Een familieopstelling is een dubieuze praktijk die onlangs in het NPO televisieprogramma ‘Dream School’ voorbijkwam. In dat programma werden kwetsbare jongeren blootgesteld aan een therapievorm waar compleet wildvreemde mensen naar hartenlust schuldgevoelens mogen suggereren. Skepsis Podcast presentator Richard Engelfriet reikt u hier graag de woorden voor aan: onzinnig en gevaarlijk.

Stel, je heet Alexis, je bent twintig jaar en je hebt de nodige problemen. Na je adoptie vanuit Colombia kom je in Nederland, maar daar gaat van alles mis. Op je elfde kom je al in aanraking met de politie en je hebt naar eigen zeggen ‘erge dingen gedaan voor geld’. Je leven is ontspoord.
Wat zou u ervan vinden als we Alexis dan ‘helpen’ met een bizarre vorm van therapie, waarbij een compleet wildvreemd persoon zich voordoet als de biologische moeder van Alexis en zonder enige kennis van zaken zegt dat ze ‘schuldgevoel’ heeft? En waarbij de therapeut letterlijk woorden in de mond legt die Alexis moet herhalen?
Wie denkt dat ik dit voorbeeld uit mijn duim zuig, heeft het mis. Dit is exact wat er gebeurde tijdens een recente aflevering van het NPO televisieprogramma Dream School. Zelfbenoemd ‘familieopsteller’ Els van Steijn, die de sessie begeleidt, zegt tegen Alexis: ‘Ik reik je de zin aan: Lieve mama, ik ben je zoon’. Vervolgens moet Alexis deze zin herhalen. Van Steijn vraagt vervolgens aan representant Demi, die de rol van de biologische moeder van Alexis speelt, hoe ze zich voelt. Demi verklaart, zonder die moeder ooit gesproken, gezien of gehoord te hebben, dat ze ‘schuldgevoel’ ervaart als ze naar Alexis kijkt.
Els (die voor zover ik kan nagaan niet in bezit is van een relevante opleiding tot psycholoog en niet staat ingeschreven in het BIG register) weet dan blijkbaar alles al en zegt: ‘Schuldgevoel. Ja, dit is zijn lot. Dat je hem hebt afgestaan. Je hebt gegeven wat je kan geven’. Vervolgens spreekt Els de zin uit ‘Ik ben trots op je’, die Demi klakkeloos herhaalt namens de moeder van Alexis. Alexis is tot tranen toe geroerd dat hij eindelijk die woorden van zijn ‘moeder’ heeft gehoord. Of de biologische moeder van Alexis zich ook echt schuldig voelt en trots is op Alexis, komen we niet te weten. Laat staan dat iemand verklaart waarom Demi zonder enig voorbehoud mag zeggen hoe een Colombiaanse moeder die ze niet kent zich zou voelen.
Heel bijzonder, en dan druk ik me zeer eufemistisch uit, dat een publieke zender deze ordinaire kwakzalverij op het scherm slingert.