Kloptdatwel?

Algemeen

De vuurdoop van MAMyths-NL

by 2 Comments

23 mei was de vuurdoop van MAMyths-NL, de Nederlandse tak van de March Against Myths about Modification. Dit initiatief onderscheidt de feiten van de fabels wat betreft genetisch gemodificeerd eten, en zaterdag was het eerste tegenprotest om een groeiende bron van mythes aan te pakken; de March Against Monsanto (MAM). Hoewel MAM dit jaar focuste op TTIP, blijft de protestgroep fabels over GGO’s verspreiden. Dit jaar is MAMyths er dan ook wereldwijd op uitgetrokken om de misinformatie te bestrijden. In Nederland hebben we Amsterdam als podium gekozen.

tegendemonstratie tegen March Against Monsanto: March Against Myths About Modification op de Dam
tegendemonstratie tegen March Against Monsanto: March Against Myths About Modification op de Dam

[Dit artikel is het vervolg op het March Against Myths about Modification-artikel van 18 maart]

Toen we eenmaal op de Dam aankwamen, was MAM al druk bezig met haar voordrachten, en na een haastige opbouw trokken we al snel de eerste anti-GGO’ers aan. Gedurende de dag zou ik er nog achter komen hoe divers de March Against Monsanto groep eigenlijk is, maar de eerste demonstrante die me aansprak voldeed wel redelijk aan het stereotype; een ietwat alternatief geklede, getatoeëerde dame. Zij vond het leuk en aardig dat GGO’s pesticidegebruik reduceren, maar volgens haar moesten we helemaal stoppen met pesticiden. Dat lukte haar tenslotte ook in haar volkstuin. Deze eerste discussie van de dag zou onze standpunten uiteindelijk niet veel dichter bij elkaar brengen, maar toch werd het gesprek afgesloten met een omhelzing. Die positieve noot bleek uiteindelijk representatief voor de dag. Hoewel ik me had voorbereid op verwijt en verweer, verliepen vrijwel alle gesprekken respectvol en lieten de nodige demonstranten ons weten dat ze het dapper vonden dat we er stonden. Het feit dat we er stonden heeft naar mijn mening ook wel verschil gemaakt. Er was veel belangstelling voor ons standpunt en ik meende menigmaal de verwarring op het gezicht af te kunnen lezen toen mensen zagen dat betrokken burgers ook pro-GGO kunnen zijn.

tegendemonstratie tegen March Against Monsanto: March Against Myths About Modification op de Dam

March Against Myths About Modification


De doelstelling was om te informeren, maar ik heb die dag zelf ook wat opgestoken. Wat me het meest opviel is dat de March Against Monsanto geen homogene groep is. Mijn gesprekspartners varieerden van emotionele moeders, die de pesticide- en zaadbedrijven als het ultieme kwaad zien, tot rationele studenten die vooral problemen hebben met de potentiele gevolgen van TTIP (waar ik dan weer iets van heb geleerd). Sommigen van de MAM demonstranten waren zelfs oprecht verbaasd over het feit dat de March Against Monsanto zo fel en uitgesproken tégen GGO’s is. Dat deze mensen toch met MAM meelopen is begrijpelijk, maar ook verwarrend. MAM geeft ze een platform, maar door hun steun wekken ze de indruk dat MAM een betrouwbare bron is, terwijl de misinformatie over o.a. GGO’s/diëten/kanker nog steeds ongegrond en zelfs gevaarlijk kan zijn. Veel lijken deze misinformatie voor lief te nemen, in de veronderstelling dat het tegengeluid van MAM belangrijker is, maar hier ben ik zelf nog niet zo van overtuigd. De hoeveelheid misinformatie overheerst bij de March Against Monsanto, en maakt het lastiger om de kritiek die wel gegrond is serieus te nemen.

March Against Myths About ModificationWe zijn de 23e op pad gegaan om de mensen te laten zien dat er ook een andere kant van het GGO-verhaal is, en ik denk dat we daar aardig in geslaagd zijn. Mede dankzij de MAM-protestanten zelf is het afgezien daarvan ook nog een leuke dag geworden.

Wil je meer weten dan kan je mij een mailtje sturen, of een bezoekje brengen aan de Facebook-pagina.

Fotocredits: MAM & MAMyths, Dam 23 mei 2015, Bas Uterwijk
(dit verslag verscheen ook op Foodlog.nl)

March Against Myths About Modification

by 177 Comments

Twee voorbeelden van afbeeldingen op de MAM facebook-pagina waar de naturalistische dwaling uit blijkt
De naturalistische dwaling duikt op in talloze afbeeldingen op de MAM-Facebookpagina

MAM en MAMAM
Op 23 mei 2015 gaat de protestbeweging March Against Monsanto (MAM) voor de vierde keer wereldwijd de straat op, om te protesteren tegen o.a. het gebruik van genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s) en de bedrijven die ze produceren. Hierbij wordt de aandacht vooral gericht op Monsanto, een bedrijf dat zowel GGO’s als pesticiden maakt.
Hoewel het goed is dat consumenten zich meer aantrekken van wat er met hun voedsel gebeurt, lijkt MAM door te slaan in de verkeerde richting. De meeste claims worden niet onderbouwd, en lijken alleen te dienen om de mensen te overtuigen van hun naturalistische dwaling. Ik was dan ook blij om te horen dat een groter wordende groep de claims van MAM in twijfel trekt, en op zoek gaat naar de wetenschap achter deze claims. Het gevolg is dat er dit jaar voor het eerst een tegengeluid op gang is gekomen, in de vorm van de March Against Myths About Modification (MAMyths). Deze groep probeert met behulp van grondig onderzoek en bewijs te laten zien dat de claims van MAM aangaande GGO’s ongegrond zijn.

Wat zijn GGO’s?
Volgens de World Health Organization (WHO) worden GGO’s gedefinieerd als organismen waarvan het genetisch materiaal (DNA) op een manier is aangepast, die niet voorkomt tijdens natuurlijke voortplanting en recombinatie. Deze techniek maakt het mogelijk om specifieke genen over te brengen tussen organismen die normaal gesproken niet samen voortplanten (World Health Organization, 2014). Een bekend voorbeeld van zo’n introductie van een gen, vinden we in de  diabeteszorg. In de jaren ’80 is het onderzoekers gelukt een synthetisch kopie van het menselijk gen voor insuline in te brengen bij een E. coli bacterie. Hierdoor werden mensen met diabetes niet langer afhankelijk van dierlijke insuline, een vorm die relatief veel allergische reacties veroorzaakte. Na me hier opnieuw in verdiept te hebben, bleek dat dit verschil te maken had met de zuiverheid van de insuline. De Cochrane Metabolic and Endocrine Disorders Group kwam na een review tot de conclusie dat gezuiverde varkensinsuline niet meer allergische reacties geeft dan de semi-synthetische variant.
In plaats daarvan beperk ik me maar tot niet-medische toepassingen van GGO’s, zoals de Arctic Apple. Deze appel is door Okanagan Specialty Fruits aangepast zodat hij niet bruin wordt als hij gesneden wordt of beschadigd raakt. Ik heb mensen al horen zeggen dat dit een oplossing is voor iets dat geen probleem was, maar volgens de Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) gaat jaarlijks éénderde van het geproduceerde voedsel verloren. Nou zal deze appel niet direct een grote impact hebben op dit cijfer, maar het is wel een nobel streven om dit afval tegen te gaan. Hetzelfde principe is nu door Simplot ook toegepast in een aardappel genaamd “Innate Potato”.
Een ander voorbeeld is Golden Rice, een product van Syngenta dat genetisch gemanipuleerd is, zodat het een hoge mate van beta-caroteen (een bron van vitamine A) bevat. WHO schat dat er jaarlijks tussen de 250.000 en 500.000 kinderen blind raken door een vitamine A tekort. Twaalf maanden later is de helft van hen al gestorven. Dit gebeurt met name in Afrikaanse en Aziatische derdewereldlanden waar het voedsel voornamelijk uit rijst bestaat, een voedingsbron met een minieme hoeveelheid micronutriënten. Dagelijkse consumptie van Golden Rice zou het vitamine A niveau in het lichaam in stand kunnen houden en de gevolgen van vitamine A deficientie terug kunnen dringen. Ondanks dat Golden Rice klaar is voor gebruik, wordt het nog steeds niet toegepast door boycots van instanties zoals Greenpeace, die beweren dat Golden Rice een gevaarlijke en onverantwoorde oplossing is. Aangezien Golden Rice geen luxe product is, maar bij kan dragen aan het redden van levens, heeft onderzoekers van o.a. de Cambridge universiteit onderzocht wat deze vertraging inmiddels heeft gekost. In de tien jaar na de voltooiing van Golden Rice heeft de boycot van o.a. Greenpeace alleen in India al 1,4 miljoen levensjaren [*] en 1,7 miljard dollar aan overheidsgeld gekost. De GGO discussie heeft dus niet alleen een impact op westerse boeren en multinational bedrijven, maar ook op de minderbedeelden.

Het is overigens wel belangrijk om te onthouden dat de introductie van Golden Rice niet betekent dat de politieke, economische en culturele problemen van deze landen genegeerd kunnen worden. Maar net als andere GGO’s is het wel een hulpmiddel. Een hulpmiddel dat in dit geval tevens de regie in de handen van de boeren zelf legt, door de zaden kosteloos zonder extra kosten te verspreiden onder arme boeren (minder dan $10,000 aan inkomsten per jaar).

Veiligheid
Er zijn dus wel voordelen te halen uit het genetisch modificeren van organismen. Maar is het ook veilig? Als we naar de wetenschappelijke consensus kijken dan is het antwoord vrij kort. Tienjarig onderzoek van de EU, een meta-analyse met 1783 onderzoeken, de (tot dusver) verzamelde onderzoeken van de non-profit organisatie Biology Fortified, Inc., en een 15-jarig onderzoek naar de gezondheid en productie van veedieren in Amerika tonen allemaal aan dat GGO’s geen gevolgen hebben voor de gezondheid of het milieu. Het bewijs dat aangeleverd wordt tegen GGO’s is op zijn best niet herhaalbaar (Het Gab-Alla et al., 2012 onderzoek is bijvoorbeeld door zowel het EFSA GMO Panel als het GRACE project ontkracht), en op zijn slechtst bewust misleidend (Seralini et al., 2012, Carman, et al., 2013). Het Seralini onderzoek klinkt waarschijnlijk wel bekend in de oren, aangezien het al een keer door Kloptdatwel is behandeld.
Het is dan ook niet verbazingwekkend dat een recentelijke opinie peiling onder de wetenschappers van de non-profit organisatie AAAS (American Association for the Advancement of Science) aantoonde dat de overeenstemming over de veiligheid van GGO’s (88%) vrijwel gelijk is aan die over klimaatsverandering (87%). Voor wie zich overigens, net als ik eerder, afvraagt waarom de mening van de AAAS ertoe doet, deze organisatie wordt wereldwijd erkend, en is tevens de uitgever van het wetenschappelijke vakblad Science.

Toch trekt MAM 23 mei weer ten strijde tegen GGO’s en Monsanto. Het grootste deel van de MAM protestanten heeft geen kwaad in de zin, maar is simpelweg verkeerd geïnformeerd. De fact-checking videos van Myles Power over de vorige MAM in Nottingham laten zien dat veel mensen MAM (en soms andere anti-GGO pagina’s) als enige informatiebron gebruiken, en dus niet op de hoogte zijn van de daadwerkelijke wetenschappelijke consensus (#1; #2; #3).

De biotechnologie kampt dan ook niet met wetenschappelijke maar vooral met maatschappelijke weerstand. Deze weerstand wordt voor een groot deel veroorzaakt door de biologische (organic) industrie. Onderzoek door Academics Review naar de Amerikaanse biologische industrie concludeert dat de consument systematisch op het verkeerde been wordt gezet door conventionele en genetisch gemodificeerd eten af te schilderen als minder gezond of zelfs gevaarlijk. De 2,5 miljard dollar die jaarlijks gespendeerd wordt door de biologische lobby heeft dan ook weinig te maken met kwalitatief beter eten, en vooral met marketing voor hun eigen product.

MAMAM2Het is  dus belangrijk dat de wetenschap weer een stem krijgt, en de March Against Monsanto 2015 is daar een prima begin voor. Ik zal zelf sowieso aanwezig zijn bij één van de Nederlandse MAM evenementen, maar de boodschap komt natuurlijk alleen over als het tegengeluid ook te horen is. Daarnaast heb ik nog nooit iets dergelijks georganiseerd, en heb ik geen idee wat hier allemaal bij komt kijken. Vandaar dat ik hoop dat er ook in Nederland geïnteresseerden zijn die zich storen aan de pseudowetenschap, en die van zich willen laten horen.

Dit is de oproep vanuit Amerika. Zal het ons ook in Nederland lukken om kennis en wetenschap te verspreiden onder de MAM aanhangers (en de media)? Degenen die geïnteresseerd zijn, kunnen mij een mailtje sturen, of een bezoekje brengen aan de Facebook-pagina.

[*] Levensjaren worden berekend als het aantal doden maal de standaard levensverwachting (in jaren) op de leeftijd van het overlijden.

Heart Assisted Therapy tijdens ‘expertise’-dag van het NIP – deel 3

by 2 Comments

Door omstandigheden is onderstaande mail niet eerder gepubliceerd. Hij kwam op 3 dec 2012 op info@Kloptdatwel.nl binnen en ik vind het belangrijk hem alsnog te publiceren. Zo wordt een completer beeld verkregen bij deze ‘Heart Assisted Therapy’. Zie ook deel 1 en deel 2.

Eind 2012 ontving ik een uitnodiging van de sectie Lichaamsgericht Werkende Psychologen (LWP) van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) voor een informatieve bijeenkomst. Het onderwerp was ‘Heart Assisted Therapy’ (HAT) en dat klonk nogal zweverig. Dat werd bevestigd toen ik verder las dat deze HAT is ontstaan uit bekende onzin: Thought Field Therapy (TFT). Er werd ook uitgelegd dat binnen de TFT gewerkt werd met meridiaanpunten, alsof deze bestaan. Ik schreef daarop een korte mail*, en kreeg een teleurstellend antwoord*. Enige dagen na de bijeenkomst ontving ik onderstaande reactie die ik graag integraal publiceer:

* Lees deze artikelen eerst om onderstaande te begrijpen.

Dag Maarten Koller,

Ik kwam 29 november onvoorbereid (eigen schuld, dat wel) naar een expertisedag van het NIP in de Geertekerk in Utrecht, in de veronderstelling dat we meer te weten zouden komen over hartcoherentie. Toen ik ietwat verlaat aanschoof duurde het even voor ik begreep waar de Amerikaanse spreker, de heer Diepold, over sprak. Uit mijn aantekeningen, met verbijstering opgeschreven, oa de volgende uitspraken:

– mensen met een getransplanteerd hart ontwikkelen dezelfde interesses als de overledene aan wie het hart toe behoorde ‘ the heart contains information’
– het hart bestaat voor 70% uit water en zoals we allemaal wel weten bevat water ‘info-energy’ (wat ?) ‘info-energy’, jawel.
– het hart vertelt de hersenen wat het moet doen en is dus belangrijker dan de hersenen

Heel veel sheets met pseudo-wetenschappelijke termen, in mijn ogen een Amerikaans trekje om met heel veel moeilijke woorden iets heel voor de hand liggends te beweren en dan doen alsof je iets nieuws ontdekt hebt; bijvoorbeeld dat een diepe ademhaling de hartslag tot rust kan brengen. Soms zijn de dingen die beweerd worden gewoon onwaar maar kost het zoveel moeite om door de terminologie heen te lezen dat je vooral aan jezelf begint te twijfelen in plaats van aan de spreker. Wat hij ook deed is een veronderstelling aantonen met een voorbeeld dat eigenlijk iets anders zegt, bijvoorbeeld het belang van ‘acceptatie van de eigen situatie’ > de spreker noemt als voorbeeld dat hij pas van het podium af kan komen nadat hij het feit dat hij op het podium staat eerst ‘fully accepted’ heeft. Volgens mij zou je in plaats van ‘acceptance’ hier ook ‘awareness’ kunnen zeggen en dan is de veronderstelling weer een stuk neutraler van toon.

En dan, the cherry on top, de behandeling: denk aan een moeilijke situatie en plaats de handen gekruist over elkaar op het hart en neem drie ademteugen. Dit herhaal je twee keer en, dit is belangrijk, je wisselt daarbij van hand ! Anders gebeurt er iets met je energiehuishouding die wordt ‘gescrambled’ of zoiets. Je moet dan terwijl je deze ‘heartbreaths’ neemt, tegen jezelf zeggen ‘deep in my heart I love and accept myself, even though I have these ….(zelf in te vullen)’.  Hierna vraag je door naar associaties (vgl EMDR) en herhaal je de heartbreaths net zo lang tot je helemaal geen spanning meer voelt bij de situatie indachtig. En jawel hoor, de proefpersoon die deze behandeling terplekke onderging, had geen spanningen meer omtrent haar gezinssituatie en de aankomende pakjesavond !

Misschien was het door de kerk, maar ook door de grote groep aanwezige psychologen die het geheel welwillend leek te aanschouwen, maar de vergelijking met Jomanda kwam in mij naar boven. Helaas was ik zelf te bescheten om de man kritische vragen te stellen. Ik ben weggegaan in de pauze en wist de verhoogde hartslag die ik inmiddels had opgelopen, heel goed tot rust te brengen met een middag shoppen in de Utrechtse binnenstad. Ik overwoog een brief aan het NIP te schrijven om mijn onvrede uit te spreken over deze expertisedag.

Toen ik later aan mijn ouders vertelde van deze dag (zij merkten terecht op dat juist in deze tijd van frauderende sociaal psychologen een beroepsvereniging van psychologen zijn uiterste best moet doen voor een betrouwbaar imago) vond mijn moeder een website waarop jouw kritische mail aan het NIP  te lezen was. Ik mail je bovenstaande omdat ik kenbaar wil maken dat niet iedereen die de dag bezocht deze onzin voor waar aan neemt en ik erg blij ben dat er meer mensen zijn die zich hier kritisch over uitspreken. Ik moet zeggen dat ik niet weet of er die dag zelf ook kritische vragen zijn gesteld of niet, daar ik de kerk voortijdig heb verlaten.

Hartelijke groet,

*naam bekend bij redactie*
GZ-psychologe

—————————————————-

Inmiddels zijn we twee jaar verder en waar de benodige onderbouwing destijds schitterde door afwezigheid, staat er sinds een jaar eindelijk iets op de onderzoekspagina. De opzet lijkt simpel: men is bezig met de evaluatie van een 6-weekse behandeling van bejaarden die allemaal een voor en na meting hebben gehad, nadat ze willekeurig ingedeeld waren in één van twee behandelingen. Dit is inmiddels een jaar geleden en de resultaten zijn nog altijd niet beschikbaar.

Behandelaren die op dit moment Heart Assisted Therapy toepassen doen dit zonder wetenschappelijke bewijs. En dat terwijl er inmiddels vele therapieën zijn die wél aantoonbaar effect hebben. Mogelijk zijn deze behandelaren het slachtoffer geworden van de goedgelovigheid in de doorgaans goede reputatie van het NIP. In dit geval heeft de sectie LWP echter de plank ernstig misgeslagen. Als cliënt lijkt het mij daarom verstandig dat u een Heart Assisted Therapy-behandeling voortaan weigert.

Skepsis vindt nieuwe hoofdredacteur voor Skepter

by 6 Comments

Goed nieuws van Skepsis: Hans van Maanen is aangesteld als nieuwe hoofdredacteur van het blad Skepter! Hij volgt Rob Nanninga op, die in mei van dit jaar volkomen onverwacht overleed.

De redactie van Kloptdatwel? heeft er veel vertrouwen in dat Van Maanen ervoor gaat zorgen dat Skepter een waardevol blad blijft. Natuurlijk zijn ook wij heel erg benieuwd wat de eerstvolgende Skepter gaat brengen en welke veranderingen dan al zichtbaar zullen zijn. Op het laatste Skepsis-congres liet Jan Willem Nienhuys, secretaris van Skepsis en lid van de redactie van Skepter, immers al wat doorschemeren van de plannen van de redactie.

Ronald Plasterk, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, was er op Twitter ook snel bij met zijn felicitatie:

Het kan natuurlijk ook zijn dat Plasterk, met de wankele positie van het kabinet in gedachten , voorziet, dat hij zeer binnenkort wel eens tijd genoeg zou kunnen hebben om her en der wat columns te schrijven. Alvast een wit voetje halen bij de kersverse hoofdredacteur kan dan natuurlijk geen kwaad 😉

Op  eigen website van Van Maanen staat de flinke lijst met boeken die hij heeft geschreven en die eigenlijk allemaal wel bij de kritische lezer van Kloptdatwel? in goede aarde zouden kunnen vallen. Zijn meest recente boek is ‘Broddelwetenschap’. Als je erover denkt het aan te schaffen, doe het dan via de onderstaande links, dan steun je Kloptdatwel? ook nog een beetje!

Skepsis vindt nieuwe hoofdredacteur voor Skepter 1
Skepsis vindt nieuwe hoofdredacteur voor Skepter 2
Skepsis vindt nieuwe hoofdredacteur voor Skepter 1
Skepsis vindt nieuwe hoofdredacteur voor Skepter 2

Keerdiabetesom.nl is wel erg optimistisch

by 1 Comment

keerdiabetesomnl600x300De stichting Voeding Leeft is een campagne gestart om het publiek er van te doodringen dat je diabetestype  2 kunt omkeren ‘door het structureel aanpassen van leef- en voedingsstijl. Je hoeft daarvoor niet minder maar ánders te eten.’
Om dit mooie nieuws uit te dragen is een website opgetuigd, keerdiabetesom.nl, een filmpje gemaakt en worden allerlei programma’s aangeboden om mensen met diabetes type 2 te helpen die verandering in gang te zetten. Belangrijke gezondheidswinst ligt in het verschiet, want, zo stelt de website: ‘er is namelijk wetenschappelijk aangetoond dat Diabetes Type 2 in 80 procent van de gevallen om te keren is.’ Tachtig procent! Da’s niet weinig!

In eerste instantie begreep ik niet zo goed wat er nu nieuw was, de richtlijnen voor de behandeling van diabetets type 2 stellen toch al jaar en dag dat je moet streven naar een gezond gewicht? Misschien zat het ‘m erin dat er nu aanwijzingen zijn dat je echt helemaal van medicatie af kunt komen door een ander dieet. Zo staat het op de bewuste website:

De claim op de website keerdiabetesom.nl
Claim op de website keerdiabetesom.nl

Die 80 procent klinkt niet gering en zelfs zo hoog dat ik het niet zomaar aan kon nemen. Ik ging dus op zoek naar de onderbouwing van die claim. Op de site zelf vond ik echter niets. Maar er is ook een knopje ‘voor professionals’ waar ik verwachtingsvol op klikte. Daar zouden de referenties aan wetenschappelijke literatuur vast te vinden zijn … Enigszins teleurgesteld moest ik constateren dat deze professional versie maar marginaal afwijkt van de consumentenversie. Ook hier geen referenties, wel een iets andere verwoording van de 80 procent claim:

Een heel wat minder stellige claim dan op de site 'voor consumenten'
Heel wat minder stellig dan op de site ‘voor consumenten’

Hmm, dit verschil in bewoording, het ‘schattingen lopen op tot maar liefst’ én het ontbreken van elke referentie begonnen me enigszins te irriteren. Ik stuurde dus vorige week via de website maar eens een mailtje. Of ze me misschien uit konden leggen waar die omkeerbaarheidsclaim op gebaseerd was en hoe ze dat vertaald hadden naar die schatting dat het wel eens voor 80 procent van de mensen met diabetes type 2 mogelijk zou kunnen zijn om met een dieet een normale bloedglucoseregulatie zonder gebruik van medicatie te bereiken (dat bedoelen ze namelijk ongeveer met de omkering). Ik moest een paar dagen later een beetje aandringen via Twitter, maar uiteindelijk kreeg ik woensdagochtend een lijst met 26 referenties! … maar zonder enige toelichting.

Nu kon ik het merendeel van die referenties op basis van de titel of abstract als niet relevant voor mijn vraag wegstrepen. Er bleven er een paar over die iets te melden hadden over de omkeerbaarheid van diabetes type 2 middels een dieet. Die wezen echter voor details allemaal naar één artikel dat vreemd genoeg niet op de toegezonden referentielijst staat! Het gaat om: Reversal of type 2 diabetes: normalisation of beta cell function in association with decreased pancreas and liver triacylglycerol, Lim et al. (Diabetologia, okt. 2011), onder Open Acces gepubliceerd, en staat ook wel bekend als de Counterpoint Study.
Het verbaasde me niet helemaal dat dit onderzoek opdook. De Belgische auteur Kris Verburgh baseert zich in zijn populaire boek de Voedselzandloper ook op dit onderzoek wanneer hij het heeft over de mogelijkheid om van diabetes type 2 af te komen door een verandering van je eetpatroon. Ik had ‘m er eens op aangesproken na een lezing om erachter te komen, waarom hij die studie nu zo overtuigend vond. Het gaat immers maar om elf proefpersonen (ja elf, niet honderdelf of duizendelf, elf!) en het was een nogal heftig dieet dat je nooit lang kunt volhouden (600 kcal per dag). Dat hoefde gelukkig ook maar acht weken, maar voor sommige deelnemers was dat al te veel. Er waren namelijk vijftien deelnemers begonnen aan dit onderzoek, maar drie haakten af, omdat ze het dieet niet volhielden en één om andere medische redenen. Verburgh maakte zich er tegen mij een beetje van af en het was niet de gelegenheid om hem er op door te zagen.

Op zich mooie resultaten na acht weken in die studie, de deelnemers vielen spectaculair veel af en bloedwaarden verbeterden naar ‘normaal’. Maar waren de veranderingen ook blijvend? Eigenlijk kun je daar op grond van dit onderzoek niet heel veel over zeggen. Na die acht weken extreem dieet, mochten de deelnemers weer ‘gewoon’ eten. Er staat een klein stukje over metingen twaalf weken na afloop van het dieet. Gemiddeld waren er toen al weer heel wat kilo’s bijgekomen, maar veel bloedwaarden bleven op verbeterd niveau. Drie van de elf personen hadden volgens de gehanteerde definitie echter weer diabetes en één persoon kon niet getest worden in verband met een operatie. Dus als je eerlijk bent, moet je eigenlijk concluderen dat er sprake is van voorlopig succes bij zeven van de vijftien deelnemers die begonnen aan de studie. Er valt ook wel af te dingen op de representativiteit van dit onderzoek voor de gehele populatie met diabetes type 2, zo waren de deelnemers allen jonger dan 65 jaar en hadden nog maar relatief kort diabetes (minder dan vier jaar). Het belang van de studie is dat aangetoond lijkt te zijn dat diabetes type 2 in principe met flink afvallen althans voorlopig omgekeerd kan worden (zie ook een genuanceerd BBC bericht ten tijde van uitkomen van de studie, of het commentaar van NHS Choices).

Kader dat op elke pagina van keerdiabetesom.nl staat
Kader dat op elke pagina van keerdiabetesom.nl staat

Vreemd genoeg staat de ‘follow up’ van dit onderzoek wél bij de referenties: Population response to information on reversibility of Type 2 diabetes, Steven & Lim et al. (Diabetic Medicine, apr. 2013). Het volledige artikel staat ook vrij beschikbaar op de site van de onderzoekers aan Newcastle University. Hier gaat het echter niet om een studie onder goed gecontroleerde omstandigheden, maar om een verzameling van ervaringen van personen met diabetes type 2, die, enthousiast gemaakt door de resultaten van die vorige studie, zelf met zo’n dieet aan de gang gingen: “We have collated this information on the effects of energy restriction in motivated individuals with Type 2 diabetes that has been achieved outside a research setting.”
Bij 61 procent van deze 77 zelf aangemelde deelnemers werd geconstateerd dat er omkering van diabetes was opgetreden. In de subgroep, die meer dan  20 kg was afgevallen met het crash dieet, werd zelfs 80 procent gescoord, maar dit zou best maar eens om een handjevol personen kunnen gaan (en hoeveel van de mensen met diabetes kan 20 kg missen?). Zou dit dan de herkomst van het genoemde percentage op de website keerdiabetesom.nl zijn? Ik vermoed van wel. Er staat namelijk ook dat in de andere subgroepen, 10-20 kg en minder dan 10 kg afvallen, het succes op  63 en 53 procent lag. Dat is wel aardig in lijn met dat ‘de schattingen lopen op tot maar liefst 80%’. Er is dan wel sprake van een erg optimistische kijk op de behaalde resultaten. De onderzoekers geven zelf een heel rijtje beperkingen aan van deze studie, waarvan de eerste als volgt luidt: “Firstly, there will have been self-referral bias, with the observations demonstrating proof of principle rather than any estimate of likely reversal rates.” Toen ik dit terugkoppelde naar Voeding Leeft, kreeg ik de korte mededeling dat ze me bedankten voor de feedback en dat ze de tekst op de site zouden aanpassen naar ‘tot 80% van de gevallen’. Ik ga er dus maar van uit dat mijn vermoeden klopt. Op moment van publiceren van dit stuk, was deze aangekondigde wijziging echter nog niet doorgevoerd. [update: inmiddels wel]

Kortom, er lijkt zeker veel te zeggen voor de aanpak die aanbevolen wordt door keerdiabetesom.nl, namelijk zo sterk afvallen dat je de grootste kans hebt dat die omkering plaats kan vinden. Dit is ook wel nieuw ten opzichte van de bestaande richtlijn. Die gaat uit van afvallen bij een BMI hoger dan 25 en dat zal in veel gevallen niet voldoende zijn om de kans op omkering zo groot mogelijk te maken. Het vergt echter nogal wat doorzettingsvermogen en daarom is goede begeleiding daarbij uitermate welkom. Als je echter stelt dat omkering mogelijk is in/tot 80 procent van de gevallen en de suggestie dat het om een bestendige verandering gaat, dan beloof je volgens mij iets teveel.