computers? Waarom denkt hij het beter te weten dan de mensen die hieraan gewerkt hebben? Er is een hele reeks aan documenten en interviews met personen die actief waren bij de ontwikkeling van die computers. De moeilijkheden, doorbraken en mogelijkheden die bij de constructie van de computers voorkwamen zijn mooi beschreven in het boek One Giant Leap van Charles Fishman.

Gebrek aan kennis komt ook voor bij Heslinga’s opvatting over metalen en de temperaturen van de ruimte. Hij lijkt niet te beseffen dat temperatuur en hitte anders werken in de ruimte dan op aarde (Eversberg, 2019, hoofdstuk 11). Net als dat hij niet weet welke G-krachten astronauten ondervinden en daarom maar concludeert dat de astronauten de krachten niet aan zouden kunnen. Maar dat is niet waar: er is specifiek onderzoek naar gedaan voordat ze de ruimte in werden gelanceerd (zie bijvoorbeeld de documentaire Apollo Astronauts uit 2015).
Een ander treffend voorbeeld is zijn onwetendheid over perspectief van de maan en de aarde op foto’s. De grote van de hemellichamen hangt natuurlijk af van hoe en waar de foto’s genomen zijn. 

Andere beweringen zijn te weerleggen door gewoon wat informatie op te zoeken. Zoals een kabel op de foto’s van de maanlanding. In de documentaire Apollo 11 is duidelijk te horen dat die er ligt voor de camera waarmee ze de maanlanding filmen. En het portret van de aarde geschoten vanaf de maan in president Nixons kantoor is de beroemde “Earthrise” foto van Apollo 8. Of de vluchtinformatie opzoeken voordat een geboogde raketspoor bewijs is dat de ruimtevaartuigen in zee zouden storten in plaats van dat je een geboogde baan nodig hebt om in een baan om de aarde te geraken. 

Het opzoeken van simpele zaken behoort dus niet tot de kwaliteiten van Heslinga. Ook praktisch onderzoek met bijvoorbeeld een camera en licht zou al verschillende van zijn “bewijzen” weerleggen. Zo krijg je op aarde ook geen sterren bij het fotograferen van iemand in lichte kleding bij een sterk licht, terwijl de sterren er wel zijn, zie foto hierboven. Dit is geen complot en ligt ook niet aan een atmosfeer die het sterrenlicht zou tegen houden. Het gaat om de sluitertijd van de camera die te kort is om het zwakke sterrenlicht op te vangen.
Schaduwen zijn ook op foto’s op aarde niet parallel, dat komt door perspectief, maar hellingen in het terrein kunnen daarbij voor ogenschijnlijk te grote hoeken zorgen (Eversberg, 2019, hoofdstuk 6). Zie ook de Mythbusters voor meer praktische experimenten omtrent de maanlandingen.

Een groot probleem bij Heslinga is de omvang van het complot. Bij Heslinga zou dat niet alleen NASA zijn maar alle (ook huidige) ruimtevaartorganisaties. Overheden, etc. Want ruimtevaart zelf bestaat bij Heslinga niet. Dit omvat alle historische en huidige documenten en ooggetuigenissen en beelden, foto’s etc. Alles zou dus nep zijn en iedereen liegt hierover. Het is volstrekt onredelijk om te denken dat iedereen al die tijd zijn mond hierover kan houden.
Een beroemd paper van David Grimes uit 2016 bespreekt een wiskundig model om een indicatie te kunnen geven hoe lang het zou duren voor een complot uitkomt gegeven het aantal deelnemers. Er zijn uiteraard kanttekeningen te maken over de aannames van het model maar de hoofdlijn hoe meer mensen hoe groter de kans dat het uitkomt lijkt aannemelijk (Shermer, 2022, p.137). Bij Grimes zouden er zo’n 400.000 mensen in de maanlanding complot zitten. Dit zijn zowel mensen van NASA als extern ingehuurde krachten. Bij Heslinga’s idee zouden miljoenen mensen in het complot zitten. Alle ruimtevaartorganisaties, de luchtmacht, een gedeelte van de filmindustrie, Disney, vrijmetselaars, historici, medewerkers die de ruimtevaartuigen bouwen, fotografen, astronomen etc. Dat we daar geen overtuigende beeldmateriaal, documenten en elkaar ondersteunende getuigenissen van hebben na al die jaren is haast ondenkbaar en qua kans te klein om serieus te overwegen. 

Tegenover de vele bewijzen die we hebben van de maanlandingen zoals hierboven opgesomd, is het werk van Heslinga veel zwakker. Zijn tegenbewijzen komen voort uit drogredenen, het niet uit elkaar houden van fictie en realiteit, aannemen van complotten zonder bewijzen en geen goed eigen onderzoek uitvoeren. Voldaan aan Heslinga’s opdracht om zelf onderzoek te doen kom ik tot de conclusie dat er meer en beter bewijs is voor de maanlanding dan dat het een hoax zou zijn. Wat voor soort onderzoeksmethode Heslinga aanhangt om zijn beweringen met zo weinig bewijs te accepteren zal onderwerp zijn van een toekomstig artikel. En er zullen ook andere artikelen verschijnen naar aanloop van de platte-aardeconferentie.

Literatuur:

Decoene, B. Achterdocht tussen feit en fictie: Kritisch omgaan met complottheorieën. ASP – Academic and Scientific Publishers. 2016.

Dowd. W. A Case Study in Confirmation Bias. Skeptic 18.3. P. 61. 2013.

Eversberg, T. The Moon Hoax?. Springer Nature Switzerland AG. 2019. Ebook. 

Fishman, C. One Giant Leap: the impossible mission that flew us to the moon. Simon & Schuster. 2019. Ebook.

Grimes, D.R. (2016). On the Viability of Conspiratorial Beliefs. PLoS ONE 11(1): e0147905 doi: 10.1371/journal.pone.0147905

Harambam, J. Kuiper, M. Vaessen, R. The Truth Is Out There. Volt. 2021.

Prothero, D. R. Weird Earth. Red Lightning Books. 2020. 

Shermer, M. Conspiracy: Why the Rational Believe the Irrational. John Hopkins University Press. 2022.

Whitehouse, D. Apollo 11 the inside story. Icon Books Ltd. 2019. Ebook. 

Documentaires:

Apollo 11. 2019. Todd Douglas Miller. 

Apollo Astronauts: Training NASA’s Moon Men. 2015. Elliot Weaver & Zander Weaver.

Apollo: Missions to the Moon. 2019. Tom Jennings. 

NASA Moon Landing Hoax. Mythbusters seizoen 6, episode 11. 2008. Tabitha Lentle.