Ruim twee maanden geleden dook er op YouTube een video op over een test in Oeganda waaruit zou blijken dat het beruchte kwakzalversproduct MMS (Miracle Mineral Supplement) heel effectief zou zijn tegen malaria. Ik schreef daarover het blog: Grof schandaal: MMS kwakzalvers doen alsof ze malaria kunnen genezen in Oeganda. Intussen is er het een en ander aan nieuwe informatie naar boven gekomen en een andere video. Daaruit blijkt dat de Ugandan Red Cross Society (URCS) en de Belg Klaas Proesmans, CEO van het Water Reference Center (WRC), deze test wel degelijk georganiseerd hebben. Ze hebben dan wel inhoudelijk afstand genomen van de eerste video en de suggestie dat die zou aantonen dat MMS een medicijn tegen malaria is, maar hoe het nu precies is verlopen, blijft onduidelijk. Volgens mij is het op eerste gezicht overweldigende resultaat van deze proef wel te verklaren zonder tot de conclusie te moeten komen dat iedereen die MMS verwerpt, het toch bij het verkeerde eind heeft gehad.
Gelekte video
De volgende video is volgens de organisatie van Jim Humble, de grote man achter MMS, gemaakt door een Oegandese cameraman in opdracht van Proesmans. De video zou al sinds januari afgeschermd op YouTube staan, maar Proesmans wilde er niets mee doen. Nu is die dus gelekt en voorzien van een voorwoord van Humble en een nawoord van Leo Koehof (die de eerste video produceerde op basis van eigen beelden). Deze video wordt ook weer driftig verspreid via YouTube en Facebook. Met de boodschap dat het Rode Kruis deze simpele behandeling probeert te verdoezelen; onder druk van Big Pharma, natuurlijk.
http://www.youtube.com/watch?v=FrwZN1cPfX8
[Update 21 mei 2019
Bovenstaande video werkt niet meer. YouTube heeft recent heel veel video’s en kanalen die MMS promoten verwijderd (zie dit artikel van Business Insider voor achtergrond). De video is nog wel op andere kanalen te vinden, ook op YouTube.
Ander punt: Leo Koehof blijkt heel recent overleden te zijn, na een kort ziekbed.]
Totstandkoming van de proef
Op zich lijkt het verhaal van Koehof over hoe deze test tot stand gekomen is wel aardig te kloppen. Proesmans heeft zijn connecties met het Rode Kruis, vanwege zijn functie bij het WRC, ingezet om dit allemaal op te zetten, maar het is duidelijk een persoonlijk initiatief geweest. Voor het uitkomen van de tweede video kreeg ik al van Andreas Kalcker, met wie ik in de commentaren onder de eerste YouTube-video in discussie raakte, een conceptplan voor de test toegespeeld: Water Purification Pilot Case – Uganda (pdf). Daarin wordt duidelijk gesproken over het kijken naar de mogelijk positieve effecten van het drinken van met chloordioxide gezuiverd water bij de behandeling van malaria. Het is niet het definitieve, getekende document, maar ik vermoed dat het niet veel zal afwijken. De URCS zal zich nu wel de haren uit het hoofd trekken dat ze zo makkelijk ingestemd hebben.
Het WRC nam uiteindelijk ook afstand (gearchiveerde kopie) van de eerste video met ongeveer dezelfde bewoording als het Internationale Rode Kruis. De verklaring is gedateerd op 24 mei, kort nadat ik met Ruud Koornstra, secretaris van het bestuur van het WRC, over deze kwestie gesproken had. De publicatiedatum is echter 3 juni, net nadat ik Koornstra een reminder had gestuurd om te vragen of hij intussen al wat meer wist. Ik ga er maar van uit dat Proesmans niet erg veel haast maakte met het plaatsen van die mededeling.
Malaria microscopie
Dat MMS echt zou werken is volstrekt niet plausibel, maar dan blijft natuurlijk de vraag hoe we het resultaat dan wel kunnen verklaren. In mijn vorige blog heb ik geopperd dat de quick tests op dag 1 misschien wel helemaal niet werden bevestigd met een normaal bloedonderzoek. Aangezien die quick tests in gebieden waar malaria veel voorkomt, nogal eens fout positieven uitslagen geven, zou dat een verklaring kunnen zijn voor het feit dat alle blood slides de volgende dag negatief waren. Nu duidelijk is dat de URCS toch veel nauwer betrokken was bij de proef dan ik aanvankelijk voor mogelijk hield, lijkt me dit scenario iets minder waarschijnlijk. Er is echter nog wel een andere mogelijkheid, daarvoor moeten we wat beter bekijken hoe dat nu gaat met microscopisch onderzoek van bloed om te bepalen of iemand malaria heeft of niet.
In Basic Malaria Microscopy (pdf) staat dat uitgelegd. Zoals ook in de video te zien, neem je met een vingerprik een druppel bloed af en die smeer je uit op een microscoopglaasje. Normaalgesproken zal er een zogenaamd dikke druppel preparaat worden gemaakt, dat onder de microscoop wordt bekeken. De microscopist zal nu per microscoopbeeld het aantal witte bloedcellen tellen en het aantal parasieten. In een goed beeld heb je iets van 15 à 20 witte bloedcellen. Het preparaat wordt na telling van een beeld iets verschoven om een nieuw beeld te krijgen. Dit gaat in principe door tot er 200 witte bloedcellen geteld zijn. Een schatting voor de parasitemie, het aantal parasieten per microliter bloed, wordt dan gegeven door: aantal getelde parasieten gedeeld door het aantal getelde witte bloedcellen maal 8.000. Die 8.000 is een gemiddelde voor het aantal witte bloedcellen per microliter bloed. Die waarde kan van persoon tot persoon wat verschillen, maar er wordt met deze standaard gerekend. Als je dus met het laatste bekeken beeld bijvoorbeeld op totaal 214 getelde witte bloedcellen uitkwam en 539 parasieten, dan heb je naar schatting 539/214 x 8.000 = 20.150 parasieten per microliter. Dan heb je wel een infectie te pakken, maar nog niet een ernstige; daarvoor zou je er maar liefst 250.000 per microliter moeten hebben (in gebieden waar malaria veel voorkomt, zoals Oeganda).
Het wordt iets lastiger met heel lage aantallen parasieten. Als je de 200 witte bloedcellen hebt gehaald, maar nog minder dan 100 parasieten hebt geteld, moet je eigenlijk doorgaan tot 500 witte bloedcellen. Dat betekent behoorlijk wat meer werk. Om een negatieve uitslag te kunnen geven, moeten er zelfs minstens 100 beelden gezien zijn zonder parasieten. Dat duurt volgens die instructie zeker 10 minuten. En hier begint mijn twijfel of de voorgeschreven procedures in deze proef wel zijn doorlopen. Als er volgens de richtlijnen 154 negatieve uitslagen zijn gevonden, had dat dus ruim 25 uur microscoopwerk in beslag moeten nemen. In de video horen we Proesmans opmerken dat ze op de allereerste dag maar vijf positieve malaria gevallen aantroffen, die dus op dag 2 werden gecontroleerd (eentje was er toen nog niet malariavrij). Het begon dus rustig in het lab, maar op dag 3 tot en met 5 werden er dus 149 negatieve uitslagen vastgesteld. Maar aangezien ik maar één microscoop gezien heb in alle filmpjes, zou dat betekenen dat er meer dan 8 uur per dag continu door die microscoop gekeken zou moeten zijn. Dat lijkt mij erg onwaarschijnlijk.
Wellicht hebben ze zich tevreden gesteld met een beeld of 10, een aantal dat normaalgesproken voldoende is om de ernst van een infectie vast te stellen. Maar dat is dus niet voldoende om iemand echt malaria negatief te verklaren. Misschien is het wel voldoende om in de praktijk te besluiten om niet met behandeling te starten, bij stevige infecties zie je immers veel meer parasieten. In Oeganda loopt 42% van de bevolking rond met parasieten in het bloed zonder er ziek van te zijn, de parasitemie is te laag daarvoor. Nu zijn die quick tests behoorlijk gevoelig (ze meten overigens niet direct parasieten, maar antigenen). Vertaald naar parasitemie komt het er op neer dat ze een infectie van 50 parasieten per microliter nog wel kunnen vaststellen. Omgerekend naar aantal parasieten per microscoopbeeld, is dat ongeveer 0,1 parasiet. Je moet dus behoorlijk wat beelden bekijken om er met redelijke zekerheid één te zien. Aan de andere kant, als je een blood slide bekijkt van iemand, van wie je al weet dat zijn quick test positief was, ga je misschien wel net zo lang door met zoeken, totdat je de eerste parasiet in beeld krijgt.
Als we niet weten of bij beide bloedtesten exact dezelfde procedure is gevolgd, kun je er volgens mij weinig conclusies aan verbinden.Om dit microscooponderzoek goed te kunnen gebruiken, moet je heel precies van te voren vastleggen hoe je de slides beoordeelt en het liefst laat je het doen door laboratorium personeel dat niet op de hoogte is van het resultaat van de quick test. Die voorzorgsmaatregelen lijken me hier niet genomen te zijn, het hele gebeuren wijkt nogal af van wat de WHO voorschrijft om de effectiviteit van antimalaria middelen te bepalen. Een bewijs voor effectiviteit is het zeker niet.
Oegandese Rode Kruis zwijgt vooralsnog
Echt vaststellen wat er nu gebeurd is, kan alleen met het vrijgeven van de data en protocollen door het URCS. Het lijkt me verstandig dat ze dat toch snel doen, nu geven ze alleen maar voer aan complottheorieën. Op mijn mails reageerden ze echter niet. Op een Duitse site staat wel een reactie van Sarah Musisi, Director Health and Care Uganda Red Cross Society (die eerder ook reageerde op vragen van een Spaanse skeptische site):
If what I have written has turned out to portray a bad attitude, I must apologize for that. It was not my intention to do that. All I can say is that the whole video is very unfortunate and worse still that my name is mentioned in it. I still emphasize that URCS does not believe in the treatment of malaria as claimed in that video and we continue to encourage our communities to seek care and treatment from qualified health providers. The issue of the video is being handled by the URCS management and we hope it will removed from the net soon to save people from the lies.
I apologize once again
Sarah Musisi
Op mijn eigen site schreef ik ook een tweetal blogs over deze affaire Fake and Unethical Trial: Video Claims Miracle Mineral Solution Cures Malaria en What did the Ugandan Red Cross Society know about “the ‘miracle’ solution to defeat malaria” Video? Die stukken lokten nogal wat reacties uit van MMS aanhangers. Dat er echt geen enkele serieuze aanwijzing is dat MMS werkt tegen ziektes als malaria, AIDS, kanker, en wat Humble nog meer beweert, wordt wel duidelijk voor iedereen die de uitgebreide site MMS Debunked doorspit.