Derren Brown is een bekende Engelse mentalist waar we al vaker over schreven. In de volgende show laat hij zien dat God niet nodig is voor religieuze ervaringen.
Met dank aan Jan Broekhof voor de tip!
geloof
Fear and Faith: Episode 1 – Fear
Derren Brown is een bekende Engelse mentalist waar we al vaker over schreven. In de volgende show laat hij de kracht van het placebo-effect zien als hij een mensen een placebo-pil laat slikken van een verzonnen farmaceutisch bedrijf. Mensen overwinnen hun angst voor hoogtevrees om maar wat te noemen, maar het middel blijkt veel breder inzetbaar.
Met dank aan Jan Broekhof voor de tip!
Fotografie met Aardbevingsneutronen
Zo diepgaand en intensief zijn de analyses en de discussies dat de studie van de lijkwade van Turijn reeds een eigen vakgebied is met een eigen naam: de sindologie. De meest recente bijdrage aan de sindologie betreft het inzicht dat een aardbeving ten tijde van Jezus’ overlijden gepaard ging met kernreacties die zo hevig waren dat Jezus’ afbeelding ingebrand werd op de lijkwade. Kritische kanttekeningen lijken op hun plaats.
Het was rondom 1400 dat de lijkwade van Turijn voor het eerst opdook. Na de kruisdood zou het stoffelijk overschot van Jezus erin zijn gewikkeld. Drie dagen later vond de herrijzenis plaats. Maar een afdruk van het lichaam zou op het linnen doek zijn achtergebleven.
Is het “echt”? En, als het “echt” is, hoe komt het dan dat een vers lijk een afdruk achterlaat? Dat zijn dus de vragen. In 1988 kwam er een probleem bij. In dat jaar testten drie laboratoria, onafhankelijk van elkaar, kleine stukjes van de lijkwade met de C14 methode. Het oordeel was unaniem: het doek was vervaardigd in de 14e eeuw. Om z’n waardigheid te behouden heeft het Vaticaan steeds een zekere afstand tot de discussies bewaard en zich in haar uitspraken op de vlakte gehouden.
In een recent artikel in de Scientific Research and Essays wordt geclaimd dat de lijkwade echt is en dat kernreacties alle raadsels oplossen. Het artikel heeft een lange titel: Piezonuclear neutrons from earthquakes as a hypothesis for the image formation and the radiocarbon dating of the Turin Shroud. De vier auteurs komen zowaar zelf uit Turijn en zijn daar verbonden aan het Department of Structural Engineering and Geotechnics van de Politecnico. De titel vat de essentie van het artikel goed samen. Een aardbeving kort na de kruisiging zou een bombardement van neutronen veroorzaakt hebben. Hiermee zou een soort röntgenfoto gemaakt zijn van Jezus’ lichaam. Het linnen doek zou daarbij als fotografische plaat gefungeerd hebben. Verder zou dat seismisch neutronenbombardement kernreacties veroorzaakt hebben. Die kernreacties zouden de verhouding van de koolstofisotopen veranderd hebben en hierdoor zouden de uitkomsten van de C14-datering niet langer betrouwbaar zijn.
Edoch, er is erg veel aan te merken op deze voorstelling van zaken.
Voor een aardbeving in 33 n. Chr. baseren de auteurs zich op het Evangelie van Matteüs. In hoofdstuk 27 van dat evangelie is inderdaad sprake van een aardbeving ten tijde van de kruisiging. Maar met die vermeende aardbeving zou er, volgens Matteüs, een drie uur durende zonsverduistering zijn geweest (wat onmogelijk is) en zouden er ook heiligen uit hun graven zijn opgestaan en de stad zijn ingewandeld.
Dat er onder hoge druk, als in het binnenste van de aarde, kernreacties zouden kunnen plaatsvinden is een stokpaardje van de Turijnse onderzoekers. Ze hebben er ook elders over gepubliceerd. Deze ideeën, echter, hebben weinig ingang gevonden onder de vakgenoten (zie, bijvoorbeeld, hier, hier en hier). De gedachte is dat de grote druk onder de grond bij de aardbeving resulteerde in een stroom neutronen vanuit de grond. De neutronen gingen door het lichaam heen en creëerden de afbeelding. De veronderstelde aardbeving heeft de voor Europa ongekende kracht van meer dan 8 op de schaal van Richter. Volgens de vier Turijners kan het bij zo’n aardbeving in de loop van 15 minuten om 1013 (tien biljoen) neutronen per vierkante centimeter gaan. Dit is, aldus de auteurs, voldoende om de afbeelding te veroorzaken en de isotopenverhouding te veranderen.
Rondvliegende neutronen zijn een vorm van radioactieve straling. De eenheid die gebruikt wordt in de analyse van de schade die radioactieve straling doet is de “gray“. Één gray voel je nauwelijks. Tien gray is dodelijk. Het is eenvoudig na te gaan dat tien biljoen neutronen per vierkante centimeter overeenkomt met zo’n 200 gray voor elke persoon die eraan is blootgesteld. Kortom, als de inschatting van het Turijnse team correct is, dan zou iedereen in Jeruzalem een acute stralingsdood zijn gestorven tijdens die vermeende, apocalyptisch grote aardbeving van 33 n. Chr. De apostelen, de Heilige Maagd, Pontius Pilatus … allemaal omgekomen. Nog tot jaren nadien zou het Heilige Land een nucleaire fall-outzone zijn gebleven.
Stel dat het echt zo zou zijn dat aardbevingen gepaard gaan met kernreacties die de uitkomst van een C14-datering met een factor 3 kunnen veranderen. De C14-methode zou dan volledig ontoepasbaar zijn in seismisch actieve gebieden zoals het Middellandse Zeegebied. Feit is echter dat de methode altijd zeer succesvol is gebleken, vooral in de studie van de oude beschavingen van rond de Middellandse Zee. Grote systematische ongerijmdheden zijn er nooit gevonden.
De uitkomst van de C14-analyses van 1988 is in overeenkomst met wat historici te melden hebben. Het was halverwege de middeleeuwen dat relikwieën populair werden in Europa. Met de heilige graal, bijvoorbeeld, gaat het om de beker waaruit gedronken werd tijdens het laatste avondmaal. Soms ook wordt er de beker mee bedoeld waarin Jezus’ bloed werd opgevangen toen hij aan het kruis hing. Welnu, over graal en graalridders wordt pas in de 12e eeuw voor het eerst geschreven. Relikwieën werden een ware rage tegen het eind van de middeleeuwen. Er ontstond een zeer levendige handel in botjes en kledingstukken die aan heiligen en martelaren toebehoord zouden hebben. Veel vervalsingen kwamen er toen ook in omloop. De eerste schriftelijke melding over de lijkwade van Turijn is van 1390 en komt van de hand van een bisschop die beweert dat het om bedrog gaat.
Aardbevingsneutronen die een afbeelding maken op een gevoelige plaat van linnen vormen niet echt een aannemelijk verhaal. Dat het met die lijkwade om een ordinaire 14e-eeuwse vervalsing gaat is uiteindelijk een stuk waarschijnlijker.
Nooit geweten: RTL is stiekem een reli-zender
Vorige week plaatste ik op hier Kloptdatwel een bericht over de nieuwe show van Derek Ogilvie. De petitie in het bericht trok tot mijn genoegen ook de aandacht van andere blogs (Joop.nl, Sargasso en FOK.nl). Een beetje vervelend was dat onze site net vrijdag ‘down’ ging en misschien daardoor de enorme stroom mails naar RTL onderbrak: ‘RTL door toeval gered van tsunami aan protestmails‘ 😉 . De petitie was natuurlijk vooral bedoeld als geintje, maar wel één met een serieuze ondertoon. Van veel mensen kreeg ik door dat ze het een heel goed initiatief vonden.
Om wat beter onder de aandacht te brengen wat er volgens mij mis mee is om Ogilvie te blijven uitzenden zoals dat nu gebeurt, en om uit te vogelen hoe RTL er zelf tegen aankijkt, stuurde ik vrijdag jl. de volgende e-mail aan de contactpersoon voor de pers voor het onderwerp Ogilvie:
Van: Pepijn Aan: contacpersoon voor de pers
Onderwerp: Standpunt RTL mbt Derek Ogilvie: UnexpectedGeachte XXXX,
In het nieuwste programma van Derek Ogilvie claimt hij met de geesten van overledenen te kunnen communiceren. Gezien het programma lijken de personen bij wie hij readings doet die claim als waar te accepteren en er van uit te gaan dat Ogilvie daadwerkelijk met hun overleden dierbare communiceert. Wetenschappelijk gezien is er echter geen enkele aanwijzing dat dit zou kunnen en Ogilvie is al diverse keren door de mand gevallen in serieuze tests.
Het programma wordt vertoond zonder dat duidelijk wordt gemaakt wat RTL zelf denkt van Ogilvies claim. Is het alleen maar show of steunt RTL Ogilvie in zijn claim? Aangezien het een productie van RTL zelf is en het gaat om gevoelige kwesties als rouwverwerking, waar mijns inziens zorgvuldig mee moet worden omgesprongen, lijkt het me niet te veel gevraagd om die opheldering van u te vragen. Ik zou daarom graag antwoorden krijgen op de volgende vragen:1. Communiceert Derek Ogilvie volgens RTL daadwerkelijk met de geesten van overledenen?
Indien het antwoord hierop ‘ja’ is, dank ik u voor uw reactie en kunt u de rest van mijn vragen overslaan. In de andere gevallen heb ik de volgende vragen, die te maken hebben met de zorgvuldigheid, die ik eerder noemde:
2. Waarom meldt RTL niet voorafgaande, gedurende of aan het einde van het programma, dat naar de mening van RTL Ogilvie waarschijnlijk gebruik maakt van trucs (bijvoorbeeld cold-reading) en dat de kijker niet er van uit kan gaan dat Ogilvie daadwerkelijk met doden kan communiceren?
3. Wat vertelt RTL aan de mensen die meedoen aan een reading en speciaal de personen die om een ‘onverwachte’ reading hebben gevraagd? Wordt hun medegedeeld wat het standpunt van RTL is met betrekking tot Ogilvies geclaimde gave?
4. Indien u die personen niet op de hoogte brengt van dat standpunt van RTL, vindt u dan niet dat RTL zich schuldig maakt aan misleiding? En mogelijk zelfs medeplichtig is aan oplichting, zoals journalist Chris Klomp beargumenteert in zijn blog van 25 oktober jl. getiteld ‘De strafbare babbel van Ogilvie’ (http://rechtbankverslaggever.wordpress.com/2012/10/25/6957/)?
5. In het geval u zich bij de eerste vraag realiseerde dat u die zichzelf nooit gesteld had, bent u het dan met mij van mening dat dit dan onmiddellijk moet gebeuren gezien het gevoelige karakter van de kwesties die aan de orde komen? En dat het dan beter is om de uitzendingen en productie van het programma op te schorten, totdat u die vraag wel beantwoord heeft?
Ik hoop dat u deze antwoorden wilt beantwoorden.
Met vriendelijke groet,
Pepijn van Erp
bestuurslid Stichting Skepsis
Ik kreeg al vrij snel een drieregelig antwoord, waarin ze stelde dat Derek Ogilvie niet gedagvaard was en dat het een discussie was tussen gelovigen en niet-gelovigen. Dieper er op ingaan zou geen relevante antwoorden opleveren. Hmm, hier had iemand duidelijk niet helemaal begrepen wat ik gevraagd had. Daarom besloot ik het misverstand even uit de weg te helpen (ik had de kwestie rond Van den Hurk niet genoemd, maar er natuurlijk wel aan gerefereerd in de petitietekst):
De vragen in mijn mail staan geheel los van de individuele kwestie Van den Hurk en het korte geding wat daar over gaat. Ik heb niet het idee dat het daar gaat om dezelfde vragen die ik u stel.
Mijn vragen gaan in zekere zin over de discussie tussen geloven en niet gelovigen, maar meer vraag ik u specifiek om de visie van RTL op de verantwoordelijkheid en zorgvuldigheid die u al dan niet meent te moeten betrachten met deze uitzending. Het gaat hier immers om mensen die in hun rouwproces tegen serieuze problemen lijken aan te lopen.
Ik zou teleurgesteld zijn om te moeten concluderen dat RTL niet eens een poging doet om mij (en anderen) te overtuigen dat er goed over nagedacht is (zie vraag 5 in mijn vorige mail). Ik hoop dat u daarom toch alsnog op mijn vragen in wilt gaan.
Nu kreeg ik een mail met maar liefst een regeltje meer als antwoord! Daarin stelt RTL dat ze achter de programma’s van Ogilvie staan die zij hebben gemaakt en dat ze daarin zonder trucage of effecten laten zien wat Ogilvie doet. Ze menen een programma te brengen waaruit mensen troost halen en dat ze op een betrokken en integere wijze omgaan met de mensen die in het programma een reading krijgen.
Helaas ging de woordvoerder dus weer niet concreet in op mijn vragen, daar schijnen die communicatielieden ook voor opgeleid te worden. Maar ik snap nog steeds niet precies wat ze van Ogilvies claims vinden. Ik waagde er nog een mail aan, maar daarop kreeg ik geen antwoord meer:
Uit uw reactie maak ik op dat u het niet echt belangrijk vindt om u ervan te vergewissen of Derek Ogilvie al dan niet bewust gebruik maakt van cold reading technieken. Dat is mijn ogen onverantwoordelijk: u loopt dus bewust het risico dat u zelf misleid wordt door Ogilvie en daarmee instrument wordt in zijn misleiding van een veel groter publiek.
Hoe u deze nalatigheid kunt verantwoorden en dan nog steeds kunt spreken van een integere wijze waarop u met de mensen omgaat die een reading krijgen, is mij een raadsel.
Nu ik er nog eens goed over nagedacht heb, moet ik RTL misschien excuses aanbieden. Wat mij nog niet direct duidelijk was geworden uit de antwoorden, is dat ze er dus bewust voor kiezen om geen vragen te stellen bij Ogilvies beweringen. Je gelooft er in of niet. De vraag of je kunt toetsen of ‘t echt is of slechts een trucje, vinden ze überhaupt niet de moeite waard om te beantwoorden. Er is wat voor te zeggen natuurlijk, maar eigenlijk alleen als je het inderdaad in een religieuze context ziet. Maar dat hadden ze toch wat duidelijker kunnen maken, door gewoon op mijn eerste vraag volmondig ‘ja’ te antwoorden?
Als de RKK een kerkdienst uitzendt, verwacht ik ook niet dat er een disclaimer vooraf wordt getoond waarin staat dat voor veel van wat er volgt geen wetenschappelijke gronden zijn. Hoewel ik het wel grappig zou vinden als er bij het uitdelen van de hosties een boodschap door het beeld zou rollen als ‘nu worden ouwels uitgedeeld, waarvan de katholieke leer stelt dat die na de consecratie het fysieke lichaam van Christus zijn geworden. Maar daarvoor is geen wetenschappelijk bewijs overlegd.‘ Maar het zou het een beetje flauw zijn dat te eisen.
Als je het programma van Ogilvie als een religieuze uiting ziet, valt natuurlijk alles op zijn plaats en is ook de pose die Ogilvie op zijn Twitter avatar aanneemt opeens heel erg veelzeggend. RTL is gewoon een religieuze zender! En de show van Ogilvie is er voor de gelovigen. Inderdaad heel van flauw van skeptici om hier tegen te protesteren.
Het enige dat me nog bevreemdt, zijn die reclameblokken tijdens deze dienst …
Wetenschappers vs. Rechtsreligieuzen in de VS
Meer dan 90% van alle Amerikanen gelooft in God. Maar binnen de tweeduizend leden tellende National Academy of Sciences zijn de getallen omgekeerd: meer dan 90% gelooft daar niet in God. Vreedzame verstandhouding tussen het grote publiek en de wetenschappelijke elite was er dankzij NOMA, i.e. Stephen J. Goulds idee dat wetenschap en godsdienst “Non-Overlapping Magisteria” zijn. Maar Goulds scheidingmuur is de laatste jaren steeds meer onder vuur komen te liggen. De Nieuwe Atheïsten hebben met harde formuleringen de zaak op scherp gezet. En een artikel in het meest recente nummer van de American Sociological Review laat zien hoe wetenschap al 40 jaar lang aanzien verliest onder conservatieven en kerkgangers in de VS.
Stephen J. Gould lanceerde het acroniem NOMA aan het eind van de jaren ’90. Met wetenschap en godsdienst zou het om twee totaal verschillende gebieden gaan. Wetenschap zou niets zinvols kunnen zeggen over godsdienst. De godsdienst, op zijn beurt, zou niets van betekenis te melden hebben over wetenschappelijke onderwerpen. NOMA was eigenlijk een nieuwe term voor een al decenniaoude consensus. Interview een kosmoloog of een neurowetenschapper in de VS over de betekenis van de laatste onderzoeksresultaten voor het bestaan van God en hij of zij zal zich doorgaans beroepen op NOMA en zich dan verder onthouden van commentaar. NOMA is diplomatiek. Met NOMA bewaar je de vrede.
Maar zowel uit rechtsreligieuze hoek als ook van de kant van veel wetenschappers is er de laatste jaren steeds minder eerbied voor het NOMA-bestand. Zo publiceerde de fysicus Victor Stenger in 2007 een boek met de titel ‘God: The Failed Hypothesis – How Science Shows That God Does Not Exist‘. Aan de andere kant liet de Republikeinse presidentskandidaat Rick Santorum zich in z’n campagne voor het presidentschap in februari 2012 laatdunkend uit over het hoger onderwijs – het zou een indoctrinatiemolen zijn, het zou elitair en ‘snobistisch‘ zijn en jonge mensen zouden er hun religieus geloof verliezen.
Het Nieuwe Atheïsme
Het Nieuw Atheïsme begon in wezen op 11 september 2001. Op die dag werd het op pijnlijke wijze duidelijk dat religie een schaduwzijde heeft. Van een aantal prominente schrijvers verschenen er vervolgens boeken waarin een assertievere houding tegenover godsdienst werd ingenomen. De publicaties werden uitgebreid besproken in de media en veel argumenten vonden weerklank.
Richard Dawkins is de Nieuwe Atheïst die het meest expliciet is in z’n kritiek op NOMA. Volgens Dawkins bewegen wetenschap en religie zich helemaal niet op verschillende terreinen. We delen één en dezelfde wereld en een wereld met goddelijk ingrijpen verschilt van een wereld zonder goddelijk ingrijpen. Dat verschil zou volgens Dawkins waarneembaar en wetenschappelijk te onderzoeken moeten zijn. Dat NOMA een illusie is blijkt volgens Dawkins ook uit het feit dat religieus geïnspireerde groepen met steun uit brede lagen van de bevolking druk uitoefenen op de besluitvorming over zaken als stamcellenonderzoek en biologieonderwijs. Het invloedrijke Discovery Institute illustreert Dawkins’ punt. Deze organisatie opereert vanuit Seattle met een budget van tussen de 4 en 5 miljoen dollar per jaar en met de doelstelling ‘to reverse the stifling dominance of the materialist worldview, and to replace it with a science consonant with Christian and theistic convicties.’
De Nieuwe Onnozelheid
In de American Sociological Review verscheen vorige maand een uitgebreid artikel van de socioloog Gordon Gauchat van de University of North Carolina in Chapel Hill. Aan de hand van data uit de General Social Survey beschrijft Gauchat hoe het vertrouwen in de wetenschap onder de Amerikaanse bevolking zich in de laatste vier decennia heeft ontwikkeld. De data geven een bevestiging te zien van het beeld dat de journalist Chris Mooney in 2005 schetste in z’n boek met de veelzeggende titel The Republican War on Science.
In het midden en aan de linkerkant van het politieke spectrum is het vertrouwen in de wetenschap min of meer gelijk gebleven. Onder conservatieven en kerkgangers, echter, is dat vertrouwen sterk afgenomen. In 1974 vormden conservatieven nog de groep met het meeste vertrouwen in de wetenschap. Gauchats grafieken en tabellen laten zien hoe, na een daling van 25%, de conservatieven nu de groep zijn met het minste vertrouwen in de wetenschap. Veel van Gauchats artikel is een statistisch checken of het hier niet gaat om consequenties van andere onderliggende verschuivingen in bijvoorbeeld het opleidingsniveau. Maar dat blijkt niet het geval te zijn – de hoger opgeleide conservatieven lopen zelfs voorop in deze ontwikkeling. In een radio-interview (het interview met Gauchat is na 35 minuten) wijst Gauchat erop dat het hier gaat om een uniek Amerikaanse ontwikkeling. Dergelijke verschuivingen hebben niet plaatsgevonden in Europa of Japan. In Europa en Japan is wantrouwen jegens de wetenschap juist iets dat men al decennialang voornamelijk aantreft bij politiek links.
Aan het eind van z’n artikel verklaart Gauchat de data met de constatering dat wetenschap in de jaren ’60 en ’70 aanzien kon verwerven in Amerikaanse conservatieve kringen door de ruimtewedloop te winnen. Maar in de jaren nadien zijn wetenschappers in de VS vooral in het voetlicht getreden bij de beargumentering van milieumaatregelen. Milieumaatregelen zijn impopulair in conservatieve kringen en als reactie heeft men daar een eigen alternatief wereldbeeld gecreëerd waarin wetenschap weinig of geen autoriteit meer heeft. Een goed deel van de politieke rechterzijde is teruggevallen op God, gebed, schepping en anti-intellectualisme.
James Inhofe, de senator van de staat Oklahoma, zei in maart 2012 dat de opwarming van de aarde niet echt kon zijn want ‘God is er nog daarboven.’ De Republikeinse senator onderbouwde z’n bewering met citaten uit Genesis en Romeinen. De opwarming van de aarde is natuurlijk bij uitstek een onderwerp waar de discussie gevoerd moet worden aan de hand van waarnemingen en wetenschappelijke analyse. De senator kan z’n uitspraak doen zonder consequenties van betekenis omdat ook z’n conservatief-christelijke achterban geen hoge pet op heeft van de wetenschap. Veel conservatieve Amerikanen delen nu de gevoelens van James Inhofe en Rick Santorum over wetenschap en hoger onderwijs.
In het voornoemde radio-interview stelt Gauchat dat scepsis een goede zaak is, ook jegens de wetenschap. Maar hij voegt daaraan toe dat het fundamenteel anders wordt wanneer men – als senator Inhofe dus – gaat geloven dat wetenschappelijke analyse sowieso niet de juiste manier is om tot een correct inzicht te komen. Wetenschap kan duur zijn en kan soms een onaangenaam oordeel vellen. Maar een intellectueel Tsjernobyl waar onnozelheid en struisvogelpolitiek respectabel zijn, dat is nauwelijks een alternatief.
Foto voorzijde: de science fish levert commentaar op het vissymbool dat je op veel auto’s kunt zien