Kloptdatwel?

Ruud Herold

‘Merchants of Doubt’ en DDT

by 12 Comments

Een van de activiteiten die we binnen de Skepsis werkgroep Amsterdam ontplooien is op een relaxte manier gezamenlijk een boek lezen en het vervolgens bespreken. Het boek dat we recentelijk gelezen en besproken hebben is: ‘Merchants of Doubt’. Laat ik vooropstellen dat het niet in mijn bedoeling ligt om een volledige boekbespreking te geven. Het boek is al uitgebreid besproken o.a. in Trouw en in het NRC o.a. door Karel Knip (NRC, 3 november 2012).

‘Merchants of Doubt’ en DDT 1Voor mijn gevoel is ‘Merchants of Doubts’ een uitstekend voorbeeld van onderzoeksjournalistiek. Het laat, zeer goed onderbouwd, zien hoe een klein groepje (voornamelijk) wetenschappers uit ideologische motieven er een carrière van gemaakt hebben om twijfel te zaaien over allerlei onderwerpen voornamelijk door het wetenschappelijk proces te verdraaien en te misbruiken.
Het begint allemaal met het twijfel zaaien over de schadelijke effecten van sigaretten en is momenteel o.a. gericht om twijfel te zaaien over de wetenschap achter de klimaat problematiek. De eindconclusie lijkt te zijn dat men uit ideologische motieven twijfel probeert te zaaien over het wetenschappelijk proces zelf.

‘Merchants of Doubt’ en DDT 2
Het boek ‘Silent Spring’ van Rachel Carson

De reden dat ik echter dit stukje schrijf, heeft te maken met een onderwerp dat in het boek behandeld wordt. DDT, Rachel Carson en haar boek “Silent Spring” waarvan men kan beweren dat de publicatie van dit boek het startschot was voor de moderne milieubeweging.

In het boek ‘Merchants of Doubt’ komt ter sprake dat er recentelijk een beweging was die Rachel Carson aanviel en het gebruik van DDT voor malariabestrijding bejubelde. Er is bijna niemand die tegenspreekt dat indertijd DDT, gedurende een relatief korte periode, min of meer een zegen voor de mensheid was.
De claim die in deze context gebruikt werd om Rachel Carson in een kwaad daglicht te stellen was dat als DDT nog steeds gebruikt mocht worden in ontwikkelingslanden er wederom miljoenen mensen gered konden worden aangezien DDT indertijd zeer effectief was bij de het uitroeien van malaria in bepaalde gebieden. Als de regeringen van ontwikkelingslanden niet min of meer gechanteerd waren door milieu actiegroepen die weer gesteund werden door Westerse regeringen die weer gingen over ontwikkelingsgelden, om geen DDT meer te gebruiken voor het uitroeien van de malariamug waren er nu nog miljoenen mensen in leven. Daarnaast wordt beweerd dat moderne middelen niet zo effectief zijn als DDT was en nu nog steeds zou zijn.

‘Merchants of Doubt’ en DDT 3
3-D model van het DDT molecuul

Terwijl ik het boek aan het lezen was herinnerde ik me dat ik over dit onderwerp met deze argumentatie gelezen had en indertijd vond dat dit alles heel redelijk en aannemelijk klonk. Ik meen me ook te herinneren dat ik me indertijd afvroeg of resistentie niet een rol zou kunnen spelen hetgeen DDT tegenwoordig minder effectief zou maken. Ik heb dat echter niet opgevolgd met wat onderzoek. Als Kritisch Denker heb ik echter ondertussen teveel boeken over valse herinneringen gelezen om deze herinnering daarom ‘unverfroren’ voor waar aan te nemen. Helaas kan ik daarom alleen maar terugvallen op de herinnering dat ik dit deze redenering als aannemelijk heb beschouwd, hetgeen ik wel voor 100% zeker weet aangezien ik het ooit eens in een discussie naar voren heb gebracht.

Laat ik er kort over zijn, in het boek zelf wordt brandhout gemaakt van de door de echte ‘Merchants of Doubt’ (dus niet het boek) gebruikte argumentatie.

Er zijn twee belangrijke redenen voor mij om volledig met de argumentatie die in het boek ‘Merchants of Doubt’ gepresenteerd worden mee te gaan. De eerste was dat er op de man/vrouw gespeeld werd. De persoon Rachel Carson werd in eerste instantie aangevallen en pas in tweede instantie haar beweringen, een klassieke drogreden. In het boek wordt aannemelijk gemaakt dat dit in feite een aanval is op de betrouwbaarheid van de gegevens die via een wetenschappelijk proces verzameld zijn.
Voor mij persoonlijk misschien nog belangrijker was eigenlijk dat ik recentelijk in een kringloopwinkel een oud Biologie boek uit 1975 tegenkwam, ver voor de introductie van Internet (Biologie 5v; H.H. Kreutzer & A.A.G. Oskamp; Wolters Noordhoff; 1975; ISBN: 9001505368; p. 235). Daaraan werd al vermeld DDT niet meer zo effectief was. Ik citeer: ‘Al spoedig bleek DDT echter niet onbeperkt toepasbaar. Binnen de te bestrijden insectensoorten komen mutanten voor die DDT-ase kunnen maken, een enzym dat DDT omzet in een niet giftige stof. Deze mutanten waren in het nieuwe milieu in het voordeel boven hun soortgenoten, zodat zij deze laatste na korte tijd geheel verdrongen (…). Bespuiting met DDT had nu geen succes meer.’
Dit is een van de argumenten, met nog meer onderbouwing, die ook in het boek ‘Merchants of Doubt’ naar voren gebracht worden en het gegeven dat ik deze informatie bevestigd heb gevonden in een pre-Internet tijdperk leerboek, laat mij er een grote weegfactor aan toekennen. (Als ’grumpy old man’ ben ik nu ook min of meer verplicht om te zeggen dat ze in die tijd betere en meer gedegen leerboeken maakten).

Het is trouwens interessant om te kunnen constateren dat men in het artikel over DDT op de Nederlandstalige Wikipedia kan lezen: “Het verbieden van DDT als middel bij de malariabestrijding heeft dan ook vele doden tot gevolg gehad.” Op de Engelstalige Wikipedia artikel over DDT kon ik deze zin echter niet vinden. De Engelstalige versie is ook uitgebreider en duidelijk iets kritischer m.b.t. het gebruik van DDT en ondersteunt veel van de argumenten die in het boek naar voren gebracht worden.

Al met al kan ik dit alleen maar als een goede les beschouwen voor iemand die kritisch probeert te denken. Om het maar met Lenin te zeggen: “Vertrauen ist Gut, Kontrolle ist Besser!”. Neem niets zo maar voor waar aan, controleer altijd! En dit laatste geld vooral als ideologie een rol speelt.

In Skepter 24.2 besprak Cees Renckens het boek ook al uitgebreid: ‘Handelaren in twijfel‘.


Een TED-talk over ‘Why eyewitnesses get it wrong’

by 7 Comments

In het boek Mistakes were made but not by me komen mentale processen aan de orde die iedereen kent en die actief zijn als je geconfronteerd wordt met zogenaamde ‘cognitieve dissonantie‘. Cognitieve dissonantie is een psychologische term voor de onaangename spanning die ontstaat bij het kennis nemen van feiten of opvattingen die strijdig zijn met een eigen overtuiging of mening, of bij gedrag dat strijdig is met de eigen overtuiging, waarden en normen. Het gaat met andere woorden om de perceptie van onverenigbaarheid tussen twee cognities, waarbij het woord cognitie kan slaan op kennis, houding, emotie, geloof of gedrag. Volgens de theorie voelen mensen een sterke drang om dissonanties te verkleinen door hun opvattingen of gedrag aan te passen of te rationaliseren. Ze kunnen leiden tot het innemen van een standpunt of het nemen van een beslissing die achteraf gezien aantoonbaar fout was. Deze mechanismes kunnen tot gevolg dat je je gedrag, stellingname of beslissing achteraf gaat vergoelijken, rechtvaardigen of zelfs glashard ontkennen. Wie vindt het niet moeilijk om aan te erkennen dat je een fout gemaakt hebt gemaakt? Deze verdedigingsmechanismes treden bij iedereen op, bij sommigen duidelijker dan bij anderen. Het heilig blijven geloven in je eigen gelijk ook als dat dat diametraal tegenover een eerder ingenomen standpunt staat, kan bijvoorbeeld een handige eigenschap zijn voor een beroepspoliticus die iets wil bereiken.

Degenen die het boek Mistakes were made but not by me gelezen hebben zullen een ‘Aha erlebnis’ hebben als ze naar de TED-talk van Scott Fraser getiteld ‘Why eyewitnesses get it wrong’ bekijken:

De TED-talk zelf lijkt in eerste instantie niet helemaal aan te sluiten op het boek. Fraser beschrijft een moord – een drive by shooting – die ene Francisco Carrillo in 1992 pleegde en waarvoor hij tot tweemaal levenslang veroordeeld werd. Deze veroordeling was geheel gebaseerd op getuigenverklaringen. Jaren later toonde Fraser overduidelijk aan dat de getuigen onder de omstandigheden waarbij de moord plaatsvond (‘s avonds, bij slecht zicht en zelfs met tegenlicht) nooit een gezicht hebben kunnen herkennen. Op basis van dit bewijs werd Carillo na 20 jaar vrijgesproken. Met Frasers uitleg dat ons brein valse herinneringen kan creëren suggereert min of meer dat dit een rol gespeeld heeft in deze zaak.

Hoofdstuk 5 gaat Mistakes were made… een stap verder. Het behandelt ook dergelijke gerechtelijke dwalingen in de VS en en biedt ook zicht op andere fascinerende facetten die in deze TED-talk niet ter sprake komen. Denk hierbij aan zaken zoals vooringenomenheid bij de rechercheurs, het ‘primen’ van getuigen, valse herinneringen, het achterhouden van ontkrachtend bewijs maar vooral de ‘excuses’ die mensen verzinnen (uitzonderingen daargelaten) om maar niet toe te hoeven geven dat ze grove fouten hebben gemaakt. De zaak Lucia de B.. laat zien dit soort gerechtelijke dwalingen ook in Nederland voorkomen.

Doordat ik Mistakes were made… had gelezen keek ik met heel andere ogen naar deze presentatie en het deed mij afvragen hoe het in dit geval zal zijn gegaan met al de extra facetten van deze zaak die ik in hoofdstuk 5 had gelezen.

Geïnteresseerd geraakt in het boek? Koop het via de onderstaande link bij Bol.com en steun daarmee Kloptdatwel.nl!

Big Kwak?

by 144 Comments

In veel discussies over zgn. alternatieve medicijnen valt altijd wel het woord ‘Big-Pharma‘ hetgeen dan onmiddellijk associaties moet oproepen met de grote boosaardige multinationals, het militair-industrieel complex, etc. Iets dat alleen maar gericht is op winst en zeker niet op het leveren van middelen die zieke mensen genezen. De farmaceutische industrie schijnt volgens de ware gelovigen volledig gericht te zijn op het uitmelken van de mensheid. Dit dan natuurlijk volledig in tegenstelling tot wat zich alternatieve geneeskunde noemt. Deze is altruïstisch, heeft alleen maar oog voor het welzijn van de mens en is er zeker niet op gericht het grote geld zo snel mogelijk binnen te halen. Althans, volgens de ware gelovigen.

Laten we dus eens een oppervlakkige blik werpen op homeopathische geneesmiddelen. Daarvan is bewezen dat enige werking, die een zieke meent te ervaren, volledig toe te schrijven is aan het placebo-effect. Bij homeopathische middelen gaat men uit van een oertinctuur die vervolgens meerdere malen verdund wordt, vaak tot in het oneindige (bij ongeveer 12C (24D=10^24 x verdund) is de kans dat er nog een enkel molecuul van de oertinctuur aanwezig is in de oplossing dan nagenoeg 0).

Big Kwak? 20
Homeopathische verdunningsreeks: Van oertinctuur naar D4

Er zijn veel middelen op de markt die werken tegen koorts, hoofdpijn en misselijkheid. Vergelijken we nu een homeopathisch middel met reguliere merkloze medicijnen dan kunnen we een interessante observatie maken.

De keuze voor een merkloos medicijn in deze is bewust gemaakt. De werking van de actieve component is via vele klinische studies bewezen en we kunnen daarom stellen dat deze het placebo-effect ontstijgen. Aangezien het oorspronkelijke patent verlopen is worden er geen ontwikkelkosten meer in de prijs verwerkt. Bij mijn weten worden homeopathische middelen door de fabrikant niet aan dezelfde, jaren durende, klinische studies blootgesteld als de reguliere medicijnen, dit type kosten hoeft de fabrikant van homeopathische middelen dus niet in de prijs te verdisconteren. De farmaceutische industrie spendeert ca. 15-20% van haar omzet aan R&D. Biohorma (het moederbedrijf van A. Vogel) claimt ook nieuwe middelen te ontwikkelen maar de website geeft niet aan om welke bedragen het gaat. We kunnen er echter zeker van zijn dat dit type `R&D` veel minder kostbaar is o.a. door het feit dat dit type middelen niet aan dezelfde strenge eisen moet voldoen als reguliere medicijnen. Ook moge het duidelijk zijn dat de fabrikanten die merkloze medicijnen verkopen nog steeds enige winst maken, anders zouden ze dit soort producten niet verkopen.

Big Kwak? 21

Op de website van A. Vogel kunnen we dan wat daar een homeopathisch geneesmiddel genoemd wordt vinden:
Belladonna D4 (alcoholgehalte ca. 50% v/v), 50 ml: € 9.95

Drie weken geleden kon men nog op de website lezen dat het middel werkte tegen koorts, hoofdpijn en misselijkheid. Dat is momenteel niet meer het geval. Nu staat er dat het een middel is ‘zonder specifieke therapeutische indicatie’. Ook wordt er vermeld dat ‘op de verpakking van homeopathische geneesmiddelen mag door nieuwe wetgeving vanaf 1 september 2012 niet meer vermeld worden waar het middel voor bedoeld is (claim/indicatie)’. Ook vermeldenswaard is dat ik dit middel drie weken geleden nog op de websites van Etos en Kruidvat kon vinden (tegen dezelfde prijs) als middel tegen koorts, hoofdpijn en misselijkheid. Momenteel kan ik het middel echter niet meer vinden op deze websites. Homeopathisch weg verdund?

Vergelijken we nu de prijs van Belladonna D4 met een aantal reguliere merkloze medicijnen:
• Etos paracetamol, 48 tabletten: € 0.99
• Etos Ibuprofen (400 mg), 20 tabletten: € 1.58
• Kruidvat Paracetamol/Coffeïne, 100 stuks: € 3,98
• Kruidvat PPC Tabletten, 20 stuks: € 1,29

Voor een flesje van 100 ml 70% alcohol betaal ik als eindverbruiker bij de Etos € 1.65. Uitgaande van 1 l oertinctuur maakt men vervolgens 10000 l middel hetgeen overeenkomt met 200000 flesjes. Al met al moge het dus duidelijk zijn dat de grondstoffen (oertinctuur + verdunningsvloeistof + verpakking) niet zwaar bijdragen aan de prijs van het homeopathische middel.

We kunnen dus alleen maar concluderen dat de winstmarge op dit product aanzienlijk is. De conclusie lijkt dus ook gerechtvaardigd dat men voor dit type homeopathische middelen van ‘Big-Kwak’ kan spreken.

N.B.
Belladonna of Wolfskers is een plant die zeer giftig is, ze bevat nl. enkele extreem giftige alkaloïden (o.a. atropine). De indicator D4 geeft aan dat de oertinctuur 10000x verdund is. Dat zou voldoende moeten zijn om het product ongevaarlijk te maken. Ik heb echter geen idee wat de concentratie van alkaloïdes in de oertinctuur is en vraag me nu dus af of er voldoende klinische studies aanwezig zijn die dat ook daadwerkelijk aantonen dat het product ongevaarlijk is.

The Debunking Handbook

by 9 Comments

The Debunking Handbook 22

De website SkepticalScience.com is een website die zich richt op het verklaren van de wetenschap achter klimaatsverandering, maar misschien nog meer op het leveren van tegenargumenten tegen de misinformatie die verspreid wordt op het gebied van `global warming’. Dit doet ze onder andere door de (non)argumenten die vaak gehanteerd worden in deze discussie één voor één te behandelen en daarop een wetenschappelijk beargumenteerd antwoord te geven. Een andere manier is het gratis als pdf-file ter beschikking stellen, aan iedereen die de website bezoekt, van het ‘Debunking Handbook‘ [Klik hier voor de NL-versie] dat geschreven is door John Cook en Stephan Lewandowsky (november 2011). Het pamflet bevat zes pagina’s aan informatie en één pagina bibliografie.

Ik heb voor de zekerheid nog eens in mijn Prisma-woordenboek opgezocht waar ‘debunking’ precies voor staat. Ik vond drie omschrijvingen te weten ‘ontmaskeren’, ‘van zijn voetstuk stoten’ en de meer figuratieve betekenis van ‘tot zijn ware proporties terugbrengen’. De meer figuratieve betekenis spreekt me eigenlijk iets meer aan, maar in het spraakgebruik bedoelt men vaker ontmaskeren.

Het boekje biedt enkele praktische richtlijnen aan die effectief zijn om de invloed die misinformatie uitoefent te reduceren. Begonnen wordt met de waarschuwing dat als men misinformatie probeert te ontmaskeren men soms een tegenovergesteld effect bereikt en de misinformatie zelf versterkt. Bij dit type communicatie is het dus noodzakelijk om er rekening mee te houden dat een poging tot ontmaskering een averechts effect kan hebben. Het boekje biedt enkele methoden om dit effect te voorkomen. Daarnaast wordt uitleg gegeven over het belangrijkste onderdeel van het ontmaskeringstraject namelijk het presenteren van een alternatieve verklaring.

Om effectief te kunnen ontmaskeren moet men aan drie voorwaarden voldoen. Als eerste moet het weerwoord gefocust zijn op de basisfeiten en niet op de misinformatie zelf. Dit om te voorkomen dat de misinformatie zelf meer aandacht krijgt. Ten tweede geeft men altijd eerst een waarschuwing dat de informatie die men gaat bespreken niet klopt. Ten derde is het essentieel dat men een alternatieve verklaring aanbiedt waarin de kernstukken van de misinformatie opgenomen zijn.

Eén van de effecten die tegen ontmaskering kan werken, noemt men het Familiarity Backfire Effect. Hiermee bedoelt men dat door het proberen te ontmaskeren men de misinformatie herhaalt en zo uiteindelijk de mythe versterkt. Door het herhalen van de misinformatie werkt de poging tot ontmaskeren averechts. De manier om dit effect the voorkomen is ervoor te waken dat men de misinformatie herhaalt en zich te concentreren op de feiten die men wil overbrengen. Indien men er niet aan ontkomt om de misinformatie te herhalen, kan men het beste ervoor zorgen dat de nadruk op de feiten komt te liggen.

Een ander effect is het Overkill Backfire Effect. Indien men teveel argumenten aandraagt, overlaadt men als het ware degenen die men wil overtuigen en kan men eindigen met een situatie waar de misinformatie versterkt is. Het beste is om op dat gebied economisch te werken en te focussen op enkele van de meest krachtige feiten en die te presenteren op een manier die gemakkelijk te verwerken is. Houdt het taalgebruik eenvoudig en gebruik korte zinnen. Probeer te eindigen met een eenvoudige maar sterke boodschap.

Het Worldview Backfire Effect is het effect waar men het meeste last van kan krijgen aangezien het te maken heeft me de manier waar mensen naar de wereld kijken en hun culturele achtergrond. Het is praktisch onmogelijk voor iedereen om informatie onbevooroordeeld te verwerken. Als iemand al erg overtuigd is van zijn eigen gelijk zullen tegenargumenten er alleen maar toe leiden dat men in zijn opvattingen versterkt wordt. Men spendeert dan onevenredig veel tijd om tegenargumenten te verzinnen. Sceptici herkennen dit als ‘cognitieve dissonantie`. Dit effect is moeilijk te overkomen. Het is daarom vaak beter de aandacht in eerste instantie te richten op diegenen waarbij de misinformatie nog niet zo sterk verankerd is. Een tweede benadering heeft meer te maken met de manier waarop men de tegenargumenten brengt. Het doel is dan de informatie te verstrekken op een manier die het minst bedreigend is voor degene waarvan het wereldbeeld aangevallen wordt. Dit kan men proberen te bereiken door eerst een poging te doen het zelfbeeld te versterken (door bv een episode proberen op te roepen waar de betreffende persoon zelfbewust en krachtig is opgetreden). Een tweede manier heeft meer te maken met het woordgebruik dat men bezigt. Probeer woorden te vermijden die als bedreigend ervaren kunnen worden (hetgeen overigens sterk afhankelijk kan zijn van de culturele en politieke achtergrond van de betreffende persoon).

Mensen verwerken informatie door een mentaal model te bouwen dat een verklaring geeft. Dat gebeurt ook met misinformatie. Als men echter valide tegenargumenten aandraagt, slaat dat een gat in dat mentale model. Om dit dilemma op te lossen geven mensen toch vaker de voorkeur aan een foutief model dat compleet overkomt dan een correct model dat als incompleet ervaren wordt. Daarom is het van belang om ervoor te zorgen dat men een alternatieve verklaring kan aanbieden die het betreffende gat kan opvullen. Dat zou een gedegen uitleg kunnen zijn waarom de mythe foutief is, door bijvoorbeeld te bewijzen dat de mythe gebaseerd is op retoriek en niet op feiten. Om een alternatieve verklaring geaccepteerd te krijgen, moet deze plausibel zijn en alle geobserveerde kenmerken van de gebeurtenis kunnen verklaren.

Het laatste advies dat gegeven wordt, kan men samenvatten als plaatjes zeggen meer dan woorden.  Informatie die op een grafische manier gepresenteerd is, wordt beter verwerkt en begrepen. Het handboek geeft wat dat betreft enkele mooie voorbeelden.

De afbeelding (klik voor een vergroting) laat een infographic zien zoals die gepresenteerd wordt in The Debunking Handbook.

The Debunking Handbook 23
Anatomie van een effectieve ontmaskering (klik voor een vergroting) – Deze afbeelding is vertaald vanuit het Engels door Richard Lei van de Skepsis-werkgroep Amsterdam.

Addendum op 7 januari 2012:
Recentelijk zijn we er achter gekomen dat er tegenwoordig ook een Nederlandse versie is die te downloaden is als pdf getiteled: ‘Het Debunking Handbook‘.

Ruud Herold – Skepsis-werkgroep Amsterdam

De ongelovige Thomas heeft een punt

by 8 Comments

De ongelovige Thomas heeft een punt 24

Het boek De ongelovige Thomas heeft een punt: een handleiding voor kritisch denken is geschreven door Johan Braeckman en Maarten Boudry.

De titel van het boek verwijst naar een verhaal in het nieuwe testament. Het refereert aan de apostel Thomas die niet kon geloven dat Jezus uit de dood was opgestaan tenzij het bewezen werd. Hij ging pas overstag nadat hij met Jezus geconfronteerd werd en de wonden die Jezus toegebracht waren kon zien. Jezus nam hem dat kwalijk en zei ‘Zalig zijn zij die niet zien en toch geloven’. In de kerkliteratuur wordt Thomas min of meer opgevoerd als zijnde een sul. De kern van het boek is erop gericht om aan te tonen dat Thomas eigenlijk nog niet kritisch genoeg was. Uitgaande van de stelling dat buitengewone beweringen om buitengewone bewijzen vragen had Thomas verder moeten onderzoeken of hij niet toch gewoon belazerd werd, bijvoorbeeld door een Jezus-lookalike met nepwonden.

Het boek is opgebouwd uit negen hoofdstukken. ‘De ondraaglijke lichtgelovigheid van de mens’ is een inleidend hoofdstuk dat ingaat op menselijk bijgeloof en toelicht wat scepticisme en kritisch denken eigenlijk inhouden. ‘De kwetsbaarheid van het brein’ legt uit hoe we de werkelijkheid om ons heen waarnemen en hoe de dataverwerking binnen ons brein ons parten kan spelen. ‘Over samenzweringstheorieën’ gaat uiteraard over samenzweringen maar vooral over de manier van denken van mensen die dit soort theorieën aanhangen. Enkele hulpmiddelen worden aangereikt die helpen zulke theorieën te toetsen. Vormen van zelfbedrog staan centraal in ‘Over hoaxen en cryptiden’. ‘De trukendoos van het geheugen’ behandelt de onbetrouwbaarheid van herinneringen. Het hoofdstuk laat zien hoe valse herinneringen opgewekt kunnen worden en welke consequenties het kan hebben als therapeuten doordraven. ‘Zelfbedrog en cognitieve dissonantie’ houdt ons een spiegel voor en laat zien hoe we met feiten omgaan die niet in ons wereldbeeld passen. ‘Religie en het bovennatuurlijke’ gaat in op de meer religieuze thema’s zoals het leven na de dood maar ook spoken worden kritisch behandeld. ‘Wetenschap en pseudowetenschap’ gaat dieper in op wetenschapsfilosofie maar laat ook zien dat het niet altijd even makkelijk is om te bepalen wat onder wetenschap valt of onder pseudowetenschap. In ‘Onzin voor gevorderden’ wordt het postmodernisme kritisch doorgelicht met als resultaat dat men kan concluderen dat er niet veel van overblijft.

Persoonlijk vind ik dat het boek in een zeer prettige stijl geschreven is. Nadat ik er eenmaal aan begonnen was heb ik het bijna in een keer uitgelezen (aangezien ik een fulltime baan heb bedoel ik hier een paar avonden mee). Het taalgebruik is niet complex en als er ‘moeilijke’ woorden gebruikt worden, zijn deze functioneel. Een van de doelstellingen van het boek is om de lezer te helpen om helder en kritisch te leren denken en wat dat betreft is het boek een geslaagd hulpmiddel.

Als ondersteuning voor het boek is er de website, alwaar men multimediale achtergrondinformatie voor elk hoofdstuk kan vinden.

Ook vermeldenswaard is dat men bij de NRC Handelsblad Academie een CD verkoopt die het hoorcollege ‘Kritisch Denken’ van Johan Braeckman bevat. Dit hoorcollege is een afspiegeling van het hier besproken boek.

Auteurs: Johan Braeckman & Maarten Boudry
Titel: De ongelovige Thomas heeft een punt (een handleiding voor kritisch denken)
Uitgever:  Houtekiet – Jaar: 2011 (5de druk in 2012) – ISBN: 9789089241887

Geïnteresseerd geraakt in het boek? Koop het via de onderstaande link bij Bol.com en steun daarmee Kloptdatwel.nl!