Kloptdatwel?

Pepijn van Erp

Uitdaging van Robert F. Kennedy jr. en Robert De Niro is doorzichtige flauwekul

by 12 Comments

De antivaxxers lijken met het aantreden van Donald Trump als president van de Verenigde Staten de wind in de rug te hebben. Robert F. Kennedy jr. werd naar eigen zeggen gepolst door Trump om een commissie te gaan leiden die naar de veiligheid van vaccins moet gaan kijken. De wegens fraude geschorste arts Andrew Wakefield mocht zijn opwachting maken op een van de inauguratiefeestjes van Trump en sprak hem al ergens tijdens de verkiezingscampagne.

Hoe het precies gaat uitpakken met Trump’s sympathie voor de antivaxxers is moeilijk te voorspellen. Misschien dat ze er daarom zelf veel aan doen om het idee van een wetenschappelijke controverse omtrent vaccinveiligheid levend te houden. Laatste truc: een prijs van 100.000 dollar voor diegene die een peer reviewed artikel kan vinden dat bewijst dat de hoeveelheid kwikverbindingen in vaccins volledig veilig is.

Uitdaging van Robert F. Kennedy jr. en Robert De Niro is doorzichtige flauwekul 1
RFK jr. en De Niro maakten op 15 februari hun uitdaging publiek tijdens een persconferentie in The National Press Club

Dat de focus ligt op die kwikverbindingen (ethylkwik, ook wel aangeduid met de merknamen thiomersal en thimerosal) ligt aan Kennedy. Die loopt al meer dan een decennium te roepen dat die verbindingen allerlei neurologische afwijkingen kunnen veroorzaken, waaronder autisme. Dat er een enorme berg aan bewijs is dat er geen enkel verband bestaat tussen vaccinaties en autisme (met of zonder die kwikverbindingen) deert hem niet, hij gaat gewoon alleen voor de studies die zijn idee ondersteunen. Nu lijkt hij samen met De Niro (die sinds het gedoe rondom de quackumentary Vaxxed zich ontpopt heeft als nieuw kopstuk bij de antivaxxers) hun opponenten dus een mooie kans te bieden om het ongelijk van de antivaxxers te bewijzen:

We hereby issue a challenge to American journalists (and others) who have been assuring the public about the safety of mercury in vaccines. We will pay $100,000 to the first journalist, or other individual, who can point to a peer-reviewed scientific study demonstrating that thimerosal is safe in the amounts contained in vaccines currently being administered to American children and pregnant women.

Dit lijkt sterk op de uitdaging van Stefan Lanka, die 100.000 euro zette op een bewijs voor het bestaan van het mazelenvirus. Lanka wist betaling van de prijs te voorkomen, toen David Bardens op de uitdaging inging, door ‘semantische en juridische sofisterij’. De rechter oordeelde namelijk dat Lanka zelf gaat over de precieze voorwaarden en beoordeling van zijn weddenschap. Met een serieuze poging om een zogenaamd wetenschappelijk verschil van inzicht te beslechten had het sowieso niets te maken.

Uitdaging van Robert F. Kennedy jr. en Robert De Niro is doorzichtige flauwekul 2
Plaatje van de challenge op de Facebookpagina van RFK jr’s World Mercury Project.

David Gorsky duikt op zijn blog als Orac in de kleine lettertjes van de uitdaging van RFK jr en De Niro (*). Deze is eigenlijk nog doortrapter dan die van Lanka. Ten eerste is het net als bij Lanka natuurlijk flauwekul om om één publicatie te vragen waarin het bewezen wordt. Zo werkt het gewoon niet in de wetenschap. Dit biedt RFK jr en De Niro sowieso dezelfde ontsnappingsmogelijkheid die Lanka gebruikte, als de nood aan de man komt.
Verder is de beoordeling van de inzendingen allesbehalve transparant en objectief, en kan de gemotiveerde uitdager behoorlijk op kosten jagen. Wie de uitdaging aanneemt, moet eerst 50 dollar borg betalen. Die ben je dus gewoon kwijt, want winnen kun je nooit, zoals uit het vervolg zal bijken. Het bewijs wordt in eerste instantie door niet nader genoemde judges van Kennedy en De Niro beoordeeld. Als die het afwijzen mag je in beroep. Dat beroep wordt uiteindelijk voorgelegd aan een onafhankelijk panel van wetenschappers. Klinkt mooi, maar hier zitten wat grote boa constrictors onder het gras: de wetenschappers in dat panel zijn niet bekend gemaakt en je moet voor de helft meebetalen aan een vergoeding voor de tijd die ze er insteken, 400 dollar per uur! Het zal RFK jr. en De Niro niet moeilijk vallen om een aantal ogenschijnlijk onafhankelijke wetenschappers te vinden, die maar al te graag aan dit toneelstukje willen meewerken. Orac geeft een aantal mogelijke kandidaten en durft te wedden dat we er geen enkele wetenschapper met onberispelijke staat van dienst op gebied van vaccins of epidemiologie in aan zullen treffen.
Tegelijkertijd is RFK jr. op Indiegogo een campagne gestart om geld op te halen voor een platform dat de maatschappij moet gaan waarschuwen tegen het voorkomen van ‘kwik’ in medicijnen. De uitdaging lijkt niet meer dan een promotiestunt voor die crowdfunding.

Overigens worden dat ethylkwik eigenlijk alleen nog maar gebruikt in sommige griepvaccins. Die griepvaccins worden elk jaar aangepast aan de varianten van het griepvirus waarvan met verwacht dat ze het meest zullen voorkomen. Ook al vind je dus een publicatie die voor een specifiek griepvaccin bewijst dat het ethylkwikgehalte daarin veilig is, dan is het makkelijk voor Kennedy c.s. je claim af te wijzen, omdat je daarmee nog niet het bewijs hebt geleverd voor álle griepvaccins met die kwikverbindingen.

Intussen ondervindt Wakefield tegenslag na tegenslag bij de vertoning van zijn documentaire VAXXED. In London wees een bioscoop hem de deur en in Parijs werd een geplande vertoning afgelast. Een andere vertoning was gepland in het Europarlement in samenwerking met het Franse parlementslid Michèle Rivasi. Haar fractie (De Groenen/Vrije Europese Alliantie) wees na protest van vele kanten elke steun aan de vertoning af. Die vond echter uiteindelijk nog wel buiten het parlement plaats. De antivaxxers roepen natuurlijk hard dat allerlei clubjes gesteund door Big Pharma op deze manier een onwelkome waarheid censureren.
In London werd de documentaire uiteindelijk op 14 februari toch nog vertoond op een locatie die tot enkele uren vooraf geheim was gehouden. Het Centre for Homeopathic Education had zonder te vertellen waar het om ging een ruimte gehuurd van Regent’s University, die daar achteraf niet zo blij mee was.
Wakefield haalt een andere doorzichtige truc uit om het gelijk van de antivaxxers aan te tonen. Volgens hem is het gegeven dat geen van de wetenschappers van het CDC die hij in zijn documentaire beschuldigt van fraude, hem heeft aangeklaagd voor laster, bewijs dat hij gelijk heeft:

“We have accused these scientists with the worst humanitarian crime in history. Tens of thousands of children suffer permanent neurological and immunological damage as a result. If anything we have said [in Vaxxed] is fraudulent they would have sued us to the moon and back and they have not filed a case. It is the truth. The statute of limitations on filing a lawsuit has now expired.”

Ik ben bang dat we nog lang niet af zijn van deze mafketels …

(*) De naam van De Niro is intussen van deze challenge verwijderd, nog niet duidelijk waarom. De verschillende versies zijn via archive.is  te bekijken.

Homeopathie in het nieuws: India en Rusland

by 5 Comments

In een homeopathisch ziekenhuis in Hyderabad, India, blijken artsen al enige tijd aan personen met hiv homeopathische middelen voor te schrijven. Naar eigen zeggen zouden de homeopaten van dit Jayasurya Potti Sreeramulu Government Homoeopathic Medical College and Hospital daarmee succes hebben: acht patiënten zouden al genezen zijn van hiv. De  National AIDS Control Organization (NACO) is not amused en onderzoekt of ze juridische stappen gaat ondernemen tegen deze artsen. Deze zogenaamde klinische trial is namelijk nooit aangemeld bij het register en om de verplichte toestemming van NACO is ook nooit gevraagd. Maar liefst 10.644 patiënten zouden zo misleid zijn, maar volgens het ziekenhuis hadden ze wel het ministerie van AYUSH (Ayurveda, Yoga and Naturopathy, Unani, Siddha and Homoeopathy) op de hoogte gehouden.

Homeopathie in het nieuws: India en Rusland 3
Ratelslang (Crotalus horridus) (foto| Flickr)

Als middel gebruikten ze een homeopathische verdunning van het gif van een ratelslang, Crotalus horridus, die in de Verenigde Staten voorkomt. Dat middel werd door sommigen homeopaten ook al geopperd als iets dat tegen ebola werkzaam zou kunnen zijn. Dat het middel werkt, blijkt volgens de homeopaten uit de lagere CD4 counts. Maar 73 procent van de deelnemende patiënten staat al op een regime van antiretrovirale middelen, dus dat is geen wonder. Hoe de ‘onderzoekers’ weten dat die acht patiënten echt genezen zijn, wordt ook niet duidelijk, want er is natuurlijk nog niets gepubliceerd door deze club.
Ze zouden over de ontdekking van hun middel iets gepresenteerd hebben op de World Homoeopathy Summit in Mumbai (april 2015). In het Indian Journal of Research in Homoeopathy (juni 2015) staat  een verslag, dat hier niet meer over geeft dan:

Prof. Praveen Kumar, Head Practice of Medicine, JSPS Government. Homoeopathic Medical College, Hyderabad and Dr. S. Prathama, demonstrated the inhibition of reverse transcriptase enzyme by high dilution of snake venom Crotalus horridus, which could potentially lead to inhibition of multiplication of HIV, Hepatitis B and Ebola virus, through a paper on their in‑vitro study conducted at Indian Institute of Chemical Technology, Hyderabad.

Blijkbaar was een ogenschijnlijk succesje in wat glaswerk voor deze Indiase wetenschappers al goed genoeg om hun middeltje op grote schaal uit te gaan delen aan patiënten (zie ook dit bericht). Er staan overigens nog andere huiveringwekkende projecten in dat verslag; wat dacht u van een onderzoek (ook in India) waarbij homeopathie werd ingezet tegen acute bloedingen bij 294 hemofiliepatiënten!

Positiever is het nieuws uit Rusland: de Russische Academie der Wetenschappen heeft zich krachtig uitgesproken tegen homeopathie en noemt de pseudowetenschap een gevaar voor de gezondheid. Een commissie van de Academie die zich bezig houdt met de bestrijding van pseudowetenschappen en wetenschapsfraude stelt dit in een memorandum waarin ook richting allerlei instanties adviezen zijn opgenomen om beter om te gaan met homeopathie dan tot nu gebruikelijk was in Rusland. Onder andere een verbeterde etikettering waarbij duidelijk wordt gemaakt dat er geen wetenschappelijke bewijzen zijn voor de effectiviteit van de remedies, en het compleet stoppen met homeopathie in overheidsziekenhuizen.
Het advies haalt het uitgebreide Australische rapport uit 2015 aan, het rapport van de commissie voor wetenschap en technologie van het Britse Parlement uit 2010 en sluit ook aan bij het advies van de Federal Trade Commission in de Verenigde Staten van vorig jaar. Of er ook recent eigen (Russisch) onderzoek in het memorandum staat, kon ik er niet zo makkelijk uithalen met Google translate.

Is vaccineren tegen nepnieuws praktisch toepasbaar?

by 349 Comments

Wetenschappers zouden een soort vaccinatie tegen nepnieuws ontwikkeld hebben. Volgens de NOS: ‘Foutieve informatie – nepnieuws – is plakkerig, het blijft hangen en het verspreidt zich snel. “Het is net een virus”, zegt Sander van der Linden, onderzoeker aan de Universiteit van Cambridge. Daarom heeft Van der Linden (30) onderzoek gedaan naar een ‘vaccin’. En hij heeft ‘t gevonden: “Met een klein beetje van het virus, bouw je meer resistentie op. Dat is het idee.’

Is vaccineren tegen nepnieuws praktisch toepasbaar? 4

Van der Linden en zijn collega’s schreven hun bevindingen op in het artikel Inoculating the Public against Misinformation about Climate Change, Global Challenges, 2017. De berichtgeving in de media over dit onderzoek geeft volgens mij niet altijd even goed weer wat het nu eigenlijk inhoudt en wat de mogelijkheden zijn voor de bestrijding van nepnieuws.

De onderzoekers deden het volgende: via Amazon Mechanical Turk legden ze aan proefpersonen verschillende teksten voor over de wetenschappelijke consensus over klimaatopwarming. Vooraf en achteraf werd dan gevraagd hoe een proefpersoon dacht over die consensus (hoe hoog die is).

Als middel om het vertrouwen te vergroten dat die consensus erg hoog is werd een bericht gegeven waarin gesteld wordt dat ’97 procent van alle wetenschappers het eens is over de antropogene opwarming van de aarde’ (uit een bekend literatuuronderzoek van Cook et al.). En daartegenover de zgn. Oregon Global Warming Petition Project wat een verzameling van ondertekeningen van ruim 30.000 Amerikaanse wetenschappers zou zijn die het niet eens zijn met het idee dat de mens een rol speelt in die opwarming (suggererend dat er van consensus dus geen sprake is).

Er waren zes groepen die aan verschillende ‘behandelingen’ werden blootgesteld in dit onderzoek:
1. Controlegroep
2. Consensus-onderzoek (die kreeg het 97%-consensus verhaal in een taartdiagram weergegeven, dat was in een eerder onderzoek een effectief communicatiemiddel gebleken)
3. Oregon petitie
4. Consensus-onderzoek gevolgd door Oregon petitie
5. Consensus-onderzoek + algemene vaccinatie gevolgd door Oregon petitie
6. Consensus-onderzoek + specifieke vaccinatie gevolgd door Oregon petitie

De onderzoekers verwachtten dat onder conditie 2 de proefpersonen de consensus hoger zouden gaan inschatten en onder conditie 3 juist lager. Voor conditie 4 werd in ieder geval verwacht dat de tegenboodschap het eerder verhoogde vertrouwen weer zou doen afnemen en in totaal misschien wel zou doen verlagen, de laatst gecommuniceerde boodschap blijft het beste hangen.
Het gaat natuurlijk om de effecten van die ‘vaccinaties’, die bedoeld waren om het afbrekende effect van het tegengeluid (het ‘nepnieuws’) te beperken. Bij de ‘algemene vaccinatie’ werden de proefpersonen er op gewezen dat ‘er politiek gemotiveerde groepen zijn die misleidende tactieken gebruiken om te suggereren dat er veel debat is onder wetenschappers over klimaatopwarming’ waarna de stelling werd herhaald dat er wel degelijk consensus is. Bij de ‘specifieke vaccinatie’ werden nog argumenten toegevoegd waarom je die Oregon petitie met een korreltje zout moet nemen. Zo zijn somige ondertekeningen duidelijk niet echt (Charles Darwin en een aantal Spice Girls staan er tussen) en minder dan een procent van de ondertekenaars heeft een relevante wetenschappelijke achtergrond.

De resultaten komen mooi overeen met waarop de onderzoekers vermoedelijk hadden gehoopt:

Is vaccineren tegen nepnieuws praktisch toepasbaar? 5

De ‘vaccinaties’ lijken dus gewerkt te hebben, de specifieke beter dan de algemene.

Dit klinkt allemaal wel aardig, maar wat kun je hier nu mee? De negatieve invloed van een vrij makkelijk onderuit te halen tegenargument tegen die wetenschappelijk consensus voorkom je hier dus waarschijnlijk wel enigszins mee. Maar er zijn ook veel betere argumenten gegeven tegen die ’97 procent’, die je niet zomaar onderuit haalt. Het was interessanter geweest om te kijken wat zo’n algemene vaccinatie zou doen als je in plaats van die Oregon petitie bijvoorbeeld een blog van Jose Duarte te lezen zou geven, waarin specifiek kritiek geleverd wordt op het onderzoek waaruit die 97 procent afkomstig is.

Andersom kan deze strategie natuurlijk ook ingezet worden om juist onzin te verdedigen tegen kritiek. Een homeopatisch lobbyclubje zou een verhaaltje met al het ‘wetenschappelijk bewijs’ voor hun hobby kunnen injecteren met een anekdote over hoe pathetisch het skeptische tegengeluid is, bijvoorbeeld door een TED talk van James Randi op te voeren die suggereert dat het slikken van buisjes vol met homeopathische slaapmiddelen zonder dat hij direct in slaap valt, een weerlegging zou zijn van homeopathie. Die ‘homeopathische overdosis’ is immers niet zo’n sterk argument tegen homeopathie en Randi heeft er natuurlijk ook wel betere.

Daarnaast vraag ik me ernstig af in hoeverre je dit kunt veralgemeniseren en gebruiken tegen nepnieuws. Dat is toch wel iets anders dan een langlopend gevecht over iets als consensus over klimaatopwarming. Nieuws brengen is vooral informeren en niet in eerste plaats overtuigen. En je wilt het nepnieuws juist snel bestrijden, maar je loopt er altijd achteraan. Ook ging het in het onderzoek van Van der Linden om een inschatting van de wetenschappelijke consensus (en eigenlijk hoe je ‘de echte waarde’ daarvan het beste kunt overdragen aan het publiek) en niet om een welles-nietes kwestie. Als de vraag was geweest ‘denkt u dat meer of minder dan 95 procent van de klimaatwetenschappers van mening is dat de mens verantwoordelijk is voor een groot deel van de klimaatopwarming?’ had je wellicht andere effecten gezien.

Neem als voorbeeld de ‘discussie’ over de bezoekersaantallen bij de inauguratie van Donald Trump als 45ste president van de VS die in het NOS bericht wordt opgevoerd. Hoe had je daar zo’n vaccinatiestrategie kunnen toepassen?
Op de dag zelf berichtten de media correct (toch?) dat er veel minder mensen op de been waren dan bij de inauguratie van Obama in 2009. Op dat moment is er nog geen sprake van nepnieuws, dat komt pas de volgende dag als de woordvoerder komt met zijn ‘alternatieve feiten’. Als je daarna nog een verhaal wil houden over de inauguratie van Trump en de opkomst daarin noemt, zou je dus kunnen melden (als vaccin) dat er ook ongeloofwaardige tegengeluiden van de Amerikaanse regering hierover de ronde doen. Maar je zou toch je werk als journalist niet goed doen als je dat niet sowieso al zou doen? Wat je volgens mij niet moet doen, is alleen (neutraal) noemen dat er ook andere geluiden zijn, als die zo overduidelijk onjuist zijn. Maar dat is toch een iets andere discussie.

Van der Linden voert aan dat media vaak eerst de onjuiste berichtgeving aanhalen en pas daarna de juiste cijfers opvoeren.  Daarmee herhaal je de ‘alternatieve feiten’ zodat die stiekem toch blijven hangen. Maar goed, dat dwaalt toch aardig af van die ‘vaccinaties’ en komen we aan bij het handig opschrijven van een debunk, waaarvoor bijvoorbeeld The Debunking Handbook handige tips geeft.

Mazelenontkenner Lanka hoeft uitgeloofde prijs voor bewijs niet te betalen

by 27 Comments

Engels - UK vlag 30x24Het ‘Ravensburgse mazelenproces’ draaide om de vraag of Stefan Lanka de prijs die hij had uitgeloofd voor het bewijs dat het mazelenvirus bestaat, moest betalen aan zijn uitdager David Bardens. Bardens had namelijk zes artikelen aan Lanka gestuurd die dat bewijs zouden moeten zijn en eiste de honderduizend euro op die Lanka, die niet gelooft in het bestaan van ziekmakende virussen, er op had gezet.

Mazelenontkenner Lanka hoeft uitgeloofde prijs voor bewijs niet te betalen 6
Mazelenvirus door de elektronenmicroscoop (ingekleurd) Bron: Gelderblom, Kaulbars. Schnartendorff (Robert Koch Institut)

In eerste instantie werd de zaak uitgesteld en schakelde de rechtbank een deskundige in die uitsluitsel moest geven over het ingediende bewijs. Die kwam tot de slotsom dat de zes artikelen die Bardens had ingebracht gezamenlijk voldoende bewijs leverden en de rechtbank oordeelde daarop dat Lanka moest dokken (zie Stefan Lanka verliest Ravensburger mazelenproces, maart 2015).

Lanka ging echter in hoger beroep en won dat. Niet omdat de artikelen van Bardens onvoldoende zouden zijn, maar omdat de rechtbank van mening was dat Lanka zelf de regels van zijn prijsvraag mocht bepalen en dus ook mocht beslissen of het ingediende bewijs aan zijn eisen voldeed. Bardens op zijn beurt heeft weer getracht die uitspraak herzien te krijgen, maar dat is niet gelukt. Zie Bundesgerichtshof hält sich aus Masernstreit heraus (DAZ Online).

Lanka doet nu natuurlijk net alsof de rechterlijke uitspraak betekent dat er geen bewijs is geleverd dat het mazelenvirus bestaat, maar de eerder ingeschakelde expert (Podbielski) bestrijdt dat en legt uit dat Lanka alleen maar gewonnen heeft door ‘semantische en juridische sofisterij’.

Oud zeer bij Rupert Sheldrake?

by 13 Comments

In juni vorig jaar ging Rupert Sheldrake op het festival HowTheLightsGetsIn in debat met natuurkundige Tara Shears (van CERN) en de filosoof Massimo Pigliucci over de status van theorieën waarvoor geen experimenteel bewijs is. Op zijn eigen YouTube-kanaal plaatste Sheldrake een gedeelte van het debat waarin hij vooral met Pigliucci in gesprek is. Sheldrake lijkt zich er druk over te maken dat zijn onderzoeken naar telepathie door skeptici als pseudowetenschap worden afgedaan, terwijl zoiets als de vele-werelden-interpretatie van de kwantummechanica wel serieus genomen wordt.

In dit fragment heeft Sheldrake het over een debat dat hij in 2005 had op het European Skeptics Congress (in Brussel) met niemand minder dan Jan Willem Nienhuys. De argumentatie van Nienhuys waarom telepathie niet kan, schreef hij ook op in Skepter en dat artikel staat sinds gisteren online: Waarom telepathie niet bestaat Skepter 19.1 (2006).

Samenvattend, de natuurwetenschap is tegen telepathie, de psychologie verklaart het geloof in telepathie, terwijl het wetenschappelijk onderzoek naar telepathie geen vooruitgang laat zien, en de onderzoekers zich blind staren op statistiek.

Helemaal niet zo verschillend als wat Pigliucci betoogt, dus. En die legt in het fragment ook wel helder uit waarom je het ontbreken van bewijs voor telepathie echt wel anders moet zien als het ontbreken van bewijs voor iets als die vele-werelden-interpretatie.

Sheldrake laat zich niet echt van zijn beste kans zien wanneer hij beweert dat skeptici (en hier specifiek Nienhuys) zijn ideeën als onzin afdoen zonder zijn artikelen te hebben gelezen. Dat klopt gewoon niet, kijk maar naar een aantal uitgebreide besprekingen op de website van Skepsis. Nienhuys had notabene eerder uitgebreid met Sheldrake gecorrespondeerd over diens ideeën aangaande kristalgroei. Het is niet de eerste keer dat Sheldrake skeptici beticht van unfaire praktijken, zo zouden de Guerilla Skeptics on Wikipedia zijn Wikipedia pagina hebben gekaapt, maar dat is ook aantoonbaar flauwekul.
De kritiek uit skeptische hoek blijkt echt een dingetje voor Sheldrake. Samen met wat andere lieden met dubieuze ideeën (bijvoorbeeld Deepak Chopra) werkt hij mee aan de website ‘Skeptical about skeptics‘, een ware goudmijn voor wie van drogredeneringen houdt 😉

NB Eigenlijk moet u natuurlijk het hele debat bekijken (staat ook online, 48 min), want in deze verknipte versie van Sheldrake lijkt het alsof Tara Shears helemaal niets van belang in te brengen had en het tegendeel is waar.