• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar

Kloptdatwel?

  • Home
  • Onderwerpen
    • (Bij)Geloof
    • Columns
    • Complottheorieën
    • Factchecking
    • Gezondheid
    • Hoax
    • Humor
    • K-d-Weetjes
    • New Age
    • Paranormaal
    • Pseudowetenschap
    • Reclame Code Commissie
    • Skepticisme
    • Skeptics in the Pub
    • Skeptische TV
    • UFO
    • Wetenschap
    • Overig
  • Skeptisch Chatten
  • Werkstuk?
  • Contact
  • Over Kloptdatwel.nl
    • Activiteiten agenda
    • Colofon – (copyright info)
    • Gedragsregels van Kloptdatwel
    • Kloptdatwel in de media
    • Interessante Links
    • Over het Bol.com Partnerprogramma en andere affiliate programma’s.
    • Social media & Twitter
    • Nieuwsbrief
    • Privacybeleid
    • Skeptisch Chatten
      • Skeptisch Chatten (archief 1)
      • Skeptisch Chatten (archief 2)
      • Skeptisch Chatten (archief 3)
      • Skeptisch Chatten (archief 4)

debat

‘Waarom zou je niet in debat gaan met mensen die in complottheorieën over 9/11 geloven?’

22 March 2018 by Maarten Boudry 120 Comments

Vorige week werd er in een auditorium van de UGent geredetwist over valversnellingen, betonstof, de integriteit van stalen kolommen en de smelttemperaturen van diverse metalen. Klinkt als een stoffige discussie die enkel gespecialiseerde techneuten aanbelangt? In werkelijkheid zat de zaal afgeladen vol, en laaiden de emoties bijzonder hoog op. De discussie ging over de aanslagen op 9/11, en op het podium zaten ingenieur Coen Vermeeren en ikzelf, samen met moderator Rob Vanoudenhoven.

'Waarom zou je niet in debat gaan met mensen die in complottheorieën over 9/11 geloven?' 1
(foto: Robert J. Fisch | Wikimedia commons )

Dat die technische argumenten de gemoederen beroeren, komt omdat er volgens sommigen erg veel van afhangt. Anno 2018 zijn er nog altijd talloze mensen – wereldwijd zeker tientallen miljoenen – die geloven dat de aanslagen op 9/11 niet werden uitgevoerd door Al Qaeda, maar dat het een ‘false flag’ operatie was, een geheime complot dat door de echte daders in de schoenen van Osama Bin Laden en zijn 19 rovers werd geschoven. Die groep denkers staat bekend als de ‘9/11 Truth movement’. De WTC-gebouwen zijn niet door vliegtuigen ingestort, aldus de complotdenkers, maar door vooraf aangebrachte explosies neergehaald. In het Pentagon is zelfs nooit een vliegtuig ingeslagen gevlogen, beweren vele anderen. In werkelijkheid werd het complot van 9/11 beraamd door Bush zelf, of door andere sinistere genootschappen.

De technische argumenten over smelttemperaturen en valsnelheden zijn voor de Truthers een ‘smoking gun’- het ultieme bewijs dat wij door officiële instanties op een onvoorstelbare wijze belogen en bedrogen werden.

Onnozele ‘aluhoedjes’

Vriend en vijand hebben mij afgeraden om een publiek debat aan te gaan met ‘Truthers’. De ene vond dat ik zonder expertise in de ingenieurswetenschappen niet het risico mocht nemen om onderuit aan te gaan. De ander vond dat marginale complotdenkers geen platform verdienen, en al zeker niet in de gebouwen van een universiteit. Daarmee creëer je de indruk dat er een ernstige wetenschappelijke discussie bestaat over de complotfantasieën (quod non), en krijgen complotdenkers een gratis promo-rondje, waardoor ze het debat al gewonnen hebben nog voor het begonnen is. Nog anderen vonden dat ik goedkoop scoorde op de kap van onnozele ‘aluhoedjes’. Heb ik echt niets beters te doen? En bovendien, zo vonden velen, had dat debat geen enkele zin, omdat toch niemand van gedacht zou veranderen.

Dat laatste klopt: een peiling door de moderator wees – voorspelbaar – uit dat niemand in het publiek – dat overweldigend uit complotdenkers bestond – na afloop van het debat van mening was veranderd. Maar dat geldt zowat voor alle publieke debatten, ongeacht het onderwerp. De meeste mensen komen niet naar een debat luisteren om ideeën uit te wisselen, maar om ‘hun’ team toe te juichen vanop de tribune. En na afloop zijn beide partijen er even hard van overtuigd dat ze de tegenstand vermorzeld hebben.

Is de complottheorie over 9/11 zo onzinnig dat ze geen debat waard is? Eerder nam ik deel aan publieke debatten met theologen over het bestaan van God, met homeopaten over geschud water, en met parapsychologen over telepathie en reïncarnatie. Waar trek je de grens? Die denkbeelden vind ik niet minder ongeloofwaardig dan de hypothese dat de Amerikaanse regering een incoherent complot zou opzetten met zowel inslaande vliegtuigen als gecontroleerde explosieven, waarbij ze 3.000 van haar eigen burgers zou vermoorden en haar eigen grootste symbool en economisch centrum vernietigen. En ik ben inderdaad geen ingenieur, maar ik weet wel wat af van complottheorieën: mijn doctoraat ging over de aantrekkelijkheid van pseudowetenschap, met inbegrip van complottheorieën, en ik schreef samen met Johan Braeckman over 9/11-complotten in De ongelovige Thomas heeft een punt. Bovendien gaan complottheorieën over veel meer dan over ingenieurskunde, maar ook over psychologie, sociologie, politieke wetenschappen, en vooral over bewijsvoering en argumentatie.

Er is ook een principieel argument om het debat met complotdenkers aan te gaan, hoe onwaarschijnlijk, absurd of irrationeel je hun opvattingen ook vindt. De waarheid wordt enkel gehard door haar bloot te stellen aan kritiek, zoals John Stuart Mill schreef. Als je weigert in debat te gaan met mensen die in onzin geloven, dan vergeet je op den duur waarom het precies onzin is. Hoe weten we eigenlijk wie er precies achter 9/11 zat? Welke fysische kennis beschikken we over de instorting van de gebouwen? En hoe maak je het verschil tussen een reëel complot (zoals het Watergateschandaal) en een van de pot gerukte complotfantasie? In een debat met een complotdenker leer je onrechtstreeks dingen bij over fysische modellen, over falsifieerbaarheid en bewijslast, over berekeningen van waarschijnlijkheid, over de werking van overheidsbureaucratie, en over de valkuilen van de menselijke geest.

Complotflodder

Een complottheorie kan je zelf maken, aan de hand van een eenvoudig recept. Neem eender welke historische gebeurtenis, liefst een belangrijke, en liefst een negatieve. Zoek naar anomalieën in het officiële verhaal dat je leest en ziet in de media: dingen die de wenkbrauwen doen fronsen, details die niet lijken te kloppen of merkwaardig zijn. Dat kan gaan om foto’s of videobeelden, maar ook getuigenissen en de verslaggeving zelf. Spin daar suggestieve vragen rond. Dat kan je toepassen op de maanlanding (waarom wapperde de vlag, waarom kloppen de schaduwen niet?), op de foto van het verdronken Syrische jongetje Aylan(waarom ligt hij in de verkeerde richting? Waarom is zijn broekje niet nat?) en ook op de aanslagen van 9/11: waarom stortte het nabije gebouw WTC 7 in, hoewel het niet door een vliegtuig werd geraakt? Hoe konden vliegtuigen zo’n onmogelijk manoeuvre uitvoeren? Hoe konden de passagiers zogezegd naar huis bellen vanop de vlucht? Waarom werden er ontploffingen gehoord nabij de Twin Towers kort voor de instorting? Waarom berichtte de BBC al over de instorting van WTC 7 toen het gebouw nog recht stond.

Op de meeste van die vragen bestaan goede antwoorden, maar niet op allemaal. In een complexe en chaotisch gebeurtenis als 9/11 zijn er altijd zaken die in het ongewisse blijven, of die op stom toeval berusten. Zelfs in een gedetailleerde reconstructie kan je niet elke lichtflits en elke knal verklaren. Je kan plausibele verklaringen aanwijzen (een vallende lift, een ontploffende dieselgenerator of elektriciteitskast), maar de exacte details zullen we nooit achterhalen.

Een antwoord of uitgewerkte theorie hebben complotdenkers zelf niet. Er is een eindeloze stroom van insinuaties en suggestieve vragen, maar na 17 jaar speculaties over 9/11 is er onder Truthers nog steeds geen enkele eensgezindheid over de werkelijke toedracht. De term “complottheorie” is wat dat betreft wat misleidend; we kunnen het beter “complotflodders” noemen. Binnen de Truther-beweging is er ook een interessante selectiedruk op vergezochtheid: hoe absurder de hypothese, hoe kleiner de kans dat er door officiële instanties en wetenschappers ernstig onderzoek naar verricht is, dus hoe meer je die afwezigheid vervolgens als ‘verdacht’ kan bestempelen. Waarom werd er nooit rekening gehouden met de hypothese dat het Pentagon door een kruisraket is geraakt, in plaats van een passagiersvliegtuig? Waarom hebben officiële instanties niet gezocht naar sporen van nano-thermiet en andere exotische springstoffen in het WTC-puin? Hebben ze soms iets te verbergen?

Een debat met een complotdenker aangaan, is daarom als water naar de zee dragen. Een scepticus drukte het ooit uit als een wetmatigheid: ‘De hoeveelheid energie die je nodig hebt om onzin te weerleggen, is een grootteorde groter dan de energie die je nodig hebt om ze te produceren’. Dwars door alle onverklaarbaarheden en mysterieuze anomalieën blijven alle complotdenkers van één iets rotsvast overtuigd: dat ‘het’ verhaal niet klopt, en dat we worden belogen door ‘de’ elite.

'Waarom zou je niet in debat gaan met mensen die in complottheorieën over 9/11 geloven?' 2

Parallel universum

De 9/11 Truth-beweging is ook interessant voor sociologen. De discussie met Coen Vermeeren op het podium verliep hoffelijk, maar het publiek waagde zich zelf geregeld aan een ‘gecontroleerde explosie’. Mensen jouwden, schreeuwden met overslaande stem, en het schuim stond op menige mond. Zoals een vriendin me achteraf zei: ‘Ik niet wist dat hippies zo agressief waren.’

Dat de emoties zo hoog oplaaien, mag eigenlijk niet verwonderen. Een complottheorie komt daarom nooit alleen. De meeste Truthers denken niet enkel dat 9/11 een duister complot is, maar ook de meeste andere terreuraanslagen, de moord op Kennedy, de maanlanding, de verdrinking van het Syrische jongetje Aylan, enzovoort. Ze geloven dat we massaal besproeid worden met giftige chemicaliën (chemtrails) en ingespoten met ziekmakende metalen en nano-robots (vaccinaties). Want als ‘ze’ ons één keer zo onvoorstelbaar kunnen bedriegen, en als ‘ze’ zo machtig zijn, dan kunnen we niets of niemand nog vertrouwen. En de weinige wakkere burgers worden door de elite en mainstream media gemarginaliseerd als een bende irrationele ‘complotgekkies’. Dat is een nogal verontrustend wereldbeeld.

In sociologisch opzicht is complotdenken nauw verwant met populisme, omdat het een hebzuchtige, cynische en kwaadaardige elite afzet tegen het gewone volk. Net zoals populisten, geloven complotdenkers in de kracht van hun eigen ‘gezond verstand’ (zoals hun intuïties over vallende gebouwen) en zijn ze argwanend tegenover officiële instanties en wetenschappelijke experts. De Truth-beweging heeft ook vaak een spirituele dimensie: het is een verhaal van bewustwording en van bevrijding uit onwetendheid. Mensen voelen zich herboren en zeggen dat hun ogen eindelijk zijn ‘open gegaan’.

Narcistische verleiding

Er schuilt ten slotte ook een narcistisch verleiding in: de verdwaasde massa is gehersenspoeld, maar de complotdenker doorziet als enige de schone schijn, en durft de verontrustende waarheid onder ogen zien. Mensen die nog niet ontwaakt zijn worden ‘sheeple’ genoemd, een portmanteau van ‘sheep’ en ‘people’. Het is een vorm van zingeving in een ingewikkelde wereld.

Dat alles maakt de 9/11 Truth-beweging bijzonder fascinerend. In ieder geval heb ik geen spijt van mijn deelname aan debat, en ik heb zelf wat bijgeleerd. Een woordvoerder van de UGent, gevraagd naar een reactie over de locatie van het debat, merkte op dat het motto ‘Durf denken’ ook inhoudt dat je de confrontatie aandurft met mensen die compleet anders denken dan jij. En dat het ten slotte een tegensprekelijk debat was, met een neutrale moderator.

Mijn finale reden om hieraan deel te nemen, heeft zelfs niets met complotdenken of wetenschapsfilosofie te maken: ik heb geen vergoeding gevraagd voor mijn deelname, maar in de plaats gevraagd aan de organisator (Peter Vereecke) dat hij €500 zou schenken aan de Against Malaria Foundation, de organisatie die volgens effectieve altruïsten één van de meest effectieve vormen van liefdadigheid ter wereld is. Misschien heb ik de complotdenkers inderdaad ongewild wat onverdiende aandacht gegeven, waardoor hun irrationele ideeën een groter bereik hebben gevonden. Misschien had ik ze net zo goed kunnen negeren. Maar als ik dat kleine nadeel in de weegschaal leg tegen de 200 malarianetten die AMF met dat geld zal verspreiden, dan is de afweging snel gemaakt.

De ‘aluhoedjes’ hebben zich flink opgewonden, maar ze hebben wel allemaal €10 inkom betaald. Waarvoor dank!


Verscheen eerder op Knack.be. Er is ook een video-opname van het debat gemaakt en die zal vermoedelijk binnenkort wel ergens opduiken. Voor een inhoudelijke discussie met aandacht voor technische details van de aanslagen en de argumenten van Vermeeren, is het waarschijnlijk handiger daarop te wachten. Intussen kan de lezer wel de presentatie van Boudry bekijken.

Filed Under: Complottheorieën Tagged With: 9/11, coen vermeeren, debat

Creationismedebat tussen Bill Nye en Ken Ham

8 February 2014 by Pepijn van Erp 19 Comments

Wetenschappers moeten niet voor publiek debatteren met creationisten. Dat kan alleen maar onterechte geloofwaardigheid geven aan een standpunt dat volkomen in strijd is met van alles dat wetenschappelijk geaccepteerd is. Voor de wetenschap valt er niets te winnen in zo’n debat. Dat is in het kort een breed gedragen standpunt dat met name bekend is geworden door de uitleg van Richard Dawkins. Geen wonder dat er meteen discussie losbarstte toen bekend werd dat ‘Science Guy’ Bill Nye op 4 februari in debat zou gaan met Ken Ham, nota bene in diens Creation Museum. Sommigen waren zelfs bezorgd of Nye wel in staat zou zijn om voldoende weerwoord te geven. Was het een goede zet van Nye om de uitnodiging aan te nemen of heeft hij het kamp van de wetenschap en het gezonde verstand een slechte dienst bewezen? Oordeel zelf:

Voor wie niet het geduld heeft om het hele debat te bekijken, kan ook even snel een grappige samenvatting lezen, die wel duidelijk vanuit een skeptische perspectief is geschreven (een wat neutralere samenvatting staat hier). Won Nye het debat zoals Jerry Coyne in een artikel op New Republic stelt? Nou, op inhoud wel natuurlijk, althans voor wie de wetenschappelijke methode sowieso al wel zag zitten. Maar hoe zit het met het overtuigen van creationisten van hun ongelijk? Pas als je daar in slaagt, zou ik spreken van een echte overwinning. Overigens vonden andere creationisten, van de ID-soort, dat Ham hun zaak geen goed deed en moet Ham van de bekende televisie-evangelist Pat Robertson ook inbinden.

Shane Greenup (van rbutr.com) bekeek het debat en hem viel het op dat er zoveel veel mensen geïnteresseerd waren in het debat. Ruim een half miljoen mensen volgden het via de live-uitzending op YouTube en intussen hebben een al weer paar honderdduizend mensen het achteraf bekeken. Een uitgelezen kans om zo’n grote groep kennis te laten maken met de wetenschappelijke kijk op de zaak. Maar Nye probeerde teveel informatie in één keer naar voren te brengen. Bij de creationisten zal het overgekomen zijn als een ‘Gish Gallop’, misschien was het beter geweest om maar een paar zaken als bewijsmateriaal in detail te bespreken en daar aan vast te houden in het debat. De kans was dan groter geweest dat je ‘de oppositie’ een beetje in de wetenschappelijke richting zou hebben gekregen.

In zijn column op Slate.com  geeft Phil Plait (‘The Bad Astronomer’) zijn mening over het debat. Ook hij lijkt van het uitgangspunt van Dawkins terug te komen. Plait constateert dat de helft van de Amerikanen een of andere vorm van creationisme aanhangt en dat dat niet echt vanzelf lijkt te veranderen: “We’ve been losing this debate in the public’s mind all along by not showing up.” Hij ziet echter een betere kans om het debat te winnen als religieuze personen zich in de strijd mengen die wél een wetenschappelijke instelling hebben en de Bijbel niet letterlijk nemen. Ham stelt namelijk in feite dat evolutie anti-religieus is, wat flauwekul is, maar waarschijnlijk het beste ontkracht kan worden door andere religieuzen. Evolutie is niet onverenigbaar met elke religieuze opvatting, wel met die van Ham. Plait sluit af met:

Debating a creationist may seem to elevate creationism as a debatable topic—and again, to be clear, it isn’t—but in this case, that may be the price paid to elevate the conversation, and to get the public talking. Clearly, what we’ve been doing for decades isn’t helping, so it may very well be time our methods evolved.

Op de Huffington Post komt Herb Silverman ook een beetje terug van het standpunt dat je helemaal niet met creationisten als Ham in discussie moet gaan. Maar hij stelt dat dat beter door iemand als hijzelf kan gebeuren dan door Dawkins zelf. Niet omdat Silverman een betere debater zou zijn, maar omdat een fundamentalist meteen aan geloofwaardigheid en aan roem zou winnen alleen al door op hetzelfde podium als een grootheid als Dawkins te mogen verschijnen.
Ik kan dat argument niet helemaal meer volgen. Als de randvoorwaarden voor een debat redelijk zijn, het te bereiken publiek interessant genoeg, wat is er dan op tegen? Vooral het enorme publiek dat je tegenwoordig via Internetuitzendingen kunt bereiken, heeft het speelveld veranderd. Ja, je kunt misschien door een onverwacht argument met een mond vol tanden komen te staan, maar is het erg om toe te geven dat je verrast bent en te zeggen dat je op zoiets graag een andere keer terugkomt? Je eigen achterban zal het je graag vergeven en de harde kern van de achterban van je opponenten krijgt daardoor vast niet nog een slechter beeld van je. De grote aantallen kijkers die mogelijk wel overtuigd kunnen worden door een rustige doordachte uiteenzetting van het wetenschappelijk gefundeerde verhaal moeten we denk ik niet vergeten.

Het evolutie vs. creationisme debat speelt meer in de Verenigde Staten dan bij ons. Dat blijkt nog grappig uit de laatste bijdrage van Nye (vanaf 2:41:30), waarin hij nog wat toevoegt aan zijn motivatie om het debat aan te gaan. Hij waarschuwt zijn landgenoten dat als ze alle via wetenschap vergaarde kennis zomaar overboord zetten en niet verder zoeken naar antwoorden op nieuwe vragen, dat dan de Verenigde Staten voorbij gelopen zouden worden door andere landen. Dat zullen die patriotten toch niet over zich af willen roepen?

Filed Under: (Bij)Geloof, Pseudowetenschap Tagged With: Ark van Noach, Bill Nye, creationisme, creationisten, debat, evolutie, fossielen, Ken Ham

Primary Sidebar

Steun ons via:
Een aankoopbol.com Partner (meer info)
Of een donatie

Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

Skeptic RSS feed

  • Skepsis
  • Error
  • SBM
Graancirkels op European Skeptics Congress 2024
7 May 2025 - SkepsisSiteBeheerder
Graancirkels op European Skeptics Congress 2024

Voordracht van Francesco Grassi op ESC2024 in Lyon.Lees meer Graancirkels op European Skeptics Congress 2024 › [...]

SKEPP wordt 35… en dat vieren ze!
27 April 2025 - SkepsisSiteBeheerder
SKEPP wordt 35… en dat vieren ze!

Onze Belgische zusterorganisatie SKEPP bestaat dit jaar 35 jaar. Op zaterdag 10 mei vieren ze dat met een mooi programma. Hoofdgast is de bekende skepticus en emeritus hoogleraar psychologie Chris French die onlangs ook tot erelid van SKEPP werd benoemd.…Lees meer SKEPP wordt 35… en dat vieren ze! › [...]

Breakthrough-prijs voor Gerard ’t Hooft
7 April 2025 - Pepijn van Erp
Breakthrough-prijs voor Gerard ’t Hooft

Professor Gerard ’t Hooft had al een Nobelprijs op zak, maar kan sinds dit weekend nog een van de meest prestigieuze onderscheidingen in de wetenschap op zijn indrukwekkende palmares bijschrijven: hij kreeg de Special Breakthrough Prize in Fundamental Physics! ’t…Lees meer Breakthrough-prijs voor Gerard ’t Hooft › [...]

RSS Error: A feed could not be found at `https://skepp.be/feed`; the status code is `404` and content-type is `text/html; charset=UTF-8`

Dr. Vinay Prasad is Now the Medical Establishment. It’s His Job to Run RCTs, and It’s Our Job to Call Him a Lying Piece of $#!& if He Fails.
9 May 2025 - Jonathan Howard

"I wish Vinay all the best for his new role. It's a whole new state of play when the buck stops with you." The post Dr. Vinay Prasad is Now the Medical Establishment. It’s His Job to Run RCTs, and It’s Our Job to Call Him a Lying Piece of $#!& if He Fails. first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Breathing Easy: Treating Allergic Rhinitis
8 May 2025 - Scott Gavura

Spring is a miserable season for those with seasonal allergies. There are effective drug- and non-drug measures that can control most symptoms effectively. The post Breathing Easy: Treating Allergic Rhinitis first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Pig Heart Xenografts for Infants
7 May 2025 - Steven Novella

Organ transplant is a potentially lifesaving medical intervention, but there is a critical lack of donor organs. Even in a wealthy country like the US, there are about 100,000 people on the waiting list for an organ transplant, but only about 23 thousand organs become available each year. About 6 thousand people die each year while on the waiting list. For this […] The post Pig Heart Xenografts for Infants first appeared on Science-Based Medicine. [...]

Recente reacties

  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc JacobsOp https://archive.is/1Exnu staat een gearchiveerde versie van een recente posting van Ronald Meester op LinkedIn. In deze posting verwijst
  • Klaas van Dijk on Bedenkingen bij het rapport over oversterfte van Ronald Meester en Marc JacobsEen verbeterde versie van Hoofdstuk 6 van dit rapport van Ronald Meester en Marc Jacobs is op 22 april 2025
  • Hans1263 on Volgens Maurice de Hond beschikt hij over telepathische gavenHet filmpje waarin hij een trucje met Jeroen Pauw uithaalt, bewijst natuurlijk helemaal niets, ja misschien het denkniveau van De
  • Renate1 on De linke weekendbijlage (17-2025)En de paashaas is er snel vandoor gegaan,
  • Hans1263 on De linke weekendbijlage (17-2025)@Renate1 Nee, de paashaas heeft het in een mandje op zijn rug. 😅😅😅

Archief Kloptdatwel.nl

Copyright © 2025 · Metro Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in