Kloptdatwel?

De linke weekendbijlage (40-2019)

by 3 Comments

De linke weekendbijlage (40-2019) 1

Vaak komen we zaken op internet tegen die niet groot genoeg zijn om een heel stuk over te schrijven of soms hebben we daar de tijd niet voor. Daarom willen wij in deze nieuwe rubriek een verzameling interessante of gewoon vermakelijke berichtjes van de afgelopen week met de lezers van Kloptdatwel delen. Leesvoer voor in het weekend!

Tips zijn welkom! Mail gerust de redactie.

Hoeveel Nederlanders denken nu echt dat de aarde plat is?

by 17 Comments

Engels - UK vlag 30x24
Hoeveel Nederlanders denken nu echt dat de aarde plat is? 2Het dagblad Trouw heeft in samenwerking met Kieskompas een opiniepeiling uitgezet om te kijken hoe het staat met het geloof in diverse complottheorieën. Afgelopen donderdag berichtte de krant op grond van dat onderzoek dat “een kleine één procent van de Nederlanders, 0,9 procent om precies te zijn, denkt dat de aarde niet rond is maar plat”.  Die 0,9 procent komt neer op een slordige 150.000 Nederlanders en dat klinkt toch wel een beetje veel.

Ik vroeg bij Kieskompas na wat precies de vraagstelling was geweest. En wat ik al enigszins vermoedde, klopt: er is niet neutraal gevraagd naar wat iemand de beste ruimtelijke beschrijving vindt van de wereld waarop wij leven. Er werd de deelnemers namelijk gevraagd om op een vijfpuntsschaal aan te geven hoe waarschijnlijk ze de volgende uitspraak vonden:

NASA en andere organisaties doen er alles aan om te verhullen dat de aarde geen bol is maar een platte schijf.

Deze vraag gaat volgens mij meer over het geloof in een samenzwering dan over iemands ruimtelijke voorstelling van de wereld. Op zich is dat vanuit de doelstelling van Trouw wel te begrijpen, omdat het ze om het geloof in complotten gaat. Wel vind ik dan nog de vraag een beetje onduidelijk gesteld, iets als “NASA en andere organisaties doen er alles aan om te verhullen dat de aarde in werkelijkheid een platte schijf is en niet een bol, zoals ze vertellen.” lijkt me beter.

Als je gewoon wilt weten wat iemand denkt over de vorm van de aarde, moet je hem er volgens mij niet meteen mee gaan belasten dat zijn gedachte daarover misschien wel automatisch inhoudt dat allerlei organisaties ons hierover voor de gek proberen te houden. Ik zou dan eerder zo’n meerkeuzevraag voorleggen:

Wat beschrijft volgens u het beste de vorm van de wereld waarop wij leven als we lokale hoogteverschillen als bergen en zeeën buiten beschouwing laten?

a) een bol

b) een enigszins afgeplatte bol

c) een platte schijf

d) een mogelijk onregelmatige vorm die wel een platte bovenkant heeft waarop wij leven

e) iets heel anders

Degene die ‘a’ of ‘b’ antwoorden zou je dan tot de globisten rekenen, degenen met ‘c’ of ‘d’ tot de platte-aardegelovigen. Ik vermoed dat je dan toch een stuk lager uitkomt dan 150.000 Nederlanders die in een platte aarde geloven.
Het is goed voorstelbaar dat mensen verschillend antwoorden op beide vragen. Iemand die denkt dat de aarde plat is, hoeft NASA cs. niet per se te verdenken van kwade opzet. En een complotgevoelige persoon kan NASA er best van verdenken van alles te verhullen en daar zijn waarschijnlijkheid van de stelling door laten bepalen, terwijl hij tegelijkertijd vasthoudt aan een globe als beste model voor de aarde. Als complotdenkers ergens goed in zijn is het immers wel in het vasthouden aan gedachten die logisch gezien onderling tegenstrijdig zijn.

In een eerder artikel van Trouw uit deze serie (er volgen nog meer delen) staat genoemd dat 1,6 procent gelooft dat ‘de echte machthebbers op deze aarde hagedis-achtige wezens van een andere planeet zijn’. Dat is een nog veel raarder idee. Je zou ook kunnen denken dat er nogal wat panelleden deze enquête niet zo serieus hebben ingevuld, maar daarop hebben ze wel allerlei checks losgelaten. De kans op ludiek ingevulde vragenlijsten zou daardoor heel klein zijn.

Dezelfde onderzoekers zetten een soortgelijke vragenlijst ook in 2013 uit, maar daarin zat helaas nog geen vraag over de platte aarde. Een vraag over ufo’s kunnen we wel vergelijken. De stelling: ‘overal ter wereld landen met regelmaat ufo’s. De overheden doen er alles aan om dit tegen te spreken.’ vond in 2013 11,9 procent waarschijnlijk of heel waarschijnlijk, maar in 2019 nog maar 6,9 procent. Een opvallende afname, waarvoor ik niet zo snel een verklaring zou weten te geven.

In de Verenigde Staten werd in 2018 het geloof in de platte aarde gepeild door YouGov. Het resultaat daarvan zorgde voor wat commotie, omdat sommige media het interessant vonden om het deelresultaat van de jongste groep ondervraagden volkomen ten onrechte te vertalen als “een derde van de millenials denkt dat de aarde plat is”. Maar de vraagstelling is ook daar wat vreemd, het goede antwoord staat er namelijk niet bij; ook een platte aarde is in de meeste modellen immers rond.

Hoeveel Nederlanders denken nu echt dat de aarde plat is? 3

Toevoeging 9 oktober 2019
Glenn Branch van de National Center for Science Education wees me op drie interessante blogs die hij schreef voor Scientific American samen met prof. Craig. A. Foster:

De linke weekendbijlage (39-2019)

by 9 Comments

De linke weekendbijlage (39-2019) 4

Vaak komen we zaken op internet tegen die niet groot genoeg zijn om een heel stuk over te schrijven of soms hebben we daar de tijd niet voor. Daarom willen wij in deze nieuwe rubriek een verzameling interessante of gewoon vermakelijke berichtjes van de afgelopen week met de lezers van Kloptdatwel delen. Leesvoer voor in het weekend!

 

Tips zijn welkom! Mail gerust de redactie.

Abide with me

by 5 Comments

Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma
Cees Renckens schrijft columns voor Kloptdatwel. Van 1988 tot 2011 was hij voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Foto: Klaas Jaarsma

‘Blijf mij nabij, wanneer het duister daalt / De nacht valt in, waarin geen licht meer straalt /  Andere helpers, Heer, ontvallen mij /  Der hulpelozen hulp, wees mij nabij’. Dit is de Nederlandse vertaling van het eerste couplet van de hymne Abide with me en dat lied werd afgelopen weekend in Arnhem en omgeving weer herhaaldelijk gezongen. Om redenen, die hier verder niet van belang zijn, maakte ik de afgelopen jaren de herdenking van Operatie Market Garden van nabij mee.
Deze maal was de herdenking extra grootschalig omdat de fatale Slag om Arnhem precies 75 jaar gelden plaatsvond. In tegenstelling tot vorig jaar, toen het weer heel slecht was met felle slagregens, was het weer nu prachtig en daarvan profiteerden ook de talrijke ministers, Frans Timmermans, burgemeester Marcouch, staatssecretarissen, prinses Margriet en ‘professor Van Vollenhove’, die hun opwachting maakten. Op zaterdag gaf zelfs prins Charles acte de presence, alsmede prinses Beatrix.
Veel toespraken, een stille tocht, kransleggingen, muziek en veel blijken van liefde en dankbaarheid voor de Britse veteranen, die in steeds kleiner aantal deze festiviteiten jaarlijks komen bijwonen. Ook het korps doedelzakspelers ontbreekt niet. Ontroerend wordt het als schoolkinderen bloemen gaan leggen bij de talrijke grafstenen van de oorlogsbegraafplaats in Oosterbeek en het Wilhelmus wordt gespeeld. Overal natuurlijk militairen, vaak met grote aantallen medailles en onderscheidingen.

Abide with me 5De herdenkingsplechtigheden worden elk jaar weer met grote inzet en veel liefde georganiseerd door gemeente-ambtenaren, maar vooral ook door grote aantallen vrijwilligers. Overal in de steden waar de oorlogshandelingen uit 1944 werden herdacht hingen de regimentsvlaggen uit van de Britse paratroepers. Op de vrijdagavond was er in een feesttent boven de Waal een gevarieerd optreden van het Gelders Orkest en van andere musici waaronder de jonge Hazes, een en ander begeleid door een helikopterlanding en een audiovisuele presentatie over de gevechten uit 1944. Prachtig.

Hoogtepunt is ook de zondagse herdenkingsplechtigheid op de oorlogsbegraafplaats te Oosterbeek. En daarover wil ik het even hebben. Tussen de muziekoptredens en de kransleggingen voerden vijf sprekers het woord en zij deden dat niet slecht. Toch zijn het die spreekbeurten, die mij elk jaar een beetje meer gaan irriteren. De reden daarvan is het  godsdienstige karakter dat deze speeches nog altijd hebben.
Van de sprekers kon misschien niet anders verwacht worden, want het betrof hier een aalmoezenier van het Britse paratroepers regiment, een predikant, een luchtmachtaalmoezenier b.d., een militaire rabbijn en een diaken van de Poolse kerk. Nee, slechte sprekers waren het niet. Zo begon de Britse aalmoezenier zijn toespraak met het bespreken van de donkere wolken, de duisternis en de zware omstandigheden die wij nooit zullen vergeten. ‘Ja, wat was het een slecht weer vorig jaar’. Maar als algemeen beschaafd atheïst erger ik mij elk jaar wat meer aan het joods-christelijke sausje waarmee alle toespraken zijn overgoten. Het brandende braambos, Mozes, de tocht uit Egypte, het Onze Vader en het Prijs de Heer: zij ontbraken ook ditmaal niet. Natuurlijk zullen de jonge parachutisten in 1944 hard hebben gebeden, indachtig het gezegde dat er in de loopgraven geen atheisten zijn en dat nood leert bidden, maar het ontbreken van een humanistische spreker te midden van dit religieuze geweld lijkt mij een anachronisme, waaraan hopelijk eens een einde gaat komen.
De christenen hebben tekstueel een voorsprong van plm. 20 eeuwen, maar het moet mogelijk zijn om ook zonder godsdienstige inspiratie de woorden te vinden waarin de gesneuvelde jonge mannen worden herdacht en wederom postuum gehuldigd. Een klassiek voorbeeld ervan werd al uitgesproken op de zondag. ‘Zij zullen niet oud worden, zoals wij, die het wel overleefd hebben / De gebreken van de oude dag zullen hun bespaard blijven en – achteraf – zal hun niets verweten worden. / Bij het vallen van de avond, en bij het aanbreken van de volgende dag, zullen wij aan hen denken’.

Volgend jaar graag iets meer vanuit deze geest, geachte organisatoren. Of is u dat heus nog een brug te ver?

Speelt de Q-koortsbacterie verstoppertje?

by 2 Comments

Tussen 2007 en 2011 werden tienduizenden personen in ons land getroffen door Q-koorts. Zo’n duizend van hen hebben nog steeds klachten die inmiddels met de term ‘Q-koortsvermoeidheids-syndroom’ (QVS) worden aangeduid. Vooralsnog kunnen medici voor deze groep helaas niet veel meer bieden dan cognitieve gedragstherapie, wat meteen verklaart waarom alternatieve behandelaars op dit gebied mogelijkheden zien voor hun soms fantasievolle behandelingen. Een van hen is Leendert Kunst, een 83-jarige alternatieve arts, met zijn autovaccinatietherapie. Hierbij wordt bloed afgenomen van een patiënt dat een tijdje op lichaamstemperatuur wordt bewaard – zodat het helemaal uit elkaar valt – en daarna om de twee weken weer ingespoten bij de patiënt zelf. Beetje vreemd, of niet?

Het Radboud UMC waarschuwde begin 2018 tegen deze behandeling, vooral omdat het bewaren van bloed uiterst zorgvuldig moet gebeuren en dat de risico’s die daaraan verbonden zijn als dat niet onder streng gecontroleerde omstandigheden gebeurt, niet opwegen tegen de vermeende voordelen. Want dat die autovaccinatietherapie zou werken, is uiterst twijfelachtig. Er is in ieder geval nog geen enkel wetenschappelijk bewijs voor. Kunst was verbolgen over de berichtgeving en spande een proces aan tegen het ziekenhuis en internist Chantal Bleeker, die hierover in de media uitspraken had gedaan.

Vorige week besloot de rechter in een tussenvonnis dat het ziekenhuis niet hoeft te rectificeren:

Het ziekenhuis heeft op dit moment voldoende uitgelegd waarom de behandeling gevaarlijk kan zijn. De effectiviteit en veiligheid van de behandeling is nog niet op wetenschappelijk verantwoorde wijze onderzocht. Het ziekenhuis is niet verantwoordelijk voor de wijze waarop haar waarschuwing door de media is gepresenteerd.

Het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde besteedde vorige week ook aandacht aan deze zaak en gaat in meer detail in op die autovaccinatietherapie van Kunst. Het idee berust op de hypothese dat de Q-koortsbacterie, Coxiella burnetii, zich weet te verstoppen als ‘L-vorm’. In die vorm zou de bacterie het immuunsysteem (en antibiotica) van zich af weten te houden, maar toch voor klachten kunnen zorgen. Met de autovaccinatie zou je het imuunsysteem kunnen leren om de bacterie in die L-vorm wel te herkennen, omdat de delen waarin die bacterie door de behandeling uiteen valt wel herkend worden. Of zoiets. Maar met de plausibiliteit lijkt het meteen in het begin al mis te gaan:

Het is echter lang niet zeker dat C. burnetii doorleeft als L-vorm. Kunst publiceerde over de mogelijkheid om bacterieel RNA van levende L-vormen in witte bloedcellen aan te tonen met ‘fluorescent in situ hybridisation’ (FISH). Van der Meer betwist die vondst: ‘De publicatie van Kunst toont niet overtuigend aan dat er specifiek RNA in monocyten bij QVS-patiënten zit – om van levende micro-organismen maar niet te spreken.’ Overigens gebruikte Kunst vóór de FISH-test donkerveldmicroscopie van het perifere bloed om patiënten te selecteren. Van der Meer: ‘Het behoeft geen betoog dat het onmogelijk is C. burnetii hiermee te identificeren.’

Jos van der Meer, emeritus hoogleraar interne geneeskunde, is dus niet bepaald overtuigd door die publicatie van Kunst. Dat artikel is overigens van zeer recente datum, mei 2019, dus van na de aanleiding voor de rechtszaak. Het gaat om: The Presence of Intracellular Coxiellae burnetii as Polymorphic Cell Wall Deficient Bacteria in the Blood of Patients with Q-Fever Fatigue Syndrome Determined Using FISH Technology dat Kunst samen schreef met Gijs Jansen en Bertil de Klyn.
Er vielen mij wat zaken op toen ik het artikel bekeek:

Het is gepubliceerd in Journal of Medical Microbiology & Diagnosis, een tijdschrift uit de stal van OMICS Publishing Group dat bekend staat als een uitgever van rooftijdschriften, predatory open access. De Amerikaans overheid heeft zelfs een rechtszaak aangespannen tegen OMICS vanwege misleiding, onder andere omdat de peer review van de tijdschriften niets zou voorstellen.

Dat laatste verklaart misschien ook meteen waarom het artikel zo snel gepubliceerd werd na inzending: “Received May 07, 2019; Accepted May 23, 2019; Published May 30, 2019”. Lekker vlot.

Derde auteur, Bertil de Klyn, is een 73-jarige arts die werkt via zijn Centrum voor Holistische Geneeskunst waar hij een hele reeks van onzinnige behandelingen in zijn arsenaal blijkt te hebben. Op de site van de Vereniging tegen de Kwakzalverij kwam hij ook al eens langs.

Het onderzoek is uitgevoerd met een apparaat, de Biotrack-MED, waar maar bar weinig over te vinden is. “The analyses were based on patented and proprietary methods and technologies of Biotrack as incorporated in an autonomous analyzer with the brand name Biotrack-MED Mark-2 using standard settings.”  In een presentatie van het bedrijf Biotrack van oktober 2017 [pdf] wordt het analyseren van bloedmonsters op de Q-koortsbacterie nog helemaal niet genoemd. Wel kun je er lezen dat ze bezig zijn met het ontwikkelen “van diagnostiek van pathogenen die een ‘slapende status’ kennen.” wat op de test zou kunnen duiden die ze hier hebben ingezet.
Alleen voor het detecteren van E-coli lijkt er sprake van een onafhankelijke validatie (ISO), maar het lijkt me sterk dat zoiets ook voorafgaande aan het onderzoek gedaan is voor de gebruikte test voor de Q-koortsbacterie, die zou dan in minder dan een jaar ontwikkeld en getest moeten zijn. Of die Biotrack-MED Mark-2 door onafhankelijke wetenschappers is gevalideerd, lijkt me een belangrijke vraag, ook omdat ik vond dat Biotrack nog maar pas een Europese subsidie voor de verdere ontwikkeling heeft binnengesleept.

De tweede auteur van de studie, Gijs Jansen, blijkt werkzaam bij Biotrack en is patenthouder van een aantal apparaten voor analyses van biologische stoffen. Meer dan hetzelfde adres als Biotrack geeft hij echter niet op in het artikel. Dat adres is Agora 4, Leeuwarden, wat misschien verklaart waarom Kunst op zijn eigen website schrijft dat het artikel samen met “Gijs Jansen van laboratorium Agora” tot stand is gekomen. Wie wat achterdochtig ingesteld is, zou evenwel denken dat hier een conflict of interest wordt verzwegen.

Speelt de Q-koortsbacterie verstoppertje? 6
fig 2 uit artikel Kunst et al.

Het apparaat maakt plaatjes zoals je er hier rechts een ziet. Je zou de indruk krijgen dat ze daadwerkelijk die L-vormen hebben ‘gezien’ in macrofagen, maar hoe zeker is dat? Mijns inziens is het ook een beetje suf dat ze er geen plaatje van een ‘gezonde’ macrofaag van de controlegroep bij hebben gezet. Het herkennen van deze ‘geïnfecteerde macrofagen’ gaat overigens geheel automatisch in het systeem van Biotrack, daar zit heel wat beeldherkenningsalgoritmen met neurale netwerken achter.

Er staat ook niets over de blindering van de monsters in het artikel (alleen dat ze geanonimiseerd zijn). En we moeten er ook maar helemaal op vertrouwen dat Kunst de selectie precies zo heeft gedaan als ze opschrijven en niet per ongeluk bloed heeft afgenomen bij personen met acute of chronische Q-koorts waarbij het niet zo vreemd zou zijn dat je met deze methode een sterk signaal ziet.

Het artikel meldt aan het einde dat het fiancieel mede mogelijk is gemaakt door de Hubregtse Research Foundation. Dat blijkt een stichting die onderzoek naar allerlei alternatieve behandelingen steunt. Denk dan aan homeopathie, acupunctuur, antroposofische geneeskunde, en ook natuurgeneeskunde, waar dit specifieke onderzoek onder geschaard wordt, wat de enige tot nu toe vermelde publicatie is op de website. Uit de financiële verantwoording valt op te maken dat er over 2017 en 2018 ongeveert 16.500 euro overgemaakt is aan Biotrack.
O ja, die Bertil de Klyn zit in het bestuur van deze stichting.

De Inspectie voor de Gezondheidszorg heeft zich op het standpunt gesteld dat de methode van Kunst niet onder de wet medisch-wetenschappelijk onderzoek valt en gezien moet worden als een experimentele behandeling, waarbij ze niet hoeft in te grijpen, omdat het – kort door de bocht – niet al te risicovol zou zijn en het al zo lang goed gaat. Die mijns inziens vreemde redenering gaat dan misschien juridisch gezien op voor de behandeling van individele QVS-patiënten door Kunst, maar hier gaat het toch om een onderzoek met wetenschappelijke pretentie. Hoewel het maar om bloedafnames gaat, kan dat volgens mij niet zonder goedkeuring van een medisch ethische toetsingscommissie en van een dergelijke goedkeuring staat niets in het artikel en vond ik ook geen spoor in het register.

Uit de uitspraak van de rechtbank valt op te maken dat Kunst in 2017 eigenlijk had bedacht om samen met het Radboud UMC een onderzoek op te zetten naar zijn autovaccinatiebehandeling. “Jansen  heeft inmiddels een plan opgesteld om vooruitlopend op het eventuele universitaire onderzoek een pilot bij 10 chronische Q-koorts patiënten. Dat definitieve plan komt er één dezer dagen aan en daarvoor bestaat financiële dekking van een onderzoeksfonds. We hebben dan – liefst tegelijkertijd – 10 mensen uit de Q-supportgroep nodig die daaraan willen meewerken.”, schrijft hij aan Alfons Olde loohuis die als huisarts als een van de eerste aan de bel trok ten tijde van de Q-koortsepidemie en nu medisch adviseur van Q-support is. Die moest Kunst echter wat later teleurstellen, want prof Mihai Netea wees de behandeling van de hand: te gevaarlijk, met name vanwege het risico op auto-immuun problemen.

Wel gaf Bleeker begin 2018 in de media aan te willen kijken naar de bruikbaarheid van die FISH-test (die in eigen onderzoek ook wel is toegepast), maar gezien de publicatie van het artikel hebben Kunst cs. daarop niet gewacht en zijn op eigen houtje aan de gang gegaan in de loop van dat jaar.
Uit het artikel wordt niet echt duidelijk of de tien patiënten ook de autovaccinatiebehandeling hebben ondergaan (het onderzoek zelf gaat alleen maar om de mogelijke diagnostische waarde van de test). Er staat: “the administration of antimicrobial agents, and other therapeutic management was controlled by the patient’s physician and not the researchers.”, maar om wat voor antimicrobial agents zou het dan kunnen gaan als het om patiënten gaat met de diagnose QVS, waarvoor immers geen reguliere behandeling in dergelijke vorm bestaat? Toen het opzetten van een gezamelijk onderzoek met het Radboud UMC in 2017 van tafel was geveegd, zocht Kunst begin 2018 wel tien QVS-patienten, die hij aanbood om voor de helft van de kostprijs te behandelen. Zou het misschien toch om dezelfde personen kunnen gaan?

Ik heb zowel Kunst als Biotrack vorige week herhaaldelijk om toelichting gevraagd per mail, maar die mailtjes bleven tot dusver onbeantwoord. (*)

* Aanvulling 29 september 2019

Kunst stuurde alsnog antwoorden op de vragen die ik hem had gesteld. Wat betreft mijns inziens de belangrijkste kwestie – of er medische ethische toetsing vereist is voor zo’n onderzoek – stelt hij: “Ik ging ervan uit, dat een pilot studie als deze, waarbij het alleen gaat om een diagnostische methode, niet WMO plichtig is.” Ik zal die vraag ook nog neerleggen bij de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek.
Het bloed is volgens Kunst afkomstig van patiënten waarbij het Radboud UMC heeft geconstateerd dat (op basis van de meer gangbare serologische tests) er geen aanwezigheid van de Q-koortsbacterie meer kan worden vastgesteld.

Over de publicatie in het tijdschrift schrijft Kunst dat er geen peer review rapporten zijn afgegeven. Onder de indruk van mijn opmerkingen dat er duidelijke redenen zijn om het tijdschrift dubieus te noemen, lijkt hij niet: “de impact ratio is gunstig en rechtszaken zijn er zo veel.” Wat betreft het mogelijke conflict of interest van Jansen laat Kunst het in het midden: “Er is geen conflict of interest vermeld bij het artikel. Dus ook niet dat het er niet is.”

Naschrift 25 november 2019

Het duurde even, maar uiteindelijk kreeg ik vandaag antwoord van CCMO op mijn vragen of het onderzoek van Kunst eigenlijk niet WMO-plichtig was. Omdat het bloed van de patiënten door Kunst afgenomen was “in het kader van klinische diagnostiek”, zou dat deel niet WMO-plichtig zijn. Voor het afnemen van het bloed van de controle groep kon CCMO dat niet bepalen, omdat de herkomst niet duidelijk is geworden. Conclusie: “Als gevolg hiervan hebben we niet kunnen vaststellen of het onderzoek (in zijn geheel) al dan niet WMO-plichtig is.”
Het bevreemdt me wel, blijkbaar is er nu naast de categorieën ‘WMO-plichtig’ en ‘niet WMO-plichtig’ ook onderzoek mogelijk waarvan de status niet vast te stellen is.